�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

KINH BỒ T�T THIỆN GIỚI

H�n Dịch : Đời Tống nước Kế T�n Tam Tạng Ph�p sư Cầu Na Bạt Ma

Việt Dịch : Tỳ kheo Th�ch Thiện Th�ng

-o0o-

QUYỂN THỨ BA

BỒ T�T ĐỊA

PHẨM THỨ BẢY

ĐIỀU PHỤC

Thế n�o l� sự điều phục của Bồ T�t?

-Sự điều phục c� s�u:

1. T�nh Điều Phục.

2. Ch�ng sanh được Điều Phục.

3. Hạnh Điều Phục.

4. Phương tiện Điều Phục.

5. Sự Điều Phục được ch�n chắn.

6. Ấn Điều Phục ch�n chắn.

T�nh Điều Phục:� C� hạt giống l�nh cho n�n tu ph�p l�nh, tu ph�p l�nh cho n�n ph� hoại hai chướng.� Tu ph�p l�nh n�n th�n t�m trong sạch.� V� th�n t�m trong sạch, cho n�n nếu gặp thiện hữu tri thức hoặc chẳng gặp thiện hữu tri thức chư Phật, Bồ T�t, cũng c� thể ph� hoại hai chướng phiền n�o, sở tri.� Như ung nhọt đ� m�i, nếu gặp thầy thuốc hay kh�ng gặp thầy thuốc cũng được trừ l�nh.� Lại v� như đồ s�nh đ� được nung ch�n, đến l�c t�y � sử dụng, hay như tr�i y�m ma la, l�c đem ăn được.� Gọi l� đ� ch�n.

Tất cả ch�ng sanh cũng vậy, tu tập đạo mầu xong xu�i l� muốn chứng V� thượng Bồ Đề, gọi l� đ� ch�n chắn.� Như thế mệnh danh l� T�nh Điều Phục.�

-Ch�ng sanh được Điều Phục:� C� bốn:

Một l�:� C� t�nh Thanh Văn được đạo Thanh Văn.

Hai l�:� C� t�nh Duy�n Gi�c gọi l� Duy�n Gi�c.

Ba l�:� C� t�nh Phật được Phật đạo.

Bốn l�:� C� t�nh Trời, người, được sự vui c�i trời, c�i người.

Đ�y gọi l� ch�ng sanh được Điều Phục.

-Hạnh Điều Phục:� C� s�u:

Một l�:� Căn điều phục.

Hai l�: Thiện căn điều phục.

Ba l�:� Tr� tuệ điều phục.

Bốn l�:� Bực hạ điều phục.

Năm l�: Bực trung điều phục.

S�u l�:� Bực thượng điều phục.

-Căn điều phục l�:� Do nh�n duy�n điều phục c�c gi�c quan n�n được sống l�u, tướng tốt, gi�ng họ danh gi�, tự do, c� sức mạnh, tiếng n�i thanh tao, th�n người nam, kh�ng ai hơn nổi.� Người th�nh tụ đầy đủ quả b�o n�y tức được trụ V� thượng Bồ Đề, thường v� ch�ng sanh m� tu tập hạnh khổ, t�m của vị ấy l�c ban sơ đ� kh�ng lo buồn hối hận.� Đ�y l� Căn Điều Phục.

-Thiện căn Điều Phục:� T�nh kh�ng ham th�ch g�y tạo nghiệp dữ, năm m�n c�i nhẹ mỏng, c�c gi�c qu�n �c lần lần yếu ớt, th�ch chịu sự trong sạch v� n�i lời thuần thiện.� Đ�y gọi l� Thiện căn Điều Phục.

-Tr� tuệ Điều Phục:� Đại Bồ T�t nhờ tập tr� tuệ cho n�n t�m hạnh kho�ng đạt, kh�o thọ tr� đọc tụng kinh điển, hiểu nghĩa thiện �c, tư duy ph�n biệt v� v� người kh�c giảng n�i rộng r�i.� Do tu tập tr� tuệ, n�n đảm nhiệm được đạo V� thượng Bồ Đề.

Nếu c� thể đầy đủ sự điều phục về Căn, về Thiện căn v� Tr� tuệ, l� c� thể sạch m�n Sở tri chướng (Tr� chướng).� Nếu đủ sự điều phục về Căn, c� thể sạch B�o chướng.� Nếu đủ sự điều phục về Thiện căn v� Tr� tuệ, c� thể sạch sở tri chướng v� phiền n�o chướng.

-Bực Hạ điều phục:� C� hai: Một l� chẳng ở trong v� lượng đời tu tập ph�p l�nh.� Hai l� chẳng ưa suy tầm căn l�nh tr� tuệ.� Đ�y l� sự điều phục của bực Hạ.

-Bực Trung điều phục:� Trong v� lượng đời tu tập ph�p l�nh, được thiện căn điều phục, song chưa được tr� tuệ.� Gọi l� sự điều phục của bực Trung.

-Bực Thượng điều phục:� Đủ ba việc tr�n (Căn, Thiện Căn, Tr� tuệ), gọi l� điều phục của bực Thượng.

-Phương tiện điều phục c� hai mươi hai:

Một l� Giới tăng trưởng.

Hai l� Nhơn hiện tại.

Ba l� V�o h�ng ngũ xuất gia.

Bốn l� Mới ph�t.

Năm l� Chẳng phải mới ph�t.

S�u l� Xa điều Tịnh.

Bảy l� Gần điều Tịnh.

T�m l� Sự trang nghi�m.

Ch�n l� Sự dốc l�ng.

Mười l� Th� thức ăn.

Mười một l� Th� gi�o ph�p.

Mười hai l� Thị hiện thần th�ng l�m sanh l�ng tin.

Mười ba l� N�i ph�p l�m sanh l�ng tin.

Mười bốn l� N�i Tạng th�m mật, rộng ph�n biệt ph�p.

Mười lăm l� Trang nghi�m bực Hạ.

Mười s�u l� Trang nghi�m bực Trung.

Mười bảy l� Trang nghi�m bực Thượng.

Mười t�m l� Nghe ph�p.

Mười ch�n l� Tư duy tu tập.

Hai mươi l� Nhiếp giữ.

Hai mươi mốt l� Quở tr�ch.

Hai mươi hai l� Chẳng đợi thỉnh v� đợi thỉnh n�i ph�p.

1. Giới tăng trưởng l� g�?� -Đủ hạt giống (giới) l�nh, v� đủ hạt giống l�nh cho n�n sang đời kh�c căn l�nh lại được tăng trưởng.� Do hạt giống ph�p tu tập hiện tại n�n hạt giống ph�p vị lai th�m lớn.� Đ�y gọi l� giới tăng trưởng.

2. Nhơn hiện tại?� -Trong đời hiện tại n�i ph�p kh�ng lộn, nghe ph�p kh�ng lầm, đ�ng như ph�p thọ tr� l�m c�i nh�n.� Do nh�n đời trước l�m tăng trưởng nh�n hiện tại, do nh�n hiện tại l�m tăng trưởng c�i nh�n vị lai.� Lại nữa, nh�n hiện tại l�m tăng nh�n hiện tại.� Đ�y gọi l� Nh�n Hiện Tại.

3. V�o h�ng ngũ xuất gia:� Gần gũi thiện hữu chư Phật, Bồ T�t, l�ng tin được ph�p sanh.� Được t�n t�m rồi bỏ l�a việc đời, thọ tr� tu h�nh ph�p xuất thế.� Ph�p xuất thế ấy l� Giới Bồ T�t.� Nếu chẳng thọ giới để gọi l� �Danh tự sa m�n�, th� chẳng gọi l� xuất gia, dứt điều tham dục mới gọi l� xuất gia.� Người chẳng thọ tr� giới Bồ T�t, chẳng được gọi l� rốt r�o dứt hẳn điều tham dục.� Dứt tất cả sự y�u thương, luyến mến gọi l� xuất gia.� Cảm thọ sự vui rốt r�o, gọi l� xuất gia.� Ưa giản dị h�nh đạo gọi l� xuất gia, th�m lớn Phật ph�p gọi l� xuất gia, vui giữ giới cấm gọi l� xuất gia.� Đ�y gọi l� h�ng ngũ xuất gia.

4. Mới ph�t?� -Khi mới ph�t t�m chẳng ưa sanh tử, v� chẳng ưa sanh tử n�n l�ng tin được mạnh.� Tu tập về đạo cho n�n tăng trưởng Phật ph�p.� Đ�y gọi l� mới ph�t.

5. Chẳng phải mới ph�t?� -Từ l�c ph�t t�m trở về sau, gần gũi chư Phật v� đệ tử Phật, thọ tr� giới cấm, đọc tụng bi�n ch�p, rộng v� người tuy�n n�i, cho đến khi tăng trưởng ph�p l�nh thượng thượng.� Đ�y gọi l� chẳng phải mới ph�t.

6. Xa Điều Tịnh?� -Như chẳng thọ v� giữ giới Bồ T�t, chẳng hay đọc tụng, bi�n ch�p giải n�i, chẳng theo sự dạy bảo của thầy, lười biếng, nh�t nh�a, trải qua v� lượng kiếp kh�ng thể chứng V� lượng Bồ Đề.� Gọi l� Xa Điều Tịnh.

