TỨ PHẦN LUẬT H�M CH� GIỚI BỔN 1A

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

Quy�̉n 1-A� � Quy�̉n 1-B� � Quy�̉n 2-A� � Quy�̉n 2-B� � Quy�̉n 3

S�́ 1806

TỨ PHẦN LUẬT H�M CH� GIỚI BỔN

Nguy�n t�c H�n văn: Luật sư Th�ch Đạo Tuy�n.

Dịch sang Việt: Th�ch Thọ Phước.

Thứ s�u, 31 Th�ng 1 2014 06:49

Lời Tựa

Tứ phần giới bản l� con đường rộng lớn mở ra mu�n hạnh, l� ph�p tắc ch�n ch�nh dẫn dắt Ba thừa.[1 ] Từ khi đấng Ph�p Vương xuất thế khế hợp thời cơ, t�y nh�n duy�n cứu độ ch�ng sanh, Ng�i thể hiện l�ng x�t thương của bậc thượng th�nh, đồng thời cũng buồn tiếc cho sự ch�m đắm của h�ng tiểu ph�m.

Cho n�n, mới mở ra m�n Bất h�y[2], chỉ b�y thuật s�u mầu b� mật[3], giảng gi�o m�n �V� vấn tự thuyết�, hiển r� con đường thẳng tắt cho người mới học. Do đ�, ở nơi vắng vẻ Ng�i hưng khởi cội nguồn gi�o n�y, tập ch�ng để n�u ra ph�p tắc nhiệm mầu. Trước n�i nguy�n do, tr�nh b�y rộng về c�ng ph�t khởi; sau n�u ra t�ng chỉ ch�nh, bao tr�m hết thảy mọi căn cơ. Do căn cứ theo thời m� giảng n�i hạnh chung, thế l� đại ch�ng tu�n h�nh, h�a hợp, thanh tịnh đồng lắng nghe, nhờ đ� ch�nh ph�p mới tồn tại d�i l�u. Chỉ v�, ba thời đến kh�ng tranh cạnh, t�nh chấp th� biến chuyển, kinh lại dẫn chuyện mộng thấy tấm lụa;[4] luật th� n�u th� dụ c�y gậy g�y[5], l�m cho gi�o t�y theo văn m� ph�n chia, l� thuận theo t�nh m� đổi thay. Do đ�, hai bộ, năm bộ kh�c nhau như m�y bay lớp lớp; mười t�m bộ, năm trăm bộ kh�c nhau như n�i non tr�ng tr�ng. Nếu x�t đến khởi nguy�n chế giới th� đều do t�y chấp t�nh kiến ph�n bộ; nhưng nếu x�t cho c�ng chỗ qui về th� đều th�ng với ch�nh nghiệp[6].

Đến cuối thời T�o Ngụy (220-265), giới bổn mới truyền v�o Trung Quốc.[7] Đến đầu đời T�y (581-618), th� giới luật đ� bị thay đổi nhiều. Trong đ�, hoặc c� bản vẫn giữ nguy�n tiếng Phạn, hoặc đ� dịch sang tiếng H�n, hoặc dựa theo � nghĩa, hoặc căn cứ theo duy�n. Song, nếu so s�nh đối chiếu c�c thuyết với nhau th� việc th�nh tựu thật mờ mịt; dối gạt người trước; che tối người học sau. Về bản tiếng Phạn th� văn v� nghĩa tr�i ngược nhau; c�n� bản chữ H�n th� văn nghĩa cũng kh�ng dung th�ng. Nếu căn cứ theo luật th� chỉ được phần t�ng chỉ m� mất phần biện tướng. Theo nghĩa l� m� t�m cầu th� tuy đ� hiểu s�u, nhưng vẫn chưa dẹp hết đầu mối tranh luận. Theo duy�n m� y cứ th� dường như đều tr�n đủ, nhưng chỉ to�n l� những kiến giải ri�ng. Bởi v� ch�nh giới[8], tức những giới điều cấm chế r� r�ng, chỉ c� Phật mới ngăn hay cho ph�p, c�n c�c bậc hiền th�nh th� chỉ biết im lặng l�m theo. V� thế, những điều tr�nh b�y trong luật luận đều căn cứ theo ch�nh kinh, c�n về lời của Phạt hay Đại-Tiểu hiền th�nh kh�c th� chưa từng d�m suy lường đến. Nay tổng hợp những kiến giải tr�n th� thấy phần nhiều đều theo � m�nh; c�n khảo x�t lại duy�n xưa th� thật chưa c� thời gian. Nay v� giới bổn rộng lược kh�c nhau, văn th� cục hạn, th� nghĩa ẩn k�n, nếu �p dụng th� kh�ng đ�ng oai nghi, m� bỏ qua th� kh�ng c� nơi y cứ. Nếu kh�ng biện r� tướng th� người kh� m� nương theo.

Từ thuở nhỏ t�i đ� ngượng mộ đạo mầu, l�ng t�n s�ng khu�n ph�p thanh tịnh. Ng�y trước t�i đ� từng đến c�c đạo tr�ng giảng ph�p ở kinh đ�, dốc l�ng t�m thầy cầu học v� trải qua nhiều năm miệt m�i, chưa một lần rời s�ch l�a văn, nhưng vẫn cảm kh�i v� văn nghĩa vẫn c�n c� chỗ ngăn trệ.

Đến năm Canh Dần, ni�n hiệu Trinh Qu�n thứ 4 (630), t�i đi khắp nơi t�m người để luận b�n về Luật t�ng, nhưng chỉ thấy mọi người luận b�n tạp loạn, chứ chẳng thấy ai suy nghĩ s�u rộng. Lại thấy mọi người chỉ ch� trọng việc b�n luận cao xa, c�n h�nh sự dụng th� ho�n to�n kh�ng c�; vừa mới biết danh từ năm thi�n bảy tụ th� đ� cho m�nh l� luật sư; hoặc chỉ thuật chỗ hưng phế, hơn k�m của gi�o v� luật, chứ đ�u mở được điểm trọng t�m để quyết định ch�nh x�c m� tu�n theo. Giả như c� hỏi đến việc hưng suy của giới luật th� lại kh�o nương v�o sớ để giải th�ch. Nếu gạn đến chứng cứ cốt yếu th� kh�ng c� văn để minh chứng, chỉ một bề ức thuyết. Hoặc c� những bậc th�ng minh thi�n ph�, học rộng hiểu nhiều, c�ng hạnh v� danh tiếng đều vang xa, nhưng tr� dụng th� kh�ng c� chuẩn tắc, t�nh chấp c�ch xa như trời đất. Đ� l� điều l�m l�ng t�i c�n chưa an, bởi nghĩa phải nương v�o ph�p để x�c định, th� dứt hết mọi tranh luận, vậy cần g� phải nhiều lời?

Nay t�i mạo muội nương v�o luật bản, tr�ch đủ từ trong ch�nh kinh,[9] nhưng vẫn nương v�o lời Phật giải th�ch, n�n gọi l� ch� thuật. Văn chỉ c� một quyển th� đồng với những bản� xưa truyền lại; tr� v� phạm đều tr�nh b�y, n�n nay v� xưa kh�c biệt. Như vậy ng� hầu khiến cho người học đ� l�u v� người mới học sau đều tu tập, bậc tr� người ngu đều tu�n theo. Người hiểu biết cạn th� c� thể th�ng hiểu đủ ba phẩm tr� luật, người đ� r�nh rẽ th� biết đ� ch�nh l� một đời gi�o h�a của Đức Phật. Nếu nương v�o đ� để t�m cầu th� th�nh tựu rất lớn.

Lại nữa, v� mỗi giới đều c� duy�n khởi, nhưng từ xưa lại vọng truyền v� phản b�c l� kh�ng c�, nếu kh�ng hiểu biết r� r�ng th� rốt cuộc cũng chỉ trở về chỗ hư dối m� th�i. Do đ�, t�y mỗi giới m� so s�nh dẫn chứng, chọn lấy nhũng điểm cốt yếu m� th�m v�o; khiến hiển b�y giới tướng, th�ng thạo thứ bậc; giới nặng, giới nhẹ đều được hiện r�; đủ để t� th�n, bồi đức; đủ để giữ g�n Phật ph�p, cứu v�n thời cuộc.

V� thế, đọc văn th� kh�ng n�n chọn lấy văn sai lầm; tư duy � nghĩa th� kh�ng nương v�o nghĩa c�c sư kh�c. Được như vậy th� kh�ng chỉ tự m�nh được Th�nh quả v� lậu, m� c�n cứu gi�p cho những ai c� duy�n; thế n�n mới tự � đặt b�t viết lời tựa n�y vậy.

Kinh biệt giải tho�t kh� được nghe

Trải qua v� lượng c�u-chi[10] kiếp

Tụng đọc thụ tr� cũng như thế

L�m theo lời dạy c�ng kh� hơn.

TỨ PHẦN LUẬT H�M CH� GIỚI BỔN

Nguy�n t�c H�n văn: Luật sư Th�ch Đạo Tuy�n.

Dịch sang Việt: Th�ch Thọ Phước.

QUYỂN 1-A

�L� một bộ luật quan trọng trong s�u bộ luật[11] của ng�i Nam Sơn, bắt nguồn từ bộ luật của ng�i Đ�m-v�-đức.[12] V�o cuối đời Đường ở n�i Th�i Nhứt, sa m�n Đạo Tuy�n[13] ch� th�ch.

C�i đầu lễ chư Phật,

V� Ph�p, t�-kheo Tăng

Nay n�i ph�p t�-ni

Để ch�nh ph�p c�n l�u.

Giới như biển kh�ng bờ,

Như b�u cầu kh�ng ch�n.

Muốn giữ th�nh ph�p t�i

Ch�ng họp nghe t�i n�i.

Muốn trừ bốn ph�p kh�

V� diệt ph�p tăng-t�n.

Ngăn ba mươi xả-đọa,

Ch�ng họp nghe t�i n�i.

T�-b�-thi, Thức-kh�,

T�-x�, C�u-lưu-t�n,

C�u-na, H�m-m�u-ni,

Ca-diếp, Th�ch-ca Văn.

Chư Thế T�n, Đại đức,

V� t�i n�i việc n�y.

Nay t�i sắp tụng giới,

C�c ng�i đều c�ng nghe.

V� như người qu� ch�n,

Kh�ng thể đi lại được.

Người ph� giới cũng vậy,

Kh�ng được sinh trời, người

Muốn được sinh l�n trời,

Hoặc sinh v�o c�i người.

Phải giữ g�n giới ch�n,

Chớ c� để sai phạm.

Như xe v�o đường hiểm,

Ph�ng rớt chốt g�y trục.

Ph� giới cũng như thế,

Khi chết l�ng lo sợ

Như người tự soi gương,��

Đẹp, xấu sinh vui, buồn.

N�i giới cũng như thế,�

Tr�n, khuyết sanh vui, buồn.

Như hai qu�n đ�nh nhau,��

Mạnh tiến, yếu r�t lui.

N�i giới cũng như thế,�

Sạch, nhơ sinh vui, buồn.

Ở đời vua l� lớn,��

C�c d�ng, biển l� to.

C�c sao, trăng l� s�ng,��

C�c Th�nh, Phật l� hơn.

Trong tất cả giới luật,

Giới kinh l� hơn hết.

Như Lai lập giới cấm,��

Nửa th�ng n�i một lần.

B�i kệ văn tr�n do t�n giả Ph�p Hộ[14] s�ng t�c, l� b�i tựa chung của quảng gi�o[15] v� lược gi�o;[16] cũng l� lời khai, tr�, hủy trước; l� cội gốc để th�nh tựu hai việc n�i v� nghe.

Từ hai chữ �ho� hợp� trở xuống l� phần ch�nh của hai gi�o quảng v� lược. Trong phần n�y tự chia l�m ba phần: phần tự, phần ch�nh t�ng v� phần lưu th�ng.

Hỏi: Tăng tập hợp chưa?

Đ�p: Tăng đ� tập hợp.

Hỏi: Tăng c� h�a hợp kh�ng?

Đ�p: Tăng đ� h�a hợp.

- H�a hợp

Bấy giờ, c� c�c t�-kheo tri thức c�ng thầy, kh�c bộ thuyết giới chung. Mọi nghi thức đều phải tu�n thủ, cung k�nh l�m theo, bố-t�t c�ng một nơi, h�a hợp n�i giới. Nếu l�m tr�i với những điều vừa n�u tr�n th� mắc tội.

Phật dạy: �C� ba trường hợp ho� hợp: một l� đ�ng đến th� đến; hai l� đ�ng gửi dục th� gửi dục; ba l� hiện tiền bị quở tr�ch th� kh�ng quở tr�ch�. Nếu tr�i lại với ba trường hợp n�y th� phạm lỗi biệt ch�ng.

- Tăng tập hội

Bấy giờ, c� t�-kheo đến ng�y thuyết giới, hoặc đang ở trong cương giới, hoặc đang ở trong giới trường nhưng kh�ng chịu đến nơi thuyết giới. Phật dạy: �Phải gọi vị ấy đến v� nhắc nhở. Đ� l� lời chỉ dạy của Ta.� Nếu t�-kheo n�o đ� ra ngo�i cương giới, hoặc đ� đến nơi thuyết giới nhưng kh�ng chịu ngồi th� cứ y như ph�p xử trị người đ�.

Từ nay trở đi, tuỳ theo tr� xứ, đến ng�y thuyết giới, tất cả t�-kheo phải đến nh� bố-t�t trước, qu�t dọn, trải toạ cụ, ch�m dầu, đốt đ�n v� chuẩn bị thẻ[17] v.v� nếu c� kh�c t�-kheo kh�ch đến, đủ bốn người, hoặc hơn bốn người th� n�n tiến h�nh t�c ph�p yết-ma thuyết giới. Nếu chỉ c� một người th� n�n t�m niệm thanh tịnh. Nếu c� người biệt ch�ng thuyết giới th� n�n xử trị đ�ng như ph�p.

Hỏi: Người chưa thọ giới cụ t�c đ� ra chưa?

Đ�p: Trong đ�y kh�ng c� người chưa thụ giới cụ t�c (Nếu c� v� đ� ra th� đ�p: Người chưa thụ giới cụ t�c đ� ra)

Bấy giờ, c� t�-kheo x�i giục t�-kheo kh�c ngăn việc thuyết giới. Phật đều bảo họ đến nơi kh�ng thấy kh�ng nghe. Ngoại trừ người chưa thọ đại giới ra, nếu phi nh�n[18] đến th� cho ph�p. Kh�ng được ở trước ni ch�ng m� t�c ph�p thuyết giới.

Hỏi: Những t�-kheo kh�ng đến c� thuyết dục[19] v� thanh tịnh kh�ng?

Đ�p: C� người thuyết dục v� thanh tịnh.

- Bạch Đại đức Tăng, t�-kheo t�n�� v� việc Tăng như ph�p, c� gửi � muốn v� thanh tịnh cho t�i, t�i đ� nhận � muốn v� thanh tịnh.

Thượng tọa n�i: Thiện

Người nhận dục đ�p: Nhĩ.

Nếu kh�ng c� người gửi � muốn th� đ�p: Trong đ�y kh�ng c� t�-kheo gửi � muốn v� thanh tịnh.

Bấy giờ, đến ng�y thuyết giới, c� t�-kheo bị bệnh, hoặc người nu�i bệnh v� người l�m việc cho Tam bảo kh�ng đến nghe giới. Đức Phật dạy: �Phải gửi dục v� thanh tịnh.� Tuỳ theo từng trường hợp hoặc n�i nhiều hoặc n�i �t. Nếu kh�ng thể hiện bằng th�n tướng, hoặc kh�ng n�i th� việc gửi dục kh�ng th�nh. Hoặc người bị bệnh nặng nếu khi�n đến trong tăng th� sợ bệnh nặng th�m. Hoặc ra ngo�i đại giới t�c ph�p, v� kh�ng c� phương tiện n�n c� thể được ph�p biệt ch�ng t�c ph�p yết-ma thuyết giới.

