�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

KINH BỒ T�T THIỆN GIỚI

Hán Dịch : Đời Tống nước Kế T�n Tam Tạng Ph�p sư Cầu Na Bạt Ma

Vi�̣t Dịch : Tỳ kheo Th�ch Thiện Th�ng

-o0o-

QUYỂN THỨ HAI

BỒ T�T ĐỊA

PHẨM THỨ NĂM

NGHĨA CHƠN THẬT

Thế n�o l� nghĩa chơn thật?

-�������� Nghĩa chơn thật c� hai:

Một l� T�nh c�c ph�p.� Hai l� sự b�nh đẳng của c�c ph�p.

Lại c� bốn thứ:

Một l� sự lan rộng trong đời.� Hai l� phương tiện lan rộng.� Ba l� sạch phiền n�o chướng.� Bốn l� sạch sở tri chướng.

-���� ����Sao gọi l� sự lan rộng trong đời?

C�c ph�p thế gian danh hiệu của n� đồng gọi như vậy.� Đất chẳng hạn, ch�ng sanh thấy đất b�n gọi l� đất, chẳng gọi l� lửa.� Lửa gọi l� lửa chẳng gọi l� đất.� Đến như nước, gi�, m�u sắc, tiếng tăm, m�i vị, x�c chạm, quần �o, ăn uống, đồ trang sức, ch�n b�t, �m nhạc, s�ng tối, trai g�i, nh� cửa, ruộng đất, khổ, vui v.v�Khổ r� thật l� khổ chẳng gọi l� vui.� Vui r� thật l� vui chẳng gọi l� khổ.� Tất cả người trong thế gian, từ n�o những giờ truyền b� những t�n, những tướng của c�c thứ n�y, tự nhi�n m� biết, chẳng phải từ sự tu tập sau đ� mới biết.� Đ�y gọi l� nghĩa chơn thật về sự lan rộng trong đời.

Sao gọi l� phương tiện lan rộng?

-Như những người c� tr� biện th�ng, trước hết lấy sự tr� t�nh, sau đ� l�m ra c�c s�ch luận l�.� Đ�y gọi l� phương tiện lan rộng.

Thế n�o l� sạch phiền n�o chướng?

-Tất cả Thanh văn, Duy�n gi�c do tr� v� lậu, đạo v� lậu ph� hoại phiền n�o n�n được tr� v� ngại.� Đ�y gọi l� sạch phiền n�o chướng.

Thế n�o l� sạch sở tri chướng?

-Do hoại phiền n�o chướng, cho n�n tr� được s�ng sạch, tr� tuệ s�ng sạch n�n th�n t�m kh�ng ngăn ngại.� Đ�y gọi l� nghĩa chơn thật sạch sở tri chướng.

V� sao gọi l� nghĩa chơn thật?

-Chơn thật mệnh danh l� bốn Th�nh Đế:� Khổ, Tập, Diệt, Đạo.� Qu�n bốn th�nh đế n�y được tr� tuệ chơn thật, bực n�y gọi l� Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thanh văn, Duy�n gi�c qu�n từng phần năm ấm, do đ� l�a ấm đều kh�ng thấy c� ng� v� ng� sở.� Qu�n từng phần nh�n duy�n, do đ� l�a ấm, chẳng thấy ch�ng sanh hay sĩ phu.� Đ�y gọi l� nghĩa chơn thật sạch sở tri chướng.� Nếu tr� chẳng thể biết đ�ng cảnh giới, gọi l� tr� chướng (sở tri).� Nếu c� thể hoại chướng, biết đ�ng cảnh giới, gọi l� nghĩa chơn thật sạch sở tri chướng.

Lại nữa, nghĩa chơn thật l�:� Chư Phật Bồ T�t qu�n s�t một c�ch s�u thẳm về Ấm, Giới, Nhập, qu�n ng� chẳng phải ng�, ch�ng sanh chẳng phải ch�ng sanh, sĩ phu chẳng phải sĩ phu.� Đ�y gọi l� sạch sở tri chướng.� Qu�n c�c ph�p giới chẳng thể tuy�n n�i, r� biết thế đế, cho n�n ph�n biệt ph�p giới, biết t�nh chơn thật c�c ph�p, cho n�n gọi l� v� thắng huệ, v� thắng huệ ph� hoại tất cả chướng, do đ� gọi l� nghĩa chơn thật sạch sở tri chướng.

Nghĩa chơn thật lại c� hai:� Một l� c�.� Hai l� kh�ng.� C� gọi l� lan rộng trong đời, lan rộng trong đời l�:� Sắc, thọ, tưởng, h�nh, thức, mắt, tai, mũi, lưỡi, th�n, đất, nước, lửa, gi�, sắc, thanh, hương, vị, x�c, thiện, �c, v� k�, ph�p sanh, ph�p diệt, do duy�n sanh ph�p, qu� khứ, vị lai, hiện tại, hữu vi, v� vi, đời n�y, đời kh�c, đ�m, ng�y, thấy, nghe, hiểu biết, sở đắc, gi�c qu�n, tu tập, thọ tr� cho đến Niết B�n.� Đ�y gọi l� �C� lan rộng trong đời.

C�i C� ra thế gian ấy, gọi l� ph�p t�nh.� Ph�p t�nh l� c�i Kh�ng của c�i C� lan rộng trong đời. Từ sắc, thanh, hương cho đến Niết B�n, t�nh n� đều rỗng rang, thế n�n gọi l� l� kh�ng.� V� ch�ng sanh thấy c� n�n gọi l� c�.� T�nh c�c ph�p rỗng rang, cho n�n gọi đ� l� kh�ng.� C�c đức Như Lai n�i c�, n�i kh�ng,� gọi l� chơn thật, l� Trung đạo, chẳng phải c�, chẳng phải kh�ng gọi l� Trung đạo.� Trung đạo c�n gọi l� V� thượng đạo.� L� Trung đạo như thế, c�c đức Như Lai diệt trừ chướng ngại, do đ� gọi l� đấng Nhứt Thiết Tr�.

Đại Bồ T�t tuy cũng học Trung đạo tr�n đ�y, song c�n c� chướng ngại, thế n�n chẳng được gọi l� bực Nhứt Thiết Tr�.� Tr� tuệ của Bồ T�t l� phương tiện tr�, gọi l� nh�n của V� thượng Bồ Đề.

Tại sao thế?

-Đại Bồ T�t tuy chẳng đủ tr� tuệ trung đạo, nhưng n�i về tướng sanh tử cũng c� cũng kh�ng v� cũng l�m cho lan rộng Phật ph�p v� thượng.� Tuy ở trong sanh tử, vẫn c� thể biết r� tai họa của sanh tử m� t�m kh�ng ch�n, kh�ng hối.� Như vị n�o chẳng biết tai họa của sanh tử, tức vị đ� chẳng thể ph� hoại kết sử phiền n�o.� Nếu t�m ch�n nản ắt kh�ng thể gi�o h�a ch�ng sanh, hộ tr� Phật ph�p để mau được Niết B�n.� Nếu được Niết B�n cũng chẳng thể mau chứng V� thượng Bồ Đề. Nếu kh�ng gi�o h�a ch�ng sanh, l�m sao chứng V� thượng Bồ Đề?� Do đ� nếu Bồ T�t ở trong đường sanh tử tu đạo Bồ Đề, chẳng sợ Niết B�n, chẳng cầu Niết B�n.� Nếu Bồ T�t sợ Niết B�n, tức chẳng đầy đủ sự trang nghi�m đạo Bồ Đề, cũng chẳng hay v� v� lượng ch�ng sanh m� khen ngợi Niết B�n.� Đối với sở chứng Niết B�n chẳng sanh l�ng tin vui chuy�n nhớ.� Bởi thế Bồ T�t đối với sở chứng Niết B�n chẳng sanh t�m sợ sệt.� Nếu Bồ T�t n�y cầu chứng Niết B�n, tức c� thể chứng được, như vị đ� chứng được, ắt chẳng th�nh V� thượng Bồ Đề, để đem Phật ph�p gi�o h�a ch�ng sanh.

Bồ T�t n�y nếu chẳng hay qu�n s�t s�u xa tai họa sanh tử, hoặc sanh nh�m l�a, sợ sệt Niết B�n hoặc cầu Niết B�n, đ� gọi l� Bồ T�t kh�ng c� phương tiện hay kh�o.

Nếu Bồ T�t n�y qu�n s�t s�u xa tai họa của sanh tử, th�ch ở trong đ�, chẳng sợ Niết B�n, chẳng cầu Niết B�n.� Đ�y gọi l� Bồ T�t c� phương tiện hay kh�o, phương tiện hay kh�o l� sự hiểu Đệ nhứt nghĩa kh�ng.� Đại Bồ T�t tu tập đệ nhứt nghĩa kh�ng như thế, gọi l� đại phương tiện của thế giới Bồ T�t, v� được tr� V� thượng Như Lai vậy.