7. Gần điều Tịnh?� -Thọ tr� giới cấm của Bồ T�t, đọc tụng, bi�n ch�p, v� người giải n�i, thuận theo thầy dạy, si�ng tu tinh tấn, c� thể mau chứng V� thượng Bồ Đề.� Đ�y gọi l� gần điều Tịnh.

8. Sự trang nghi�m như thế n�o?� -Dốc l�ng si�ng cầu Phật đạo, v� Bồ Đề m� tr� giới Bồ T�t.� V� sợ bậc sư trưởng, H�a thượng, v� sợ tiếng đồn đ�i cho n�n giữ giới Bồ T�t.� Đ�y gọi l� sự trang nghi�m.

9. Sự dốc l�ng ra sao?� -Đối với ph�p của Phật, dốc l�ng buộc niệm, kh�ng t�m bất nhẫn, kh�ng lưới nghi ngờ, hộ tr� ch�nh ph�p, d�ng luận tạng Bồ T�t gi�o h�a ch�ng sanh.� Đối với đức Thầy, H�a thượng, t�n t�c kỳ cựu l� những vị đức độ, rất mực cung k�nh, si�ng năng c�ng dường Tam bảo kh�ng hề th�i nghĩ.� Tin s�u Tam bảo l� thường trụ bất kiến.� Đ�y gọi l� sự Dốc l�ng.

10. Th� thức ăn?� -Đại Bồ T�t gặp người đ�i kh�t, liền đem m�n ăn, thức uống cấp gi�p.� Tất cả m�n cần d�ng kh�c cũng vậy, đều cung cấp theo chỗ cần cầu của người, như chỗ tu ở trước (bố th�).� Đ�y gọi l� th� thức ăn.

11. Sự th� ph�p?� -Bồ T�t hoặc d�ng 1 c�u, 1 b�i kệ, nửa b�i kệ cho đến một bộ, một Tạng, rộng v� ch�ng sanh diễn n�i nghĩa l�, v� đạo Bồ Đề m� dạy họ thực h�nh thiện nghiệp.� Đ�y gọi l� Th� ph�p.

12. Thị hiện thần th�ng l�m sanh l�ng tin l� sao?� -Đại Bồ T�t v� thương x�t ch�ng sanh m� thực hiện sức đại thần th�ng, v� muốn khiến ch�ng sanh t�m được thanh tịnh, v� biết l�ng tin của ch�ng sanh đ� tịnh, v� thấy r� về Tịnh t�m trang nghi�m của ch�ng sanh, v� l�m cho ch�ng sanh ph�t t�m v� thượng Bồ Đề.� Đ�y gọi l� Thị hiện Thần th�ng l�m sanh l�ng tin.

13. N�i ph�p l�m sanh l�ng tin?� -Bồ T�t tự biết m�nh chưa lợi �ch ho�n to�n nhưng v� người kh�c m� diễn n�i kinh ph�p, lại cũng biết rằng do sự lợi tha c� thể diệt tội của m�nh, cho n�n diễn n�i ph�p Phật.� Lại nữa, tự biết rằng: v� người kh�c n�i ph�p, tức cũng được th�m lớn việc tu thiện của m�nh.� Đ�y gọi l� n�i ph�p l�m sanh l�ng tin.

14. N�i Tạng th�n mật rộng ph�n biệt ph�p l� thế n�o?� -Đại Bồ T�t d�ng sức phương tiện, lu�n lu�n v� ch�ng sanh mở b�y tạng ph�p s�u k�n của Như Lai, để ch�ng sanh hiểu r� � nghĩa.� V� tăng th�m cội l�nh cho kẻ c� tr� m� n�i nghĩa s�u th�m.� Đ�y gọi l� N�i Tạng th�m mật rộng ph�n biệt ph�p.

15. Trang nghi�m bực Hạ:� -Sự trang nghi�m của bực Hạ căn, bực n�y chẳng hay dốc l�ng thực h�nh những hạnh cao tột của bực Th�nh Hiền.� Đ�y gọi l� trang nghi�m của bực Hạ.

16. Trang nghi�m của bực Trung?� -Bực trung dầu ch� t�m tu tập Th�nh hạnh, nhưng kh�ng xuy�n thực h�nh, gọi l� trang nghi�m của bực Trung.

17. Trang nghi�m bực Thượng?� -Bực Thượng ch� t�m vừa thường xuy�n thực h�nh, gọi l� trang nghi�m của bực Thượng.

18. Nghe Ph�p?� -Hoặc l�c tu học Phật ph�p v� thượng th� dốc l�ng nghe ph�p, chọn lựa trong 12 phần kinh m� thọ tr�, đọc tụng, bi�n ch�p, giải n�i.� Đ�y gọi l� nghe ph�p.

19. Tư duy tu tập l� g�?� -Đ� nghe ph�p rồi, th�n t�m lặng lẽ, suy tư nghĩa l� để ph� bỏ l�ng nghi.� Tu tập ba ph�p Định Huệ, Xả.� Đ�y gọi l� tư duy tu tập.

20. Nhiếp giữ?� -Bởi kh�ng t�m tham lẫn, cho n�n v� người ph�p n�i ph�p, nhận nu�i đệ tử, kh�o v� ch�ng răn dạy, cho ch�ng �o b�t, bệnh cấp thuốc thang, biết ch�ng khởi phiền n�o, t�y bịnh chỉ ph�p đối trị v.v�Đ�y gọi l� nhiếp giữ.

21. Quở tr�ch:� Nếu tự thấy biết m�nh khởi phiền n�o liền khởi tr�ch th�n t�m.� Khởi phiền n�o tức chẳng thể tự lợi, lợi tha.� Tội nhẹ xem như tội trung.� Tội trung xem như tội nặng.� Giống như người loạn t�m t� xuống hố s�u, sau khi bị rơi kh�ng để rơi nữa.� Nếu phiền n�o khởi l�n phải mau điều phục.� Thấy đệ tử khởi phiền n�o nhỏ nhặt phải n�n quở tr�ch, chẳng n�n nhận sự lễ lạy c�ng dường của ch�ng, dầu l� c�ng dường nước tắm hay d�ng đưa nh�nh dương.� Nếu đệ tử phạm tội nặng, n�n l�m yết-ma tẩn xuất.� Quở tr�ch như vậy gọi l� tự lợi, lợi tha.� Đ�y gọi l� quở tr�ch.

22. Chẳng đợi thỉnh v� đợi thỉnh thuyết ph�p:� Chẳng đợi thỉnh l� thế n�o?

-V� lợi �ch tu tập m� thọ tr�, đọc tụng, giải n�i nghĩa s�u, v� ph� những phiền n�o ph�t khởi, v� th�m những ph�p l�nh của ch�ng sanh thực h�nh cho n�n n�i ra gi�o ph�p.� Chỗ m�nh thọ tr� thế n�o, th� cũng đ�ng như sự thọ tr� ấy m� n�i gi�o ph�p, như ph�p an trụ.� V� sao thế?� Nếu Bồ T�t kh�ng như ph�p trụ, ch�ng sanh sẽ xem thường v� n�i như sau:� ��ng chẳng đ�ng như ph�p trụ, l�m sao dạy người?� �ng nay mới n�n theo người thọ ph�p, v� sao trở lại thuyết ph�p cho người?�� Đ�y gọi l� chẳng đợi thỉnh n�i ph�p.

-Đợi thỉnh mới n�i l� sao?� -Như tự g�n giữ giới cấm, si�ng tu tinh tấn, đầy đủ căn l�nh th�ch ở chỗ rảnh rang lặng lẽ, thường được mọi người cung kỉnh, n�i ra những g� người người tin nhận, biết nghĩa, biết lời v� kh�o n�i ph�p yếu.� Nếu c� Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, nam nữ cư sĩ n�i như vầy:� �C�i mong Đại sĩ v� điều phục ch�ng sanh m� mở cửa cam lộ�.� Đ�y gọi l� kh�ng đợi thỉnh v� đợi thỉnh thuyết ph�p.

Hai mươi hai việc như tr�n ai điều phục?

Ấy l� s�u bực Bồ T�t, trụ s�u địa vị.� C�c Bồ T�t như thế, c� thể gi�o h�a điều phục ch�ng sanh.

S�u địa l� những địa n�o?� -Một l� Dốc l�ng nhớ nghĩ về hạnh Bồ Đề.� Hai l� V� đạo Bồ Đề m� l�ng sạch t�m �.� Ba l� đ�ng ph�p an trụ.� Bốn l� Thiền định.� Năm l� rốt r�o.� S�u l� th�nh tựu đạo Bồ đề.

-Sự điều phục được ch�n chắn:� V� muốn điều phục ch�ng sanh kh�ng t�nh quyết định,� Bồ T�t n�i về sự vui c�i trời, c�i người, l�m cho họ kh�ng tho�i đọa.� V� hạng c� căn t�nh, n�i ph�p điều phục l�m cho họ th�m lớn căn l�nh.� Đ�y gọi l� sự điều phục được ch�n chắn.