Hỏi: Ch�ng T�-kheo-ni c� sai người đến xin gi�o giới kh�ng?

Đ�p: Trong đ�y c� T�-kheo-ni đến thỉnh gi�o giới.

Hoặc đ�p: Trong đ�y kh�ng c� t�-kheo-ni đến thỉnh gi�o giới.

Đức Phật dạy: �Nếu c� th� người đ� phải đứng l�n v� bạch rằng: �T�-kheo-ni tăng h�a hợp đảnh lễ dưới ch�n t�-kheo tăng.�� Điều n�y được tr�nh b�y đầy đủ như trong bộ San Bổ Yết-ma. Nếu kh�ng c� người đến th� trả lời rằng: �Kh�ng c� t�-kheo-ni đến xin gi�o giới.�

Hỏi: Nay tăng ho� hợp để l�m g�?

Đ�p: Yết-ma thuyết giới.

Đức Phật dạy: �Đến ng�y thuyết giới kh�ng một ai được ở trong ph�ng.� T�-kheo ngồi b�n cạnh phải kiểm tra nhau xem ai đến ai kh�ng đến. Phải bạch trước, sau đ� mới thuyết giới. Nếu t�-kheo si m� n�i trước rằng: �T�i kh�ng thuộc giới, c� chỗ bị qu�n,�th� việc thuyết giới kh�ng th�nh. Phải nương theo người th�ng thuộc giới, hoặc nương tựa với t�-kheo năm hạ thuộc l�ng giới khiến được lợi �ch, hoặc đến y chỉ với t�-kheo kh�c để học th�ng suốt lời tựa của giới kinh, cho đến những ph�p kh�c. Khi trở về tr� xứ cũ theo thứ tự lần lượt n�i tiếp, kh�ng n�n tụng lại. Nếu kh�ng thể tụng được th� chỉ n�i ph�p, tụng kinh rồi giải t�n. Nếu kh�ng l�m như thế th� như ph�p m� trị.

�- Đại đức tăng lắng nghe! H�m nay ng�y thứ 15, Tăng bố-t�t thuyết giới nếu thời gian th�ch hợp đối với Tăng, Tăng bằng l�ng bố-t�t thuyết giới. Bạch như thế!

Phật dạy: �Phải t�y theo ph�p luật nh� vua ban, hoặc 14 ng�y, hoặc 15 ng�y n�n theo c�ch đ� m� t�nh ng�y. Hoặc trắng, hoặc đen, mỗi kỳ c� 15 ng�y, t�y theo th�ng m� n�i. Nếu c� đủ bốn người th� n�n l�m ph�p bạch như thế. Nếu chỉ c� ba người, dưới ba người n�n tam ngữ thuyết giới.[20]

- C�c Đại đức! Nay t�i sắp n�i Ba-la-đề-mộc-xoa.[21]

Đức Phật dạy: �V� người mới thọ giới chưa nghe giới cho n�n kh�ng biết học g�.� V� thế Đức Phật cho ph�p chư t�-kheo tập họp lại một nơi, h�a hợp thuyết giới.

Ba-la-đề-mộc-xoa l� giới. Tự giữ g�n oai nghi, tr� xứ, h�nh, căn, đầu mặt, tập c�c thiện ph�p, th�nh tựu tam-muội, phải kết, phải n�i, phải tự n�i tội, phải giảng giải, mở b�y, lặp lại, ph�n biệt.

- Chư t�-kheo c�ng tụ tập ở một nơi.

�Đức Phật dạy: �Những người c�ng l�m yết-ma th� phải tụ tập tại một nơi, cho đến người đ�ng tr�ch kh�ng tr�ch.� Đ� gọi l� như ph�p. Nếu ch�ng đ�ng nhiều m� �m thanh nhỏ, e kh�ng nghe r� th� n�n thiết t�a cao rồi đứng tr�n đ� m� thuyết giới. Nếu gặp t�m nạn v� những l� do kh�c th� t�y thời gian c� thể n�i t�m lược. Nếu c� t�-kheo kh�ch tụ tập ở ngo�i cương giới đ� l�u, tuỳ theo số lượng nhiều-�t; khi đ� đ� n�i hết lời tựa của giới kinh m� những người kia n�i thanh tịnh th� cho ph�p được v�o c�ng nghe giới. Ngo�i ra, những trường hợp kh�c như trong luật đ� n�i r�.

- C�c ng�i phải lắng nghe cho kĩ, nhớ nghĩ cho hay.

Phật dạy: �Phải lắng l�ng chuy�n t�m nghe ph�p.�

- Nếu tự biết m�nh c� phạm th� phải tự ph�t lồ s�m hối.

Phật dạy: �Đ� l� trường hợp đ� phạm nhưng chưa s�m hối.� C� hai hạng người tr�: đ� l� người tự biết m�nh c� tội v� người biết m�nh c� tội rồi như ph�p m� s�m hối. Nếu muốn s�m hối phải đến trước mặt t�-kheo thanh tịnh n�i r� những tội m�nh phạm. Như ph�p trừ tội xong mới được ph�p nghe giới. Cho đến c� sự nghi ngờ với tội đ� phạm, cũng như thế m� n�i. Nếu Tăng đều phạm, kh�ng c� người đ�ng để s�m hối, th� kh�ng kể l� người biết hay người si, phải bạch s�m hối rồi sau mới thuyết giới.

- Nếu kh�ng phạm th� im lặng. V� im lặng n�n biết chư Đại Đức đều thanh tịnh.

Phật dạy: �Người kh�ng phạm c� hai trường: vốn kh�ng phạm; hoặc phạm m� đ� s�m hối rồi .�

- Nếu c� người hỏi cũng n�n trả lời như thế.

Phật dạy: �Như hai t�-kheo hỏi đ�p nhau.�

- T�-kheo như thế ở trong ch�ng hỏi đến lần thứ ba, nếu nhớ biết c� tội nhưng kh�ng chịu s�m hối th� mắc tội cố � n�i dối. Phật n�i người n�i dối th� l�m trở ngại đạo ph�p.

Phật dạy: �Khi Tăng thuyết giới, im lặng l� n�i dối n�n phạm tội đột kiết la.�

Trở ngại đạo: ngăn ngại tứ thiền,[22 ] tam kh�ng,[23 ] tứ quả.[24] Phật bảo c�c thầy t�-kheo: �Giống như biển lớn kia kh�ng bao giờ dung chứa x�c chết, giả sử c� cũng bị tr�i dạt ra ngo�i. Ph�p của Ta cũng như thế, kh�ng dung chứa x�c chết.�

Tử thi l� dụ cho những người kh�ng phải sa-m�n phạm hạnh m� tự cho m�nh l� sa m�n phạm hạnh, phạm giới, �c ph�p, bất tịnh, uế �, t� kiến, che dấu, b�n trong đ� mục r�, b�n ngo�i hiện thanh tịnh ho�n hảo. Giống như c�y mọc giữa đồng trống, d� ở trong ch�ng nhưng lu�n c�ch xa ch�ng, ch�ng cũng thường xa c�ch người kia, cho n�n người biết s�m hối tội mới được nghe giới.

- Nếu t�-kheo nhớ biết m�nh c� tội muốn được thanh tịnh th� n�n s�m hối. S�m hối th� được an vui.

Phật dạy: �V� giới học thanh tịnh n�n liền được thanh tịnh định, tuệ, gọi l� đạt được thiền quả v� được an vui.

- N�y chư đại đức! T�i đ� n�i lời tựa của giới kinh. Nay hỏi chư Đại đức trong đ�y thanh tịnh kh�ng?(hỏi 3 lần). Chư Đại đức trong đ�y thanh tịnh v� im lặng. Việc ấy t�i xin ghi nhận như vậy.

Từ đầu đến đoạn n�y l� n�i r� ri�ng về lời tự. C�n phần văn sau tức n�i r� về phần ch�nh t�ng.

- Bạch c�c Đại đức! Đ�y l� bốn ph�p ba-la-di[25] tr�ch trong giới, nửa th�ng n�i một lần.

1. Giới D�m

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại nước Tỳ-x�-ly. Bấy giờ, Tu-đề-na-tử v� tin Phật m� xuất gia. Một thời gian sau thầy trở về l�ng cũ rồi c�ng với người vợ cũ l�m việc bất tịnh. C�c t�-kheo biết việc ấy v� n�i với Tu-đề-na rằng: �Thầy phải ở trong ch�nh ph�p thanh tịnh của Như Lai, đối với ph�p d�m dục m� kh�ng khởi dục th� mới c� thể đoạn trừ l�ng kh�t �i, ph� hoại hang ổ, trừ dứt mọi tr�i buộc, l�ng �i dục đ� dập tắt hết th� niết-b�n hiển hiện, tại sao thầy lại l�m việc xấu �c như thế?� V� thế c�c t�-kheo đem việc ấy bạch Phật. Phật liền cho tập hợp ch�ng Tăng, Ng�i biết đến l�c phải thuyết giới v� vị t�-kheo kia tự nhận lỗi rồi. Đức Phật quở tr�ch rằng: �Việc l�m của thầy l� sai tr�i, chẳng phải oai nghi, chẳng phải sa-m�n, chẳng phải hạnh thanh tịnh, kh�ng phải hạnh t�y thuận, việc ấy kh�ng n�n l�m.�

Phật lại bảo c�c t�-kheo: �Ta d�ng v� số phương tiện n�i ph�p đoạn trừ d�m dục, tho�t khỏi sự tr�i buộc của luyến �i.� Phật lại n�i: �Ph�p d�m dục n�y giống như lửa, như đuốc, cũng giống như dao, như k�ch.� Đức Phật quở tr�ch như thế rồi n�i: �Đ�y l� người si m�, c� nhiều hạt giống hữu lậu, l� người đầu ti�n phạm giới. Nay Ta phải kết giới.� V� thế Ng�i cho tập hợp đại ch�ng lại n�i mười l� do m� Phật phải kết giới.

1. Thống nhiếp trong Tăng.

2. L�m cho Tăng vui vẻ.

3. L�m cho Tăng y�n ổn.

4. Người chưa tin l�m cho được tin.

5. Người đ� tin th� l�m cho l�ng tin lớn th�m.

6. Người kh� điều phục l�m cho được điều phục.

7. L�m cho người c� hổ thẹn được vui vẻ.

8. Đoạn trừ ph�p hữu lậu hiện tại.

9. Đoạn trừ ph�p hữu lậu vị lai.

10. L�m cho ch�nh ph�p tồn tại l�u.

Khi chế những giới kh�c cũng lấy mười điều n�y l�m ti�u chuẩn. Tất cả những giới sau đều lược bớt kh�ng n�u mười điều n�y. Nhưng khi muốn thuyết giới phải n�i như thế.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, c�ng với t�-kheo đồng giới, kh�ng ho�n giới, giới s�t k�m, kh�ng tự ph�t lồ, cho đến lo�i s�c sanh, phạm bất tịnh hạnh; t�-kheo ấy l� kẻ ba-la-di, kh�ng được sống chung.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: Đức Phật n�i c� t�m loại t�-kheo: 1. Danh tự t�-kheo; 2. Tương tự t�-kheo; 3. Tự xưng t�-kheo; 4. Khất cầu t�-kheo; 5. Trước c�t tiệt t�-kheo; 6. Ph� kiết sử t�-kheo; 7. Thiện lai t�-kheo; 8. Bạch tứ như ph�p th�nh tựu xứ sở t�-kheo.

Trong t�m loại t�-kheo n�y chỉ c� trường hợp khi thọ đại giới l�m ph�p bạch tứ yết-ma, như ph�p th�nh tựu đắc xứ sở, trụ trong ph�p của t�-kheo.� Đ� l� � nghĩa của hai chữ �t�-kheo�.�

- C�ng t�-kheo: Đức Phật dạy: �Nếu c� t�-kheo c�ng với t�-kheo kh�c thọ đại giới, bạch tứ yết-ma, cho đến trụ trong ph�p của t�-kheo.� Đ� l� nghĩa của ba chữ �c�ng t�-kheo�.

- Đồng giới:� Đức Phật dạy: �Ta đ� v� h�ng đệ tử m� kết giới rồi, th� chết chớ để sai phạm.� Trong đ�y n�i c�ng với t�-kheo kh�c nhất giới, đồng giới, đẳng giới. Đ� l� nghĩa của hai chữ �đồng giới�.

- Nếu kh�ng ho�n giới: Đức Phật dạy: �Nếu c� t�-kheo kh�ng th�ch đời sống phạm hạnh th� cho ph�p vị ấy xả giới ho�n tục trở về nh�. Sau đ�, nếu muốn xuất gia lại ở trong Phật ph�p tu h�nh phạm hạnh th� n�n độ cho xuất gia thọ đại giới.� V� sao kh�ng gọi l� xả giới? Hoặc người ấy đi�n cuồng, hoặc t�m loạn, hoặc thống n�o, hoặc c�m, điếc. Nếu đến trước những hạng người như thế v� những người xung quanh m� c�ng nhau n�i xả giới th� việc xả giới ấy kh�ng th�nh. Hoặc n�i giỡn, hoặc ngủ qu�n, hoặc người kh�ng c� tr�, hoặc kh�ng phải tự n�i, hoặc đối trước người kh�ng hiểu th� việc xả giới ấy kh�ng th�nh. Nếu n�i t�i bỏ Phật, bỏ Ph�p, bỏ Tăng, bỏ h�a thượng, bỏ giới luật, t�i th�ch đời sống tại gia, th� đ� gọi l� xả giới.

- Giới ốm kh�ng tự hối: Đức Phật dạy: �Thế n�o gọi l� giới ốm kh�ng xả giới? Nếu c� t�-kheo thường �m l�ng sầu muộn, kh�ng th�ch đời sống phạm hạnh, ch�n chường đời sống của một t�-kheo, c� � muốn trở về đời sống tại gia. Liền n�i: �T�i nhớ cha mẹ, vợ con, b� con, th�n l�ng, th�nh ấp, ruộng vườn v� t�i sản. T�i muốn bỏ Phật cho đến bỏ học xứ v.v�� Nếu c� suy nghĩ như vậy rồi n�i, nay t�i xả giới. Đ� l� giới ốm th�nh xả.�

- Phạm bất tịnh hạnh: Đức Phật dạy: �Đ� l� ph�p d�m dục. Đối với người nam th� c� hai đường, đối với người nữ th� c� ba đường. Nếu từ đường v�o đ�ng đường, từ đường v�o kh�ng phải đường, từ kh�ng phải đường v�o đ�ng đường. Hoặc mới vừa chạm v�o, hoặc v�o hết, cho đến v�o chừng bằng đầu sợi l�ng tất cả đều ba-la-di.�

- Cho đến c�ng với s�c sanh: Đức Phật dạy: �Đ� l� bộ phận c� thể h�nh d�m.� C� ba đối tượng c� thể h�nh d�m: nh�n, phi nh�n[26] v� s�c sanh. Lại c� năm đối tượng h�nh d�m: phụ nữ, đồng nữ,[27] nhị h�nh,[28] huỳnh m�n,[29] nam tử. Nếu t�-kheo c� � d�m dục đến trước những đối tượng kia, hoặc h�nh d�m trong hai đường, ba đường th� l�c mới v�o liền phạm. Nếu c� vật ngăn c�ch cũng phạm. Hoặc h�nh d�m với người ngủ qu�n, hoặc x�c chết chưa ph�n hủy, hoặc phần lớn th�n thể chưa hư hoại m� h�nh d�m nơi hai đường, ba đường th� mới vừa v�o liền phạm. Như thế n�i rộng ra. Nếu t�-kheo bị oan gia bắt đem trước đối tượng h�nh d�m cưỡng �p l�m việc d�m dục v�o hai đường ba đường, l�c mới v�o c� cảm gi�c ưa th�ch th� phạm, kh�ng c� t�m ưa th�ch th� kh�ng phạm. Trường hợp c� vật ngăn c�ch, kh�ng c� vật ngăn c�ch, tất cả giống như tr�n đ� n�i. Nếu t�-kheo bị oan gia cưỡng bắt �p l�m việc d�m dục m� c� t�m ưa th�ch, kh�ng c� t�m ưa th�ch, c� vật ngăn c�ch, kh�ng c� vật ngăn c�ch, đều giống như tr�n đ� n�i.