Nếu c� người tu tập giới Bồ T�t được tr� chơn thật, thấy biết c�c ph�p l� kh�ng ng�, kh�ng ng� sở, biết t�nh c�c ph�p, do đ� đối với ph�p, t�m kh�ng chỗ thấp, cũng n�i được thế đế v� đệ nhứt nghĩa đế, thấy r� c�c ph�p m� t�m vẫn b�nh đẳng, lu�n lu�n đại th�, do nh�n duy�n đại th� n�n kh�o biết việc đời, tuy học việc đời nhưng t�m kh�ng ch�n đổi, r� biết c�c việc v� được sức tr� nhớ.� Dầu biết việc đời nhưng t�m kh�ng ki�u mạn, thường dạy dỗ ch�ng sanh, t�m kh�ng lẫn tiếc điều g�.� D�ng những phương tiện hay kh�o chỉ bảo ch�ng sanh những việc ở đời, với mục đ�ch l�m cho ch�ng sanh được V� thượng Bồ Đề.� Bồ T�t đối với những việc thế gian cũng si�ng l�ng học tập, kh�ng ch�n, kh�ng đổi.

Nếu thấy ch�ng sanh l�c phải chịu khổ, t�m Bồ đề của Bồ T�t được nu�i lớn, Bồ T�t nu�i lớn ph�p l�nh như vậy t�m kh�ng ki�u mạn, khởi l�ng thương y�u đối với ch�ng sanh, Bồ T�t như thế th�m lớn tr� tuệ, kh�ng sanh ki�u mạn, ph� hỏng c�c quan niệm t� vạy của ch�ng sanh.

Nếu Bồ T�t được thiền định thế gian hay ch�nh định xuất thế, chẳng n�u đức m�nh để người c�ng dường, chẳng bị ph�p thế gian l�m cho � nhiễm.� Bấy giờ Bồ T�t th�nh tựu v� lượng c�ng đức, gọi l� giới Bồ T�t.

Đại Bồ T�t c� những c�ng đức g� đều hồi hướng đạo Bồ Đề, đ�y gọi l� giới Bồ T�t.� Chư Bồ T�t qu� khứ được V� thượng Bồ Đề đều do th�nh tựu cấm giới Bồ T�t, vị lai v� hiện tại cũng vậy.

Đại Bồ T�t thọ tr� c�c ph�p của chư Phật v� chư Bồ T�t ba đời, c� thể đem Phật ph�p gi�o h�a ch�ng sanh, dốc l�ng tu h�nh đạo Bồ Đề, v� đạo Bồ Đề m� kh�ng tiếc th�n mạng, kh�ng tiếc th�n mạng l� giới Bồ T�t.� Người tiếc th�n mạng trọn kh�ng thể được giới cấm của Bồ T�t, đến như c�n lẫn tiếc một vật đ�ng gi� một tiền, cũng kh�ng thể được giới cấm của Bồ T�t.

Đại Bồ T�t v� ch�ng sanh m� thọ nhận hay chứa giữ tiền của, nếu đối với th�n mạng, t�i sản m� sanh t�m lẫn tiếc, như thế l� Bồ T�t giả danh, chẳng phải đ�ng nghĩa Bồ T�t.� Nếu Bồ T�t lu�n lu�n kh�ng tiếc t�i sản, th�n mạng, n�n biết vị n�y c� thể lợi �ch ch�ng sanh, c� thể thực h�nh đức nhẫn, hủy bỏ t�m giận dỗi, ganh gh�t, r� biết việc đời, kh�o biết phương tiện quyền biến, hay ph� l�ng nghi của ch�ng sanh, c� thể tự m�nh tăng trưởng nh�n quả Bồ Đề, chế ngự c�c gi�c quan, kh�ng bị bốn điều đi�n đảo khuynh động, c� thể hiểu nghĩa s�u xa c�c ph�p, c� thể được bốn V� lượng t�m, th�nh tựu năm sức thần th�ng bốn v� ngại tr�, cuối c�ng c� thể qu�n s�t mười hai nh�n duy�n m�i đến địa vị cứu c�nh (Diệu gi�c), được th�n thường, lạc, ng�, tịnh, được đại tự tại của Niết B�n v� thượng, kh�o mở b�y phương tiện của Niết B�n v.v�.Đại Bồ T�t th�nh tựu v� lượng c�ng đức như vậy, đều do nh�n duy�n giới cấm m� được.

Đại Bồ T�t th�nh tựu đầy đủ giới Bồ T�t, c� thể l�m người sai sử cho tất cả ch�ng sanh.� Nếu bị ch�ng sanh giận tức đ�nh mắng, l�m hại, Bồ T�t sanh l�ng từ bi.� Nếu gặp ch�ng sanh phiền n�o d�y đặc nặng nề, Bồ T�t sanh l�ng thương x�t.

V� muốn ph� hoại phiền n�o của ch�ng sanh Bồ T�t nhiếp t�m tư duy phương tiện hay kh�o.� Đối với ch�ng sanh, t�m Bồ T�t kh�ng giận dỗi quanh co, mặc t�nh d�ng t�i năng th� thố, đem lại an vui cho khắp ch�ng sanh, chẳng cần b�o đ�p, chẳng m�ng s�n hận.

V� ph� hoại t�m buồn giận của ch�ng sanh, Bồ T�t nghĩđến phương tiện biết ơn, nhớ ơn.� Kẻ kh�ng cầu g�, Bồ T�t cũng khởi � th� trước.� Những g� m�nh c� nếu chẳng cấp gi�p cho kẻ đến xin, tức chẳng được giới cấm của Bồ T�t, người cầu xin đến ba lần m� kh�ng cấp gi�p, gọi l� phạm trọng.

Thế n�o kh�ng phạm? -Hoặc d�ng phương tiện kh�o lời an ủi, l�m cho người xin chẳng sanh l�ng hiềm hận.� Người xin c� hai hạng:� Một l� hạng ngh�o c�ng.� Hai l� hạng t� kiến.� Chẳng cấp th� cho kẻ ngh�o c�ng tức mắc phải tội, chẳng th� cho kẻ t� kiến, kh�ng gọi l� phạm. Nếu kh�ng bị phạm gọi l� kh�o l�m.

Bồ T�t kh�o l�m, biết r� ph�p giới chẳng thể tuy�n n�i, biết t�nh ph�p giới, biết lu�n sự lan rộng thế gian.� Sự lan rộng thế gian l� sắc, thọ, tưởng, h�nh, thức cho đến Niết B�n.� Sắc cho đến Niết B�n chẳng gọi l� chơn thật.� Tại sao vậy?� V� sắc đ�y chẳng phải c�, chẳng phải kh�ng, cho đến Niết B�n chẳng phải c� chẳng phải kh�ng.� Nếu chẳng phải c� chẳng phải kh�ng l�m sao chơn thật?

Thế n�o l� chẳng phải c�? -Ch�ng sanh đi�n đảo kể sắc l� ng�, cho đến Niết B�n cũng kể ngang l� ng�.� Đ� l� chẳng phải c�.

Thế n�o l� chẳng phải kh�ng? -V� lan rộng thế gian, v� c� thể tuy�n n�i.� Đ�y gọi l� chẳng phải kh�ng.� Bởi hai nghĩa tr�n gọi l� chẳng phải c� chẳng phải kh�ng.

Như bất cứ ph�p g� được n�i ra, bảo rằng c� ư? -Nếu c� th� trong một ph�p lẽ ra phải c� v� lượng t�n, v� v� lượng t�n lẽ ra c� v� lượng t�nh.� Tại sao vậy?� V� mỗi ph�p c� v� lượng t�n.� Thế n�o l� v� lượng t�n? -Như một ph�p thuộc về sắc chẳng hạn, cũng n�i l� xanh, v�ng, đỏ, trắng, d�i, ngắn, vu�ng, tr�n, lớn, nhỏ, c� thể thấy, kh�ng thể thấy, c� rối, trơn, r�t, nhẹ, nặng v.v�Thế gọi l� c� thể n�i.� T�y sự n�i, lẽ ra trong một ph�p v� lượng tướng.� Những g� c� thể tuy�n n�i, thật sự kh�ng t�nh nhất định, bởi lời lẽ m� lan rộng trong đời.� Thật ra kh�ng c� người n�i (hay sự n�i), cũng như kh�ng c� t�nh chơn thật.� Một ph�p như vậy, tất cả ph�p cũng như vậy. Như sắc cho đến Niết B�n, nếu l� c� thật t�nh, lẽ ra chẳng n�i c� xanh, v�ng, đỏ, trắng, cho đến nhẹ nặng v.v�Nếu kh�ng thật t�nh th� khi chưa lan rộng, l�m sao c� thể truyền? Cũng v� t�nh c�ch lan rộng l� c�, t�nh c�ch lan rộng n�y kh�ng ba đầu, khởi thỉ, do đ� c� thể lan rộng.

Nếu l�c chưa c� sắc, đ� c� sự lan rộng, th� do nh�n duy�n g� l�c kh�ng c� sắc lại chẳng lan rộng? Như sự lan rộng ấy c� thể l�m t�nh của sắc v� sao lan rộng m� kh�ng l�m v� lượng t�nh của sắc?

Thế n�n ph�p t�nh chẳng thể tuy�n n�i. Như sắc, thọ, tưởng, h�nh, thức cho đến Niết B�n cũng vậy.

C� hai hạng người bị c�ch xa Phật ph�p, chẳng phải đệ tử Phật, mất hết Phật ph�p.