Ấn điều phục ch�n chắn:� H�ng Thanh Văn trong v� lượng đời tu tập căn l�nh, gọi l� ẩn điều phục ch�n chắn bực hạ, sự trang nghi�m bực hạ.� Hạng n�y kh�ng thể ph� hoại �c b�o trong ba đường �c, hiện tại chẳng được bốn quả sa m�n v� Niết B�n.� Đ�y gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bực Hạ.

Sao gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bực Trung?� -Nếu được t�m trung b�nh, sự trang nghi�m trung b�nh v� căn t�nh trung b�nh, ph� ba đường �c nhưng hiện tại chẳng được bốn quả sa m�n hay Niết b�n.� Đ�y gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bực Trung.

Ấn điều phục ch�n chắn bực thượng?

C� t�m bực thượng, sự trang nghi�m bực thượng, v� căn t�nh bực thượng, ph� ba đường �c, hiện tại chứng bốn quả sa m�n v� Niết b�n.� Đ�y gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bực thượng.

Duy�n Gi�c cũng vậy, song c� hai điều hơn Thanh Văn.� Một l� hơn về đường lối tu tập.� Hai l�, hơn v� kh�ng thầy m� ngộ đạo.

Đại Bồ T�t trụ bực thứ nhất (chuy�n l�ng nhớ nghĩ về hạnh Bồ Đề) gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bực hạ.� Trụ bực thứ hai (V� đạo Bồ Đề m� l�ng sạch t�m �) l� ấn điều phục ch�n chắn bực trung.� Đ�ng ph�p an trụ l� ấn điều phục ch�n chắn bực thượng.

Bực Bồ T�t sơ t�m c�n nhỏ yếu, sự trang nghi�m cũng vậy, đọa v�o ba đường �c.� Sau khi tu h�nh trải qua một a tăng kỳ kiếp thứ nhất, trong v� số kiếp (a tăng kỳ) thứ nhứt n�y chưa thể đầy đủ sự bất động v� thượng v� chưa trong sạch được ba mươi bảy phẩm trợ đạo.� Đ�y gọi l� ấn điều phục bực hạ.

Ấn điều phục bực Trung thuộc Bồ T�t t�m lượng bực Trung, sự trang nghi�m bực trung.� Bực n�y kh�ng c�n đọa ba đường �c, v� tu h�nh đ� trải qua A tăng kỳ kiếp thứ hai,� Tuy được trong sạch kh�ng động chuyển v� kh�o tu tập ba mươi bảy trợ đạo, nhưng chưa đầy đủ ho�n to�n sự vắng lặng tối đại về 37 phẩm trợ đạo.� Đ�y gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bậc Trung.

Ấn điều phục ch�n chắn bực thượng?� -Đại Bồ T�t t�m lượng bực thượng, sự trang nghi�m bực thượng, kh�ng c�n đọa ba đường �c, sự tu h�nh đ� trải qua a tăng kỳ kiếp thứ ba, thiện nghiệp đầy đủ v� thanh tịnh, kh�ng bị động chuyển được đại tịch tịnh về 37 phẩm trợ đạo.� Đ�y ch�nh l� Bồ T�t V� thượng đạo vậy.� Bực n�y được gọi l� Đại Tịnh, Bất Động, Thuần Thiện, Tối Đại Tịch Tịnh.� Đ�y gọi l� ấn điều phục ch�n chắn bực thượng.

Ấn điều phục ch�n chắn bực hạ c� ba:� Hạ hạ, hạ trung, hạ thượng.� Ấn điều phục bực trung c� ba:� Trung hạ, trung trung, trung thượng.� Ấn điều phục bực thượng cũng c� ba:� Thượng hạ, thượng trung, thượng thượng.

Đại Bồ T�t đầy đủ những sự điều phục như thế, lu�n lu�n nu�i lớn Phật ph�p, gi�o h�a ch�ng sanh, điều phục c�c căn, tr� tuệ mạnh l�nh v� c� thể v� khắp ch�ng sanh m� mở b�y gi�o ph�p ba Thừa.

PHẨM THỨ T�M

BỒ ĐỀ

Thế n�o l� Bồ Đề?

-Bồ Đề l� hai thứ giải tho�t, hai thứ tr� tuệ.

Hai giải tho�t l�:� Giải tho�t phiền n�o chướng. Giải tho�t Sở tri chướng.

Hai thứ tr� tuệ l�:� Khả năng ph� hoại phiền n�o chướng.� Khả năng ph� hoại Sở tri chướng.

Lại nữa, V� thượng Bồ Đề l�:� Tịnh tr�, V� ngại tr� v� Nhứt thiết Chủng tr� đoạn tất cả tập nh�n, dứt trừ tất cả V� minh, v� k�.

Tịnh tr� l� dứt tất cả Tập, biết tất cả giới (c�i), tất cả Ph�p, tất cả Hạnh, tất cả Thế gian, tất cả thời gian, tất cả đối trị.

Giới c� hai:

Một l� Thế giới.� Hai l� Ch�ng sanh giới.

Ph�p cũng c� hai:

Một l� Hữu vi.� Hai l� V� vi.

Hạnh cũng c� hai:

Một l�:� Hoại Phiền n�o chướng.� Hai l� Hoại Sở tri chướng.

Thế gian c� hai:� Một l� tr�.� Hai l� ngu.

Thời gian c� ba:

Qu� khứ.� Hiện tại.� Vị lai.

Đối trị c� ba:

Một l�:� Qu�n Bất tịnh.� Hai l�:� Qu�n Từ Bi.� Ba l�:� Qu�n Nh�n duy�n.

Đ�y gọi l� Tịnh tr�.

V� ngại tr� l� g�?

-Chẳng nhờ trang nghi�m, tư duy, nhập định m� vẫn c� thể th�ng suốt tất cả, tất cả Ph�p, tất cả hạnh, tất cả thế gian, tất cả thời gian v� tất cả đối trị.� Đ�y gọi l� V� ngại tr�.

Lại nữa, V� ngại tr� l� 140 ph�p bất cộng.� Như Lai c�n c� những ph�p như V� Tr�nh Tam Muội, Nguyện, Tr�, Tứ V� Ngại Tr� v.v.� Đ�y gọi l� v� ngại tr�, mệnh danh l� Bồ Đề.

Một trăm bốn mươi ph�p bất cộng l� những g�?

-Đ� l� ba mươi hai tướng tốt, t�m mươi vẻ đẹp, bốn Tịnh hạnh, mười lục, bốn v� sở �y, ba Niệm xứ Ba m�n Bất hộ, Đại Bi, Thường chẳng qu�n, Dứt tất cả tập nh�n (đoạn phiền n�o tr�).� Tất cả hạnh kh�ng c�n tr� n�o hơn (nhứt thiết chủng tr�).� Đ�y gọi l� 140 ph�p bất cộng (sẽ giảng rộng trong phần Trụ ở sau c�ng).

Thế n�o gọi l� V� thượng Bồ Đề?

-V� đủ bảy sự v� thượng, gọi l� V� thượng Bồ Đề.

Một l� Th�n v� thượng.

Hai l� Thọ tr� v� thượng.

Ba l� Đầy đủ v� thượng.

Bốn l� Tr� tuệ v� thượng.

Năm l� Bất khả tư nghị v� thượng.

S�u l� Giải tho�t v� thượng.

Bảy l� Hạnh v� thượng.

-Th�n V� thượng:� Ba mươi hai tướng tốt trang nghi�m.

-Thọ tr� v� thượng:� Chư Phật, Bồ T�t thực h�nh tự lợi, lợi tha, lu�n lu�n đem lại cho ch�ng sanh sự an vui c�i trời, c�i người.

-Đầy đủ v� thượng:� Chư Phật Bồ T�t c� bốn sự đầy đủ:� Thọ mạng đầy đủ.� Thấy biết đầy đủ.� Giới đầy đủ.� Việc l�m đầy đủ.

-Tr� tuệ v� thượng:� Nghĩa l� bốn v� ngại tr�.

-Bất khả tư nghị v� thượng:� L� đầy đủ s�u ba la mật.

-Giải tho�t v� thượng: Như Lai hay ph� hai thứ chướng.

-Hạnh v� thượng:� Nghĩa l� Th�nh hạnh Thi�n hạnh, Phạm hạnh.

Th�nh hạnh l� ba m�n tam muội Kh�ng, V� tướng, V� nguyện v� Diệt tận định.

Thi�n hạnh l� Tứ thiền, Tứ v� sắc định.

Phạm hạnh l� Tứ V� Lượng T�m.

Ba thứ hạnh n�y xuất ph�t bốn hạnh m� Phật thường vui ưa tu tập.

Bốn Th�nh hạnh r�t lại c�n hai.� Một l� Kh�ng tam muội.� Hai l� Diệt tận định.

Thi�n hạnh c�n một l� Đệ tứ thiền.

Phạm hạnh cũng c�n một l� Đại bi.