- T�-kheo đ� ba-la-di: Đức Phật dạy: �Giống như người bị đứt đầu kh�ng thể mọc lại. T�-kheo cũng như thế, khi phạm giới n�y rồi th� kh�ng trở lại l�m t�-kheo như ph�p, v� vậy n�n gọi l� ba-la-di.�

Nếu t�-kheo t�m c�ch l�m muốn l�m việc bất tịnh, việc th�nh th� phạm ba-la-di; kh�ng th�nh th� phạm th�u-lan-gi�.[30] Hoặc chỉ b�y t�-kheo l�m việc bất tịnh, nếu người kia l�m theo th� người dạy mắc tội th�u-lan-gi�, nếu người kia kh�ng l�m theo th� phạm tội đột-kiết-la. Trừ t�-kheo v� T�-kheo-ni ra, nếu chỉ b�y cho những ch�ng kh�c m� họ l�m, hoặc kh�ng l�m, th� tất cả đều phạm đột-kiết-la.

Hoặc đối với th�n thể đ� tan r� một nửa, hoặc đ� tan r� hết, hoặc giữa hai đốt xương, hoặc ở nơi lỗ đất, hoặc ở nơi lỗ b�n m� l�m việc bất tịnh th� đều phạm th�u-lan-gi�. Hoặc đ�ng đường, hoặc tưởng l� đường, hoặc nghi, hoặc tưởng kh�ng phải đường tất cả đều ba-la-di.

Hoặc kh�ng phải đường, hoặc tưởng đường, hoặc nghi đường tất cả đều phạm th�u-lan-gi�. T�-kheo-ni phạm ba-la-di. Thức-xoa-ma-na, sa-di, sa-di-ni th� phạm đột-kiết-la. Những ai đ� phạm những lỗi như đ� n�u th� bị diệt tẩn.[31] Đ�y l� trường hợp phạm.

- Trường hợp kh�ng phạm: Hoặc ngủ qu�n kh�ng hay biết, kh�ng thọ lạc, ho�n to�n kh�ng c� � d�m.

- Người kh�ng phạm: Người đầu ti�n khi Phật chưa chế giới, người cuồng si, người loạn t�m, người bị khổ n�o bức b�ch.

- Kh�ng ở chung: Phật dạy: �C� hai h�nh thức ở chung: c�ng một yết-ma, c�ng một nơi thuyết giới. Kh�ng được tham dự v�o hai việc ấy cho n�n gọi l� kh�ng được ở chung.�

2. Giới Trộm

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại th�nh La-duyệt. Bấy giờ, t�-kheo Đ�n-ni-ca ngồi thiền trong một am cỏ nơi vắng vẻ. Một h�m, t�n giả v�o th�nh khất thực, khi trở về th� thấy thảo am của m�nh bị người dỡ lấy l�m củi. V� thế, t�n giả liền l�m một ng�i thất kh�c to�n bằng đất nung. Phật biết việc ấy liền cho người đến đập bỏ. Sau đ�, t�n giả lại n�i dối l� vua cho ph�p lấy t�y � chặt lấy gỗ. V� việc n�y l�m cho vị quan giữ c�y bị bắt giữ. Sau khi sự việc được l�m r� t�n giả vua, đại thần của vua, nh�n d�n quở tr�ch v� đuổi ra khỏi th�n kh�ng cho trở lại. Chư t�-kheo biết được việc ấy bạch Phật. Nh�n việc đ�, theo như tr�n Phật chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, nơi th�n x�m hay chỗ trống vắng, với t�m trộm cắp, lấy vật kh�ng được cho. T�y theo vật kh�ng được cho m� lấy, hoặc bị vua hay đại thần của vua bắt, hoặc giết, hoặc tr�i, hoặc đuổi ra khỏi nước, rằng �ngươi l� giặc, ngươi ngu si, ngươi kh�ng biết g�.� T�-kheo ấy l� kẻ ba-la-di, kh�ng được sống chung.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: Nghĩa như tr�n đ� giải th�ch.

- Nơi th�n x�m: th�n th� c� bốn loại: 1. Bốn ph�a đều c� tường bao; 2. C� h�ng r�o bao quanh; 3. C� tường v� r�o nhưng kh�ng gi�p v�ng; 4. Bốn ph�a đều c� nh�.

- Hoặc ở nơi vắng vẻ: tức v�ng đất trống v� vắng vẻ ở ngo�i th�n.

Xứ:[32] l� những nơi như: hoặc dưới l�ng đất, hoặc tr�n mặt đất, hoặc để trong xe, hoặc v�c tr�n vai, hoặc trong kh�ng trung, hoặc tr�n m�c gi� �o, hoặc để trong x�m, hoặc a-lan-nh�,[33] hoặc tr�n đồng ruộng, hoặc xứ sở,[34] hoặc tr�n ghe thuyền, hoặc tr�n s�ng nước, hoặc qua đ� kh�ng nộp thuế, hoặc người gửi vật rồi m�nh chiếm lấy kh�ng trả lại, hoặc lấy nước, hoặc lấy dương chi, [35] hoặc lấy hoa quả cỏ c�y, hoặc ch�ng sinh kh�ng ch�n, hoặc ch�ng sinh hai ch�n, bốn ch�n v� nhiều ch�n, hoặc t�i sản chung, hoặc c�ng giao ước, hoặc d� x�t, hoặc giữ g�n, hoặc đường v�ng. Đ� gọi l� xứ.

- Kh�ng cho: kh�ng phải vật người vất bỏ, hoặc tưởng l� vật của người, tưởng c� người g�n giữ, tưởng c� chủ, kh�ng phải vật của m�nh, d�ng tạm, kh�ng được sự đồng �.

- Lấy bằng t�m trộm: lấy bằng t�m trộm th� c� năm loại: t�m đen tối, t�m t�, t�m quanh co, t�m sợ h�i, t�m thường muốn trộm của người. Lại c� năm c�ch trộm: quyết định lấy, lấy với t�m sợ h�i, lấy vật của người gửi, thấy lấy liền, lấy vật do người giao lại. Hoặc dựa v�o thế lực của người th�n, hoặc d�ng lời n�i thuyết phục l�m người cuồng loạn rồi lấy.

- T�y vật kh�ng cho m� lấy: v� theo ph�p luật của nh� vua; nếu lấy năm tiền, hoặc vật c� trị gi� bằng năm tiền, nếu lấy những vật c� gi� trị như thế th� mắc tội chết. Đức Phật theo vương ph�p, nếu trộm đủ năm tiền th� phạm tội nặng.

- Hoặc bị Vua: Vua l� người được tự do, kh�ng bị người kh�c r�ng buộc.

- Đại thần của vua: Đại Thần l� những người phụ gi�p cho vua.

- Bị bắt, hoặc giết, hoặc tr�i, hoặc đuổi ra khỏi nước, rằng ��ng l� giặc, ngươi ngu si, ngươi kh�ng biết g�. T�-kheo ấy l� ba-la-di.

T�-kheo như tr�n đ� giải th�ch. Được vật ở c�c nơi. Nếu trộm đ�ng năm tiền, hoặc hơn năm tiền th� phạm ba-la-di. Phương tiền trộm th� phạm th�u-lan-gi�. Nếu trộm dưới năm tiền th� phạm th�u-lan-gi�. Nếu trộm m� kh�ng được th� phạm đột-kiết-la. Dạy người trộm lấy, nếu người kia lấy được vật th� cả hai đều phạm ba-la-di. Nếu người được chỉ b�y kia tự � lấy vật kh�c, hoặc lấy vật ở chỗ kh�c, th� người lấy phạm tội nặng, người dạy phạm th�u-lan-gi�. Nếu người bị sai lấy vật, người bị sai kh�ng c� t�m trộm, th� người sai phạm ba-la-di, người bị sai kh�ng phạm. Hoặc sai người lấy vật; người được sai lấy trộm, th� người nhận sai phạm tội nặng, người sai kh�ng phạm. Tưởng c� chủ th� phạm tội nặng, hoặc nghi th� phạm th�u-lan-gi�; vật kh�ng c� chủ m� tưởng c� chủ, nghi c� chủ th� phạm th�u-lan-gi�.

T�-kheo-ni v� bốn ch�ng v.v... đều giống như giới tr�n đ� n�i.

- Trường hợp kh�ng phạm: v� tưởng cho m�nh n�n lấy, tưởng m�nh c�, hoặc tưởng đồ vất bỏ, hoặc tưởng của người th�n.

- Kh�ng được ở chung: nghĩa như tr�n đ� giải th�ch.

�3. Giới� S�t

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại th�nh Tỳ-x�-li. Bấy giờ, Đức Phật dạy chư t�-kheo qu�n bất tịnh.[36] C�c thầy t�-kheo kia tu tập định qu�n s�t rồi, sinh ra nh�m ch�n th�n mạng n�y, n�n mới khen ngợi việc chết, khuy�n người chết. Khi ấy, c� t�-kheo Nan-đề nhận lời giết người mướn, h�ng cư sĩ v� c�ng hoảng sợ trước việc l�m n�y. Phật cũng biết được việc đ� liền dạy cho chư t�-kheo phương ph�p thiền qu�n. C�c thầy t�-kheo thực h�nh theo v� tất cả đều chứng A-la-h�n. Nh�n đ�, Đức Phật quở tr�ch lỗi trước v� chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, cố � tự tay dứt sinh mạng người, cầm dao đưa người, khen ngợi sự chết, khuyến kh�ch cho chết, n�i: �N�y nam tử �ch g� cuộc sống xấu �c n�y, th� chết c�n hơn sống!� Với t�m tư như vậy, d�ng mọi phương tiện khen ngợi sự chết, khuyến kh�ch cho chết; t�-kheo ấy l� kẻ ba-la-di, kh�ng được sống chung.

c. Giải th�ch

- T�-kheo n�o, cố � tự tay dứt: đ� l� h�nh động s�t hại. Hoặc tự m�nh giết, hoặc sai người giết, hoặc sai người giết, hoặc sai người đi v� về m� giết, hoặc tr�ng sứ[37] m� giết, hoặc sai sứ lu�n chuyển[38] giết, hoặc nhờ người nam giết, hoặc sai người t�m người nam để nhờ giết, hoặc cầu người cầm giao giết, hoặc sai người t�m người cầm dao giết, hoặc thể hiện bằng th�n tướng, hoặc miệng n�i, hoặc thể hiện qua th�n v� miệng, hoặc sai người khen ngợi, hoặc sai người đưa thư, hoặc dạy người đưa thư, hoặc giết bằng hầm hố, hoặc ỷ phạt,[39 ] hoặc đưa thuốc, hoặc đưa dụng cụ tự s�t v� c�c c�ch giết kh�c.

- Mạng người: đoạn từ thức đầu đến thức cuối gọi l� đoạn mạng người.

Cầm dao đưa cho người, khen ngợi người chết, khuyến kh�ch người chết: �N�y nam tử! Cần g� đời sống xấu �c n�y, th� chết hơn sống�! Khởi t�m như thế, t�m nhiều c�ch khen ngợi người chết, khuyến kh�ch người chết, t�-kheo ấy ba-la-di: nếu giết người bằng những c�ch như tr�n m� người kh�ng chết th� phạm th�u-lan-gi�. Hoặc giết phi nh�n, hoặc giết s�c sinh c� tr� hiểu được tiếng người, hoặc s�c sinh c� thể biến h�nh, phương tiện giết, đều phạm th�u-lan-gi�; kh�ng chết phạm tội đột-kiết-la. Nếu giết s�c sinh c� thể biến h�nh th� phạm ba-dật-đề; thật l� người m� tưởng l� người th� phạm ba-la-di; tưởng, nghi kh�ng phải người th� phạm th�u-lan-gi�. Bốn ch�ng phạm tướng giống như tr�n đ� n�i.

- Trường hợp kh�ng phạm: n�m dao, gậy, ng�i, đ�, tr�ng nhằm l�m chết người, hoặc do x�y cất ph�ng x� lỡ rớt c�y, đ� m� chết, hoặc d�u người bịnh ra v�o ph�ng; tất cả những trường hợp ấy đều kh�ng c� t�m hại m� người kia bị chết th� đều kh�ng phạm.

- Kh�ng được ở chung: nghĩa như tr�n.

4. Giới Đại Vọng Ngữ

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại th�nh Tỳ-x�-ly. Bấy giờ, gặp l�c mất m�a lương thực qu� hiếm, c�c thầy t�-kheo khất thực kh� được thức ăn. Khi ấy, c� một số t�-kheo an cư b�n s�ng B�-cầu mới khen nhau l� đắc ph�p của bậc thượng nh�n. Nghe vậy, h�ng cư sĩ c� t�n t�m giảm bớt phần ăn của gia đ�nh đem d�ng c�ng cho những vị ấy. Sau m�a an cư những vị n�y về thăm Phật, theo thường lệ� Đức Phật hỏi việc an cư tu tập trong ba th�ng, nh�n đ� biết được việc kia, v� thế Phật quở tr�ch v� chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, thật kh�ng sở tri m� tự xưng rằng: �T�i chứng đắc ph�p thượng nh�n, t�i biết như vậy, t�i thấy như vậy.� V�o l�c kh�c, t�-kheo ấy hoặc bị người cật vấn, hoặc kh�ng người cật vấn, muốn tự thanh tịnh n�n n�i như vầy: �T�i thật kh�ng biết, kh�ng thấy, m� n�i c� thấy c� biết, n�i lời hư dối vọng ngữ,� trừ tăng thượng mạn, t�-kheo ấy l� kẻ ba-la-di, kh�ng được sống chung.

c. Giải th�ch

- T�-kheo n�o, thật kh�ng c� sở tri: nghĩa l� thật kh�ng c� hiểu biết g� về ph�p.

- Tự n�i rằng: �T�i đắc ph�p của bậc thượng nh�n�: tự n�i c� t�n, c� giới, c� th�, c� văn, c� tr�, c� tuệ v� biện t�i hơn người. Ph�p của con người l�: ấm của con người, giới của con người v� nhập của con người. Thượng nh�n ph�p l�: l� những ph�p c� c�ng năng l�m cho xuất li, th�nh tựu đạo quả.

- T�i đ� v�o ph�p th� thắng của bậc th�nh: tự n�i t�i c� niệm tại th�n, nhớ nghĩ ch�n ch�nh, giữ giới nghi�m mật, c� dục, kh�ng bu�ng lung, si�ng năng, được định, thụ dụng ch�n ch�nh, c� đạo, c� sự tu, c� tuệ, c� ki�ến, c� đắc v� c� quả.

- T�i biết điều đ�, t�i thấy điều đ�: hoặc n�i trời, rồng, quỉ, thần đến c�ng dường cho t�i. Hoặc n�i t�i đắc ph�p qu�n bất tịnh, tứ thiền v� tứ kh�ng định[40] v.v�

- V�o thời gian kh�c, người kia hoặc bị người hỏi, hoặc kh�ng bị người hỏi, tự muốn được thanh tịnh m� n�i rằng: �T�i thật kh�ng biết, kh�ng thấy m� n�i biết, n�i thấy�: � muốn rồi sau đ� hối hận lỗi trước, d�ng thật chuyển th�nhh hư. Bởi miệng tạo nghiệp cho n�n khi n�i xong th� liền mắc tội nặng.