Một l� hạng n�i về sắc cho đến Niết B�n, cho l� c� t�nh chơn thật.� Hai l� hạng chẳng tin c� t�nh lan rộng trong đời.� Hai hạng người như thế chẳng kham l�nh thọ tr� nổi giới cấm của Bồ T�t, như ai truyền trao, người thọ cũng kh�ng đắc giới, vị thầy truyền trao phải mắc tội lỗi.

V� sao kh�ng đắc giới?� -V� ch� bai ph�p chơn thật, chấp chặt điều phi ph�p.� Thế n�n dầu c� thọ, rốt cuộc kh�ng đắc giới.� Nếu kh�ng đắc giới, l�m sao được gọi l� đệ tử của Phật? V� thế gọi l� hạng c�ch xa Phật ph�p.

Giới Bồ T�t đ�y kh�ng phải ở miệng m� được.� T�m v� miệng c�ng h�a hợp, sau đ� mới được. Hai hạng người n�i tr�n kh�ng thật t�m l�m sao c� thể được giới.

Nếu đối với sắc m� sanh t�m hư vọng, so đo, chấp trước, th� đối với Phật ph�p sẽ bị mất m�t l�u d�i.� Nếu đối với sắc m� chẳng tin sắc l� sự lan rộng, đ� cũng l� b�i b�ng tất cả ph�p, người n�y cũng l� vĩnh cửu mất m�t Phật ph�p.� Bởi vậy chẳng thể tuy�n n�i l� c� hay kh�ng.

V� lẽ g�?

-Như nhơn năm Ấm m� c� ta, người, ch�ng sanh, thọ mạng.� Nếu kh�ng năm Ấm, những danh từ như thế do đ�u m� lan rộng? Sắc cũng như vậy, bởi c� sắc n�n c� c�c thứ danh từ lan rộng.� Ph�p chơn thật kh�ng c� lan rộng, l�a ph�p chơn thật cũng kh�ng lan rộng, người ngu si n�i c�c ph�p l� ngoan kh�ng, sẽ mang tội rất lớn.� Người n�o cho rằng trong c�c kinh Đại thừa n�i �C�c ph�p trống kh�ng� cũng mang tội lớn, chẳng thể hiểu đ�ng nghĩa l� kinh đại thừa m� sanh t�m ki�u mạn bảo rằng ta hiểu đ�ng nghĩa, t�y tự t�m người đ� vọng tưởng suy nghĩ, lại v� người kh�c n�i ra, như thế cũng l� mang tội lớn. Nếu lại n�i �tất cả c�c ph�p t�nh l� kh�ng, l�m sao c� sự lan rộng thế gian�.� N�i như vậy cũng l� đắc tội rất lớn.� Tại sao vậy? -V� ch� bai tất cả ph�p. Kẻ ch� bai tất cả ph�p l� hạng ngoại đạo, như Ph� Lan Na v� đ�m đệ tử của y.

Ph� Lan Na cho rằng:� T�nh c�c ph�p kh�ng l� g� cả, nhưng trong Phật ph�p l� cũng c� cũng kh�ng.� Nếu người n�o n�i tất cả ph�p l� trống kh�ng, n�n biết người đ� n�i kh�ng đ�ng nghĩa.� Đối với người đ� chẳng n�n c�ng ở, c�ng n�i, c�ng bố t�t c�ng thuyết giới, sẽ mang tội lớn.� Tại sao vậy? V� chẳng hiểu nghĩa KH�NG, người n�y chẳng thể tự lợi, lợi tha.

Bởi vậy kinh đại thừa n�i �Nếu chẳng hiểu nổi nghĩa KH�NG, c�n thậm tệ hơn l� kẻ si m� v� sao?

-Kẻ si m� n�i sắc l� ng�, cho đến n�i thức l� ng�, người c� chấp ng� chẳng l�m bại hoại Phật ph�p, người chẳng hiểu nghĩa Kh�ng m�i m�i l�m hư hoại Phật ph�p, ph� diệt l�m cho mất m�t Phật ph�p.

Người chấp ng�, kh�ng đến nỗi đọa ba đường �c.� Người chẳng hiểu nghĩa KH�NG lại v� kẻ kh�c n�i rộng, n�n biết kẻ đ� quyết đến A tỳ.

Người chấp ng� chẳng ch� bai Tam bảo, kẻ n�i quấy trống kh�ng, ắt phỉ b�ng Tam bảo. Người n�i c� ng� chẳng dối gạt ch�ng sanh, chẳng ch� thật t�nh, chẳng phương hại ph�p t�nh, chẳng phương hại ch�ng sanh, được chứng quả giải tho�t, chẳng dạy người kh�c hủy phạm giới cấm.

Kẻ chẳng hiểu nghĩa kh�ng, b�i b�ng tất cả ph�p, chẳng hiểu thật t�nh, chẳng hiểu ph�p danh, phương hại đến sự giải tho�t, l�m �c tri thức cho biết bao ch�ng sanh, tự họ chẳng giữ giới, c�n dạy người kh�c hủy giới, thường ưa n�i rằng �Kh�ng c� người l�m, kh�ng c� người nhận�, l�m cho nhiều ch�ng sanh th�m lớn tội Địa ngục.� Bởi nghĩa đ� gọi l� xa l�a Phật ph�p V� thượng.

Thế n�o l� chẳng hiểu nghĩa �Kh�ng�?

-Nếu Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, nam nữ cư sĩ, chẳng tin, nhận lấy c�i kh�ng (v� tri), chẳng hiểu về Chơn Kh�ng chẳng hiểu về Ph�p.� Đ�y gọi l� chẳng hiểu nghĩa Kh�ng.� Tại sao vậy? -V� số kia n�i rằng �tất cả ph�p bản t�nh tự trống kh�ng - C�i Kh�ng v� nh�n duy�n� hoặc n�i rằng �Tất cả ph�p kh�ng xứ sở. �Nếu kh�ng xứ sở th� sao gọi l� rỗng rang?�.� Đ�y gọi l� chẳng hiểu nghĩa Kh�ng.

Thế n�o l� chơn thật hiểu nghĩa Kh�ng?

-Nếu Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, nam nữ cư sĩ n�i rằng:� �Trong tất cả ph�p v� kh�ng c� t�nh, đ� gọi l� Kh�ng, nhưng Ph�p cũng chẳng kh�ng� Ph�t biểu như đ�y gọi l� hiểu nghĩa kh�ng.�� Hiểu như thế kh�ng hại g� đến nghĩa, chẳng ch� bai Tam bảo, gọi l� hiểu đ�ng, kh�ng bị lầm lạc.

Thế n�o l� hiểu đ�ng?

-Như Sắc chẳng hạn, n�i Sắc cho đến Niết B�n, ph�n biệt kh�ng c� tướng, t�nh gọi l� Sắc kh�ng.� Do sắc chơn thật lan rộng thế gian, gọi l� bất kh�ng.� Bởi nghĩa n�y cho n�n n�i một ph�p thuộc về sắc cũng l� c�, cũng l� kh�ng.� Do hiểu hai nghĩa n�y cho n�n Ph�p cũng l� Ph�p cũng l� kh�ng, đối trong nghĩa đ�y chẳng vọng sanh so đo vướng mắc.� Đ�y gọi l� chơn thật hiểu nghĩa Kh�ng.� Thế n�n trong kinh Đại thừa c� b�i kệ:

Một ph�p c� nhiều t�n

Trong ph�p thật th� kh�ng

V� kh�ng mất Ph�p t�nh

Lan rộng nơi thế gian.

Như Sắc cho đến Niết B�n c� rất nhiều t�n.� Sắc lại kh�ng tự t�nh, kh�ng tự t�nh ắt kh�ng c� nhiều t�n.� C� nhiều t�n gọi l� sự lan rộng.� Bởi nghĩa n�y m� trong Tạp Tạng n�i:� �C�c đức Thế T�n chẳng vướng mắc v�o sự lan rộng, hoặc thấy, hoặc nghe, hoặc nghĩ ngợi, hoặc x�t biết!�. Như t�n của sắc cho đến Niết B�n gọi l� lan rộng.� Chư Phật kh�ng n�i c� t�nh lan rộng để sanh nhiễm mắc.� V� sao? -V� ph� sự đi�n đảo.� C� nhiễm mắc gọi l� đi�n đảo. Như Lai đ� dứt tất cả những �c kiến n�n kh�ng c�n nhiễm mắc.� V� chẳng quan niệm, chẳng n�i năng, chẳng nhiễm mắc cho n�n gọi l� ch�nh kiến. Bởi Như Lai v� Tỳ kheo Ca Chi�n Di�n m� n�i như vầy:

-Ca Chi�n Di�n! Đệ tử Như Lai l� người chẳng chấp, chẳng vướng mắc c�c Định thuộc đất, nước, lửa, gi�, kh�ng, thức.� Kh�ng chấp Định V� sở hữu (xứ), định chẳng phải c� tưởng chẳng phải kh�ng tưởng.� Chẳng phải đời n�y, chẳng phải đời sau, chẳng phải ban ng�y, chẳng phải ban đ�m, chẳng phải thấy, chẳng phải nghe, chẳng phải nghĩ, chẳng phải lường, chẳng phải lấy, chẳng phải được, chẳng phải gi�c, chẳng phải qu�n� Như thế mệnh danh l� Thiền Định�.