Như Lai d�ng nh�n duy�n Đại bi n�y, ng�y đ�m s�u thời lu�n lu�n xem x�t ch�ng sanh, người n�o kh�ng căn l�nh, sẽ đem lại cho họ hạt giống l�nh, những ai trồng căn l�nh rồi sẽ l�m cho th�m lớn, cho đến những người chưa ph�t t�m V� thượng Bồ Đề, Như Lai sẽ l�m cho ph�t t�m V� thượng Bồ Đề.

Như Lai do th�n v� thượng n�y m� gọi l� Đại trượng phu.

V� Thọ tr� v� thượng gọi l� Đại Bi.

V� đầy đủ v� thượng, gọi l� đến bờ kia.

V� tr� tuệ v� thượng cho n�n gọi l� Nhứt thiết chủng tr�.

Bất khả tư nghị v� thượng, gọi l� A la ha.

Giải tho�t v� thượng gọi l� Niết b�n.

Hạnh v� thượng cho n�n gọi l� Tam miệu Tam Bồ Đề.� Do nghĩa n�y, Như Lai đầy đủ mười hiệu: Như Lai, Ứng c�ng, Ch�nh Biến tri, Minh Hạnh t�c, Thiện thệ, Thế gian giải, V� thượng sĩĐiều ngự Trượng phu, Thi�n sơn sư, Phật, Thế T�n.

-V� kh�ng hư vọng gọi l� Như Lai.

-V� l�m ruộng phước l�nh, gọi l� Ứng c�ng.

-V� biết ph�p giới gọi l� Ch�nh biến tri.

-Đủ tất cả Tam Minh gọi l� Minh hạnh t�c.

-V� chẳng đến chẳng về gọi l� Thiện Thệ.

-V� biết hai thứ thế gian gọi l� thế gian giải.� Hai thứ thế gian l�:� Quốc độ thế gian, ch�ng sanh thế gian.

-V� c� thể điều phục th�n t�m xấu �c của ch�ng sanh, gọi l� V� thượng sĩĐiều Ngự trượng phu.

-Lu�n lu�n l�m cho ch�ng sanh biết đ�ng ph�p ch�nh, nghĩa ch�nh, quy ch�nh.� V� ch�ng sanh n�i rộng nghĩa l�, n�n c� thể ph� hỏng tất cả phiền n�o, c� thể ph� vỡ lưới nghi trong t�m ch�ng sanh, mở b�y những nghĩa rất s�u của c�c ph�p, nghĩa l� căn bản của tất cả ph�p.� Thế n�n gọi l� Thi�n nhơn sư.

-Biết sự chứa nh�m ph�p thiện, bất thiện, ph�p chẳng phải thiện chẳng phải bất thiện, gọi l� Phật.

-V� hoại ma Ba tuần, được th�n kh� được của Như Lai.� Gọi l� Thế T�n.

Tại sao kh� được?

-V� trong v� lượng kiếp cũng kh�ng c� một đức Phật ra đời, do đ� kh� được.

V� lượng thế giới c� v� lượng� đức Phật.� Mười phương thế giới c� v� lượng Bồ T�t đồng một thời gian, đồng một bản nguyện tu tập trang nghi�m v� đồng thời ph�t t�m V� thượng Bồ Đề, c�ng một l�c, một ng�y, một th�ng, một năm, đồng Th�, đồng Giới, đồng Nhẫn, đồng Tấn, đồng Thiền, đồng Tr� v.v.� Do nghĩa đ� mười phương thế giới l� tất nhi�n c� v� lượng v� bi�n c�i Phật, trong một c�i Phật như vậy, kh�ng c� hai đức Phật ra đời một l�c.� Nếu kh�ng mười phương v� lượng thế giới, th� v� lượng v� bi�n Bồ T�t đồng tu hạnh l�nh, c� thể kh�ng kết quả hay sao?� Bởi vậy m� biết r� c� v� lượng, v� bi�n thế giới của chư Phật khắp gi�p mười phương v� trong mỗi Phật độ c�ng một l�c kh�ng c� hai đức Phật xuất hiện.

Đại Bồ T�t khi mới ph�t t�m, mở lời như sau: �Duy một m�nh t�i c� thể l�m cho v� lượng v� bi�n ch�ng sanh dứt khổ phiền n�o v� chứng nhập Niết b�n� Do sức nguyện n�y m� được quả b�o (Phật quả).

Như Lai hay v� ba ng�n Đại thi�n thế giới m� n�i ph�p gi�o ho�, điều phục ch�ng sanh, cho n�n một quốc độ kh�ng c� hai đức Phật c�ng xuất hiện.

Nếu trong một quốc độ c� hai đức Phật c�ng ra đời, th� ch�ng sanh chẳng ưa vui tu tập ph�p l�nh v� chẳng sanh cung k�nh t�n trọng, chẳng sanh � tưởng kh� được gặp gỡ.

Nếu gặp một đức Phật ắt sanh được t�m chẳng thể nghĩ b�n.� Ch�ng sanh tự bảo nhau �Phật rồi sẽ nhập Niết b�n, ch�ng ta n�n c�ng nhau tu tập� thiện ph�p cho kịp thời� Nhờ tinh tấn si�ng năng h�nh đạo m� lần lần tho�t ly sanh tử.

Do sanh � tưởng kh� gặp, sanh t�m cung k�nh m� tu Bố th� cho đến B�t Nh� ba la mật v.v. Thế n�n trong một s�t độ kh�ng c� hai đức Phật xuất hiện c�ng một l�c.

C�c đức Phật trong c�c thế giới mười phương trừ c� bốn điều kh�c nhau, ngo�i ra tất cả b�nh đẳng kh�ng hai.� Đ� l�: sự sống l�u, họ h�ng t�n gọi, th�n tướng.

Bồ T�t trọn kh�ng d�ng th�n người nữ để chứng quả Bồ Đề.� V� sao?

Bồ T�t tu h�nh trong số v� số kiếp đầu, l� đ� chấm dứt th�n nữ nhơn.� V� th�n nữ nhơn nhiều tham dục vậy.

Nữ nhơn l� tượng trưng cho c�i tr� h�a hợp n�y l� �c tr�, kh�ng thể d�ng tr� n�y chứng V� thượng Bồ Đề.

Đạo Bồ Đề kh�ng thể nghĩ b�n.� V� sao? V� kh�ng phải l� chỗ chứng ngộ của tất cả Thanh Văn, Duy�n gi�c.

Thế n�n, V� thượng Bồ Đề l� sự th�nh tựu của v� lượng v� bi�n c�ng đức.

PHẨM THỨ CH�N

LỰC V� T�NH BỒ ĐỀ

Đại Bồ T�t muốn học giới Bồ T�t, phải tu tập sự tin tưởng, thường th�ch cầu ph�p, gặp người tr� ph�p rất sanh cung k�nh c�ng dường, đ�ng ph�p m� trụ, răn dạy đệ tử tr� v�o ch�nh ph�p v� kh�o biết phương tiện th�u nhiếp Th�n, Miệng, �.

Thế n�o l� Bồ T�t tu tập sự tin hiểu?

-Nghĩa l� s�ng suốt tin Tam bảo v� c�ng đức của Tam bảo, t�n nghĩa chơn thật, tin c� nh�n quả, tin ch�ng sanh c� c�c thứ nghiệp v� quả b�o của nghiệp, biết d�ng phương tiện hay kh�o cũng như kh�ng phải phương tiện, tự tin m�nh tất sẽ chứng V� thượng Bồ Đề, tự biết sẽ chứng diệu nghĩa, diệu nghĩa ấy l� V� thượng Bồ Đề, Tr� Bồ Đề v� phương tiện Bồ Đề.� Phương tiện Bồ đề l� giới Bồ T�t cho đến 37 phẩm Trợ đạo.

Giới Bồ T�t l� g�?

-Khi nghe giảng n�i về 12 phần gi�o th� t�m nhẫn nại tin nhận, thế gọi l� Giới Bồ T�t.

Người học giới Bồ T�t n�n tu hai việc:� Một l� L�ng Từ.� Hai l� L�ng tin.

Bồ T�t tu hai ph�p như vậy l� được t�m tin hiểu.

Cầu ph�p l� cầu việc g�? Cầu như thế n�o? V� sao m� cầu?

Sự cầu đ�y l� cầu Bồ T�t Tạng, Thanh văn tạng, tất cả luận thế gian, v� tất cả việc thế gian.

Bồ T�t tạng l� g�?� -L� c�c kinh Phương quảng Đại thừa, ngo�i ra mười một bộ loại c�n lại gọi l� Thanh văn Tạng.

Thế luận l� g�?� -C� ba loại: Nh�n minh luận.� Thanh minh luận (ng�n ngữ học).� Y phương luận (y học).

Tất cả việc thế gian l� g�?� -Như nghề thợ v�ng, thợ bạc, đi�u khắc v.v. v� tất cả nghệ thuật, phương thuật.� Phương thuật c� năm:

Một l� Nội thuật (c�n gọi l� Nội minh)

Hai l� Nh�n thuật (Nh�n minh luận luận l�)

Ba l� Thanh thuật (hay Thanh minh Ng�n ngữ)

Bốn l� Y phương thuật (hay y phương minh)

Năm l� C�ng xảo thuật (hay c�ng xảo minh)

Đại Bồ T�t thường cầu học năm phương thuật như thế.