- Trừ tăng thượng mạn: t�-kheo c� t�m ki�u mạn tự n�i m�nh đắc đạo nhưng sau đ� vị ấy tinh tấn tu h�nh đắc được quả A-la-h�n, sinh t�m ph�n v�n liền đem việc ấy hỏi Đức Phật. Phật dạy: �Người tăng thượng mạn th� kh�ng phạm.�

- T�-kheo đ� ba-la-di: nếu biết việc ấy l� kh�ng thật m� cố � n�i với người, người nghe hiểu được th� phạm ba-la-di; người kia kh�ng hiểu th� phạm th�u-lan-gi�. Hoặc ra dấu bằng tay, hoặc sai sứ, hoặc đưa thư, hoặc ra dấu, nếu người kia biết th� phạm cũng như thế. Nếu n�i với s�c sinh kh�ng thể biến h�nh th� phạm đột-kiết-la. C�n n�i� với bốn ch�ng dưới th� giống như trước đ� tr�nh b�y.

- Trường hợp kh�ng phạm: người tăng thượng mạn, hoặc mắc nghiệp b�o, hoặc kh�ng n�i t�i được, hoặc n�i đ�a, hoặc n�i nhanh, hoặc n�i mập mờ, hoặc định n�i việc n�y lại n�i nhầm việc kia.

- Kh�ng được ở chung.

Chư đại đức! T�i đ� n�i bốn ph�p Ba-la-di. Nếu t�-kheo n�o phạm ph�p n�o trong bốn ph�p Ba-la-di th� kh�ng được sống chung với chư t�-kheo. Như trước, sau cũng như thế. T�-kheo đ� mắc ba-la-di kh�ng được sống chung. Nay hỏi chư Đại đức trong đ�y thanh tịnh kh�ng (3 lần). Chư Đại đức trong đ�y thanh tịnh v� im lặng. Việc n�y t�i xin ghi nhận như vậy.

Chư Đại đức! Đ�y l� mười ba ph�p Tăng-gi�-b�-thi-sa nửa th�ng nửa th�ng n�i một lần, trong giới kinh ch�p ra.

1. Giới Cố � Xuất Chất Bất Tịnh

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật du h�nh đến th�nh X�-vệ. Bấy giờ, t�-kheo Ca-lưu-đ�-di v� dục t�m lẫy lừng, th�n h�nh tiều tuỵ, thầy ở ri�ng một m�nh trong một ph�ng, giường tốt chăn �m, dưới đất th� trải tọa cụ, ăn uống đầy đủ, theo � th�ch vọc �m xuất tinh, c�c căn xướng th�ch, nhan sắc hồng h�o. C�c thầy t�-kheo biết được, đem việc ấy bạch Phật. Phật d�ng v� số phương tiện quở tr�ch t�-kheo Ca-lưu-đ�-di rồi, đồng thời chế ra giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, cố � vọc �m cho xuất tinh, trừ chi�m bao, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Cố � vọc �m xuất tinh: thật t�m c� � cố l�m ra chất bất tịnh. Tiền cảnh th� c� s�u trường hợp: hoặc đối với nội sắc, ngoại sắc, nội ngoại sắc, hoặc nước, hoặc gi�, hoặc l� kh�ng. T�y theo c�ch l�m, nếu xuất chất bất tịnh th� liền phạm.

- Trừ trong mộng: Đức Phật dạy: �Người ngủ với � loạn động th� c� năm lỗi: một l� thấy �c mộng; hai l� chư thi�n kh�ng bảo hộ; ba l� t�m kh�ng v�o ph�p; bốn l� kh�ng nghĩđến tướng s�ng v� năm l� trong mộng bị xuất tinh. Nếu kh�o nhiếp � m� ngủ th� c� được năm c�ng đức, tức tr�i lại với năm điều bất lợi tr�n.

- Tăng-gia-b�-thi-sa: nếu phương tiện vọc �m m� kh�ng bị xuất tinh th� phạm th�u-lan-gi�. T�-kheo tự l�m, chỉ b�y người l�m, nếu xuất tinh th� phạm th�u-lan-gi�; nếu kh�ng xuất tinh th� phạm đột-kiết-la; T�-kheo-ni th� phạm ba-dật-đề; ba ch�ng dưới th� phạm đột-kiết-la.

- Trường hợp kh�ng phạm: tất cả những h�nh động đều kh�ng c� � l�m xuất tinh.

2. Giới X�c Chạm Người Nữ�

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại nước X�-vệ. Bấy giờ, t�-kheo Ca-lưu-đ�-di v� Phật trước đ� chế giới, thầy ở trong, ngo�i cổng đợi những phụ nữ đến rồi dẫn v�o ph�ng nắm tay, sờ m�; người th�ch th� cười giỡn, người kh�ng th�ch th� nổi n�ng, mắng chởi, nhục mạ. C�c thầy t�-kheo đem lỗi ấy bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật liền cho tập hợp Tăng v� chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, với � d�m dục, c�ng người nữ th�n x�c chạm nhau, hoặc nắm tay, hoặc nắm t�c, hoặc x�c chạm mỗi một th�n phần, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- C� � d�m dục: t�m �i nhiễm v� � uế.

- C�ng với người nữ: nghĩa l� đối tượng th� c� bốn loại: thức, ngủ, mới chết v� hỷ hoại một �t phần.

- Th�n: từ t�c đến ch�n.

- X�c chạm nhau: hoặc nắm, xoa, xoa mạnh, hoặc k�o tới, hoặc đẩy lui, hoặc xoa thuận, hoặc xoa nghịch, hoặc đưa l�n, hoặc vuốt xuống, hoặc nắm, hoặc đ�, hoặc l�m những h�nh động x�c chạm kh�c.

- Hoặc nắm tay, hoặc nắm tay, hoặc x�c chạm to�n thể th�n phần, tăng-gi�-b�-thi-sa: nếu x�c chạm bốn hạng người nữ m� c� t�m đắm trước th� liền phạm tăng-t�n. Nếu người nữ x�c chạm t�-kheo m� t�-kheo động th�n th� cũng phạm như vậy. Nếu kh�ng động th�n th� chỉ phạm đột-kiết-la. Trước c� nhiễm t�m th� phạm th�u-lan-gi�; x�c chạm nhau m� c� y ngăn c�ch th� phạm th�u-lan-gi�; cả hai đều c� y th� đều phạm đột-kiết-la.

Nếu x�c chạm với người hai h�nh th� phạm th�u-lan-gi�. Nếu v� dục t�m m� x�c chạm th�n người nam, hoặc y, toạ cụ cho đến tự x�c v� x�c chạm s�c sinh, tất cả đều phạm tội đột-kiết-la. T�-kheo-ni th� phạm ba-la-di. Ba ch�ng dưới phạm đột-kiết-la.

- Trường hợp kh�ng phạm: đ� l�: bị người nắm, x�c chạm người c�ng ph�i, đ�a giỡn m� x�c chạm nhau.

3. Giới N�i Lời Th� �c Với Người Nữ

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại nước X�-vệ. Bấy giờ, t�-kheo Ca-lưu-đ�-di đ� nghe Phật chế hai giới trước rồi, liền ở trước người nữ khởi dục t�m v� n�i với người nữ kia những lời th� tục. C�c thầy t�-kheo đem lỗi ấy bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật quở tr�ch v� chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, với � d�m dục, n�i lời d�m dục th� �c với người nữ; t�y tiện n�i những lời d�m dục th� �c, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Với � d�m dục, với người nữ: người nữ c� tr� v� c�n sống.

- Lời th� �c, lời d�m dục: th� �c l� kh�ng phải phạm hạnh. Lời lẽ d�m dục l� n�i sự tốt, xấu của hai đường. Hoặc xin, hoặc dạy người xin, hoặc hỏi, hoặc trả lời, hoặc giảng giải, hoặc n�i, hoặc dạy, hoặc mắng chửi. Xin, n�i: �N�n c�ng với t�i ở nơi hai đường l�m việc như thế.� Hoặc lại n�i những lời lẽ kh�c th� cũng n�n hiểu như thế.

- T�y tiện n�i những lời d�m dục th� �c, tăng-gi�-b�-thi-sa: nếu n�i lời th� một lần th� phạm tăng-t�n. Cũng t�y trường hợp, hoặc n�i nhiều lời, hoặc n�i �t lời, nhưng nếu r� r�ng th� mỗi lời đều phạm một tăng-t�n; nếu n�i kh�ng r� r�ng th� phạm th�u-lan-gi�. Nếu đưa thư, ra dấu, sai người, l�m điệu bộ m� người nữ hiểu được th� cũng phạm tăng-t�n. Nếu người nữ kh�ng hiểu th� phạm th�u-lan-gi�. Ngo�i hai đường đại tiện v� tiểu tiện ra n�i những chỗ kh�c th� phạm th�u-lan-gi�. N�i lời th� tục với phi nh�n nữ, huỳnh m�n, nhị h�nh; nếu họ hiểu th� phạm th�u-lan-gi�. Lo�i s�c sinh kh�ng thể biến đổi h�nh dạng; hoặc n�i lời tục tỉu với người nam, tất cả trường hợp tr�n đều phạm tội đột-kiết-la. N�i lời th� tục với t�-kheo-ni th� phạm th�u-lan-gi�. N�i với ba ch�ng dưới th� phạm đột-kiết-la. Cho đến n�i với những người �t giới hơn m�nh cũng phạm tội đột-kiết-la.

- Trường hợp kh�ng phạm: V� n�i ph�p qu�n bất tịnh, hoặc n�i giảng n�i luật, hoặc tr� kinh, hoặc v� c� người hỏi n�n trả lời; tất cả đều kh�ng c� � dục n�n kh�ng phạm.

4. Giới Tự Khen M�nh V� Khuyến Kh�ch Người Nữ C�ng Dường Sự D�m Dục

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở trong th�nh X�-vệ. Bấy giờ, t�-kheo Ca-lưu-đ�-di nghe Phật đ� chế ba giới trước, �ng mời gọi những người nữ v� k�o họ v�o ph�ng rồi tự khen m�nh v� khuy�n họ: �C�c n�ng n�n đem sự d�m dục c�ng dường cho t�i.� Những người nữ tr�ch mắng t�-kheo Ca-lưu-da-di v� cho l� điều k� lạ. C�c thầy t�-kheo biết được lỗi ấy, liền bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, với � d�m dục, đối trước người nữ tự khen th�n m�nh, n�i: �N�y c�, t�i tu phạm hạnh, tr� giới tinh tấn, tu tập ph�p l�nh; c� n�n đem sự d�m dục c�ng dường t�i. Đ� l� sự c�ng dường bậc nhất�; tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo n�o, với � d�m dục ở trước người nữ: Người nữ: như tr�n đ� giải th�ch.

- Tự khen th�n m�nh: nghĩa l� khen m�nh đẹp trai, lịch l�m. Cho rằng t�i thuộc d�ng d�i S�t-đế-lợi, l� trưởng giả, cư sĩ, đại B�-la-m�n.�

- N�i rằng: �N�y c�, t�i tu phạm hạnh.�: nghĩa l� người si�ng năng tu tập xa l�a mọi nhơ uế.

- Tr� giới tinh tấn: nghĩa l� giữ giới kh�ng bị khuyết, kh�ng thủng chảy, kh�ng nhiễm nhơ.

- Tu tập ph�p l�nh:� như l� th�ch ở chỗ thanh vắng, đến giờ đi khất thực, mặc y phấn tảo,[41] thực h�nh ph�p dư thực, kh�ng ăn phi thời, chỉ ăn một bữa, kh�ng ăn nhiều lần, ngồi nơi g� mả, ngồi dưới gốc c�y, thường ngồi, ngồi bất cứ chỗ n�o nếu chỗ ấy kh�ng c� người ở (t�y tọa), giữ ba y, ch�c tụng, ẩn nấu, nghe nhiều, thường n�i ph�p, giữ luật, ngồi thiền v.v�

- C� n�n đem sự d�m dục c�ng dường t�i. Đ� l� sự c�ng dường bậc nhất, tăng gi�-b�-thi-sa: Nếu khen ngợi m�nh như thế xong v� bảo c�ng dường cho t�i, nhưng khi người c�ng đến kh�ng n�i g� đến việc d�m dục th� phạm th�u-lan-gi�. Ngo�i ra, trường hợp kh�c đều phạm như những giới trước đ� n�i.

- Trường hợp kh�ng phạm: Nếu t�-kheo n�i với người nữ: "Tr� xứ n�y đ�ng qu� bậc nhất, t�-kheo n�y tinh tấn, giữ giới, thực h�nh c�c thiện ph�p, c�c người n�n đem th�n, khẩu, � nghiệp v.v� c�ng dường cho vị t�-kheo kia.� Nếu người nữ kia nghĩ rằng v� m�nh m� khen th�n. Hoặc n�i luật rồi dần dần đề cập đến việc n�y. Hoặc người kia cho rằng khen họ, hoặc n�i lầm; tất cả đều kh�ng phạm.

5. Giới L�m Mai Mối

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở La-duyệt-k�. L�c ấy, c� t�-kheo Ca-la, xưa kia l� một đại thần n�n biết r�nh rẽ c�c ph�p thế gian. Những gia đ�nh trong th�nh mỗi khi c� h�n sự đều đến hỏi t�-kheo ấy. Bấy giờ, c� người muốn kết h�n gặp đối tượng nhưng kh�ng biết l� tốt hay xấu n�n mới đến hỏi t�-kheo Ca-la l� sẽ được sướng hay khổ. H�ng cư sĩ biết việc đ� ch� tr�ch t�-kheo Ca-la. C�c t�-kheo bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật quở tr�ch rồi chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, tới lui b�n n�y, b�n kia l�m mai mối; đem � người nam n�i với người nữ; đem � người nữ n�i với người nam; hoặc để th�nh vợ chồng, hoặc v� việc tư th�ng, cho đến chỉ trong chốc l�t, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Tới lui b�n n�y, b�n kia l�m mai mối: Đ� ch�nh l� l�m cho hai b�n kết giao với nhau.

- Đem � người nam n�i với người nữ; đem � người nữ n�i với người nam: Người nữ c� hai mươi hạng: mẹ gi�m hộ, cha gi�m hộ, cha mẹ gi�m hộ, anh gi�m, chị gi�m hộ, anh chị gi�m hộ, tự m�nh gi�m hộ, ph�p gi�m hộ, d�ng họ gi�m hộ, người th�n gi�m hộ, tự � muốn l�m t� nữ, v� được cho �o m� l�m n� t�, v� cho t�i sản m� l�m n� t�, v� c�ng hợp t�c m� l�m n� t�, v� được cứu khi nước cuốn tr�i m� l�m n� t�, v� kh�ng th�u thuế m� nguyện l�m n� t�, v� được mua lại, hay sinh từ trong nh� chủ m� l�m n� t�, v� l�m mướn m� l�m n� t�, được người kh�c gi�p đỡ m� xin l�m n� t�, v� bị bắt ngo�i bi�n cương m� l�m n� t�. Người nam cũng c� hai mươi hạng người như người nữ vừa n�u tr�n.

- Hoặc để th�nh vợ chồng, hoặc v� việc tư th�ng, cho đến chỉ trong chốc l�t, tăng-gi�-b�-thi-sa: Nếu chỉ mới nhận lời, phạm đột-kiết-la. Nếu đem lời người n�y đến n�i với người kia nhưng kh�ng về b�o lại kết quả cho người n�y biết th� phạm th�u-lan-gi�. Nếu trở về b�o lại kết quả cho người n�y biết th� phạm tăng-t�n. Hoặc viết thư, hoặc sai sứ đi, hoặc ra dấu, hoặc hiện tướng; t�y theo trường hợp hoặc l�m mai mối nhiều lần, hoặc �t lần, n�i r� r�ng nếu người kia đ�p lại th� tất cả đều phạm tăng-t�n. Nếu người kia kh�ng hiểu th� phạm th�u-lan-gi�. Trừ hai đường, nếu n�i c�c chi phần kh�c tr�n th�n thể để l�m mai mối phạm th�u-lan-gi�. Hoặc l�m mai mối cho phi-nh�n, huỳnh m�n, hai căn, th� phạm th�u-lan-gi�. Hoặc l�m mai mối cho s�c sinh, mai mối cho người nam với người nam, phạm đột-kiết-la. Hoặc đưa thư gi�p người m� kh�ng xem trước, hoặc v� h�ng cư sĩ m� sai người kh�c l�m phạm đột-kiết-la. T�-kheo-ni th� phạm giống như đ�y.