Tỳ kheo chẳng chấp định về đất như thế n�o?� -Tỳ kheo đối với đất chẳng khởi tướng Đất cho đến gi�c qu�n cũng vậy, chẳng khởi tướng gi�c qu�n.� Đ�y gọi l� chẳng chấp định về Đất, cho đến Định về gi�c qu�n.

Nếu Tỳ kheo n�o c� thể tu tập Định như vậy tức được chư thi�n c�i trời Phạm vương, Đế th�ch khen ngợi, được chư Phật, Bồ T�t mười phương khen ngợi.� Chư thi�n đều n�i: �Nam M� Đại Sĩ! Nam M� Đại Sĩ! Ch�ng t�i chẳng biết ng�i ở trong Định n�o, tu tập Định n�o?�

Nếu c� nhiễm sắc tướng đất, t�n đất, n�n biết người n�y chẳng mệnh danh l� tu về Kh�ng Qu�n.� Nếu đối với Sắc chẳng mắc v�o danh, tướng, đ�y gọi l� ph�p tu Qu�n Kh�ng.

V� sự lan rộng n�n tuy�n n�i tướng đất v� t�n đất.� Nếu chấp tướng v� t�n của Sắc, gọi l� tướng tăng trưởng.� Nếu diệt tướng v� t�n của sắc, gọi tướng bu�ng xả, chẳng tăng chẳng xả gọi l� Trung đạo, tu tập hai thứ tướng như tr�n (tức tướng tăng trưởng v� bu�ng xả), gọi l� Tỳ kheo tu tập về đất cho đến gi�c qu�n.

Nếu c� Tỳ kheo tu tập về định Trung đạo n�y gọi l� Thật tướng.� Do Thật tướng n�n Tỳ kheo đối với Ph�p, kh�ng c� lời lẽ n�i năng, v� t�nh c�c ph�p kh�ng thể n�i, do đ� Tỳ kheo kh�ng chỗ ng�n thuyết.

-Nếu tất cả ph�p đều kh�ng thể n�i, v� sao lại n�i �Bất khả thuyết�?

-Nếu kh�ng n�i l�m sao được nghe? Nếu chẳng n�i, chẳng nghe, l�m sao biết được tất cả ph�p chẳng thể tuy�n n�i? Do c� thể biết cho n�n n�i ra để lan rộng khắp nơi.� Người ngu si chẳng hiểu chẳng biết sự lan rộng.� Đối với c�c ph�p, sanh ra t�m thứ lầm lạc.� Thế n�o l� t�m thứ lầm?

Một l� lầm về t�nh.

Hai l� lầm về ph�n biệt.

Ba l� lầm về nh�m.

Bốn l� lầm về ng�.

Năm l� lầm về ng� sở.

S�u l� lầm về �i.

Bảy l� lầm chẳng �i.

T�m l� lầm về chẳng �i, chẳng phải bất �i.

Trong t�m sự lầm n�y, ba thứ đầu (T�nh, Ph�n biệt, Nh�m) l� c�i lầm căn bản của tất cả.� Chấp t�nh, chấp t�n, chẳng hiểu sự lan rộng, từ đ� lần lượt sinh ra v� lượng sự lầm lạc.

C�i lầm về ng� v� ng� sở, gọi chung l� Ng� kiến (chấp ng�) ng� kiến lại l� căn bản của c�c chấp.� Hai thứ n�y từ ki�u mạn m� ph�t sanh, v� thế ki�u mạn l� gốc của c�c chấp.� Ba c�i lầm sau (�i, chẳng �i, chẳng �i chẳng bất �i) từ ba độc sanh ra.� T�m thứ n�y nhiếp tất cả kiết sử phiền n�o, l�m cho ch�ng sanh xoay vần lu�n chuyển trong ba c�i.

Thế n�o l� c�i lầm về t�nh?

-Nếu Sắc, tưởng l� sắc, cho đến nặng tưởng l� nặng.� Đ�y gọi l� c�i lầm về t�nh.

Thế n�o l� lầm về ph�n biệt?

-Nếu ph�n biệt sắc l� sắc hay chẳng phải sắc, l� c� thể thấy hay kh�ng thể thấy, l� c� đối hay kh�ng đối.� Đ�y gọi l� c�i lầm về ph�n biệt.

Thế n�o l� c�i lầm về nh�m?

-Như nơi sắc thấy c� ta, c� người, ch�ng sanh, thọ mạng, nh� ở, bốn ch�ng, binh l�nh, tộc họ, y phục, ăn uống, hoa sen, ghe chở, c�y cối, chất chứa v.v�Trong mỗi c�i như thế, mỗi c�i l� một tướng.� Đ�y gọi l� c�i lầm về nh�m.

Thế n�o gọi l� c�i lầm về ng� v� ng� sở?

-Trong ph�p hữu lậu m� bảo thủ c�i ta v� sở hữu của ta, trong v� lượng đời, lu�n lu�n sanh t�m chấp giữ, so đo về bản ng� v� những g� thuộc bản ng�.� Đ� gọi l� c�i lầm về ng� v� ng� sở.

Thế n�o l� c�i lầm về �i?

-Đối với vật sạch sanh t�m y�u đắm.� Đ� l� c�i lầm về �i.

Thế n�o l� c�i lầm chẳng �i?

-Đối với vật chẳng sạch, sanh t�m giận dỗi.� Đ� l� c�i lầm chẳng �i.

Thế n�o l� c�i lầm chẳng phải �i, chẳng phải bất �i?

-Đối với tất cả c�c vật sạch hay chẳng sạch, sanh t�m tham giận.� Thế gọi l� c�i lầm chẳng phải �i, chẳng phải bất �i.

Như tr�n gọi l� t�m c�i lầm.

Đại Bồ T�t l�m sao c� thể biết được t�m thứ lầm n�y?� -N�n suy x�t bốn điều:

Một l� suy về t�n.

Hai l� suy về vật.

Ba l� suy về t�nh.

Bốn l� suy về ph�n biệt.

Thế n�o l� suy về t�n?

-Đại Bồ T�t chỉ gọi l� t�n l� t�n, m� kh�ng c� quan niệm về t�n của vật. �Đ�y gọi l� suy về t�n.

Thế n�o l� suy về vật?

-Chỉ biết vật l� vật, ngo�i ra chẳng ph�n biệt g� kh�c. Thế gọi l� suy về vật.

Thế n�o l� suy về t�nh?

-Biết t�n gọi l� sự lan rộng.� Đ�y gọi l� suy về t�nh.

Thế n�o l� suy về ph�n biệt?

-Nơi t�n chẳng quan niệm về vật.� Nơi vật chẳng quan niệm về t�n.� Thế gọi l� suy về ph�n biệt.

Đại Bồ T�t v� sao suy về t�n gọi?

-V� để biết �c�i gọi l� t�n thật� thế n�n Bồ T�t suy x�t về t�n.� Bồ T�t qu�n kỹ:� Nếu kh�ng t�n của sắc, do đ�u m� n�i sắc.� Nếu kh�ng n�i đến sắc l�m sao m� qu�n sắc.� Nếu kh�ng qu�n sắc l�m sao để được V� thượng Bồ Đề.� Do đ� Bồ T�t suy tầm biết t�n.

Bồ T�t do g� suy tầm về t�n?

-Nếu như kh�ng vật, c�i g� c� t�n gọi đ�y? Nhưng c�i t�n để gọi n�y, chẳng phải l� kh�ng thể n�i, nếu kh�ng thể n�i l�m sao biết được t�nh c�c ph�p.� Do đ� Bồ T�t suy tầm về vật.

Bồ T�t do g� suy tầm về T�nh?

-Đại Bồ T�t biết về t�nh của sắc, cho đến t�nh của Niết B�n.� Biết sự lan rộng của sắc cho đến sự lan rộng của Niết B�n.� Thế n�o l� biết về t�nh của sắc?� -Biết t�nh của sắc đ�y như h�nh tượng trong gương, huyễn ho� kh�ng thật, như mộng ảo, như b�ng, như vang, như tia lửa chớp, hay như �nh trăng dưới nước.� Thế gọi l� suy về T�nh.

Bồ T�t do g� m� tầm về Ph�n biệt?

-Đại Bồ T�t hoặc ph�n biệt về t�n, ph�n biệt về vật, ph�n biệt về t�nh, ph�n biệt về ph�p, ph�n biệt chẳng phải ph�p, ph�n biệt l� c�, l� kh�ng, l� sắc, chẳng phải sắc, c� thể quan niệm, kh�ng thể quan niệm v.v�Đ� gọi l� Ph�n biệt.� Do ph�n biệt n�n được V� thượng Bồ Đề, v� thế Bồ T�t suy tầm về ph�n biệt.

Đại Bồ T�t v� hoại diệt t�m thứ lầm m� suy x�t về bốn điều như tr�n.

V� sao Bồ T�t hoại diệt t�m thứ lầm n�y?

-V� nh�n duy�n t�m thứ lầm l�m tăng trưởng t� kiến.� T� kiến tăng n�n phiền n�o c�ng th�m lớn.� Phiền n�o th�m lớn sanh tử c�ng th�m lớn, mười hai nh�n duy�n c�ng th�m lớn.