-Nội thuật l� mười hai bộ loại kinh điển.

Một l� biết nhơn quả.� Hai l� Tạo nghiệp chẳng mất, chẳng tạo chẳng thọ.

-Cầu Nhơn thuật (hay nh�n minh luận) c� hai:� Một l�, Để biết chỗ lỗi luận l� của ngoại đạo.� Hai l� để ph� hỏng c�c luận sư ngoại đạo.

-Cầu Thanh thuật (hay ng�n ngữ học) cũng c� hai:� Một l� hiểu nghĩa Ph�p giới.� Hai l�, để đ�ng với tất cả lời lẽ, tiếng n�i.

Cầu Y phương thuật (hay y học) c� 4 việc.� Một l� biết tướng trạng của bệnh.� Hai l� biết nh�n duy�n v� c�c điều kiện sanh bệnh.� Ba l� biết c�ch trị l�nh bệnh.� Bốn l� biết sau khi trị l�nh, bệnh kh�ng t�i ph�t.

Cầu học mười hai bộ loại kinh điển để biết nh�n quả l� sao?

Tất cả c�c ph�p c� mười thứ nh�n.� N�i tướng nh�n ch�nh l� nhiếp tất cả nh�n, n�o sanh tử, n�o giải tho�t, n�o thiện, bất thiện, n�o trong, n�o ngo�i, n�o ch�ng sanh, n�o phi ch�ng sanh v. v..

Những g� l� mười?

1. Nh�n lan rộng (lưu bố nh�n)

2. Nh�n kế tiếp (t�ng nh�n)

3. Nh�n tạo t�c (t�c nh�n)

4. Nh�n nhiếp lấy (nhiếp nh�n)

5. Nh�n tăng trưởng (tăng trưởng nh�n)

6. Nh�n thay đổi (chuyển nh�n)

7. Nh�n chẳng chung (bất cọng nh�n)

8. Nh�n chung (cọng nh�n)

9. Nh�n tai hại (hại nh�n)

10. Nh�n chẳng hại (bất hại nh�n)

-Một.� Nh�n lan rộng nghĩa l�:T�n được gọi c�i nh�n của c�c ph�p, c� đủ thể v� tướng, v� đủ cả thể tướng n�n c� thể tuy�n n�i.� Đ�y gọi l� Nh�n lan rộng.

-Hai.� Nh�n kế tiếp: Như nh�n c�i tay m� c� sự cầm nắm, nh�n c�i ch�n m� c� sự cất bước, nh�n c�i th�n m� c� sự qua lại, ngồi nằm.� Gọi l� nh�n kế tiếp.

-Ba.� Nh�n tạo t�c:� Từ hạt giống m� được tr�i c�y, gọi l� nh�n tạo t�c.

-Bốn.� Nh�n nhiếp lấy:� L�a khỏi hạt giống theo c�c duy�n m� được tr�i, gọi l� nh�n nhiếp lấy.

-Năm.� Nh�n tăng trưởng:� Hạt giống mất, mầm sanh, từ mầm được quả.� Gọi l� Nh�n tăng trưởng.

-S�u.� Nh�n thay đổi:� Như từ hạt giống trước, sanh ra hạt th�c hiện tại.� Hạt th�c hiện tại sanh ra hạt th�c vị lai.� Gọi l� nh�n thay đổi.

-Bảy.� Nh�n chẳng chung:� Theo giống n�o, được quả nấy.� Gọi l� nh�n chẳng chung.

-T�m.� Nh�n chung:� Như đất, nước, lửa, gi�.� Gọi l� nh�n chung.

-Ch�n.� Nh�n tai hại:� Phạm bốn giới trọng oan hại ph�p l�nh.� Gọi l� Nh�n tai hại.

-Mười.� Nh�n chẳng hại:� Nếu kh�ng hủy phạm gọi l� Nh�n chẳng hại.

Nh�n tai hại c� năm thứ:

-Hại thuộc �m thanh.

-Hại thuộc sanh ra.

-Hại chẳng cọng trụ.

-Hại oan dối.

-Hại do Định dứt trừ.

Hại thuộc �m thanh:� Như s�ch luận của học ph�i Thuận thế Ngoại đạo, đoạn đầu n�i c� phần đ�ng, về sau n�i chẳng đ�ng.� Như n�i:� Tất cả ph�p đều v� thường, sau rồi lại n�i: sanh, l�o, tử l� thường.� Đ�y gọi l� hại về �m thanh.

Hại thuộc sanh ra:� Như n�i kh�ng nh�n c� thể sanh quả, c� nh�n kh�ng quả.

Hại chẳng cọng trụ:� Như s�ng kh�c với tối Tham kh�c với giận, khổ kh�c với vui.

Hại oan đối:� Như rắn xung khắc với chuột, s�i ngựa kh�c với tr�u nước, chồn kh�c với chuột.

Hại do Định dứt trừ:� Như ph�p qu�n Bất tịnh trừ t�m tham sắc. Ph�p qu�n Từ Bi trừ t�m giận dỗi, ph�p qu�n Nh�n duy�n trừ t�m si m�.� T�m phần Th�nh đạo trừ tất cả kiết sử.

Lại c� hai phần:� Một l� Nhơn ch�n thật.

Hai l� Nh�n phương tiện.

Nh�n chơn thật l� hạt giống.� Nh�n phương tiện l� c�c duy�n b�n ngo�i.

Nh�n phương tiện c� bốn duy�n:

Một l� Nh�n duy�n.

Hai l� Thứ đệ duy�n.

Ba l� Duy�n duy�n.

Bốn l� Tăng thượng duy�n.

-Nh�n duy�n:� l� c�i nh�n ph�t sanh của c�c ph�p.

-Tăng thượng duy�n l� c�i nh�n phương tiện v� c�i nh�n thứ đệ.

-Duy�n duy�n l� t�m vương, t�m sở.

Đ�y gọi l� Bốn duy�n.

Mười nh�n như tr�n, thế n�o lại sanh ra tất cả c�c thế, xuất thế gian?� Thế n�o chấm dứt sanh tử? Thế n�o chẳng chấm dứt sanh tử?

-Như trong thế gian c� c�c thứ hạt giống ngũ cốc.� Sự sống của n� được nu�i lớn v� c� nhiều t�n, chẳng hạn như giống l�a Đại mạch, Tiểu mạch, l�a Ngạch, l�a Lang, l�a Hồ ma, đậu lớn, đậu nhỏ v.v. Đ�y gọi l� Nh�n lan rộng (lưu bố nh�n).

-Do đ�i kh�t kh�ng c� sức lực, v� trừ tai họa đ�i kh�t nơi th�n cho c� sức lực, người ta t�m đại mạch, tiểu mạch cho đến đậu nhỏ v.v. Rồi nh�n ăn ngon m� t�m sanh ham đắm, do t�m ham đắm n�n nghĩ phương tiện t�m cầu.� Đ�y gọi l� nh�n kế tiếp (t�ng nh�n).

-Hạt giống lo�i n�o sanh ra quả tương tợ như giống đ�, gọi l� nh�n tạo t�c (t�c nh�n).

-Đất, nước, lửa, gi�, c�ng người l�m b�n ph�n, gọi l� nh�n nhiếp lấy (nhiếp nh�n).

-Từ hạt giống dần dần lớn l�n cho đến khi c� tr�i, gọi l� nh�n tăng trưởng (tăng trưởng nh�n).

-Hạt giống sanh ra tr�i, tr�i sanh ra trở lại l�m nh�n, gọi l� nh�n thay đổi (chuyển nh�n).

-L�a mạch sanh ra l�a mạch.� Đậu xanh ra hạt đậu, gọi l� nh�n chẳng chung (bất cọng nh�n).

-Mầm l�a khỏi hạt giống, nhờ những thứ kh�c sanh ra c�y tr�i, gọi l� nh�n chung (cọng nh�n).

-Hạt giống bị mưa đ�, bị lửa đốt, bị chim ăn, gọi l� nh�n tai hại (hại nh�n).

-Kh�ng bị mưa đ�, lửa đốt, chim ăn, gọi l� nh�n chẳng hại (bất hại nh�n).

V� những nghĩa ấy, mười nh�n sanh ra tất cả ph�p thế gian v� ph�p xuất thế.

Lại nữa, diễn n�i về mười hai nh�n duy�n, c� những t�n v� tướng như sau:

-V� minh l�m nh�n duy�n H�nh.� H�nh l�m nh�n duy�n cho thức.� Thức l�m nh�n duy�n cho Danh sắc.� Danh sắc l�m nh�n duy�n cho Lục� nhập.� Lục nhập l�m nh�n duy�n X�c.� X�c l�m nh�n duy�n Thọ.� Thọ l�m nh�n duy�n �i.� �i l�m nh�n duy�n Thủ.� Thủ l�m nh�n duy�n Hữu.� Hữu l�m nh�n duy�n Sanh.� Sanh l�m nh�n duy�n L�o Tử v� c�c nh�m buồn khổ lo rầu.� Đ�y gọi l� nh�n lan rộng.