- Trường hợp kh�ng phạm: Nếu người nam, người nữ trước đ� đ� tư th�ng, sau chia tay rồi h�a hợp trở lại; hoặc v� cha mẹ cha giận hờn nhau m� l�m cho họ th�n gần trở lại. Hoặc xem thư rồi đem đến cho cư sĩ c� t�n t�m, tinh tấn cũng như vậy. Nếu v� Phật ph�p t�-kheo l�m sứ giả th� kh�ng phạm.

6. Giới Kh�ng C� T�n Chủ L�m Ph�ng Qu� Hạn Lượng

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở th�nh La-duyệt-k�. Bấy giờ, Đức Phật cho ph�p c�c thầy t�-kheo được l�m ph�ng ri�ng. Bấy giờ, t�-kheo Kho�ng-d� liền l�m một c�i ph�ng lớn. V� thế thầy phải t�m xin nhiều loại vật n�n l�m cho h�ng cư sĩ buồn phiền. Xin m�i kh�ng được, �ng đến chặt c�y c� thần đang ở. Thần c�y v� c�c thầy t�-kheo kh�c đem việc ấy thưa Phật. Phật liền đi đến chỗ của t�-kheo Kho�ng-d� quở tr�ch, chỉ dạy rồi chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, tự khất cầu để cất thất, kh�ng c� th� chủ, tự l�m cho m�nh, cần phải đ�ng lượng. Trong đ�y đ�ng lượng l� d�i mười hai gang tay Phật, b�n trong rộng bảy gang tay Phật. Phải mời c�c t�-kheo đến chỉ định nơi chốn. C�c t�-kheo ấy cần chỉ định nơi chốn, l� nơi kh�ng c� nguy hiểm, nơi kh�ng bị b�t lối. Nếu t�-kheo, nơi c� nguy hiểm, nơi bị b�t lối, tự khất cầu để cất thất, kh�ng c� th� chủ, tự l�m cho m�nh, kh�ng mời c�c t�-kheo đến để chỉ định nơi chốn, hoặc l�m qu� lượng định, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Tự khất cầu: t�-kheo tự đi đến chỗ n�y, chỗ kia xin vật liệu x�y dựng.

- Để cất thất: Chữ ốc (屋) cũng giống như chữ Ph�ng (房), nghĩa l� c�i ph�ng, c�i nh�.

- Kh�ng c� th� chủ: nghĩa l� người kia kh�ng c� th� chủ. Như kh�ng c� một người, hai người cho đến nhiều người.

- Tự l�m cho m�nh: nghĩa l� kh�ng phải l�m cho người kh�c.

- Cần phải đ�ng lượng. Trong đ�y đ�ng lượng l� d�i mười hai gang tay Phật, b�n trong rộng bảy gang tay Phật. Phải mời c�c t�-kheo đến chỉ định nơi chốn: c�c thầy t�-kheo kia xem biết chỗ kh�ng c� nguy hiểm, kh�ng cản trở rồi v�o trong Tăng, cởi giầy, b�y vai b�n phải, lạy dưới ch�n thượng tọa, quỳ sang b�n phải chấp tay thưa rằng:

Đại đức Tăng lắng nghe! T�-kheo t�n�..tự xin l�m ph�ng ri�ng, kh�ng c� t�n chủ, tự l�m cho m�nh, nay t�i theo ch�ng Tăng xin chỉ cho chỗ kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại. Bạch như vậy ba lần.

- C�c t�-kheo ấy cần chỉ định nơi chốn: Bấy giờ, ch�ng Tăng xem x�t kĩ t�-kheo ấy nếu đ�ng tin th� cho ph�p l�m. Nếu l� người kh�ng đ�ng tin th� ch�ng Tăng phải đến chỗ cần x�y ph�ng xem x�t lại. Nếu Tăng kh�ng đến th� phải sai một người đ�ng tin trong Tăng đến xem. Nếu l� chỗ nguy hiểm, trở ngại th� kh�ng cho ph�p x�y cất; c�n chỗ kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại th� cho ph�p x�y dựng. Trong ch�ng n�n cử người c� thể l�m yết-ma; hoặc l� thượng tọa, thứ tọa, hoặc người th�ng thạo luật, kh�ng thuộc luật, n�n l�m ph�p bạch:

Đại đức Tăng lắng nghe! T�-kheo�.. tự xin l�m ph�ng, kh�ng c� t�n chủ, tự l�m cho m�nh, nay theo Tăng xin chỉ định chỗ kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại. Nếu thời gian th�ch hợp đối với Tăng, Tăng bằng l�ng n�n chỉ định t�-kheo� nơi chốn, l� nơi kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại, bạch như vậy.

Đại đức Tăng lắng nghe! T�-kheo�.. tự l�m ph�ng, kh�ng c� t�n chủ, tự l�m cho m�nh, đến Tăng xin chỉ định cho chỗ kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại. Tăng nay chỉ định cho t�-kheo�. nơi chốn, l� nơi kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại. Chư trưởng l�o n�o bằng l�ng chỉ định cho t�-kheo�.. ở chỗ kh�ng nguy hiểm, kh�ng trở ngại th� im lặng. Ai kh�ng bằng l�ng th� n�i. Tăng bằng l�ng v� im lặng, việc ấy t�i n�n ghi nhận như thế.

Vị t�-kheo l�m ph�ng kia n�n biết thứ tự, trước l� đặt đ�, v� chỗ n�o c� ao phải lấp bằng cho đến sau c�ng tr�t v�ch xong.

- L� nơi kh�ng c� nguy hiểm: c� cọp, s�i, sư tử, c�c loại th� cho đến tr�ng kiến. Nếu kh�ng bị những cầm th� v� c�n tr�ng g�y hại n�n ban đất cho bằng phẳng. Nếu c� đ�, c�y, gốc c�y, bụi gai n�n sai người đ�o l�n. Nếu c� hầm hố, cống rảnh, vũng nước đọng v.v� n�n nhờ người lấp bằng. Nếu sợ nước ứ đọng phải đắp đ� ngăn nước. Nếu đất đ� c� người nhận l� của họ th� phải thương lượng với họ cho dứt kho�t, đừng để c� lời qua tiếng lại. Đ� gọi l� chỗ c� nạn.

- Nơi kh�ng bị b�t lối: chỗ kh�ng c� hại. L� chỗ m� xe cộ lưu th�ng qua lại được.

- Nếu t�-kheo, nơi c� nguy hiểm, nơi bị b�t lối, tự khất cầu để cất thất, kh�ng c� th� chủ, tự l�m cho m�nh, kh�ng mời c�c t�-kheo đến để chỉ định nơi chốn, hoặc l�m qu� lượng định, tăng-gi�-b�-thi-sa: nếu t�-kheo n�o l�m ph�ng ở hai nơi c� sự nguy hiểm v� nơi bị b�t lối th� phạm hai tội đột-kiết-la. Kh�ng được sự chỉ định của Tăng m� l�m qu� k�ch thước cho ph�p th� phạm hai tội tăng-t�n.

Nếu t�-kheo l�m ph�ng ở chỗ c� sự nguy hiểm, kh�ng c� sự trở ngại v� ngược lại, l�m ở chỗ kh�ng c� sự nguy hiểm m� c� sự trở ngại th� t�y trường hợp m� phạm.� Hoặc bảo người l�m, l�m th�nh cũng phạm như vậy. Nếu l�m cho người, l�m th�nh th� phạm hai tội th�u-lan-gi�, hai tội đột-kiết-la.

Nếu d�ng d�y đo đất rồi l�m, người nhận lời l�m v� người l�m qu� k�ch thước cho ph�p th� cả hai đều phạm. Kh�ng b�o lại, cũng kh�ng hỏi người kia m� tự � l�m đều phạm tội đột-kiết-la. T�-kheo-ni l�m sai qui định phạm th�u-lan-gi�.

- Trường hợp kh�ng phạm: nếu l�m đ�ng k�ch thước cho ph�p, hoặc l�m �t hơn, hoặc l�m nơi� được tăng chỉ định, chỗ kh�ng c� sự nguy hiểm, chỗ kh�ng c� sự trở ngại, l�m đ�ng ph�p hoặc đo đ�ng k�ch thước rồi l�m. Nếu l�m cho Tăng, l�m Phật đường, l�m giảng đường, l�m am tranh, l�m am l� hay chỉ l�m một c�i thất nhỏ. Đ� gọi l� l�m đ�ng như ph�p.

7. Giới C� Th� Chủ L�m Ch�a Cho M�nh Nhưng Kh�ng C� Sự Chỉ Định Của Tăng

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở nước C�u-diệm-di. Bấy giờ, vua Ưu-điền x�y dựng ph�ng ốc cho t�-kheo Xiển-đ�. T�-kheo Xiển-đ� cậy thế, t�y � đốn hạ c�c c�y cổ thụ dọc b�n đường. Người đi đường ch� cười, quở tr�ch. C�c thầy t�-kheo biết được việc ấy đem bạch Phật. Phật quở tr�ch v� n�i: �Nếu chặt c�y cổ thụ phạm đột-kiết-la.� Nh�n đ�, Đức Phật chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, muốn cất ch�a lớn, c� th� chủ l�m cho m�nh, cần phải mời c�c t�-kheo kh�c đến chỉ định nơi chốn. C�c t�-kheo ấy cần phải chỉ định nơi chốn, l� nơi kh�ng c� nguy hiểm, nơi kh�ng bị b�t lối. Nếu t�-kheo, nơi c� nguy hiểm, nơi bị b�t lối, cần ch�a lớn, c� th� chủ l�m cho m�nh, kh�ng mời c�c t�-kheo đến chỉ định nơi chốn, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Muốn cất ch�a lớn: ch�a lớn l� ch�a cần sử dụng nhiều t�i vật để x�y cất.

- C� th� chủ: tr�i với trường hợp của giới tr�n l� kh�ng c� th� chủ.

- L�m cho m�nh, cần phải mời c�c t�-kheo kh�c đến chỉ định nơi chốn: t�-kheo kia như tr�n đ� n�i rồi. Vị ấy phải đến trong Tăng lễ dưới ch�n thượng tọa v.v� xin với Tăng ba lần. Văn t�c bạch xin giống như giới tr�n. Chỉ kh�c ở chỗ l� �c� th� chủ l�m cho m�nh.�

- C�c t�-kheo ấy cần phải chỉ định nơi chốn: Tăng n�n xem x�t, nếu người ấy đ�ng tin, c� tr� tuệ th� tin lời người ấy v� bạch nhị yết-ma chỉ cho chỗ x�y dựng ch�a. Nếu kh�ng đ�ng tin th� cũng giống như tr�n, hoặc cho l�m hoặc ngăn lại.

- L� nơi kh�ng c� nguy hiểm: nghĩa l� c� c�c loại th� dữ như: sư tử, gấu ngựa, gấu người v.v� nhưng nếu kh�ng bị ch�ng g�y hại th� n�n giống như tr�n đ� n�i, c� thể san lấp bằng phẳng, cho đến nếu sợ c� người nh�n nhận đất đ� của họ th� phải giải quyết cho rạch r�i trước rồi mới x�y dựng.

- Nơi kh�ng bị b�t lối: l� ở trong khoảng đất nơi m� xe cộ c� thể lưu th�ng được.

- Nếu t�-kheo, nơi c� nguy hiểm, nơi bị b�t lối, cần ch�a lớn, c� th� chủ l�m cho m�nh, kh�ng mời c�c t�-kheo đến chỉ định nơi chốn, tăng-gi�-b�-thi-sa: về phần h�nh thức v� giải th�ch cũng giống như giới trước đ� n�i; chỉ c� kh�c l� kh�ng c� hai chữ �qu� lượng.�

8. Giới Vu Khống T�-Kheo Phạm Ba-La-Di Kh�ng C� Căn Cứ

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở th�nh La-duyệt-k�. Bấy giờ, t�n giả Đạp-ba mới vừa chứng quả A-la-h�n, tay ph�t ra �nh s�ng. Ng�i l�m tri sự cho Tăng, được Phật khen l� bậc nhất. T�-kheo Từ Địa theo cấp bậc trong ch�ng, được chia cho ph�ng xấu, lại được thức ăn kh�ng ngon. Nhưng cũng v� thế Từ Địa sinh l�ng hiềm kh�ch, liền bảo em m�nh T�-kheo-ni�� đến trước Tăng mắng chửi t�n giả Đạp-ba. C�c thầy t�-kheo thấy vậy hỏi t�-kheo-ni kia, th� c� th� nhận l� tự bịa ra n�i. C�c thầy t�-kheo đem việc ấy bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, v� th� hận ấp ủ, đối với t�-kheo kh�ng phải ba-la-di, m� vu khống bằng ph�p ba-la-di kh�ng căn cứ, muốn hủy hoại đời sống thanh tịnh của vị ấy. Về sau, d� bị cật vấn hay kh�ng bị cật vấn, sự t�nh ấy được biết l� kh�ng căn cứ, t�-kheo n�y n�i rằng: �T�i v� th� hận n�n n�i như vậy.� T�-kheo n�i như vậy, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

-� V� th� hận ấp ủ: c� mười nh�n duy�n �c ph�p g�y ra s�n hận ứng với mười việc. Nhưng trong trường hợp n�y t�-kheo Từ Địa v� hai việc m� sinh s�n hận.

- Đối với t�-kheo kh�ng phải ba-la-di, m� vu khống bằng ph�p ba-la-di kh�ng căn cứ: C� căn cứ tức phải đủ ba việc: thấy, nghe v� nghi. Thấy c� căn cứ l� thấy phạm phạm hạnh, thấy trộm năm tiền, thấy giết người. Hoặc người kh�c thấy rồi n�i lại. Đ� gọi l� thấy c� căn cứ.

Nghe đ� phạm phạm hạnh, nghe trộm năm tiền, nghe giết người. Nghe tự n�i đắc ph�p thượng nh�n. Hoặc nghe người kh�c n�i lại nghe người kia n�i. Đ� gọi l� nghe c� căn cứ.

Nghi c� căn cứ c� hai trường hợp. Một l� do thấy m� sinh nghi. Thấy t�-kheo c�ng với người nữ đi v�o trong rừng rồi đi ra, th�n h�nh trần trụi, kh�ng tấm vải, th�n thể nhớp nh�a, tay cầm dao d�nh m�u, l�m bạn với người xấu.

V� nghe m� sinh nghi. Nếu ở trong chỗ khuất nghe tiếng giường động, nghe tiếng trở m�nh, hoặc nghe tiếng động của th�n thể, hoặc nghe tiếng th� thầm với nhau, hoặc nghe n�i t�i phạm phi phạm hạnh, cho đến nghe n�i t�i đắc ph�p của bậc thượng nh�n. Ngo�i ba căn cứ như vừa n�u tr�n m� đem những việc kh�c kh�ng c� căn cứ để vu khống th� đ� gọi l� vu khống kh�ng c� căn cứ.

- Muốn hủy hoại đời sống thanh tịnh của vị ấy: nghĩa l� bảo ch�ng Tăng diệt tẩn người kia để t�i được ở an ổn.

- Về sau, d� bị cật vấn hay kh�ng bị cật vấn: Phật bảo c�c thầy t�-kheo hỏi người hủy b�ng kia để biết việc ấy c� thật hay kh�ng? Nếu người kia d�ng những việc kh�ng c� căn cứ m� hủy b�ng người kh�c th� mắc tội nặng.

- Sự t�nh ấy được biết l� kh�ng căn cứ, t�-kheo n�y n�i rằng: t�-kheo kia n�i: �Đạp-ba-la l� người thanh tịnh, thật kh�ng c� việc như vậy.�

- T�i v� th� hận n�n n�i như vậy: do trước đ� theo thứ tự t�-kheo ấy nhận được ph�ng xấu, thức ăn đạm bạc n�n �m hận trong l�ng n�n mới hủy b�n t�-kheo kia.