Nếu Bồ T�t tu bốn ph�p như thế l� trừ t� kiến.� T� kiến chấm dứt, c�c phiền n�o bị diệt, phiền n�o diệt n�n sanh tử diệt, v� sanh tử diệt, mười hai nh�n duy�n diệt.� R� mười hai nh�n duy�n diệt cho n�n tu đạo V� thượng, tu đạo V� thượng n�n chứng V� thượng Bồ đề.� Chứng V� thượng Bồ Đề rồi, lu�n lu�n hoại diệt t�m thứ m� lầm như tr�n của ch�ng sanh, lu�n lu�n gi�o h�a ch�ng sanh r� biết nghĩa lan rộng thế gian v� thuyết minh nghĩa ch�n thật, hoặc trừ dứt những c�i m� lầm như vậy của ch�ng sanh, mệnh danh l� Đại Niết B�n.� V� hiện đời được sức đại tự tại, v� được thần th�ng lớn, v� được phương tiện lớn, v� được thiền định lớn, được nhứt thiết tr� rộng lớn, v� cầu được chẳng tho�i, chẳng đọa, gọi l� Đại Niết B�n.

Đại Bồ T�t được sức tự tại, th�nh tựu năm điều:� Một l� t�m được vắng lặng.� Hai l� biết r� việc thế, xuất thế gian.� Ba l� v� ch�ng sanh m� ở nơi đường sanh tử nhưng t�m kh�ng buồn rầu.� Bốn l� biết r� r�ng tạng ph�p b� yếu s�u thẳm của Như Lai.� Năm l� t�m Bồ Đề kh�ng thể n�o hư hỏng.

V� sao t�m của Bồ T�t vắng lặng?

-V� lu�n lu�n ph� hoại phiền n�o của ch�ng sanh, n�n t�m được vắng lặng.

-V� điều phục ch�ng sanh, l�m cho ch�ng sanh được Phật ph�p, cho n�n biết r� sự việc thế xuất thế gian.

-V� l�m cho ch�ng sanh được căn t�nh lanh lợi, cho n�n th�ch ở trong sanh tử m� t�m kh�ng buồn rầu.

-V� thọ tr� giải n�i nghĩa thậm th�m b� mật của Như Lai, để ph� nghi t�m của những kẻ xấu �c muốn hoại diệt Phật ph�p, muốn l�m � nhục Phật ph�p, phạm n�i kh�ng phạm, ph�p n�i phi ph�p, nhận chứa t�m vật bất tịnh v.v�.

Dầu biết nghĩa l� vi tế trong c�c s�ch luận l� ngoại đạo m� kh�ng bị hư hỏng t�m Bồ Đề.

Năm điều tr�n đ�y nhiếp lấy sự nghiệp Bồ Đề của Bồ T�t, cũng gọi l� năm c�ng đức.

Những g� gọi l� sự nghiệp Bồ Đề?

-V� c� sự tự tại, điều phục ch�ng sanh, thọ tr� Phật ph�p, chẳng ph� cấm giới của Bồ T�t, tu học t�m Bồ Đề kh�ng nghi�ng ngả, si�ng tu tinh tấn, ph� hoại t� kiến v.v� V� thuyết minh về Tam thừa.

Bồ T�t th�nh tựu năm sự như tr�n, gồm c� ba hạng: Thượng, Trung, Hạ.

Đầy đủ hai thứ(1) gọi l� bực hạ.� Đầy đủ ba thứ(2) gọi l� bực trung.� Đầy đủ bốn thứ(3) gọi l� bực thượng.

Ch� th�ch:

(1)�� Đầy đủ hai thứ:� Tức l� suy về t�n v� suy về vật.

(2)�� Đầy đủ ba thứ:� Tức suy về t�n, suy về vật, suy về t�nh.

(3)�� Đầy đủ bốn thứ:� Như ba thứ tr�n, th�m nữa l� suy về ph�n biệt.

PHẨM THỨ S�U

CHẲNG THỂ NGHĨ B�N

��������� Thế n�o l� sự kh�ng thể nghĩ b�n của Đại Bồ T�t?

����������� -Đại Bồ T�t chứng ch�nh định tự tại, ph�t t�m rồi, được c�ng đức chẳng thể lường, chẳng tạo t�c nghiệp m� được quả b�o, chẳng tu Th�nh Đạo, m� được th�nh t�m.� Đ�y l� sự kh�ng thể nghĩ b�n của Đại Bồ T�t.

����������� Tạo thiện nghiệp �t, được quả b�o lớn, v� đạo Bồ Đề n�n trong v� lượng kiếp tu c�c hạnh khổ.� Bồ T�t biết r� thật kh�ng ch�ng sanh, nhưng lu�n lu�n v� ch�ng sanh m� si�ng tu khổ hạnh, r� biết kh�ng người tạo t�c, kh�ng người thọ nhận, nhưng vẫn lu�n lu�n tạo t�c v� lu�n lu�n chịu đựng.� Thế l� sự kh�ng thể nghĩ b�n của Đại Bồ T�t.

����������� Sự kh�ng thể nghĩ b�n n�y c� năm:

����������� Một l�:� S�u thần th�ng kh�ng thể nghĩ b�n.

����������� Hai l�:� Ph�p chẳng thể nghĩ b�n.

����������� Ba l�:� Sống chung chẳng thể nghĩ� b�n.

����������� Bốn l�:� Chẳng sống chung kh�ng thể nghĩ b�n.

����������� Năm l�:� Chung v� chẳng chung kh�ng thể nghĩ b�n.

����������� S�u thần th�ng l� những g�?

����������� Một l� Thần t�c.� Hai l� Thi�n nh�n.

����������� Ba l� Thi�n nhĩ.� Bốn l� Tha t�m.

����������� Năm l� T�c mạng.� S�u l� Lậu tận.

����������� Thế n�o l� ph�p chẳng thể nghĩ b�n?

����������� -Đ� l� s�u ph�p Ba la mật:� Bố th�, Tr� giới, Nhẫn nhục, Tinh tấn, Thiền định, Tr� tuệ.

1.����� Thần th�ng l� g�?� -Thần th�ng c� hai:� Một l� biến.� Hai l� ho�.

-Sao gọi l� Biến?� Nghĩa l� l�m chấn động, ph�t ra lửa, tu�n ra �nh s�ng, tự chuyển đổi th�n hoặc qua lại trong hư kh�ng, hiện c�c thứ sắc, hoặc ẩn hoặc hiện ở giữa đại ch�ng, hoặc l�m chướng ngại thần th�ng kẻ kh�c, lời lẽ kh�ng ngại, l�m cho kẻ kh�c nhớ lại, đem sự hoan hỷ cho nhiều người, ph�ng �nh s�ng lớn v.v�Như thế gọi l� thần th�ng biến hiện.

L�m chấn động l� thế n�o?

-Đại Bồ T�t chứng được ch�nh định tự tại c� thể l�m rung nh� cửa, th�n x�m, th�nh lũy, c�i nước.� Từ một thứ thi�n hạ cho đến một tiểu thi�n thế giới, trung thi�n thế giới, đại thi�n thế giới, một trăm đại thi�n thế giới, một ng�n đại thi�n thế giới, ng�n vạn đại thi�n thế giới cho đến chấn động v� thi�n thế giới.� Đ� gọi l� chấn động.

Thế n�o l� ph�t ra lửa?

-Tr�n th�n phun ra nước, dưới th�n phun ra lửa, tr�n th�n phun ra lửa, dưới th�n phun ra nước, hoặc cử động th�n ph�t ra �nh lửa với đủ m�u sắc:� xanh, v�ng, đỏ, t�m, đen�Thế gọi l� Ph�t ra lửa.

Thế n�o l� tu�n ra �nh s�ng?

-Nơi th�n ph�t ra �nh s�ng đầy khắp một nh�, một x�m, một th�nh, một nước, cho đến v� lượng v� bi�n đại thi�n thế giới.

Thế n�o l� thị hiện?

-Chư Phật, Bồ T�t v� độ ch�ng sanh m� thị hiện địa ngục, ngạ quỷ, s�c sanh, Trời, Người, C�n th�t b�, A tu la, Ca lầu la, Khẩn na la,� Ma hầu la gi�.� Hoặc hiện th�n Phật, th�n Bồ T�t khắp mười phương v� lượng v� bi�n Hằng h� sa c�i nước c�ng chư Bồ T�t quyến thuộc n�i danh hiệu Phật l�m cho ch�ng sanh hay biết.� Đ�y gọi l� thị hiện.

Thế n�o l� chuyển đổi th�n?

-Chư Phật, Bồ T�t chứng ch�nh định tự tại c� thể biến đất l�m lửa, biến lửa l�m nước, biến gi� cũng vậy.� Biến m�u sắc th�nh m�i thơm.� Biến m�i thơm th�nh m�u sắc.� Hương, vị, x�c biến l�m cỏ c�y, quần �o, thức ăn, đồ trang sức, ch�n b�t, đ� gạch, tiền tệ, lưu ly, chơn ch�u, v�ng bạc� Sắc tốt th�nh sắc xấu, sắc xấu th�nh sắc tốt� Đ�y gọi l� chuyển đổi.

Thế n�o l� qua lại?

-Hoặc qua đến chỗ Phạm thi�n, từ Phạm thi�n trở về, hoặc l�n c�i trời Sắc cứu c�nh trở về, hoặc đến phương Đ�ng, Nam, T�y, Bắc, tr�n, dưới, cho đến v� lượng v� bi�n thế giới cũng vậy.� Xa c� thể l�m gần, gần c� thể l�m xa, c� thể l�m cho n�i Tu di nhỏ như hạt bụi, hạt bụi lớn như n�i Tu di v. v�Đ�y gọi l� qua lại.