V� minh duy�n H�nh, cho đến Sanh l�m duy�n cho L�o tử.� V� tham �i n�n chẳng dứt mười hai nh�n duy�n gọi l� Nh�n kế tiếp.

Hai m�n �i, Thủ hiện tại v� v� minh vị lai gọi l� nh�n tạo t�c.

Hữu hiện tại v� H�nh vị lai gọi l� nh�n tạo t�c.

Thức hiện tại v� Sanh vị lai gọi l� nh�n tạo t�c.

Danh sắc, Lục nhập, X�c, Thọ hiện tại, Sanh L�o, Tử vị lai gọi l� nh�n tạo t�c.

Chẳng gần bạn l�nh, chẳng ưa nghe ph�p, chẳng tư duy nghĩa, chẳng như ph�p trụ.� Do bốn điều n�y nhiếp giữ v� minh cho đến L�o tử, gọi l� nh�n tăng trưởng.

-V� minh c� ba:� Hạ, Trung, Thượng.

Hạ l� nh�n của Trung, Trung l� nh�n của Thượng, cho đến L�o tử, gọi l� Nh�n thay đổi.

C� thứ v� minh đọa địa ngục, c� thứ v� minh đọa ngạ quỷ, c� thứ v� minh đọa s�c sanh gọi l� nh�n chẳng chung.

-Tất cả ch�ng sanh đồng c� mười hai nh�n duy�n gọi l� Nh�n chung.

-V� nh�n duy�n v� minh n�n t�nh kh�ng đầy đủ, chẳng c�ng Như Lai sanh một c�i nước, xa l�a bạn l�nh, chẳng được nghe ph�p, chẳng suy tư đ�ng nghĩa, chẳng như ph�p trụ, chẳng được tu 37 phẩm trợ đạo.� Gọi l� Nh�n tai hại.

-Trừ diệt V� minh, t�nh được đầy đủ, sanh c�ng một c�i nước với Như Lai, gần gũi bạn l�nh được nghe ch�nh ph�p, suy tư nghĩa l�, như ph�p an trụ, tu tập 37 phẩm trợ đạo v.v.� Đ�y gọi l� Nh�n chẳng hại.

Bởi nghĩa n�y, mười thứ nh�n sanh ra c�c ph�p thế gian.

Thế n�o l� mười thứ nh�n sanh ra ph�p xuất thế.

-Hoặc n�i được t�n v� tướng ba mươi bảy phẩm trợ đạo, t�n v� tướng Bồ đề, cho đến t�n v� tướng Niết b�n.� Đ�y gọi l� nh�n lan rộng.

-Nh�n bốn niệm xứ được bốn Ch�nh cần, nh�n bốn Ch�nh cần được bốn Như � t�c, nh�n Như � t�c được Năm căn, nh�n Năm căn được Năm lực, nh�n Năm lực được bảy phần Bồ Đề, nh�n bảy phần Bồ đề được T�m phần Th�nh đạo, nh�n T�m th�nh đạo được Niết b�n.� Đ�y gọi l� Nh�n kế tiếp.

V� minh diệt n�n H�nh diệt.� H�nh diệt n�n Thức diệt.� Thức diệt n�n Danh Sắc diệt.� Danh Sắc diệt n�n Lục nhập diệt.� Lục nhập diệt n�n X�c diệt.� X�c diệt n�n Thọ diệt.� Thọ diệt n�n �i diệt.� �i diệt n�n Thủ diệt.� Thủ diệt n�n Hữu diệt.� Hữu diệt n�n Sanh diệt.� Sanh diệt n�n L�o tử diệt.� L�o tử diệt n�n được Niết b�n.� Đ�y gọi l� Nh�n kế tiếp.

T�nh đầy đủ n�n tu 37 phẩm trợ đạo.� Tu 37 phẩm trợ đạo n�n chứng Niết b�n, gọi l� Nh�n kế tiếp.

T�nh đầy đủ cho đến 37 phẩm trợ đạo c� thể sanh ra Bồ Đề, gọi l� Nh�n tạo t�c.

Gần gũi bạn l�nh, ch� t�m nghe ph�p, tư duy theo nghĩa, như ph�p an trụ, điều phục c�c căn, tu T�m th�nh đạo, gọi l� Nh�n Nhiếp Lấy.

Ba mươi bảy phẩm trợ đạo c� thể l�m hai thứ nh�n Niết b�n, gọi l� Nh�n thay đổi.

Đủ t�nh Thanh văn được quả Thanh văn.� Đủ t�nh Duy�n gi�c được quả Duy�n gi�c.� Đầy đủ t�nh Phật được V� thượng đạo, gọi l� nh�n chẳng chung.

T�nh kh�ng đầy đủ, sanh chỗ t�m nạn, chẳng nghe ch�nh ph�p gọi l� nh�n tai hại.

Tu tập T�m th�nh đạo nh�n duy�n, chứng Thanh văn Bồ Đề, Duy�n gi�c Bồ Đề v� Phật Bồ Đề gọi l� Nh�n Tăng trưởng.

Mười thứ nh�n n�y sanh ra tất cả ph�p thế gian v� ph�p xuất thế.� Hai ph�p Thế v� xuất thế, mỗi ph�p đều c� ba đời, qu� khứ, hiện tại, vị lai.

Nếu người n�o n�i l�a mười nh�n n�y, lại c� nh�n kh�c nữa, điều ấy kh�ng đ�ng.

Thế n�o l� quả?� -Quả c� năm thứ:

Một l� Quả b�o.

Hai l� Quả kh�c.

Ba l� Quả giải tho�t.

Bốn l� Quả Hiện tại.

Năm l� Quả tăng thượng.

-Những lời n�i � nghĩ, việc l�m chẳng l�nh, mắc phải �c b�o trong ba đường �c.� Ph�p l�nh hữu lậu, được phước b�o ở c�i nh�n Thi�n gọi l� quả b�o.

-Do t�m nghĩ �c, n�n vui l�m việc �c.� Do t�m nghĩ thiện n�n th�ch l�m thiện, gọi l� quả kh�c.

-Tu T�m th�nh đạo, xa l�a phiền n�o, gọi l� giải tho�t.� Ph�m phu tu đạo tuy l�a Phiền n�o (th�) nhưng chẳng gọi l� quả giải tho�t.� V� sao? V� chẳng phải rốt r�o.

-Nếu con người hiện đời d�ng phương tiện ra sức phục dịch để được tiền của, gọi l� quả hiện tại.

-Con mắt v� c�i biết của con mắt, cho đến � căn, ph�p trần v� � thức, gọi l� quả tăng thượng.

Đại Bồ T�t v� biết nh�n, biết quả cho n�n gia tăng năng lực tạo t�c v� tu tập đạo ph�p, biết rằng chẳng phải l�m l� chẳng phải thọ v� tạo t�c kh�ng mất quả b�o.

Đại Bồ T�t biết nh�n, biết quả cho n�n cầu học mười hai phần kinh, thọ tr�, đọc tụng, bi�n ch�p giải n�i, do đ� được nghiệp lực thứ hai l� nghiệp lực thanh tịnh.� Nếu Bồ T�t chẳng tin nghiệp nh�n, quả khổ của ch�ng sanh, th� kh�ng được giới cấm của Bồ T�t.

Bồ T�t cầu học mười hai bộ loại kinh điển như thế n�o?

-Bồ T�t hết l�ng nghĩđến giới Bồ T�t m� si�ng cầu Phật ph�p.� Nếu gặp người giải n�i � nghĩa một c�u, một kệ, t�m cũng sanh cung k�nh vui mừng, th�ch nghe, chẳng khinh ch� người giảng n�i ph�p v� chẳng t�m t�i l�i quấy của vị ấy.� Dốc l�ng cung k�nh s�ng phụng như được nghe từ nơi đức Phật.� Nếu người n�i ph�p lẫn tiếc, kh�ng bố th� ph�p, n�n đem tiền của cho đến th�n mạng phụng sự d�ng c�ng.� Bồ T�t nếu lu�n lu�n như vậy, gọi l� Bồ T�t đ�ng nghĩa.

Nếu Bồ T�t lu�n lu�n dốc l�ng nghe nhận cho đến một c�u, một kệ, một nghĩa, tất nhi�n những phiền n�o thuộc ba c�i đều bị yếu m�n v� đủ giới Bồ T�t.

Khi Bồ T�t ch� t�m cầu đức Phật n�i ph�p, tr�nh trạng kh�t ngưỡng gi�o ph�p ấy rất l� s�u nặng, s�u nặng đến nỗi kh�ng tiếc th�n mạng.� Giả sử v� nghe ph�p m� phải đạp qua chỗ sắt n�ng, lửa dữ cũng kh�ng lấy l�m lo lắng.

Đại Bồ T�t v� một b�i kệ c�n chẳng tiếc th�n mạng, huống g� mười hai phần kinh.� V� một b�i kệ c�n xem thường mạng sống huống g� những vật kh�c như tiền của ư?