- T�-kheo n�i như vậy, tăng-gi�-b�-thi-sa: nếu d�ng bốn việc kh�ng c� căn cứ vu khống, n�i r� r�ng phạm tăng-t�n, n�i kh�ng r� r�ng phạm th�u-lan-gi�. Hoặc ra dấu, viết thư, sai sứ, hoặc l�m ra điệu bộ, d� r� hay kh�ng r� tất cả đều phạm như thế. Nếu d�ng mười ba nạn[42] để hủy b�ng người th� cũng phạm tăng-t�n. Trừ trường hợp người bị hủy b�ng kh�ng phải l� t�-kheo như ph�p. Hoặc d�ng những sự việc v� căn cứ kh�c hủy b�ng th� t�y việc m� phạm như trước đ� n�i.

Nếu hủy b�ng t�-kheo-ni th� cũng phạm như trước. Nếu hủy b�ng những ch�ng dưới th� phạm tội đột-kiết-la. T�-kheo-ni hủy b�ng cũng phạm tăng-t�n.

- Trường hợp kh�ng phạm: cả ba trường hợp thấy, nghe, nghi đều c� căn cứ v� n�i đ�ng sự thật; hoặc n�i đ�a, hoặc n�i nhanh, hoặc n�i một m�nh, hoặc n�i ở nơi vắng vẻ, hoặc n�i nhầm, tất cả đều kh�ng phạm.

9. Giới Mượn Việc Ba-La-Di C� Căn Cứ Để Vu Khống

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại th�nh La-duyện-k�. Bấy giờ, t�-kheo Từ Địa thấy hai con d� đang giao phối với nhau, liền n�i con d� đực n�y l� Đạp-ba, con d� c�i l� t�-kheo-ni Từ Địa. �ng liền n�i với c�c thầy t�-kheo, h�m nay ch�nh mắt t�i tr�ng thấy, kh�ng giống như trước kh�ng c� bằng chứng g�. C�c thầy t�-kheo hỏi kĩ lại, Từ Địa liền tự th� nhận l� vu khống. C�c thầy t�-kheo đem việc ấy bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, v� th� hận, dựa v�o tiểu tiết trong sự t�nh của phần kh�c, đối với t�-kheo kh�ng phải ba-la-di, m� vu khống bằng ph�p ba-la-di kh�ng c� căn cứ, muốn hủy hoại đời sống phạm hạnh của vị ấy, về sau, d� bị cật vấn hay kh�ng bị cật vấn, sự t�nh ấy được biết l� dựa lấy tiểu tiết trong sự t�nh của phần kh�c, t�-kheo n�y n�i rằng: �T�i v� th� hận n�n n�i như vậy.� T�-kheo n�o như vậy, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- V� th� hận: như tr�n đ� n�i.

- Dựa v�o tiểu tiết trong sự t�nh của phần kh�c: hoặc dựa v�o một tội kh�c, mục đ�ch kh�c, người kh�c, hoặc l� người tại gia, hoặc nghe tin đồn.

- Đối với t�-kheo kh�ng phải ba-la-di, m� vu khống bằng ph�p ba-la-di kh�ng c� căn cứ, muốn hủy hoại đời sống phạm hạnh của vị ấy, về sau, d� bị cật vấn hay kh�ng bị cật vấn, sự t�nh ấy được biết l� dựa lấy tiểu tiết trong sự t�nh của phần kh�c, t�-kheo n�y n�i rằng: �T�i v� th� hận n�n n�i như vậy.� T�-kheo n�o như vậy, tăng-gi�-b�-thi-sa: Về phần phạm v� kh�ng phạm cũng giống như giới trước.

10. Giới Ph� Tăng V� Chống Lại Sự Can Gi�n

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở nước Di-ni-l�u, Ng�i độ t�m người d�ng họ Th�ch. Sau đ�, Ng�i dẫn họ đến nước Chi�m-ba th� tất cả đều chứng Tăng thượng địa. Trong đ�, chỉ c� Đề-b�-đạt-đa chứng được thần t�c th�ng. Một thời gian sau, Phật trở về nước La-duyệt-k�. Bấy giờ, Đề-b�-đạt-đa x�i giục người hại Phật. Việc ấy bại lộ, tiếng xấu đồn xa, kh�ng ai c�ng dường thức ăn, v� thế t�-kheo ấy ăn ri�ng ch�ng v� bị Phật quở tr�ch. Nhưng Đề-b�-đạt-đa kh�ng chịu dừng lại, t�-kheo ấy lại b�y c�ch ph� Tăng. H�ng t�-kheo n�i lỗi v� can ngăn v� Phật chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, muốn ph� hoại h�a hợp Tăng, tiến h�nh ph� hoại h�a hợp Tăng, chấp chặt ph�p ph� h�a hợp Tăng, ki�n tr� kh�ng bỏ. C�c t�-kheo n�n can gi�n t�-kheo n�y rằng: �Đại đức chớ ph�p h�a hợp Tăng, chớ tiến h�nh ph� hoại h�a hợp Tăng, chớ chấp chặt ph�p hoại h�a hợp Tăng, ki�n tr� kh�ng bỏ. Đại đức n�n c�ng Tăng h�a hợp, v� c�ng Tăng h�a hợp, hoan hỉ kh�ng tranh chấp, đồng một thầy học, h�a hợp như nước với sữa, th� ở trong Phật ph�p mới c� sự tăng �ch, sống an lạc.� Khi t�-kheo ấy được can gi�n, ki�n tr� kh�ng bỏ. T�-kheo được can gi�n như vậy ba lần cho bỏ việc ấy, cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt; nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Muốn ph� hoại: ph� hoại c� tất cả mười t�m việc: như ph�p, phi ph�p, như luật, phi luật, phạm, kh�ng phạm, hoặc nhẹ, hoặc nặng, che giấu, kh�ng che giấu, th� �c, kh�ng th� �c, việc thường l�m, việc kh�ng thường l�m, chế định, kh�ng chế định, đ� n�i, chưa n�i.

- H�a hợp: c�ng yết m�, c�ng thuyết giới.

- Tăng: chỉ cho bốn t�-kheo, hoặc năm t�-kheo, hoặc mười t�-kheo, cho đến v� số t�-kheo.

- Tiến h�nh ph� hoại h�a hợp Tăng, chấp chặt ph�p ph� h�a hợp Tăng, ki�n tr� kh�ng bỏ: nghĩa l� d�ng mười t�m c�ch ph� hoại sự h�a hợp của Tăng.

- C�c t�-kheo n�n can gi�n t�-kheo n�y rằng: �Đại đức chớ ph�p h�a hợp Tăng, chớ tiến h�nh ph� hoại h�a hợp Tăng, chớ chấp chặt ph�p hoại h�a hợp Tăng, ki�n tr� kh�ng bỏ. Đại đức n�n c�ng Tăng h�a hợp, v� c�ng Tăng h�a hợp, hoan hỉ kh�ng tranh chấp, đồng một thầy học, h�a hợp như nước với sữa, th� ở trong Phật ph�p mới c� sự tăng �ch, sống an lạc.�: n�n n�i với vị t�-kheo kia rằng: �Đại đức n�n từ bỏ việc n�y, chớ để cho Tăng phải l�m ph�p can gi�n, quở tr�ch m� phạm tội nặng.� Nếu d�ng lời can ngăn được th� tốt. Nếu kh�ng thể d�ng lời can gi�n được th� c� thể nhờ T�-kheo-ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ, hoặc vua, quan, hoặc nhờ c�c sa-m�n, b�-la-m�n đạo kh�c. Hoặc nhờ t�-kheo ở những nơi kh�c c� hiểu biết m� người kia c� thể tin theo lời can gi�n, th� n�n nhờ họ can gi�n t�-kheo kia. Đ� l� can gi�n.

- Khi t�-kheo ấy được can gi�n, ki�n tr� kh�ng bỏ: nghĩa l� chống lại sự can gi�n.

- T�-kheo được can gi�n như vậy ba lần cho bỏ việc ấy, cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt: t�-kheo kia n�n tập hợp ch�ng tăng l�m ph�p yết-ma, như ph�p t�c bạch can gi�n rồi, lại cầu xin Tăng l�m ph�p yết-ma, cho đến yết-ma lần thứ nhất, lần thứ hai cũng như thế.

- Nếu kh�ng bỏ: nghĩa l� chống lại sự can gi�n của Tăng. Giới sau cũng như giới n�y.

- Tăng-gi�-b�-thi-sa: khi Tăng can gi�n bạch lần thứ hai xong, nếu t�-kheo kia từ bỏ � định th� phạm ba th�u-lan-gi�. Cho đến bạch xong mới từ bỏ th� phạm một th�u-lan-gi�; bạch chưa xong m� đ� từ bỏ th� chỉ phạm một đột-kiết-la. Nếu trước khi l�m ph�p yết-ma nhận ph�p ph� Tăng, ki�n tr� kh�ng từ bỏ đều phạm đột-kiết-la. T�-kheo-ni phạm tăng-t�n.

- Trường hợp kh�ng phạm: can gi�n lần đầu từ bỏ liền, hoặc l�m ph�p yết-ma phi ph�p m� quở tr�ch, can gi�n. Hoặc phi ph�p, phi luật, chẳng phải lời Phật dạy, hoặc ph� bạn xấu, hoặc ph� tri thức, hoặc muốn ph� Tăng, hoặc l�m kh�ng đ�ng ph�p, hoặc v� Tăng m� l�m hư tổn th�p của h�a thượng A-x�-l�, tri thức, người ph� kh�ng phạm.

11. Giới Gi�p Ph� Tăng V� Chống Lại Sự Can Gi�n

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở nước La-duyệt-k�. Bấy giờ, t�-kheo Đề-b�-đạt-đa d�ng năm ph�p: suốt đời khất thực, mặc y phấn tảo, thường ngủ dưới gốc c�y, kh�ng uống sữa, kh�ng ăn muối, c� v� thịt để chỉ dạy c�c t�-kheo kh�c. Khi ch�ng Tăng can ngăn t�-kheo Đề-b�-đạt-đa th� c�c t�-kheo đồng bạn kh�c gi�p t�-kheo Đề-b�-đạt-đa ph� hoại sự can ngăn của Tăng. C�c t�-kheo đem việc ấy bạch Phật. Phật quở tr�ch rồi, nh�n việc ấy m� chế định giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, c� b� đảng từ một, hoặc hai, hoặc ba, cho đến v� số. C�c t�-kheo b� đảng ấy n�i với c�c t�-kheo rằng: �Đại đức, chớ can gi�n t�-kheo ấy. T�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như ph�p, t�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như luật. Những điều t�-kheo ấy n�i ch�ng t�i ưa th�ch. Những điều t�-kheo ấy n�i, ch�ng t�i chấp nhận.� Ch�ng t�-kheo ấy n�i: �Đại đức chớ n�i như vầy: �T�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như ph�p. T�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như luật. Những điều t�-kheo ấy n�i ch�ng t�i ưa th�ch. Những điều t�-kheo ấy n�i ch�ng t�i chấp nhận.� Nhưng t�-kheo ấy l� t�-kheo n�i phi ph�p, l� t�-kheo n�i phi luật. Đại đức, chớ ph� hoại h�a hợp Tăng. C�c ng�i n�n hoan hỉ h�a hợp Tăng. Đại đức c�ng Tăng h�a hợp, hoan hỉ, kh�ng tranh chấp, đồng học một thầy, h�a hợp như nước với sữa, ở trong Phật ph�p mới c� tăng �ch, sống an lạc.� C�c t�-kheo b� đảng được can gi�n như vậy m� ki�n tr� kh�ng bỏ. Ch�ng t�-kheo kia n�n can gi�n ba lần cho bỏ việc n�y. Cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt. Nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c.Giải th�ch:

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

-� C� b� đảng từ một, hoặc hai, hoặc ba, cho đến v� số: đồng bạn l� từ bốn người trở l�n đến nhiều v� số. C� hai trường hợp phục t�ng. Một l� phục t�ng v� ph�p. Nghĩa l� d�ng ph�p truyền dạy l�m cho tăng giới, tăng t�m, tăng tuệ, tụng đọc, tiếp nhận. Hai l� phục t�ng v� ăn mặc. Đ� l� cấp cho y phục, thức ăn uống, mền nệm, giường, đồ nằm, thuốc thang.

- C�c t�-kheo b� đảng ấy n�i với c�c t�-kheo rằng: �Đại đức, chớ can gi�n t�-kheo ấy. T�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như ph�p, t�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như luật. Những điều t�-kheo ấy n�i ch�ng t�i ưa th�ch. Những điều t�-kheo ấy n�i, ch�ng t�i chấp nhận.�: Đ�y l� n�i việc gi�p đồng đảng xấu chống sự can gi�n của Tăng. N�i Điều Đạt l� người r�nh th�ng ph�p v� luật. Ch�ng t�i đều rất h�i l�ng, sao Tăng lại l�m ph�p can gi�n t�-kheo ấy v� cho rằng việc ấy tr�i với luật.

- Ch�ng t�-kheo ấy n�i: �Đại đức chớ n�i như vầy: �T�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như ph�p. T�-kheo ấy l� t�-kheo n�i như luật. Những điều t�-kheo ấy n�i ch�ng t�i ưa th�ch. Những điều t�-kheo ấy n�i ch�ng t�i chấp nhận.� Nhưng t�-kheo ấy l� t�-kheo n�i phi ph�p, l� t�-kheo n�i phi luật. Đại đức, chớ ph� hoại h�a hợp Tăng. C�c ng�i n�n hoan hỉ h�a hợp Tăng. Đại đức c�ng Tăng h�a hợp, hoan hỉ, kh�ng tranh chấp, đồng học một thầy, h�a hợp như nước với sữa, ở trong Phật ph�p mới c� tăng �ch, sống an lạc.�: đ�y l� n�i c�c thiện t�-kheo d�ng ph�p can gi�n những g� Điều Đạt n�i, nh�n v� ph�p đều kh�ng đ�ng, chớ c� ngu ngơ tin theo.

- C�c t�-kheo b� đảng được can gi�n như vậy m� ki�n tr� kh�ng bỏ. Ch�ng t�-kheo kia n�n can gi�n ba lần cho bỏ việc n�y. Cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt. Nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa: phần quở tr�ch, gi�o huấn v� chế giới cũng giống như tr�n.

12. Giới L�m Nhơ Nh� Người Bị Tẩn Xuất

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở tại nước X�-vệ. Bấy giờ, t�-kheo A-thấp-b� v� một số t�-kheo kh�c ngủ nhờ trong th�n K�-li�n v� l�m nhơ uế nh� người. C�c thầy t�-kheo đem việc ấy bạch Phật. Phật bảo t�n giả X�-lợi-phất v� những t�-kheo kh�c đến chỗ những thầy t�-kheo kia đang ở l�m ph�p diệt tẩn. Trong khi t�n giả X�-lợi-phất v� c�c thầy t�-kheo t�c ph�p, những t�-kheo kia hủy b�ng ch�ng Tăng v� kh�ng chịu nghe lời. Ch�ng Tăng đem việc ấy bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật quở tr�ch v� chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, sống nương tựa x�m l�ng, hay th�nh ấp, m� l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu. Sự l�m hoen ố nh� người ai cũng thấy, ai cũng nghe. H�nh vi xấu ai cũng thấy, ai cũng nghe. C�c t�-kheo n�n n�i với t�-kheo ấy rằng: �Đại đức l� người l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu. Sự l�m hoen ố nh� người ai cũng thấy, ai cũng nghe. H�nh vi xấu ai cũng thấy, ai cũng nghe. Đại đức, ng�i l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu, nay n�n xa l�nh x�m l�ng n�y, kh�ng n�n sống ở đ�y nữa.� T�-kheo ấy n�i với c�c t�-kheo rằng: �Chư đại đức, c�c t�-kheo c� thi�n vị, c� th� nghịch, c� sợ h�i, c� bất minh. V� c� t�-kheo đồng tội như vậy, m� c� người bị đuổi, c� người kh�ng bị đuổi.� C�c t�-kheo n�n trả lời rằng: �Đại đức chớ n�i �Tăng c� thi�n vị, c� th� nghịch, c� sợ h�i, c� bất minh. V� c� t�-kheo đồng tội như vậy, m� c� người bị đuổi, c� người kh�ng bị đuổi�.�� Nhưng c�c t�-kheo kh�ng c� thi�n vị, kh�ng c� th� nghịch, kh�ng c� sợ h�i, kh�ng c� bất minh. Đại đức l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu. Sự l�m hoen ố nh� người ai cũng thấy, ai cũng nghe. H�nh vi xấu ai cũng thấy, ai cũng nghe. T�-kheo ấy được can gi�n như vậy m� ki�n tr� kh�ng bỏ; c�c t�-kheo n�n can gi�n ba lần cho bỏ việc ấy. Cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt. Nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch�

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- Sống nương tựa x�m l�ng: th�n c� bốn loại như tr�n đ� n�i.