Thế n�o l� hiện c�c thứ sắc?

-C� thể biến tự th�n trở th�nh người nam người nữ, lớn, nhỏ, đứa ở, c�y rừng, thảo mộc�Đ� l� hiện c�c thứ sắc.

Thế n�o l� ẩn hiện tự tại giữa đại ch�ng?

-C� thể đem th�n đại ch�ng nhập v�o th�n m� t�m kh�ng sợ, th�n kh�ng chướng ngại, c�c đại ch�ng n�y mỗi mỗi đều kh�ng tự biết chỗ nơi qua lại.� Hoặc c� khi qua đến chỗ đ�ng đảo B� la m�n hiện h�nh giống như họ, cũng một m�u sắc, h�nh chất, y phục, tiếng n�i kh�ng kh�c g� những kẻ ấy.� Họ n�i g� cũng c� thể n�i được.� C� thể d�ng phương tiện hay kh�o dẫn dắt những kẻ kia, chỉ dạy xong rồi liền đ� biến mất.� Đ�m đ�ng ấy chẳng biết l� từ đ�u đến, biến đ�u đi đ�u, kh�ng biết l� người hay l� trời.

Như đ�m đ�ng B� la m�n, đ�m đ�ng Sắt đế lợi (qu� tộc), đ�m đ�ng trưởng giả, Tứ thi�n vương, Đao Lợi Thi�n, Dạ ma Thi�n, Đ�u xuất đ� Thi�n, Ho� Lạc Thi�n, Tha H�a Tự Tại Thi�n, Đại Phạm Thi�n, Thiểu Tịnh Thi�n, Thiểu Quang Thi�n, V� Lượng Quang Thi�n, Quang �m Thi�n, V� Lượng Tịnh Thi�n, Biến Tịnh Thi�n, Phước Sanh Thi�n, Phước �i Thi�n, Quảng Quả Thi�n, Nghi�m Sức Thi�n, V� Lượng Nghi�m Sức Thi�n, Nghi�m Sức Quả Thiệt Thi�n, V� Tưởng Thi�n, V� Thiền Thi�n, V� Nhiệt Thi�n, Thiện Kiến Thi�n, Thiện Hiện Thi�n, Sắc Cứu C�ch Thi�n�.Sự ẩn hiện th�n tại cũng như vậy.� Ở nơi những chỗ đ�ng đảo chư thi�n như thế, trong khoảng thời gian ngắn, c� thể trăm lần hiện, trăm lần ẩn, ng�n lần hiện, ng�n lần ẩn, vạn lần hiện, vạn lần ẩn, ng�n vạn lần hiện, ng�n vạn lần ẩn.� Đ�y gọi l� ẩn hiện tự tại giữa đại ch�ng.

Thế n�o l� l�m chướng ngại thần th�ng kẻ kh�c?

-Đại Bồ T�t chứng được thần th�ng, trừ đức Phật v� c�c Bồ T�t đồng t�nh, đồng h�nh, đồng ch�nh định, ngo�i ra, những ch�ng sanh lớp sau, c� bao nhi�u sức thần th�ng, Bồ T�t đều hơn tất cả.� Đ� gọi l� chướng ngại thần th�ng kẻ kh�c.

Thế n�o l� lời lẽ kh�ng ngại?

-Khi Đại Bồ T�t n�i ph�p, lời lẽ v� tận, � vị, nghĩa l� v� tận, lạc thuyết v� tận.� Đ� gọi l� lời lẽ v� ngại.

Thế n�o l� gi�p kẻ kh�c nhớ lại?

-Khi Đại BồT�t n�i ph�p, những g� xảy ra trong v� lượng đời trước của v� lượng ch�ng sanh họ đều qu�n hết, Bồ T�t đều c� thể l�m cho họ nhớ lại.� Đ�y gọi l� gi�p kẻ kh�c nhớ lại.

Thế n�o l� đem lại sự hoan hỷ cho nhiều người?

-Khi Đại Bồ T�t n�i ph�p, c� thể l�m cho ch�ng sanh tăng trưởng sự an vui, hoại diệt c�c phiền n�o, những người nghe vui vẻ như ở đệ tam thiền, c�c chứng bệnh thuộc th�n tứ đại đều ti�u diệt trong một l�c, c�c thứ �c quỷ chẳng thuận tiện l�m hại.� Đ� l� đem lại sự vui vẻ cho nhiều người.

Thế n�o l� ph�ng �nh s�ng lớn?

-Đại Bố T�t ph�ng quang minh lớn soi suốt mười phương v� lượng thế giới.� �nh s�ng đến địa ngục ph� hoại sự khổ của ch�ng sanh nơi địa ngục, chiếu đến c�i trời Ph�ng Dật, chỉ dạy ch�ng sanh nơi đ� tu ph�p Nhơn thừa, để được th�n người qua đến chỗ Phật, đồng thời mời thỉnh v� lượng Bồ T�t nh�m lại chỗ Phật dạy dỗ ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� ph�ng �nh s�ng lớn.

Những việc như tr�n gọi l� Thần Th�ng Biến Hiện.� V� đổ ph�p t�nh, n�n gọi l� thần th�ng biến hiện.

Thế n�o l� Thần th�ng Ho� hiện?

-Vật kh�ng l� vật, cho n�n gọi l� H�a, như h�a th�n, h�a tiếng chẳng hạn. H�a th�n l�, hoặc h�a giống th�n m�nh, hoặc giống th�n người, c� đủ gi�c quan, hoặc kh�ng đủ gi�c quan v.v.. Ngo�i ra như trong đoạn chuyển đổi th�n ở trước.

Lại nữa, h�a l�m v� lượng th�n.� Chư Phật, Bồ T�t v� khắp ch�ng sanh h�a l�m v� lượng th�n trong khắp v� lượng c�i.� Chư Phật, Bồ T�t hiện th�n biến ho�, c� th�n như huyễn, c� th�n chơn thật, hoặc hiện �o quần, thức ăn, v�ng bạc, lưu ly,� chơn ch�u, pha l� v.v�lại cũng như vậy, để ph� sự ngh�o n�n khốn khổ của ch�ng sanh.� Đ� gọi l� h�a th�n.

-H�a ra tiếng:� chư Phật, Bồ T�t h�a hiện tiếng hay, tiếng nhanh, tiếng thanh tao, tiếng tự n�i nghĩa, tiếng người kh�c n�i nghĩa, tiếng v� t�nh, tiếng thuyết ph�p, tiếng gi�o h�a v.v�D�ng c�c tiếng n�y c� thể ph� t�m bu�ng lung của c�c ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� tiếng h�a hiện.

Tiếng của Phật, Bồ T�t xa thẳm như tiếng sấm vang, trong trẻo như tiếng chim Ca lăng Tần Gi�, tiếng được người nghe vui th�ch, tiếng khắp vũ trụ, tiếng r� r�ng, tiếng dễ hiểu, tiếng kh�ng vướng mắc, tiếng hoan hỷ, tiếng kh�ng thể ch� bai, tiếng v� tận.� C�c thứ tiếng như tr�n của Đại Bồ T�t, nếu trong một tam thi�n đại thi�n thế giới c� bao nhi�u chư thi�n nhơn, bao nhi�u Thanh văn, Duy�n Gi�c v� bao nhi�u Bồ T�t d� xa, d� gần, tất cả đều nghe.� Trong tiếng như thế ph�t ra c�c thứ ph�p m�n l�m lợi �ch ch�ng sanh.

Tiếng tự h�a l� g�?

-Như tự n�i ph�p để gi�o h�a ch�ng sanh bu�ng lung.

Tiếng tha h�a l� g�?

-Như đức Phật h�a ra tiếng người kh�c n�i ph�p để độ những ch�ng sanh bu�ng lung.

Tiếng v� t�nh l� g�?

-Như trong hư kh�ng ph�t ra tiếng n�i.

Tiếng n�i ph�p l� g�?

-V� ch�ng sanh si m� m� n�i ph�p.

Tiếng gi�o h�a l� g�?

-V� kẻ bu�ng lung l�m tăng trưởng t�nh kh�ng bu�ng lung.

Chư Phật, Bồ T�t� đồng h�a thiện nhiều thần th�ng như vậy, lần lượt kh�ng thể kể xiết, thần th�ng biến h�a v� lượng kh�ng thể t�nh kể.� Những sự biến h�a như vậy đều v� hai việc:� Một l�, l�m cho ch�ng sanh ph�t sanh l�ng tin hướng về Tam bảo.� Hai l�, v� chỉ ruộng phước v� thượng cho những ch�ng sanh ngh�o h�n khốn khổ.

(Tr�n đ�y l� n�i r� � nghĩa thần th�ng biến h�a.� Dưới đ�y n�i về lục th�ng).

Tr� T�c mạng như thế n�o?

-Đại Bồ T�t tự biết đời trước của m�nh với c�c ch�ng sanh li�n hệ, c�ng ăn, c�ng ở, c�ng l�m việc. Biết gi�ng tộc của m�nh v� gi�ng tộc của v� số người kh�c.� Biết sự ăn uống, sự khổ vui của m�nh v� của v� số người kh�c.