Do sự lợi �ch nghe ph�p m� th�n được an lạc, sanh được đức tin s�u xa v� t�m trở n�n mềm mỏng, ngay thẳng, c� nhận thức đứng đắn.� Thấy người n�i ph�p như thấy cha mẹ, t�m kh�ng ki�u mạn, trọn chẳng v� m�nh m� v� ch�ng sanh cho n�n dốc l�ng nghe ph�p.� V� th�m những rễ l�nh sẵn c� của ch�ng sanh m� nghe nhận ch�nh ph�p, kh�ng m�ng lợi dưỡng.� V� ch�ng sanh m� thọ giới Bồ T�t, chẳng phải chỉ để tự lợi.� V� ch�nh ph�p cho n�n chẳng sợ nạn vua, đ�i kh�t, n�ng lạnh hay những nạn th� dữ, giặc cướp.

Bồ T�t trước hết tự m�nh điều phục c�c gi�c quan, sau đ� nghe ph�p, cung k�nh người giảng, t�n trọng gi�o ph�p.� Như vậy gọi l� Bồ T�t đủ Bồ T�t giới.

Sự ch� t�m nghe ph�p của BồT�t như thế n�o?� -Nghe ph�p c� bốn điều:� Ch� t�m, Nhứt t�m, Nhứt thiết t�m v� Thiện t�m.

Tr�n đ�y gọi l� sự si�ng năng t�m cầu mười hai phần kinh của Bồ T�t.

V� cớ g� Bồ T�t t�m cầu mười hai phần kinh?

-V� muốn ch�nh ph�p chư Phật được lan rộng, v� muốn tự m�nh th�m lớn Phật ph�p, v� l�m cho thế gian tin ưa Phật ph�p, v� khiến cho v� lượng ch�ng sanh đều được V� thượng Bồ Đề, cho n�n Bồ T�t cầu học mười hai phần kinh.

Bồ T�t do g� m� cầu học nh�n luận?

V� để biết r� sự sai quấy của c�c luận thuyết n�i về nguy�n nh�n, v� ph� c�c luận thuyết t� kiến, �c kiến của ngoại đạo, v� rộng phương tiện để điều phục ch�ng sanh, v� muốn ph�n biệt ngữ v� nghĩa của Như Lai với ngũ nghĩa thế gian cho n�n Bồ T�t cầu học nh�n luận. (Luận l� học).

V� sao Bồ T�t cầu học Thanh luận?

-V� l�m cho lời n�i được trang nghi�m trong sạch, bởi lời n�i bất tịnh chẳng thể tuy�n n�i r� r�ng nghĩa l�.� V� muốn hiểu biết tất cả c�c nghĩa để ph� hỏng lời n�i kh�ng đ�ng, ph� t�m t�nh ki�u mạn v� ph� lu�n t� kiến.� N�i chung lại, v� muốn biết phương tiện để chế ngự ch�ng sanh cho n�n Bồ T�t cầu Thanh luận (ng�n ngữ học).

V� cớ g� cầu học c�c phương thuật y học?

-V� l�m cho ch�ng sanh l�a 404 chứng bệnh, v� thương x�t, v� điều phục, l�m cho ch�ng sanh khởi l�ng tin, sanh sự vui mừng cho n�n Bồ T�t t�m học c�c phương học y học.

V� lẽ g� Bồ T�t t�m t�i c�c phương thuật nghề nghiệp thế gian?

-V� muốn của cải để lợi �ch ch�ng sanh, v� để ch�ng sanh ph�t khởi đức tin, v� biết được việc đời để ph� t�m ki�u mạn, v� điều phục ch�ng sanh, ph� những sự si m� �m chướng của họ.

Nếu Bồ T�t chẳng hay t�m t�i học hỏi năm thuật như tr�n, chẳng thể mau chứng V� thượng Bồ Đề, th�nh bực Nhứt thiết Chủng tr�.� V� chứng V� thượng Bồ Đề cho n�n t�m cầu năm thuật.� Bồ T�t th�nh tựu giới Bồ T�t rồi v� ch�ng sanh n�i ra.

N�i những g�? N�i việc g�? N�i thế n�o? V� l� do g� m� n�i?

-N�i việc g�, nghĩa l� n�i về mười hai bộ loại kinh điển.

-N�i thế n�o, nghĩa l� sự th�nh tựu của năm phương thuật.

-V� l� do g� n�i, nghĩa l� v� chứng V� thượng Bồ Đề.

Sự n�i ấy c� hai điều:

Một l�:� N�i c� thứ lớp.� Hai l�:� N�i trong sạch.

N�i c� thứ lớp l� sao?

-Ban đầu n�i về Bố th�, kế n�i đến tr� giới, kế đ� n�i sự vui ở c�i Trời, kế nữa n�i về tu ch�nh định, tiếp theo l� n�i sự thọ tr� mười hai phần kinh, suy tư nghĩa l�, đ�ng như ph�p trụ.v.v.� Đ�y gọi l� n�i c� thứ lớp,

N�i trong sạch l� thế n�o?

-Người tại chỗ cao, m�nh tại chỗ thấp chẳng n�n n�i ph�p, trừ khi họ bệnh,� Người kh�ng l�ng tin chẳng n�n v� n�i.� Người chẳng nh�m ch�n sanh tử chẳng n�n v� n�i.� Người đứng ph�a trước, m�nh đứng ph�a sau chẳng n�n v� n�i.� Người che tr�m đầu chẳng n�n v� n�i trừ khi họ bệnh.� Người hay vạch lỗi chẳng n�n v� n�i.� Ngo�i ra như những điều (ch�ng học ph�p) trong giới bổn Ba la đề mộc xoa ghi đủ.

Do cớ g� kh�ng n�n n�i với những người đ�?

-V� chư Phật, Bồ T�t t�n trọng gi�o ph�p, nếu người n�i t�n trọng kinh ph�p, người nghe cũng sanh t�m cung k�nh, hết l�ng nghe nhận, chẳng sanh khinh dễ, như vậy mới gọi l� trong sạch nghe ph�p.

N�i c� thứ lớp nghĩa l� n�i tất cả, n�i tất cả để bỏ t�m sẻn ph�p v� t�m ki�u mạn.� Giảng n�i một c�u, một b�i kệ cho đến nửa b�i kệ, n�o lời, n�o nghĩa v.v.. Chỉ dạy cho người nghe được vui mừng lợi �ch.� Hoặc c� l�c quở tr�ch, hoặc c� l�c n�i thẳng, c� l�c th� dụ, t�y chỗ đ�ng n�i m� n�i, hoặc cạn hoặc gần, n�i cho người dễ th�m nhập.� T�m lại, t�y chỗ ưa th�ch của người nghe m� giảng n�i.� Đ�y gọi l� Bồ T�t n�i c� thứ lớp.

Lại nữa, trong sạch n�i ph�p nghĩa l�:

-Đối với kẻ o�n gh�t, Bồ T�t tu tập l�ng Từ, được từ t�m rồi, đối với những ch�ng sanh tệ �c v� người bu�ng lung, d�ng c�c phương tiện v� họ n�i ph�p, cho đến những kẻ chỉ biết hưởng thụ kho�i lạc, những kẻ ki�u xa ph�ng t�ng hay những hạng ngh�o c�ng, vẫn phương tiện mở b�y, v� họ n�i ph�p.� Chẳng v� khen m�nh ch� người, chẳng v� ăn uống danh dự, lợi dưỡng v.v.. Đ�y gọi l� Bồ T�t thanh tịnh n�i ph�p.

Đ�ng như ph�p trụ nghĩa l�:� Th�n, miệng, � tu tập ph�p l�nh, chơn ch�nh suy tư nghĩa l�.� Như thế gọi l� đ�ng như ph�p trụ.

Thế n�o l� Bồ T�t suy tư về nghĩa?

-Bồ T�t điều phục th�n, miệng, �, th�ch ở chỗ rảnh rang, vắng vẻ, hoặc tự m�nh thọ tr� hay nghe từ người kh�c, suy tư nghĩa ch�nh chẳng suy tư phi nghĩa, chẳng để rối loạn, dốc l�ng suy tư về nghĩa chơn thật.� V� đạo Bồ Đề, chẳng căn cứ theo văn tự, suy tư ph�n biệt đ�y l� lời Phật, đ�y chẳng phải lời Phật, đ�y chẳng phải chỗ suy tư v.v�Theo chỗ �m thanh đ� nghe m� suy gẫm nghĩa, chẳng theo người kh�c.� Tuy chẳng hiểu nghĩa nhưng chẳng thể n�i l� quấy.� Tại sao vậy?� -V� l� cảnh giới của chư Phật.

Đại Bồ T�t y nghĩa kh�ng y chữ, như thế c� thể biết nghĩa rất s�u của Như Lai, r� biết Ph�p v� chẳng phải Ph�p, kh�ng g� c� thể l�m lay chuyển, v� như vậy nếu Bồ T�t chưa được nhẫn lực th� nay được nhẫn lực, chưa được ch�nh định th� nay được ch�nh định.� Đ�y gọi l� Bồ T�t đ�ng như Ph�p trụ.

Thế n�o gọi l� tu tập?� -Tu tập c� bốn:

Một l� tu CHỈ� .� Hai l� tu QU�N.� Ba l� mến th�ch tu tập.� Bốn l� t�y chỗ tu tập vui th� trong ấy.

Tu Chỉ (xa ma tha) l� sao?� -Đại Bồ T�t tu tập Tứ Thiền, Tứ V� sắc định, chuy�n ch� t�m tư duy�n v�o định cảnh, c� thể ph� năm m�n C�i.� Nhơn ch� v�o Định m� hiểu hạnh chơn thật, c� thể l�a tất cả gi�c qu�n �c, t�m đ� kh�ng loạn, c� thể tư duy nghĩa trong nghĩa ngo�i của Ph�p giới v� t�y thuận theo tướng của ph�p.� T�m v� t�m sở ph�p đều trụ v�o một duy�n.� Đ�y gọi l� CHỈ (xa ma tha).

Tu Qu�n (tỳ b�t x� na) thế n�o?� -Trong khi tu CHỈ, c� thể qu�n Ph�p giới, ph�n biệt tướng c�c ph�p, cầu ph�p l�nh, xa l�a ph�p �c, được tr� tuệ, nhận thức đ�ng đắn, kh�ng nhận thức đi�n đảo, kh�o hiểu biết nghĩa.� Đ�y gọi l� tu QU�N (tỳ b�t x� na).

Mến th�ch tu tập l� sao?

-Hết l�ng tu tập hai ph�p Chỉ, Qu�n tr�n.� Dốc l�ng tu l� lu�n lu�n chẳng bu�ng lung, đ�y gọi l� c�i vui của sự mến th�ch tu tập.

Tr� chỗ tu tập l� g�?

-Khi tu Chỉ, Qu�n, chẳng nhờ phương tiện m� được t�y � an tr� ch�nh niệm, cho n�n gọi l� vui trụ chỗ tu tập.

Đại Bồ T�t thường tu hai ph�p Chỉ, Qu�n, cũng gọi l� vui trụ, hoặc gọi l� thanh tịnh, gọi l� th�n t�m vắng lặng hay gọi l� tr� tuệ rộng lớn.� Đại Bồ T�t tu hai ph�p n�y tức được căn bản V� thượng Bồ đề.� Bồ T�t th�nh tựu giới Bồ T�t, chứng được hai ph�p Chỉ, Qu�n, đ�y gọi l� tu tập.

Thế n�o l� dạy dỗ?

-Sự dạy dỗ c� t�m điều:� Đại Bồ T�t th�nh tựu ch�nh định rồi, muốn dạy lại ch�ng sanh, trước hết phải nhập định qu�n s�t người học, hoặc ở chung với họ, sau đ� d�ng t�m điều để gi�o h�a.� T�m điều ấy l�:

1. Biết t�m.

2. Biết căn cơ.

3. Biết căn l�nh.

4. Biết phiền n�o.

5. Biết ph�p đối trị (gồm bốn điều dưới)

Phương ph�p đối trị c� bốn:� Người nhiều tham dục dạy qu�n bất tịnh.� Người nhiều giận hờn dạy qu�n Từ bi.� Người nhiều si m� dạy qu�n Nh�n duy�n.� Người nhiều t�n loạn dạy qu�n sổ tức.� Đ� gọi l� t�m điều.

Bồ T�t d�ng những phương tiện như tr�n gi�o h�a ch�ng sanh v� để ph�p chấp thường, chấp đoạn, n�n thuyết về Trung đạo.� D�ng phương tiện ph� trừ những người kh�ng thực sự tu h�nh m� hiện tướng tu h�nh, thật kh�ng chỗ được m� tưởng c� sở đắc, thật kh�ng chỗ x�c, thật kh�ng chứng ngộ m� tưởng chừng đ� được chứng ngộ.� T�m điều n�y c� thể ph� trừ những kẻ vọng tưởng, ki�u mạn như tr�n.

Lại c� th�m ba điều:

Một l� người chơn ch�nh tu tập, nếu t�m chẳng trụ, Bồ T�t l�m trợ duy�n khiến cho được trụ.

Hai l� Người đ� trụ rồi, c� thể qu�n s�t ch�nh ph�p.

Ba l� Biết được phương tiện hay kh�o.

Nếu biết t�m, biết căn cơ, căn l�nh v� phiền n�o của ch�ng sanh, d�ng bốn c�ch tr�n l�m cho kẻ t�n loạn trụ v�o cảnh sở duy�n, thế gọi l� trợ duy�n được trụ.

V� ph� chấp thường, chấp đoạn m� n�i ph�p đối trị, gọi l� hay qu�n s�t ch�nh ph�p.

V� ph� t�m tham dục, n�i ph�p qu�n bất tịnh, ph� t�m giận dỗi chỉ ph�p qu�n Từ bi.� Ph� t�m ngu si, chỉ ph�p qu�n nh�n duy�n.� Ph� gi�c qu�n �c, n�i về ph�p Sổ tức.� Đ�y gọi l� biết phương tiện hay kh�o.

Nếu Đại Bồ T�t ở chỗ Phật hoặc chỗ Đại Bồ T�t kh�c học t�m việc n�y, lại đem t�m ph�p ấy gi�o h�a ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� Đại Bồ T�t tịnh được t�m năng lực.

Một l�, năng lực biết được c�c thiền định giải tho�t.

Hai l�, năng lực biết được căn cơ.

Ba l�, năng lực r� được sự hiểu biết.

Bốn l�, năng lực biết c�c thế giới.

Năm l�, năng lực biết chỗ đạt đến của c�c đạo quả.

S�u l�, năng lực tr� t�c mạng biết việc đời trước.

Bảy l�, năng lực biết việc sống chết.

T�m l�,� năng lực của Lậu Tận Tr�.

Lại nữa, sự dạy dỗ c� năm c�ch:

-Dạy dỗ l�m cho bỏ �c.

-Dạy tu ph�p l�nh.

-Dạy người phạm giới ph�t lộ s�m hối.

-Dạy c�ch nhớ nghĩđể l�m yết ma.

-Dạy bảo nếu kh�ng nhận lời, l�m ph�p yết ma đuổi ra khỏi ch�ng.

Nếu Đại Bồ T�t d�ng năm việc như thế gi�o h�a ch�ng sanh, l� bởi l�ng thương x�t v� t�m trong sạch.

Nếu Đại Bồ T�t đem t�m giận dỗi dạy bảo ch�ng sanh, ắt chẳng thể được giới cấm của Bồ T�t.

Nếu người chịu Bồ T�t dạy dỗ, đ�ng ph�p thọ học, Bồ T�t n�n cung k�nh, hết l�ng tr�ng nom, c�ng dường như phụ mẫu, như Phật, Bồ T�t.

Tại sao thế?

-Bởi người học đ�ng theo ph�p thọ gi�o, tức c� thể mau được quả gi�c ngộ Thanh văn, quả gi�c ngộ Duy�n gi�c hay được V� thượng Bồ Đề.

Đ�y gọi l� sự dạy dỗ của Bồ T�t.

Lại nữa, phương tiện hay kh�o l�:� Những g� thuộc về th�n, miệng, � của Đại Bồ T�t đều v� điều phục tất cả ch�ng sanh, gọi l� phương tiện hay kh�o.� Phương tiện n�y c� bốn ph�p (gọi l� Tứ Nhiếp Ph�p):� Bố th�, �i ngữ, Lợi h�nh, Đồng sự.

Đại Bồ T�t hay bố th� ch�ng sanh thức ăn �o mặc nh� cửa, mền nệm, thuốc men v.v. Người nhận th� rồi, đối với những g� của Bồ T�t ban bố đều sạch t�m mến tưởng dốc l�ng nghe n�i, nghe rồi thọ tr�.� V� thọ tr� n�n Bồ T�t d�ng lời mềm mỏng khen ngợi.� Được khen ngợi n�n người nhận vui mừng n�n ph� bỏ t�m �c v� thọ tr� ph�p l�nh, v� thọ tr� ph�p l�nh ph� bỏ t�m �c n�n Bồ T�t lại n�i: �T�i đ� đủ T�n, Giới, Văn, Huệ, Th�.� C�c vị cũng sẽ được đủ�.

Bồ T�t nếu kh�ng đầy đủ năm phương thuật tức chẳng thể gi�o h�a tất cả ch�ng sanh v� ch�ng sanh sẽ n�i �Người tự chẳng đủ, l�m sao dạy bảo kẻ kh�c cho được đầy đủ�.� V� thế m� Bồ T�t đầy đủ năm thuật.� Đ�y gọi l� Bồ T�t d�ng phương tiện hay kh�o gi�o h�a ch�ng sanh.

Phương tiện nghĩa l� kh�o điều phục, kh�o điều phục l� kh�ng bỏ, kh�ng đổi, kh�ng tho�i lui, gọi l� phương tiện hay kh�o.

HẾT QUYỂN BA

�

Quy�̉n 1� Quy�̉n 2� Quy�̉n 3� Quy�̉n 4� Quy�̉n 5� Quy�̉n 6� Quy�̉n 7� Quy�̉n 8� Quy�̉n 9� Quy�̉n 10

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]