- Hay th�nh ấp: th�nh l� v�ng đất thuộc của vua.

M� l�m hoen ố nh� người: nh� th� c� người nam, c� người nữ. L�m hoen ố nh� người c� bốn trường hợp:

- Một l� dựa v�o nh� n�y l�m hoen ố nh� kia. Nghĩa l� được vật ở nh� n�y đem cho lại nh� kia. Nh� c�ng phẩm vật biết được việc ấy n�n kh�ng vui. C�n nh� nhận được vật th� nghĩ m�nh phải b�o đền �n, n�n n�i rằng: �Người ta cho m�nh vật th� m�nh phải đền �n người ta. Nếu người ấy kh�ng cho ta th� v� sao ta phải cho lại?�

- Hai l� dựa v�o lợi dưỡng m� l�m hoen ố nh� người. Được lợi dưỡng như ph�p v� c�c thứ c�n dư trong b�t, hoặc cho một cư sĩ. Người được cho ấy nghĩ: �M�nh phải b�o �n người kia. Nếu người kia kh�ng cho t�i th� tại sao t�i phải cho lại?�

- Ba l� dựa v�o người th�n l�m hoen ố nh� người. T�-kheo n�o dựa v�o vua, quan, đại thần, hoặc v� cư sĩ, hoặc kh�ng v� cư sĩ, người kia nghĩ rằng: �Nếu người ấy v� m�nh th� m�nh n�n c�ng dường người ấy; nếu người ấy kh�ng v� m�nh th� m�nh kh�ng n�n c�ng dường.�

- Bốn l� dựa v�o tăng-gi�-lam l�m hoen ố nh� người. Nếu t�-kheo lấy hoa quả của ch�a đem cho cư sĩ, hoặc kh�ng cho cư sĩ. Người được cho kia nghĩ m�nh phải c�ng dường, người kh�ng được cho nghĩ rằng t�i kh�ng c�ng dường.

- C� h�nh vi xấu: t�-kheo kia l�m những việc kh�ng đ�ng ph�p như thế. Tự trồng hoa, tưới nước, h�i hoa, kết th�nh tr�ng, lấy chỉ x�u lại rồi đem cho người. Hoặc dạy người l�m như vậy. Trong l�ng c� người nữ ngồi c�ng giường, ăn c�ng m�m, n�i cười huy�n huy�n, hoặc tự xướng ca nhảy m�a, hoặc người kh�c l�m rồi h�a theo, hoặc h� v�, hoặc gảy đ�n, đ�nh trống, thổi s�o, ng�m nga, hoặc giả tiếng chim h�t, hoặc chạy, hoặc đi khập khiễng, hu�t gi�, hoặc tự m�n m� th�n thể, hoặc nhận lời cười thu�.

- Sự l�m hoen ố nh� người ai cũng thấy, ai cũng nghe. H�nh vi xấu ai cũng thấy, ai cũng nghe: Bấy giờ, c� thầy t�-kheo ngủ ở trong l�ng ấy, s�ng ng�y thầy đắp y, �m b�t v�o th�n khất thực. Ph�p phục ngay ngắn, thầy từng tự bước đi, cuối mặt đi thẳng, kh�ng ngo�i nh�n hai b�n, đi từng nh� từng nh�. H�ng cư sĩ thấy vậy mới b�n t�n với nhau. Người n�y l� người g�? Tại sao cuối mặt m� đi, cũng kh�ng ngo�i nh�n hai b�n, cũng kh�ng n�i cười, cũng kh�ng giao tiếp với ai, cũng kh�ng ch�o hỏi ai, ch�ng ta kh�ng n�n c�ng dường thức ăn cho người n�y. Người n�y kh�ng như thầy A-thấp-b� giao thiệp với mọi người v� l�m những việc như n�i ở tr�n. Ch�ng ta n�n c�ng dường A-thấp-b�. Khi ấy, t�-kheo khất thực kia kh� khăn lắm mới xin được thức ăn. Sau m�a an cư, vị ấy về thăm Phật, Đức Phật hỏi: Chỗ ở c� vui vẻ an ổn kh�ng? Tăng c� h�a hợp kh�ng? Kh�ng bị việc khất thực l�m khổ chứ? Vị t�-kheo kia tr�nh b�y hết mọi việc với Phật. Phật từ xa quở tr�ch t�-kheo A-thấp-b� v� sai ch�ng Tăng đến l�m ph�p diệt tẩn.

- C�c t�-kheo n�n n�i với t�-kheo ấy rằng: �Đại đức l� người l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu. Sự l�m hoen ố nh� người ai cũng thấy, ai cũng nghe. H�nh vi xấu ai cũng thấy, ai cũng nghe. Đại đức, ng�i l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu, nay n�n xa l�nh x�m l�ng n�y, kh�ng n�n sống ở đ�y nữa.�: Bấy giờ, t�n giả X�-lợi-phất n�i ph�p cho h�ng cư sĩ nghe, l�m cho họ sinh l�ng tin v� vui. Sau khi ăn trưa xong, t�n giả tập hợp Tăng l�m ph�p yết-ma n�u tội, l�m ph�p ức niệm v� chỉ tội. L�m yết-ma như tr�n rồi đuổi t�-kheo A-thấp-b� ra khỏi th�n l�ng. Trong l�c đang l�m ph�p yết-ma, t�-kheo A-thấp-b� đứng dạy mắng chửi ch�ng Tăng v� n�i những người kh�c cũng phạm như t�i sao kh�ng bị đuổi m� chỉ đuổi một m�nh t�i. A-thấp-b� n�i như thế.

- T�-kheo ấy n�i với c�c t�-kheo rằng: �Chư đại đức, c�c t�-kheo c� thi�n vị, c� th� nghịch, c� sợ h�i, c� bất minh. V� c� t�-kheo đồng tội như vậy, m� c� người bị đuổi, c� người kh�ng bị đuổi.�: Bấy giờ, t�n giả X�-lợi-phất trở về thưa với Phật v� tr�nh b�y mọi việc. Phật từ xa quở tr�ch v� bảo l�m ph�p can gi�n.

- C�c t�-kheo n�n trả lời rằng: �Đại đức chớ n�i �Tăng c� thi�n vị, c� th� nghịch, c� sợ h�i, c� bất minh. V� c� t�-kheo đồng tội như vậy, m� c� người bị đuổi, c� người kh�ng bị đuổi�.� Nhưng c�c t�-kheo kh�ng c� thi�n vị, kh�ng c� th� nghịch, kh�ng c� sợ h�i, kh�ng c� bất minh. Đại đức l�m hoen ố nh� người, c� h�nh vi xấu. Sự l�m hoen ố nh� người ai cũng thấy, ai cũng nghe. H�nh vi xấu ai cũng thấy, ai cũng nghe. T�-kheo ấy được can gi�n như vậy m� ki�n tr� kh�ng bỏ; c�c t�-kheo n�n can gi�n ba lần cho bỏ việc ấy. Cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt. Nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa: nếu trước khi Tăng l�m ph�p yết-ma m� n�i Tăng c� y�u, c� gh�t, c� giận, c� sợ, c� si, nếu kh�ng xem thư đem đến, v� v� h�ng cư sĩ m� truyền tin, tất cả phạm đột-kiết-la. T�-kheo-ni cũng phạm như t�-kheo.

- Trường hợp kh�ng phạm: ch�ng Tăng vừa mới n�i th� từ bỏ liền; can gi�n kh�ng đ�ng ph�p. Hoặc được quần �o, thức ăn đem d�ng cha mẹ v� cho người� bệnh, cho trẻ nhỏ, cho người đang mang thai, cho người bị nhốt trong t�, hoặc cho những người gi�p việc trong ch�a. Hoặc trồng hoa quả, tự h�i, cắt, cho đến dạy người kết hoa đem c�ng dường Phật, Ph�p, Tăng, tất cả đều kh�ng phạm. Nếu c� người muốn đ�nh, bị giặc cướp, chỗ c� nạn cọp, s�i g�y sợ h�i, hoặc mang v�c v�o trong� l�ng để lẫn trốn, đều kh�ng phạm. Nếu v� qua s�ng, rạch, nhảy qua hầm th� kh�ng phạm. Nếu c� bạn đi ph�a sau, ngo�i lại nh�n kh�ng thấy gọi lớn th� kh�ng phạm. Hoặc v� cha mẹ, v� người bệnh, hoặc v� người bị giam trong ngục, hoặc người nam th�nh t�n bị bệnh, hoặc ở trong ngục, xem thư đem đến, hoặc v� th�p của Tăng, nu�i bệnh t�-kheo, đem thư qua lại, như thế đều kh�ng phạm.

13. T�nh Xấu Chống Lại Sự Can Ngăn Của Tăng

a. Duy�n khởi

Một thời, Đức Phật ở nước C�u-diệm-di. Bấy giờ, t�n giả Xiển-đ� ngang bướng chống lại sự can gi�n của Tăng. Xiển-đ� n�i lại: �T�i n�n dạy c�c đại đức. V� sao? V� th�nh chủ của t�i đắc ch�nh gi�c.� C�c thầy t�-kheo đem lỗi ấy bạch Phật. Nh�n đ�, Đức Phật quở tr�ch rồi liền chế giới n�y.

b. Văn giới

T�-kheo n�o, c� t�nh ngoan cố kh�ng nhận lời khuy�n của người kh�c. Khi được c�c t�-kheo khuy�n can như ph�p những điều trong học giới, tự th�n kh�ng nhận lời can gi�n, lại n�i: �C�c Đại đức, chớ n�i với t�i điều g� hoặc tốt hoặc xấu. T�i cũng kh�ng n�i với c�c Đại đức điều g� hoặc tốt hoặc xấu. C�c Đại đức th�i đi, đừng can gi�n t�i.� C�c t�-kheo can gi�n t�-kheo ấy rằng: �Đại đức, chớ tự th�n kh�ng nhận lời can gi�n. Đại đức như ph�p can gi�n c�c t�-kheo. C�c t�-kheo cũng như ph�p can gi�n Đại đức. Như vậy, ch�ng đệ Phật được tăng �ch, trao đổi dạy bảo nhau, trao đổi can gi�n nhau, trao đổi s�m hối với nhau.� T�-kheo n�y được can gi�n như vậy, ki�n tr� kh�ng bỏ. C�c t�-kheo n�n ba lần can gi�n cho bỏ sự ấy. Cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt. Nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa.

c. Giải th�ch

- T�-kheo: nghĩa như tr�n.

- C� t�nh ngoan cố kh�ng nhận lời khuy�n của người kh�c. Khi được c�c t�-kheo khuy�n can như ph�p những điều trong học giới: d�ng giới luật, như ph�p m� truyền dạy, c� bảy phạm tụ: Ba-la-di, Tăng-gi�-b�-thi-sa, Ba-dật-đề, Ba-la-đề-đề-x�-ni, Th�u-lan-gi�, Đột-kiết-la, �c thuyết.

- C�c t�-kheo như ph�p can gi�n rồi: như ph�p như luật, như lời Phật dạy.

- Tự th�n kh�ng nhận lời can gi�n, lại n�i: �C�c Đại đức, chớ n�i với t�i điều g� hoặc tốt hoặc xấu. T�i cũng kh�ng n�i với c�c Đại đức điều g� hoặc tốt hoặc xấu. C�c Đại đức th�i đi, đừng can gi�n t�i.�:� đ�y l� việc can gi�n ch�nh của giới n�y. Hai lần can gi�n sau theo thứ tự đều l� những lời gi�o huấn.

- C�c Đại đức th�i đi, đừng can gi�n t�i.� C�c t�-kheo can gi�n t�-kheo ấy rằng: �Đại đức, chớ tự th�n kh�ng nhận lời can gi�n. Đại đức như ph�p can gi�n c�c t�-kheo. C�c t�-kheo cũng như ph�p can gi�n Đại đức. Như vậy, ch�ng đệ Phật được tăng �ch, trao đổi dạy bảo nhau, trao đổi can gi�n nhau, trao đổi s�m hối với nhau.� T�-kheo n�y được can gi�n như vậy, ki�n tr� kh�ng bỏ. C�c t�-kheo n�n ba lần can gi�n cho bỏ sự ấy. Cho đến ba lần can gi�n, bỏ th� tốt. Nếu kh�ng bỏ, tăng-gi�-b�-thi-sa: nếu trước khi bạch yết-ma m� c�ng bướng kh�ng nghe lời can gi�n th� phạm một đột-kiết-la. T�-kheo-ni cũng phạm giống như t�-kheo.

- Trường hợp kh�ng phạm: mới can gi�n lần thứ nhất th� từ bỏ liền, quở tr�ch kh�ng đ�ng ph�p, kh�ng đ�ng ph�p, kh�ng đ�ng luật, chẳng phải lời Phật dạy. Nếu can gi�n người v� tr� th� n�n n�i với người ấy rằng: �Việc l�m của h�a thượng A-x�-l� của thầy cũng như vậy. Thầy n�n học hỏi, tụng đọc th�m kinh luật.� Nếu những việc ấy như thế, hoặc n�i sai, đều kh�ng phạm.

Chư Đại đức t�i đ� n�i mười ba ph�p tăng-gi�-b�-thi-sa, ch�n giới trước vừa l�m liền phạm, bốn giới sau can gi�n đến lần thứ ba mới phạm. Nếu t�-kheo n�o phạm mỗi mỗi ph�p biết m� che giấu th� buộc phải thực h�nh Ba-lợi-b�-sa.[43 ] H�nh Ba-lợi-b�-sa xong phải thực h�nh th�m s�u đ�m ma-na-đỏa. H�nh ma-na-đỏa[44] xong mới cho n�i tội v� phải đối trước hai mươi vị t�-kheo tăng n�i tội của t�-kheo ấy. Nếu thiếu một người kh�ng đủ số ch�ng l� hai mươi vị t�-kheo, th� chẳng những tội của vị t�-kheo kia kh�ng hết m� c�c t�-kheo cũng bị quở tr�ch. Nay xin hỏi c�c Đại đức trong đ�y c� thanh tịnh kh�ng? (3 lần). C�c Đại đức trong đ�y thanh tịnh, v� c�c thầy đều im lặng. Việc n�y t�i ghi nhận như vậy.

Hết quyển 1-A

________________________________________

[1] Ba thừa 三乘: Thanh văn thừa, B�ch-chi-phật thừa v� Bồ-t�t thừa.

[2] M�n Bất h�y 不諱之門: Tức m�n Giới luật. H�y ch�nh l� qu�,(lỗi lầm).

[3] Thuật s�u mầu b� mật 祕密之深術: Cũng chỉ cho giới luật, v� giới luật chỉ được truyền trong bốn ch�ng m� th�i.

[4] Mộng thấy tấm lụa 經陳夢[疊*毛]之徵: kinh Đại tập ghi: �Vua nằm mộng thấy tấm lụa trắng từ trời rơi xuống đứt l�m năm đoạn. Vua lo sợ đến hỏi Phật. Đức Phật n�i: �Đ� kh�ng phải việc li�n quan đến bệ hạ. Sau khi Ta nhập niết-b�n c�c đệ tử của Ta chia T�-ni l�m năm bộ��.