Đại Bồ T�t tự biết đời trước như vậy v� c� thể dạy người kh�c, l�m cho họ biết được kiếp trước.� Tự biết những việc xảy ra trong v� lượng đời.� Đ�y gọi l� Tr� T�c mạng.� Do Tr� T�c mạng n�y m� c� thể n�i ra nh�n duy�n, gốc g�c thuở xưa của Bồ T�t, l�m cho ch�ng sanh đối với Phật ph�p ph� sanh l�ng tin.� N�i ra c�c kinh Bổn Sanh, Bổn sự của chư Phật, Bồ T�t, n�i nh�n duy�n nghiệp �c, nghiệp thiện, để ph� chấp thường chấp đoạn của những ch�ng sanh t� kiến.� Đ�y gọi l� Tr� T�c mạng của Đại Bồ T�t.

Thế n�o l� thi�n nh�n th�ng?

-Đại BồT�t với thi�n nh�n thanh tịnh, hơn hẳn mắt của người đời.� Thấy c�c ch�ng sanh chết nơi n�y sanh nơi nọ, n�o sắc tốt, sắc xấu, n�o nghiệp l�nh, nghiệp dữ, n�o quả l�nh, quả dữ, người gi�, người trẻ, hoặc tự tạo nghiệp, hoặc� bảo người g�y tạo, n�o th�, n�o tế, h�nh sắc của người, của trời, h�nh sắc nơi ba đường �c, cho đến h�nh sắc của v� lượng ch�ng sanh trong v� lượng thế giới, v� lượng Phật độ ở khắp mười phương.� Những sự vật như vậy, Bồ T�t đều thấy r�, v� khi c�c đức Phật trong mười phương thuyết ph�p, cũng r� thấu một c�ch s�ng suốt.� Đ�y gọi l� thi�n nh�n th�ng.

Thế n�o l� Thi�n nhĩ th�ng?

-Những g� thuộc về �m thanh, lời lẽ, Đại Bồ T�t đều nghe r� suốt.� Hoặc tiếng c�i trời, tiếng lo�i người, tiếng th�nh nhơn, tiếng chẳng th�nh, tiếng to, tiếng nhỏ, tiếng biến h�a, tiếng thật sự, tiếng xa, tiếng gần v.v�

Tiếng c�i trời l� sao?� -Từ c�i trời Dục giới cho đến c�i trời Sắc cứu c�nh thuộc về Sắc giới (c� 18 c�i), tột đến v� lượng thế giới ở phương tr�n, c� những �m thanh của chư thi�n, Bồ T�t đều nghe tất cả.

Tiếng lo�i người?� -Tiếng của lo�i người trong v� lượng thế giới ở khắp mười phương.

Tiếng Th�nh l� sao?� -Tiếng của chư Phật, Bồ T�t, Thanh Văn, Duy�n Gi�c v� gi�o h�a ch�ng sanh m� tuy�n n�i Phật ph�p.� Hoặc khen ngợi c�c thiện nghiệp bố th�, tr� giới v.v�để ph� những �c nghiệp.� Hoặc tiếng đọc tụng, giải n�i, bi�n ch�p kinh Phật.� Đ�y gọi l� tiếng Th�nh.

Tiếng kh�ng phải Th�nh?� -Nghĩa l� những lời n�i dối, hai lưỡi, n�i �c, n�i th�u dệt, n�i v� nghĩa, dưới l� ba đường �c, tr�n đến c�i trời cao nhất thuộc Dục giới, bao nhi�u chư thi�n v� mười phương ch�ng sanh c� những lời g� xấu �c, gọi l� tiếng chẳng phải th�nh.

Tiếng to l� sao?� -Tiếng của nhiều người, tiếng k�u vang trong địa ngục, tiếng sấm rền, tiếng t� v�, tiếng trống v.v�Đ�y l� tiếng to.

Tiếng nhỏ l� sao?� -Tiếng n�i thầm, tiếng kh�ng r� như tiếng c�c nước Đ� tỳ la, Lật Đặc, Nguyệt Chi, An Tức, l� những nước bi�n địa, tiếng n�i kh�ng r�, kh� hiểu.� Đ�y gọi l� tiếng nhỏ.

Bồ T�t th�nh tựu Thi�n nhĩ, nghe ch�ng sanh ph�t ra những lời t�n th�n cung k�nh, b�n dạy ch�ng sanh ph�t khởi t�n t�m ở v�o Phật ph�p, v� ch�ng sanh m� ph�n biệt, giải n�i mười hai phần gi�o v� b� tạng Bồ T�t.� Nếu nghe lời xấu �c v� mở b�y ph�p m�n đối trị.� Đ�y gọi l� Thi�n nhĩ th�ng của Đại Bồ T�t.

Thế n�o l� tha t�m tr� th�ng của Đại BồT�t?

-Đại Bồ T�t biết khắp những m� lầm chung v� m� lầm ri�ng trong t�m của bao ch�ng sanh trong khắp thế giới khắp mười phương, biết những phiền n�o tr�i buộc v� kh�ng tr�i buộc, biết những t�m nguyện l�nh v� t�m nguyện �c, biết t�m nghi ngờ v� t�m kh�ng nghi ngờ, t�m tham lam, giận dỗi, si� m�.� Biết t�m ch�ng sanh ở c�i Dục, c�i Sắc, c�i V� sắc, nhẫn đến t�m chịu khổ vui hay chẳng khổ vui của những ch�ng sanh trong đường s�c sanh.� D�ng một t�m qu�n s�t t�m của một ch�ng sanh, d�ng một t�m qu�n s�t t�m của v� lượng ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� Tha t�m tr� th�ng.

Tha t�m tr� th�ng của Phật, Bồ T�t biết r� căn t�nh lanh lợi hay chậm lụt, v� biết được căn t�nh cho n�n sau khi ch�ng sanh c� những căn l�nh n�o, liền diễn n�i mười hai phần gi�o v� Bồ T�t Tạng.� Tr�i lại, biết t�m �c liền quở tr�ch, n�i r� tội lỗi nghiệp �c.� Như thế gọi l� tha t�m tr� th�ng của Bồ T�t.

Thế n�o l� Lậu tận tr� th�ng?

-Đại Bồ T�t v� đoạn phiền n�o m� tu tập Đạo. V� ph� hoại phiền n�o của ch�ng sanh m� thuyết ph�p.� V� ph� hoại t�m ki�u mạn hữu lậu của ch�ng sanh m� thuyết ph�p, để dứt trừ c�i m� lầm chẳng phải Đạo m� cho l� Đạo của ch�ng sanh.

Đại Bồ T�t tuy v� ch�ng sanh n�i ph�p dứt trừ lậu hoặc, nhưng tự m�nh chưa rốt r�o sạch hết lậu hoặc, (v� chưa chứng quả Phật).� Dầu chưa ho�n to�n sạch hết lậu hoặc, nhưng kh�ng bị lậu hoặc l�m � nhiễm th�m nữa.

Lậu tận tr� th�ng của Bồ T�t kh�ng thể nghĩ b�n.� Tu lậu tận tr� l� để gi�o ho� khiến ch�ng sanh bỏ t�m ki�u mạn.� Đ�y gọi l� Lậu Tận Tr� Th�ng.

2.����� Thế n�o l� Ph�p chẳng thể nghĩ b�n?

-Kết quả của bố th� ba la mật cho đến B�t nh� ba la mật.� Đ�y gọi l� Ph�p.� Kết quả s�u độ n�y, mỗi độ đại hoại c� bốn điều:� Một l� v� tu tập đạo.� Hai l� v� trang nghi�m V� thượng Bồ đề.� Ba l� lợi �ch tự v� tha.� Bốn l� được kết quả l�nh rất lớn ở đời sau.

Bồ T�t thực h�nh bố th� nhằm ph� hoại c� t�nh sẻn tham, trang nghi�m đạo Bồ Đề m� thực h�nh bố th�.� Muốn th�, l�c th�, th� xong hoan hỷ.� Đ�y gọi l� tự lợi.� Dứt trừ đ�i kh�t, n�ng lạnh, khổ buồn, sợ sệt của ch�ng sanh, gọi l� lợi tha.� Bỏ th�n n�y rồi được sức tự tại, của cải dồi d�o t�n qu�, ấy l� quả lớn.� Đ� l� bốn điều thuộc bố th� độ của Bồ T�t.

Đại Bồ T�t thọ v� giữ g�n giới cấm, trừ diệt giới �c, trang nghi�m đạo Bồ Đề nhiếp lấy ch�ng sanh.� V� đạo Bồ Đề m� ki�n tr� giới cấm.� L�a sự lo sợ của nghiệp ph� giới, ngủ y�n, thức y�n, t�m kh�ng hối hận m� l� sung sướng, vui đẹp.� Đ�y l� tự lợi.� Đối với ch�ng sanh kh�ng l�ng l�m hại, đem ch�ng sanh sự kh�ng sợ sệt, gọi l� lợi tha.� Do giữ giới cấm cho n�n cảm thọ c�i vui c�i trời, c�i người v� được đạo Niết b�n.� Đ� l� quả lớn. Ấy l� bốn điều thuộc Tr� Giới Độ của Bồ T�t.

Đại Bồ T�t tu nhẫn nhục để ph� t�m bất nhẫn, trang nghi�m đạo Bồ Đề, nhiếp lấy ch�ng sanh, v� đạo Bồ Đề m� tu nhẫn nhục.� Tự m�nh, hoặc khiến người kh�c đều xa l�a sợ sệt.� Đ�y l� tự lợi, lợi tha.� Do nh�n duy�n Nhẫn n�n l�ng kh�ng giận dỗi, quyến thuộc chẳng hư hỏng, chẳng bị khổ n�o, t�m kh�ng hối hận.� Bỏ th�n n�y rồi, cảm thọ sự vui c�i trời, c�i người v� được đạo Niết b�n, gọi l� quả lớn.� Đ� l� bốn điều thuộc Nhẫn nhục Độ của Bồ T�t.

Đại Bồ T�t si�ng tu tinh tấn, ph� bỏ sự biếng nh�t, trang nghi�m đạo Bồ Đề nhiếp lấy ch�ng sanh, v� đạo Bồ Đề m� tu tinh tấn, ngủ y�n, thức y�n, l�a c�c phiền n�o, ph�p l�nh th�m lớn, th�n thọ an vui, đ�y l� tự lợi.� Bồ T�t tinh tấn chẳng buồn những kẻ đ�nh n�m, quở mắng m�nh, đ� l� lợi tha.� Bỏ th�n n�y rồi, cảm thọ sự vui c�i trời c�i người, th�n được sức khỏe rất mạnh, được đạo Bồ Đề.� Đ�y gọi l� quả lớn.� Ấy l� bốn điều thuộc Tinh Tấn Độ của Bồ T�t.

Đại Bồ T�t tu Thiền định để ph� t�m t�n loạn, trang nghi�m đạo Bồ Đề, nhiếp lấy ch�ng sanh.� V� đạo Bồ Đề m� si�ng tu thiền định, hiện thời thọ vui, th�n t�m vắng lặng.� Đ�y l� tự lợi.� Do th�n t�m vắng lặng n�n kh�ng l�m phiền lụy ch�ng sanh, ấy l� lợi tha.� Bỏ th�n n�y rồi, thọ th�n trong sạch, an ổn sung sướng, được đạo Niết b�n gọi l� quả lớn.� Đ� l� bốn điều thuộc Thiền Định Độ của Bồ T�t.

Đại Bồ T�t th�nh tựu tr� tuệ, ph� hoại v� minh, trang nghi�m đạo Bồ Đề, d�ng bốn Nhiếp ph�p nhiếp lấy ch�ng sinh, v� đạo Bồ Đề m� tu tr� tuệ, v� r� Ph�p giới cho n�n thọ an vui.� Đ�y l� tự lợi.� Hay dạy ch�ng sanh c�c việc thế gian, ấy l� lợi tha, lu�n lu�n ph� hoại hai chướng phiền n�o, sở tri, gọi l� quả lớn.� Bốn điều n�y thuộc Tr� tuệ Độ của Bồ T�t.

3.����� Thế n�o l� sống chung chẳng thể nghĩ b�n?

-Đại Bồ T�t kh�ng phải d�ng tr� T�c mạng để nhớ biết việc đời trước, m� l� xem x�t nghiệp l�nh, nghiệp dữ của c�c ch�ng sanh.� Sự c�ng chịu khổ l� muốn ch�ng sanh được lợi �ch.

Đại Bồ T�t ở cung� trời Đ�u Xuất, th�nh tựu thọ mạng l�u d�i.� C� ba điều hơn.� Một l� sống l�u hơn. Hai l� sắc th�n hơn.� Ba l� tiếng đồn hơn.�

Từ cung trời Đ�u Xuất, l�c mới hạ sanh xuống nh�n gian, Bồ T�t ph�ng �nh quang minh chiếu khắp mười phương, r� r�ng tự biết vừa v�o thai mẹ, thời gian thụ thai, l�c xuất thai, khi sanh ra bước đi bảy bước, xoay mặt ng� khắp mười phương, kh�ng nhờ người ph� đỡ v� thốt lời như vầy:� �Th�n của ta nay l� th�n cuối c�ng� Chư Thi�n v� c�c bộ ch�ng quỷ thần đem hương hoa qu� b�u, �m nhạc vi diệu, tr�ng phan, b�o c�i c�ng dường, th�n Bồ T�t đầy đủ ba mươi hai tướng tốt trang nghi�m, th�n kh�ng ai bằng.� Bởi sức Từ Thiện m� hoại ma binh.� Mỗi mỗi bộ phận cơ thể m� c� sức mạnh như trời Na la Di�n.� L�c c�n thơ ấu chẳng học việc đời nhưng biết tất cả, kh�ng thầy dạy học m� tự m�nh chứng ngộ V� Thượng Bồ Đề.� Phạm Thi�n khuyến thỉnh v� c�c ch�ng sanh m� chuyển Ph�p lu�n.� Sức thiền định ki�n cố, d� s�t vang, sấm nổ cũng kh�ng l�m lay động, c�c giống th� gần gũi mến như cha mẹ, s�c sanh biết được đem d�ng hiến thức ăn thần m�y tu�ng mưa tắm gội th�n thể, thần c�y vươn nh�nh che m�t chỗ ngồi.� Khi đ� th�nh đạo, trong s�u năm đầu ma thường r�nh rập nhưng chẳng t�m thấy điều g� sơ hở, lu�n lu�n ở trong trạng th�i thiền định, th�nh tựu niệm t�m, kh�o r� biết sự sanh diệt của gi�c qu�n.� Đ�y gọi l� Sống Chung Chẳng Thể Nghĩ B�n của Đại Bồ T�t.

4.����� Chẳng Sống Chung Kh�ng Thể Nghĩ B�n:

-Chẳng sống chung l� sao?

V� muốn lợi �ch cho khắp ch�ng sanh, như kẻ cuồng nọ do thấy Như Lai m� được tỉnh trở lại, người m� được s�ng mắt, kẻ sanh nghịch được thuận sanh, kẻ điếc được nghe tiếng, người nhiều tham, giận, si, được trừ diệt tham, giận, si v.v�Đ�y gọi l� chẳng Sống Chung Kh�ng Thể Nghĩ B�n.

Lại nữa, sự sống chung l�:� Cũng c� những việc đi, đứng, ngồi, nằm, ăn uống, thức ngủ như mọi người, nhưng những g� về động t�c của Như Lai kh�ng thể nghĩ b�n:� Lu�n lu�n mằm nghi�ng về h�ng b�n phải, nằm như d�ng sư tử ch�a, đầu nằm tr�n cỏ, tr�n l� cũng kh�ng động đậy cỏ l�.� Dầu c� gi� b�o m�nh liệt như gi� chướng tỳ lam cũng kh�ng l�m lay động y phục.� Khi bước ch�n đi như sư tử ch�a, hay ch�a lo�i bạch nga.� Khi muốn đi đ�u, ch�n phải đi trước, chỗ Phật đi qua dầu c� cao thấp cũng th�nh bằng phẳng.� Tuy ăn, nhưng kh�ng hạt cơm n�o rơi v�o trong miệng.� Đ�y gọi l� Sống Chung Kh�ng Thể Nghĩ B�n.

5.����� Thế n�o l� Chung m� chẳng chung?

-Chẳng chung với Thanh văn, Duy�n gi�c, c� ba điều chẳng chung với Thanh văn, Duy�n gi�c:� Một l� Tế.� Hai l� Hạnh.� Ba l� Giới.

Như Lai r� biết v� lượng phiền n�o của v� lượng ch�ng sanh, v� c� v� lượng ph�p m�n đối trị.� Đ�y gọi l� Tế.

S�u thần th�ng, S�u ph�p Ba la mật chẳng thể nghĩ b�n, từ Ph�p t�nh sanh ra, gọi l� Hạnh.

Giới nghĩa l�:� Tất cả thế gian kh�ng thể l�m trở ngại Tr� tuệ của Phật.� Đ� gọi l� giới.� Chẳng chung kh�ng thể nghĩ b�n l� như vậy.

Thần th�ng của Thanh văn trong phạm vi một trung thi�n thế giới (1 triệu tiểu thế giới).� Thần th�ng của Duy�n gi�c trong phạm vi một đại thi�n thế giới (1 tỷ tiểu thế giới).� Chư Phật, Bồ T�t th�ng đạt V� lượng v� bi�n thế giới.� Đ�y gọi l� chẳng chung.

Sự chẳng chung l� trừ ba điều tr�n, ngo�i ra c�c điều kh�c c� thể đồng.� V� vậy Thanh Văn v� Duy�n Gi�c c�n chẳng được chung với Phật, Bồ T�t, huống g� hạng ph�m phu, h�ng trời người hay kẻ t� kiến.

S�u Độ Ba la mật của Đại Bồ T�t cũng từ Ph�p t�nh chung sanh m� chẳng sống chung.

Thanh Văn, Duy�n Gi�c chung ph�p m� chẳng đồng ph�p.

Đ�y gọi l� chẳng thể nghĩ b�n.

HẾT QUYỂN HAI

�

Quy�̉n 1� Quy�̉n 2� Quy�̉n 3� Quy�̉n 4� Quy�̉n 5� Quy�̉n 6� Quy�̉n 7� Quy�̉n 8� Quy�̉n 9� Quy�̉n 10

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]