[5] C�y gậy g�y 分杖之喻: Vua B�nh-sa nằm mộng thấy một c�y gậy bằng v�ng g�y l�m mười t�m kh�c, vua sợ h�i đến hỏi Phật. Đức Phật n�i: �Sau khi Ta diệt� độ hơn một trăm năm, c� vua A-th�u-ca cai� trị Gia-thiệm bộ. Bấy giờ, c�c Bật-s� chia gi�o ph�p th�nh mười t�m phần để hướng đến cửa giải tho�t, nhưng đ�ch đến của mười t�m phần ấy chỉ c� một. Đ�y l� điềm b�o trước, bệ hạ chớ lo lắng.�

[6] Ch�nh nghiệp 正業: ba nghiệp th�n, khẩu, � thanh tịnh, l�a tất cả những h�nh vi xấu �c như s�t sinh, trộp cướp, t� d�m.

[7] V�o ni�n hiệu Gia B�nh thứ 2 (250), ng�i Đ�m-ma-la-ca đến Lạc Dương v� dịch bộ Tăng-k� giới bản. Hai năm sau, lại c� ng�i Đ�m-đế dịch bộ Đ�m-v�-đức Yết-ma. Trong số c�c vị Phạm tăng đến nước Ngụy thời k� n�y th� hai ng�i Đ�m-ma-la-ca v� ng�i Đ�m-đế l� những vị truyền b� giới luật đầu ti�n. L�c bấy giờ, ở Trung Quốc đ� c� người xuất gia, nhưng chưa biết c�ch t�c ph�p thụ giới. Như vậy, c� thể n�i bộ Tăng-k� giới bản l� giới ph�p căn bản cho người xuất gia v� bộ Đ�m-v�-đức Yết-ma l� phương c�ch t�c ph�p thụ giới đầu ti�n ở Trung Quốc. Do đ�, ng�i Đ�m-ma-la-ca ch�nh l� vị tổ đầu ti�n truyền giới luật v�o Trung Quốc. Đồng thời, người Trung Quốc xuất gia thụ giới đầu ti�n l� Chu Sĩ H�nh.

[8] Ch�nh giới 正戒: Khi Đức Phật chưa xuất hiện ở đời, Chuyển Lu�n vương cũng dạy con người� mười ph�p thiện như kh�ng giết, kh�ng trộm, kh�ng t� d�m, kh�ng n�i dối, kh�ng n�i hai lưỡi, kh�ng �c khẩu, kh�ng ỷ ngữ, kh�ng tham dục, kh�ng giận dữ, kh�ng t� kiến.� Đ� gọi l� ch�nh giới.

[9] Ch�nh kinh 正經: Ch�nh l� sung v�o những ghi ch�p ch�nh; kinh l� thuận ph�p, thuận thường, n�n gọi chung l� Ch�nh Kinh.

[10] C�u-chi 俱胝(S: Koṭi): đơn vị chỉ số lượng của Ấn Độ.

[11] S�u bộ 六部: đ� l�: 1. Tứ phần luật h�m ch� giới bản (3 quyển); 2. Tứ phần luật h�nh sự sao (3 quyển); 3. Tứ phần yết-ma sớ (4 quyển); 4. Tứ phần giới bản sớ (4 quyển); 5. Thập t�-ni nghĩa sớ (4 quyển); 6. T�-kheo-ni nghĩa sao (3 quyển).

[12] Đ�m-v�-đức 曇無德 (S: Dharmaguptaka): Tổ của Ph�p Tạng bộ (1 trong 20 bộ ph�i Tiểu thừa), l� đệ tử của tổ Ưu-ba-c�c-đa. Trong lần kiết tập thứ nhất, t�n giả Ưu-ba-li tụng tạng luật 80 lần gọi l� B�t Thập Tụng Luật. Về sau trải qua sự truyền thừa ph�t triển, ng�i Đ�m-v�-đức thu thập từ B�t Thập Tụng Luật lập th�nh một bộ gọi l� Đ�m-v�-đức bộ hay Ph�p Tạng bộ. Đ�m-v�-đức l� vị khai s�ng Luật t�ng, n�n gọi l� Tứ Phần Luật t�ng l� chỉ cho Đ�m-v�-đức Luật t�ng.

[13] Đạo Tuy�n 道宣 (596-667): Cao tăng Trung Quốc, sống v�o đời Đường, họ Tiền, tự Ph�p Biến, người Ng� Hưng, tỉnh Chiết Giang, l� Sơ Tổ của Nam Sơn Luật t�ng. C� thuyết cho l� người Đan Đồ, Nhuận Ch�u, tỉnh Giang T�. Ng�i sinh năm Khai Ho�ng thứ 16 (596), đời T�y. Sau ng�i nương theo Ng�i Tr� Thủ� (567-635) ở Trường An thụ giới Cụ t�c, chuy�n học luật. V� l�c đầu Ng�i trụ tr� ch�a Phong Đức n�i Chung Nam n�n gọi Ng�i l� Nam Sơn luật sư. Ng�i tịch năm C�n Phong thứ 2 (667), thọ 72 tuổi.�

[14] T�n giả Hộ Ph�p 法護尊者: ch�nh l� ng�i Đ�m-v�-đức.

[15] Quảng gi�o 廣教: gi�o ph�p được giảng dạy đầy đủ. Khoảng 12 năm đầu, sau khi Đức Phật th�nh đạo, đại ch�ng đều thanh tịnh, kh�ng c� ai phạm lỗi n�n Đức Phật chưa chế giới, m� chỉ dạy: �Chớ l�m c�c điều �c�� H�nh ph�p răn dạy đệ tử gọi l� Lược gi�o hay Lược giới. Sau 12 năm, trong h�ng đệ tử người phạm giới ph�p dần dần th�m nhiều, n�n Phật phải n�i nhiều giới luật, chỉ ra những sai lầm của từng giới một, n�n gọi l� Quảng gi�o hay Quảng giới.

[16] Lược gi�o 略教: sau khi đức Th�ch t�n th�nh đạo, trong khoảng 12 năm đầu, h�ng đệ tử của Ng�i chưa phạm giới, n�n Phật n�i gi�o giới sơ lược.�

[17] Chuẩn bị thẻ 舍羅 (S: Śalākā): tấm thẻ nhỏ bằng tre, gỗ, đồng, sắt d�ng để đếm số t�-kheo tham dự khi gi�o đo�n thực h�nh ph�p Diệt tr�nh hoặc bố-t�t.

[18] Phi nh�n 非人(S: Amanuṣya): từ gọi chung cho c�c loại: trời, rồng, dạ-xoa, �c quỷ, tu-la, địa ngục� kh�ng thuộc lo�i người, mắt người kh�ng thể thấy.

[19] Thuyết dục 說欲: n�i lại l�ng mong muốn của vị t�-kheo vắng mặt cho tăng ch�ng biết khi thực thiện ph�p sự. T�-kheo muốn th�nh tựu c�c việc Tăng như thụ giới, thuyết giới nhưng v� bận việc kh�c kh�ng thể đến tham dự được n�n gửi l�ng mong muốn t�n đồng của m�nh cho t�-kheo kh�c. Sau khi nhận dục, t�-kheo đ� mới đem việc n�y tr�nh b�y lại giữa tăng ch�ng, gọi l� Thuyết dục. Trao dục � của m�nh cho t�-kheo kh�c đến dự hội gọi l� Dữ dục. T�-kheo nhận sự ủy th�c của t�-kheo n�y gọi l� Thụ dục.

[20] Tam ngữ thuyết giới 三語說戒: l� n�i ba điều như sau: 1. Hai đại đức nhớ nghĩ cho; 2. H�m nay ng�y thứ 15 tăng n�i giới; 3. Con t�-kheo t�n� thanh tịnh.

[21] Ba-la-đề-mộc-xoa 波羅提木叉(S: Prātimokṣa-saṃvara):� một trong ba thứ luật nghi; l� giới luật nghi m� 7 ch�ng mỗi mỗi ph�n biệt thụ tr� để xả bỏ c�c điều �c ở 7 chi nơi miệng v� th�n. V� giới thể ph�t sinh do thụ lĩnh giới ph�p ở c�i Dục, cho n�n c�n gọi l� Dục triền giới, thuộc về giới hữu lậu.

[22] Tứ thiền 四禪(S:Catvāri dhyānāni): bốn loại thiền định căn bản d�ng để đối trị hoặc nghiệp v� sinh ra c�c c�ng đức, cũng chỉ Sơ thiền, Đệ nhị thiền, Đệ tam thiền, Đệ tứ thiền thuộc c�i Sắc, n�n c�n gọi l� Sắc giới định.

[23] Tam kh�ng 三空: ba thứ Kh�ng được lập ra dựa v�o sở chấp của ch�ng sinh: ng� kh�ng, ph�p kh�ng, c�u kh�ng.

[24] Tứ quả 四果: bốn quả vị h�ng Thanh Văn thuộc Tiểu thừa chứng được. Giai đoạn theo thứ lớp l�: quả Dự lưu, quả Nhất Lai, quả Bất ho�n, quả A-la-h�n. C� thuyết chỉ cho quả A-la-h�n.

[25] Ba-la-di 波羅夷 (S: Pārājika): giới căn bản về tội cực �c m� t�-kheo, T�-kheo-ni phải giữ g�n sau khi thụ giới Cụ t�c, 1 trong 5 thi�n, 1 trong 6 tụ, 1 trong 7 tụ. Người tu h�nh nếu phạm giới n�y th�: 1. Mất tư c�ch t�-kheo, T�-kheo-ni, kh�ng được sống chung với Tăng; 2. Bị trục xuất khỏi gi�o đo�n, kh�ng được ở chung với Tăng; 3. Sau khi chết rơi v�o địa ngục.�

[26] Phi nh�n 非人(S: Amanuṣya): từ gọi chung c�c loại như trời, rồng, dạ-xoa, �c quỉ, tu-la, địa ngục... kh�ng thuộc lo�i người, mắt người kh�ng thể thấy được.

[27] Đồng nữ 童女 (S: Kumārī): thiếu nữ vị th�nh ni�n.

[28] Nhị h�nh 二形 (S: Ubhayavya�janaka): người c� hai bộ phận sinh dục nam v� nữ, sinh l� kh�c thường. Trong luật của Phật gi�o, người n�y kh�ng được xuất gia, thụ giới.

[29] Huỳnh m�n 黃門 (S: Paṇḍaka): chỉ cho người c� nam căn hư hoại. Theo luật Thập tụng 21, luật Tứ Phần 35, 59, Huỳnh m�n được chia l�m năm loại, gọi l� Ngũ chủng huỳnh m�n, Ngũ chủng bất năng nam, Ngũ chủng bất nam. Năm loại đ� l�: 1. Sinh bất năng nam; 2. B�n nguyệt bất năng nam; 3. Đố� bất năng nam; 4. Biến bất năng nam; 5. Bệnh bất năng nam.

[30] Th�u-lan-gi� 偷蘭遮 (S: Thullaccaya): c�c tội nếu phạm sẽ cấu th�nh Ba-la-di, Tăng t�n nhưng chưa th�nh Ba-la-di, Tăng t�n. C�c tội thuộc về ngũ thi�n, ngo�i tội Đột-kiết-la th� tất cả nh�n tội, quả tội hoặc nặng hoặc nhẹ c�n lại đều gọi chung l� Th�u-lan-gi�; 1 trong 6 tụ, 1 trong 7 tụ giới do Phật chế. Th�u-lan-gi� được chia l�m hai loại ch�nh phụ: Độc đầu Th�u-lan-gi� v� Phương tiện Th�u-lan-gi�.�

[31] Diệt tẩn 滅擯 (S: Nāśanīyaṃ): một khoa xử tội trong giới luật, một trong bảy c�ch trị phạt c�c t�-kheo hoặc chỉ cho sự tước đoạt tăng tịch, cho n�n c�n gọi l� Tước tịch. Đối với t�-kheo phạm v�o trọng tội m� trong t�m kh�ng hối hận th� loại bỏ tăng tịch của vị ấy v� đuổi đi. Tội ấy tương đương với tội tử h�nh của thế gian.

[32] Xứ 處: �xứ� ở đ�y được hiểu l� vị tr� m� vật đ� hiện c�.

[33] A-lan-nh� 阿蘭若(S:Araṇya): thường chỉ khu rừng vắng, kh�ng c� th� dữ.�

[34] Xứ sở 處所: chỉ phạm vi cư tr� của người.

[35] Dương chi 楊枝(S: Danta-Kāṣṭha): mảnh gỗ mỏng nhỏ d�ng để đ�nh răng nạo lưỡi, l� một trong t�m vật m� Phật qui định cho h�ng t�-kheo phải c�.

[36] Qu�n bất tịnh 不淨觀 (S: A-śubhā-smṛti): ph�p qu�n bất tịnh l� một ph�p trong qu�n trong Ngũđ�nh t�m qu�n để đối trị phiền n�o tham dục.

[37] Tr�ng sứ 重使: sứ giả n�y tiếp theo sứ giả kh�c, một chuỗi sứ giả.

[38] Lu�n chuyển sư 展轉使: bởi sứ giả lần lượt giết nhau (để phi tang thủ phạm).

[39] ỷ phạt 倚撥: biết người kia đứng tựa nơi chỗ n�o đ�, rồi hoặc đặt để c�c dụng cụ c� thể l�m hại chết người kia.

[40] Tứ kh�ng định 四空定(S: Catasra ārūpya-samāpattayaḥ): bốn cảnh giới vượt ngo�i sự r�ng buộc của Sắc ph�p, l� thứ định c� được do tư duy Tứ V� sắc. Nếu muốn sinh l�n Tứ V� sắc giới th� phải tu tập Tứ V� sắc định. N�i c�ch kh�c, tứ V� sắc định l� ph�p tu h�nh để đối trị sự r�ng buộc của Sắc ph�p, diệt trừ tất cả sự cảm thụ, tư tưởng đối với ngoại cảnh v� cảnh giới tinh thần thanh tịnh v� nhiễm, trạng th�i tịch tĩnh như hư kh�ng nhờ sự tu h�nh n�y m� đạt đến.

[41] Y phấn tảo 糞掃衣(S: Pāṃsu-kūla): ca-sa được may bằng vải r�ch nhặt từ trong đống r�c, sau khi đ� được giặt sạch.

[42] Mười ba nạn 十三難: tức mười ba gi� nạn trước khi thụ giới t�-kheo, đ� l�: 1. Phạm bi�n tội; 2. Ph� tịnh hạnh của T�-kheo-ni; 3. Tặc tr�; 4. Ph� nội ngoại đạo; 5. Giết cha; 6. Giết mẹ; 7. Giết a-la-h�n; 8. Ph� h�a hợp Tăng; 9. Với �c � g�y thương t�ch th�n Phật; 10. Bất năng nam; 11. Phi nh�n; 12. S�c sinh; 13. Nhị h�nh.

[43] Ba-lợi-b�-sa 波利婆沙 (S: Parivāsa): H�n dịch l� Ph� t�ng hoặc Biệt trụ: c� nghĩa l� che giấu hoặc ở ri�ng.

[44] Ma-na-đỏa 摩那埵 (S: Mānatta): phương ph�p diệt tội v� s�m hối của một vị t�-kheo, khi phạm trọng tội tăng t�n. Khi phạm tội tăng t�n, phải ph�t lồ s�m hối ngay, trong v�ng s�u ng�y s�u đ�m ở ri�ng một chỗ, l�m c�c việc nặng nhọc thay cho ch�ng tăng như: qu�t dọn th�p, tăng ph�ng, nh� vệ sinh, nh� tắm, được v�o trong Tăng, nhưng kh�ng được luận đ�m với người kh�c. Trong thời gian trị phạt n�y người phạm tội phải ch� th�nh s�m hối, l�m cho ch�ng Tăng hoan hỉ.

�

��

�

