THIỀN L�M BẢO HUẤN 4

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

S�́ 2022 4Quy�̉n� �� Quy�̉n 1� Quy�̉n 2� Quy�̉n 3� Quy�̉n 4

Thiền L�m Bảo Huấn

Sa m�n Tịnh Thi�n đất ��ng Ng� tr�ng tập.�
Sa m�n Th�ch Thanh Kiểm, dịch v� ch� th�ch.�

-o0o-�

Quyển Thứ Tư

228.- CHỮ H�N: Phật Tr� Dụ H�a thượng viết: Tuấn m� chi b�n dật, nhi bất cảm tứ t�c giả, h�n b� chi ngự d�. Tiểu nh�n chi cường hoạnh, bất cảm t�ng t�nh giả, h�nh ph�p chi chế d�. � thức chi lưu l�ng, bất cảm phan duy�n giả, gi�c chiếu chi lực d�. � h�! Học giả v� gi�c chiếu, do tuấn m� v� h�m b�. Tiểu nh�n v� h�nh ph�p, tương h� dĩ tuyệt tham dục, trị vọng tưởng hồ.�
Dữ Trịnh Cư Sĩ ph�p ngữ.�

228.- DỊCH NGHĨA: Phật Tr� Dụ H�a thượng n�i: Con tuấn m� chạy nhanh như vũ b�o m� kh�ng d�m bu�ng ch�n tự tại, v� n� bị chế ngự bởi h�m thiếc d�y cương. Kẻ tiểu nh�n cường bạo ngang t�ng, m� kh�ng d�m bu�ng � tung ho�nh, v� hắn bị chế ngự bởi h�nh ph�p. � thức lưu l�ng của con người, m� kh�ng d�m bu�ng lung theo trần duy�n, v� n� bị ngăn cản bởi sức gi�c chiếu. Than �i! Người học đạo m� kh�ng c� sức gi�c chiếu, cũng như con tuấn m� kh�ng c� h�m thiếc v� d�y cương. C�n kẻ tiểu nh�n nếu kh�ng c� h�nh ph�p, th� đem g� để dứt bỏ tham dục, đối trị vọng tưởng.�
Ph�p ngữ gởi Trịnh cư sĩ (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Trịnh cư sĩ: Ph�p tự của �ại Tuệ Cảo thiền sư, cũng gọi l� Trịnh Ngang cư sĩ.�

229.- CHỮ H�N: Phật Tr� vị Thủy Am viết: Trụ tr� chi tể hữu tứ y�n: nhất đạo đức, nhị ng�n h�nh, tam nh�n nghĩa, tứ lễ ph�p. �ạo đức ng�n h�nh n�i gi�o chi bản d�, nh�n nghĩa lễ ph�p n�o gi�o chi mạt d�. V� bản bất năng lập, v� mạt bất năng th�nh. Ti�n th�nh kiến học giả bất năng tự trị, cố kiến t�ng t�m dĩ an chi, lập trụ tr� dĩ thống chi. Nhi�n tắc t�ng l�m chi t�n, phi vị trụ tr�. Tứ sự phong mỹ phi vị học giả. Giai dĩ Phật Tổ chi đạo cố. Thị dĩ thiện vi trụ tr� giả, tất ti�n t�n đạo đức thủ ng�n h�nh. Năng vi học giả tất ti�n t�n nh�n nghĩa tu�n lễ ph�p. Cố trụ tr� phi học giả bất lập. Học giả phi trụ tr� bất th�nh. Trụ tr� dữ học giả, do th�n chi dữ t�, đầu chi dữ t�c, đại tiểu bất xứng nhi bất hội, n�i tương tu nhi h�nh d�. Cố viết: "Học giả bảo ư t�ng l�m, t�ng l�m bảo ư đạo đức!". Trụ tr� nh�n v� đạo đức, tắc t�ng l�m tương kiến k� phế hỹ.�
Thực Lục.�

229.- DỊCH NGHĨA: Phật Tr� bảo Thủy Am: Thực thể của Trụ tr� c� bốn điều: �ạo đức, ng�n h�nh, nh�n nghĩa v� lễ ph�p. �ạo đức v� ng�n h�nh l� gốc của sự gi�o h�a, nh�n nghĩa v� lễ ph�p l� ngọn của sự gi�o h�a. Kh�ng c� gốc th� chẳng hay đứng được, kh�ng c� ngọn th� chẳng hay th�nh được. Bậc Ti�n th�nh thấy người học đạo kh�ng tự trị được, n�n mới kiến lập t�ng l�m để họ c� chỗ an trụ, suy cử người trụ tr� để thống lĩnh họ, nhưng v� c�i t�n của t�ng l�m kh�ng phải v� trụ tr�. Cơm ăn, �o mặc, đồ d�ng, thuốc thang đầy đủ, kh�ng phải v� người học đạo, m� đều l� v� c�i đạo của Phật Tổ. Bởi thế, người kh�o trụ tr� trước hết phải t�n đạo đức, giữ ng�n h�nh, người kh�o học đạo, tất nhi�n phải giữ nh�n nghĩa tu�n đạo đức. Cho n�n, nếu trụ tr� kh�ng c� người học đạo th� kh�ng thể th�nh lập. Trụ tr� v� người học đạo cũng như th�n m�nh với c�nh tay, đầu v� ch�n, lớn nhỏ phải th�ch ứng m� kh�ng tr�i nhau mới c� thể c�ng nương v�o nhau m� l�m việc. N�n n�i: "Người học đạo th� bảo thủ t�ng l�m, t�ng l�m th� giữ g�n đạo đức". Người trụ tr� nếu kh�ng c� đạo đức th� t�ng l�m cũng hầu như t�n phế vậy.�
Thực Lục.�

230.- CHỮ H�N: Thủy Am Nhất H�a thượng viết: Dịch ng�n: "Qu�n tử tư họa nhi dự ph�ng chi". Thị cố cổ chi nh�n tư sanh tử đại hoạn ph�ng chi dĩ đạo. Toại năng kinh đại truyền viễn. Kim chi nh�n vị cầu đạo vu kho�t, bất nhược cầu lợi chi thiết đ�ng. Do thị cạnh tập ph� hoa kế hiệu h�m mạt. Hy mục tiền chi sự, ho�i cẩu thả chi kế. Sở dĩ mạc khẳng vi chu tuế chi qui giả. Huống sinh tử chi lự hồ. Sở dĩ học giả nhật bỉ t�ng l�m nhật phế, kỷ cương nhật trụy, dĩ ch� lăng di đi�n b�i, đ�i bất khả cứu. Ta hồ! Khả bất giảm tai.�
Song L�m Thực Lục.�

230.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am Nhất H�a thượng n�i: Kinh Dịch c� n�i: "Người qu�n tử nghĩ tới tai họa n�n phải dự bị đề ph�ng". Thế n�n người xưa, lu�n lu�n nghĩ tới c�i đại hoạn sanh tử, m� phải đem đạo để ph�ng ngừa, n�n sự nghiệp mới lớn lao, tiếng thơm mới xa rộng. C�n người đời nay lại bảo cầu đạo l� vu kho�t, cầu lợi l� thiết đ�ng. Do thế họ ganh đua nhau tập th�i ph� hoa, t�nh kế vụn vặt, chỉ cầu mong những việc trước mắt, ho�i bảo những kế cẩu thả, ngay đến cả việc tr� liệu kế hoạch cho một năm cũng chẳng chịu l�m, nữa l� lo đến việc lớn sanh tử. V� thế, người học đạo ng�y c�ng qu� h�n, chốn t�ng l�m ng�y c�ng hoang phế, kỷ cương ng�y c�ng trụy lạc. Sở dĩ t�ng l�m đi đến chỗ nghi�ng ngửa đổ n�t hầu như kh�ng thể cứu được. Than �i! Ta phải lấy đ� l�m gương soi chung vậy.�
Song L�m Thực Lục.�

231.- CHỮ H�N: Thủy Am viết: T�ch du V�n Cư kiến Cao Am dạ sam vị: "Ch� đạo k�nh đĩnh bất cận nh�n t�nh. Yếu tu th�nh t�m ch�nh � vật sự kiểu sức thi�n t�. Kiểu sức tắc cận tr� nịnh. Thi�n t� tắc bất trung ch�nh. Dĩ ch� giai bất hợp hỹ. Thiết tư kỳ ng�n cận l�. N�i khắc � tiễn chi. ��i kiến Phật Tr� ti�n sư, thủy hạo nhi�n đại triệt, phương đắc bất phụ b�nh sinh h�nh cước chi ch�".�
Dữ Nguyệt �ường thư.�

231.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am n�i: Xưa kia t�i đi h�nh cước tới ch�a V�n cư, thấy Cao Am n�i trong buổi dạ sam: "Ch� đạo l� con đường thẳng tắp xa c�ch t�nh người, n�n phải th�nh t�m ch�nh �, chớ chuộng kiểu sức thi�n t�. Kiểu sức th� gần tr� nịnh, thi�n t� th� kh�ng trung ch�nh, đều kh�ng hợp với ch� đạo. T�i trộm nghĩ lời n�i của Cao Am rất gần ch�n l�, n�n khắc v�o t�m khảm l�m theo. M�i đến khi được yết kiến Phật Tr� ti�n sư, t�i mới bỗng nhi�n đại triệt ngộ,v� thế m� kh�ng phụ c�i ch� b�nh sinh h�nh cước của t�i".�
Thư gởi Nguyệt �ường (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Nguyệt �ường: Cũng gọi Nguyệt �ường �ạo Sương thiền sư, ph�p tự của Tuyết Phong Tuệ thiền sư.�

232.- CHỮ H�N: Thủy Am viết: Nguyệt �ường trụ tr�, sở ch� dĩ h�nh đạo vi kỷ nhậm. Bất ph�t h�a chủ bất sự đang nghệ. Mỗi tuế thực chỉ t�y thường trụ sở đắc dụng chi. Nột tử hữu ch� sung h�a đạo giả đa khước chi. Hoặc viết: "Phật giới Tỳ khưu b�t dĩ tư th�n mệnh. Sư h� cụ chi phất dung". Nguyệt �ường viết: "Ng� Phật tại nhật tắc khả. Khủng kim nhật vi chi tất hữu hiếu lợi giả, nhi ch� ư tự dục hỹ". Nh�n tư Nguyệt �ường ph�ng vi đỗ tiệm th�m thiết trứ minh. Xứng thực chi ng�n kim do tại nhĩ. Dĩ kim nhật quan chi, hựu khởi chỉ tự dục nhi dĩ hỹ.�
Ph�p ngữ.�

232.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am n�i: C�ch trụ tr� của Nguyệt �ường, ở nơi n�o ng�i cũng lấy việc h�nh đạo l�m nhiệm vụ của m�nh, kh�ng cần người h�a chủ, kh�ng chuộng đồ c�ng dường. Sự ăn uống mỗi năm chỉ t�y theo nơi thường trụ c� bao nhi�u d�ng vậy. Kẻ nột tử c� ch� muốn sung v�o việc khất thực h�a đạo, ng�i đều từ khước. Hoặc c� kẻ n�i: "Phật răn c�c Tỳ khưu tr� b�t khất thực để nu�i th�n mệnh, sao ng�i chống đối chẳng cho". Nguyệt �ường n�i: "Khi đức Phật c�n tại thế th� được, nhưng ng�y nay l�m hạnh đ� tất sẽ c� người ham lợi m� đưa đến chỗ tự b�n cả th�n m�nh". Nh�n thế t�i ngĩ ng�i Nguyệt �ường, ng�i ph�ng ngừa tội lỗi từ l�c c�n nhỏ nhiệm, ngăn chặn kh�ng cho ch�ng lớn dần, thật l� thấm thiết r� r�ng. Những lời n�i xứng thực đ� nay c�n văng vẳng b�n tai. Ng�y nay đem lời n�i ấy m� quan s�t, h� lại chỉ c� sự b�n m�nh m� th�i đ�u.�
Ph�p ngữ.�

233.- CHỮ H�N: Thủy Am vị Thị Lang Vưu Di�n Chi viết: T�ch �ại Ngu, Từ Minh, Cốc Tuyền, Lang Gia kết bạn sam Phần Dương. H� ��ng khổ h�n ch�ng nh�n đạn chi. Duy Từ Minh ch� tại ư đạo. Hiểu tịch bất đ�i, dạ tọa dục thụy, dẫn ch�y tự th�ch. Th�n viết: "Cổ nh�n vị sinh tử sự đại, bất thực bất tẩm, ng� h� nh�n tai nhi t�ng hoang dật, sinh v� �ch ư thời, tử v� văn ư hậu, thị tự kh� d�". Nhất đ�n từ quy. Phần Dương th�n viết: "Sở Vi�n kim khứ, ng� đạo ��ng hỹ".�
T�y Hồ K� Văn.�

233.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am bảo quan Thị Lang Vưu Di�n Chi (1): Xưa kia c�c ng�i �ại Ngu, Từ Minh, Cốc Tuyền v� Lang Gia c�ng kết bạn tham học ở ng�i Phần Dương. Nơi đ�y l� v�ng đất thuộc H� ��ng qu� đỗi r�t lạnh, mọi người đều gh� sợ. Duy c� Từ Minh c� ch� hướng với đạo, sớm tối tu h�nh kh�ng lười biếng, ban đ�m ngồi thiền, mỗi khi buồn ngủ, ng�i lấy chiếc d�i tự đ�m v�o m�nh m� than: "Cổ nh�n v� sinh tử sự đại n�n kh�ng ăn kh�ng ngủ, ta đ�y l� người thế n�o m� lại bu�ng lung biếng nh�c để l�c sống th� v� �ch với đời, khi chết kh�ng một tiếng vang để lại, như thế l� tự bỏ m�nh vậy". Nh�n một ng�y, ng�i Từ Minh tới c�o biệt, Phần Dương than rằng: "Nay Sở Vi�n đi, đạo của ta trở về ��ng vậy".(2)�
T�y Hồ K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) Vưu Di�n Chi: Họ Vưu t�n Mậu, tự l� Di�n Chi, hiệu l� Toại Sơ cư sĩ, tham đạo ở ng�i Thủy Am Nhất thiền sư.�
(2) �ạo của ta trở về ��ng: Trịnh Huyền đời nh� H�n thờ M� Dong l�m thầy, khi từ biệt thầy trở về nh�, M� Dong n�i: "Ng� đạo ��ng hỹ".�

234.- CHỮ H�N: Thủy Am viết: Cổ đức trụ tr� xuất kỷ h�nh đạo, vị thường cẩu giản tự tứ. T�ch Phần Dương mỗi th�n: "Tượng qu� ki�u ly học giả nan h�a". Từ Minh viết: "Thậm dị. Sở hoạn chủ ph�p giả bất năng thiện đạo nhĩ". Phần Dương viết: "Cổ nh�n thuần th�nh thượng thả tam nhị thập ni�n phương đắc th�nh biện". Từ Minh viết: "Thử phi Th�nh triết chi luận. Thiện tạo đạo giả thi�n nhật chi c�ng". Hoặc vị Từ Minh vọng đản bất th�nh. Nhi Phần Dương địa đa l�nh nh�n b�i dạ sam. Hữu dị Tỳ kheo vị Phần Dương viết: "Bất tam ni�n qu� hữu lục nh�n th�nh đạo giả". Phần Dương thuờng hữu tụng viết: "Hồ Tăng kim t�ch quang, thỉnh ph�p đ�o Phần Dương. Lục nh�n th�nh đại kh�, khuyến thỉnh vị phu dương".�
T�y Hồ K� Văn.�

234.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am n�i: Cổ đức trụ tr�, dấn m�nh để h�nh đạo, chưa từng tự m�nh ph�ng t�ng cẩu thả. Xưa kia Phần Dương thường than thở: "�ời Tượng qu� mỏng manh bội bạc, người học đạo kh� gi�o h�a". Từ Minh n�i: "Việc đ� rất dễ, chỉ l� người chủ ph�p kh�ng kh�o dạy bảo m� th�i". Phần Dương n�i: "Người đời xưa thuần th�nh cũng c�n phải hai ba mươi năm trời mới th�nh biện được". Từ Minh n�i: "�� kh�ng phải l� lời b�n về Th�nh triết, người kh�o đi tới đạo l� c�ng lao của cả ng�n ng�y". Hoặc c� người bảo lời n�i của Từ Minh l� qu�i đản kh�ng nghe theo. Nh�n v� đất Phần Dương qu� lạnh n�n b�i buổi dạ sam, bỗng c� một Tỳ khư lạ bảo Phần Dương: "Trong ph�p hội c� s�u bậc đại sĩ (1) tai sao kh�ng ra đời thuyết ph�p". Sau quả nhi�n chưa tới ba năm đ� c� s�u vị th�nh đạo, n�n ng�i Phần Dương thường c� b�i tụng rằng:�

Hồ Tăng dung t�ch trượng,�
Thỉnh ph�p tới Phần Dương.�
Khuy�n ta n�i ph�p bảo,�
S�u người liễu đạo v�ng.�
T�y Hồ K� Văn.

CH� TH�CH:�

(1) S�u bậc đại sĩ: Từ Minh Vi�n, �ại Ngu Chi, Lang Gia Giảo, Cốc Tuyền �ạo, Ph�p Hoa Cử v� Thi�n Thắng Th�i.�

235.- CHỮ H�N: �ầu Tử Thanh H�a thượng họa Thủy Am tượng cầu t�n viết: "Tự thanh thiền nh�n, c� ngạnh v� địch. Thần h�n nhất trai, hiếp bất ch� tịch. Th�m nhập thiền định, ly xuất nhập tức. Danh đạt cửu tr�ng, đ�m thiền tuyển đức. Long nhan đại duyệt, tứ dĩ kim bạch. Lực từ giả tam, thượng n�i gia th�n. Ch�n đạo nh�n d�, thảo mộc đằng kho�n. Truyền dư lậu chất, ch� hương thỉnh t�n. Thị sở vị thanh xuất ư lam nhi thanh ư lam giả d�".�
Kiến Họa tượng.�

235.- DỊCH NGHĨA: �ầu Tử Thanh (1) Ho� thượng khi vẻ tượng Thủy Am, c� xin ng�i l�m b�i t�n để v�o bức tranh như sau:�

Thanh thiền nối ph�p,�
Cao v�t v� song.�
Ng�y ăn một bữa,�
Tối chẳng ngả lưng.�
Th�m nhập thiền định,�
Hơi thở chẳng vương.�
T�n vang ch�n bệ, (2)�
Tuyển đức b�n thiền.�
Long nhan vui đẹp,�
Ban bố lụa v�ng.�
Ba lần từ chối,�
Vua c�ng t�n dương.�
��ng bậc ch�n đạo,�
C�y cỏ vui mừng.�
Truyền lậu chất ta,�
�ốt hương khấn nguyện,�
Quả thật r� r�ng:�
M�u xanh sinh bởi m�u lam,�
M�u xanh lại đậm hơn lam bội phần. (3)�
Trong tập Họa tượng.

CH� TH�CH:�

(1) �ầu Tử Thanh: Ph�p tự của Thủy Am Nhất thiền sư, đời thứ 17 ph�i Nam Nhạc .�
(2) Ch�n bệ: Dịch ở chữ cửu tr�ng, chỉ v�o nh� vua.�
(3): Hai c�u n�y n�i tr� giỏi hơn thầy.�

236.- CHỮ H�N: Thủy Am viết: Phật Tr� ti�n sư ng�n ��ng Sơn Diễn Tổ thường vị Cảnh Long Học viết: "Sơn Tăng hữu Vi�n Ngộ, như ngư chi hữu thủy, điểu chi hữu dực". Cố Thừa tướng Tử Nham cư sĩ t�n viết: "Sư tư tương khả, hy ngộ nhất thời. Thủy chung chi phận, th�y năng gi�n chi". Tử Nham cư sĩ, khả vị tri ng�n hỹ. Tỷ kiến chư phương t�n t�c, ho�i t�m thuật dĩ ngữ nột tử. Nột tử hiệp thế lợi dĩ sự t�n t�c. Chủ t�n giao lợi thượng hạ khi vũ. An đắc ph�p m�n chi hưng, t�ng l�m chi thịnh hồ.�
Dữ Mai Sơn Nhuận thư.�

236.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am n�i: Phật Tr� ti�n sư n�i ��ng Sơn Diễn Tổ thường bảo Cảnh Long Học: "Sơn Tăng c� Vi�n Ngộ cũng như c� c� nước, như chim c� c�nh". N�n Thừa tướng Tử Nhan cư sĩ t�n rằng: "Thầy tr� c�ng tương đắc, thật �t gặp gở thời nay, c�ng giữ phần thủy chung như một, kh�ng ai c� thể l�m ngăn c�ch được". Tử Nham cư sĩ thật l� người biết suy luận vậy. Gần đ�y thấy bậc t�n t�c ở khắp nơi, đem t�m thuật để r�ng buộc kẻ nột tử. Người nột tử lấy thế lợi để t�n thờ bậc t�n t�c. Chủ kh�ch giao với nhau bằng lợi, tr�n dưới khinh nhờn, dối tr� lẫn nhau, như thế hỏi l�m sao chốn ph�p m�n được hưng đạt, nơi t�ng l�m được thịnh vượng vậy ư".�
Thư viết cho Mai sơn Nhuận.�

237.- CHỮ H�N: Thủy Am viết: �ộng nh�n dĩ ng�n duy yếu ch�n thiết, ng�n bất ch�n thiết sở cảm tất thiển, nh�n th�y khẳng ho�i. T�ch Bạch V�n Sư Tổ tống Sư �ng trụ Tứ Diện. �inh ninh viết: "Tổ đạo lăng tr� nguy như lũy no�n. V� tứ hoang dật, hư t�ng quang �m, phục bại tr� đức. �ương khoan dung lượng độ, lợi vật tồn ch�ng, đề tr� thử sự b�o Phật Tổ �n". �ương thời văn giả, thục bất cảm động. Nhĩ tạc lai, triệu đối thần đ�nh, th�nh vi ph�p m�n chi hạnh. Thiết nghi hạ th�n t�n đạo dĩ lợi tế vi t�m. Bất khả căng kỷ tự phạt. T�ng thượng ti�n triết khi�m nhu k�nh �y bản th�n to�n đức, bất dĩ thế vị vi vinh, toại năng thanh chấn nhất thời mỹ lưu vạn thế. Dư lự quang cảnh bất trường v� phục diện hội, cố thử thiết ch�c.�
Kiến �ầu Tử thư.�

237.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am n�i: Nếu đem lời n�i để lay chuyển l�ng người, chỉ cần ở chỗ ch�n thiết. Lời n�i kh�ng ch�n thiết, chỗ cảm động tất sẽ �t, v� ai l� người chịu thống khắc ở đ�y l�ng. Xưa kia Bạch V�n Sư Tổ, đưa Sư �ng trụ tr� ch�a Tử Diện, đinh ninh dặn d�: "Tổ đạo tan n�t, nguy như xếp trứng, chớ n�n bu�ng lung ph�ng t�ng, uổng ph� quang �m, hoại mất tr� đức. Phải n�n c� độ lượng khoan dung, cung ch�ng lợi người. Giữ g�n được như thế tức l� b�o ơn Phật Tổ". �ương thời những người nghe biết lời n�i ấy ai nấy đều cảm động. �ng (�ầu Tử) từ trước tới nay được mời v�o chốn cung đ�nh giảng đạo, quả thật l� điều may mắn cho ph�p m�n, cần phải nh�n m�nh t�n đạo lấy việc lợi tế l�m l�ng, kh�ng n�n cậy m�nh khoe khoan, phải theo chỗ khi�m nhường nhu h�a, k�nh �y c�c bậc ti�n triết để giữ m�nh cho to�n đức, đừng lấy thế vị l�m vinh th� tiếng trong sạch mới c� thể vang dội một thời, vẻ tốt đẹp mới c� thể lưu thơm mu�n thuở. Ta lo b�ng s�ng chẳng c�n l�u d�i, kh�ng c�n được gặp lại �ng lần nữa, n�n đem những lời tha thiết để dặn d�.�
Thư gởi �ầu Tử.�

238.- CHỮ H�N: Thủy Am thiếu th�ch thảng hữu đại ch�. Thượng kh� tiết bất sự ph� mỹ bất tuần tế kiểm. Hung thứ ngạn cốc tuẫn th�n dĩ nghĩa. Tuy họa hại giao tiền, bất kiến hữu vẫn hoạch chi sắc. Trụ tr� b�t viện kinh lịch tứ quận. Sở ch�, căng căng nghiệp nghiệp dĩ h�nh đạo kiến lập vi t�m. Thuần Hy ngũ ni�n tho�i T�y Hồ Tịnh Từ. Hữu kệ viết: "Lục ni�n s�i tảo ho�ng đ� tự, ngo� lịch phi�n th�nh Th�ch Phạm cung. Kim nhật c�ng th�nh quy khứ d�, trượng đầu b�t diện khởi thanh phong". Sĩ thứ giả lưu bất chỉ, tiểu chu ch� T� chi Thi�n Ninh. Vi kỷ thi tật biệt ch�ng c�o chung.�
H�nh Thực.�

238.- DỊCH NGHĨA: Thủy Am khi c�n �t tuổi cũng đ� tỏ ra lỗi lạc c� ch� lớn chuộng kh� tiết, kh�ng th�ch ph� hoa xa xỉ, kh�ng noi theo sự việc nhỏ nhặt, l�ng dạ rộng r�i, dấn th�n l�m việc nghĩa, tuy họa hại b�y ngay trước mắt cũng kh�ng thấy sắc mặt biến đổi. Ng�i trụ tr� với t�m ng�i ch�a tại khắp bốn quận huyện, đến nơi n�o ng�i cũng chỉ khắn đ�u tha thiết đem t�m h�nh đạo v� kiến lập l�m nhiệm vụ. Ni�n hiệu Thuần Hy năm thứ năm, ng�i lui g�t về trụ tr� ch�a Tịnh Từ đất T�y Hồ c� l�m b�i kệ rằng:�

S�u năm qu�t dọn cảnh ch�a chiền,�
Ng�i sỏi biến th�nh Th�ch Phạm Thi�n.�
Quả ph�c vi�n th�nh nay để lại,�
Gi� rung gậy t�ch khắp mọi miền.�

Quan d�n ở đ�y cố thỉnh ng�i lưu lại nhưng kh�ng được. Ng�i ra đi tr�n một con thuyền nhỏ đến ch�a Thi�n Ninh huyện T� Thủy, chẳng được bao l�u bị bệnh rồi thị tịch.�
H�nh Thực.�

239.- CHỮ H�N: Nguyệt �ường Sương H�a thượng viết: T�ch �ại Tr� thiền sư lự mạt thế Tỳ khưu ki�u nọa. �ặc chế qui củ dĩ ph�ng chi t�y kh� năng c�c thiết du ty. Chủ cư trượng thất, ch�ng cư th�ng đường. Liệt thập cục đầu thủ chi, nghi�m t�c như quan phủ. Cư thượng giả đề kỳ đại cương, tại hạ giả, l� ky ch�ng mục. Xử thượng hạ tương thừa như th�n chi xử t�, t� chi xử chỉ, mạc bất xuất t�ng. Thị dĩ tiền bối tu�n thừa dực đới, quyền quyền phụng h�nh giả, dĩ Ti�n th�nh chi di phong vị dẫn cố d�. Tỷ kiến t�ng l�m suy thế, học giả qu� th�ng t�i tiện thủ tiết. Thượng ph� hoa bạc ch�n tố, nhật tư nguyệt s�m tiệm nhập ki�u ly. Thủy tắc th�u an nhất thời, cập ngoạn tập k� cửu, vị kỳ l� chi đương nhi�n, bất vị chi phi nghĩa. bất vị chi phi l�. Tại thượng giả chủy chủy y�n �y kỳ hạ, tại hạ giả khu� khu� y�n tứ kỳ thượng. B�nh cư tắc cam ng�n khuất thể dĩ tương my duyệt. �dắc gi�n tắc lang t�m quỷ kế dĩ tương đồ qu�i. Th�nh giả vi hiền, bại giả vi ngu, bất phục vấn t�n ti chi tự, thị phi chi l�. Bỉ k� vi chi thử tắc hiệu chi. Hạ k� ng�n chi, thượng tắc t�ng chi. Tiền k� h�nh chi, hậu tắc tập chi. � h�! Phi ngạn th�nh chi sư thừa nguyện lực, t�ch b�ch ni�n chi c�ng, kỳ tệ cố tắc mạc năng c�ch hỹ.�
Dữ Thuấn H�a Thượng thư.�

239.- DỊCH NGHĨA: Nguyệt �ường Sương H�a thượng n�i: Xưa kia �ại Tr� thiền sư, lo Tỳ khưu đời mạt ph�p ki�u mạn lười biếng, n�n đặc biệt chế định quy củ để ngăn ngừa, t�y theo khả năng m� đặt ra từng chức vụ cho mỗi người coi s�c. Vị chủ ở nh� Phương trượng, ch�ng Tăng ở chốn Tăng đường, chia th�nh mười chức vụ đứng đầu (1). Người đứng đầu th� nghi�m t�c như quan phủ, nắm phần đại cương ở tr�n, kẻ ở dưới th� sửa sang tr�ng coi c�c việc, khiến cho tr�n dưới c�ng nối tiếp nhau như th�n sai khiến c�nh tay, c�nh tay sai khiến ng�n tay, ai nấy đều tu�n theo mệnh lệnh l�m c�ng việc. Bởi thế, bậc tiền bối cung k�nh noi theo, khắn đ�u phụng h�nh, khiến cho di phong của Ti�n th�nh chưa tuyệt diệt. Gần đ�y thấy chốn t�ng l�m suy đồi, người học đạo qu� trọng chỗ t�i ba, khinh miệt sự giữ g�n tiết nghĩa, ưa chuộng vẻ ph� hoa, khinh bạc niềm ch�n thật, ng�y qua th�ng lại, dần dần đưa đến chỗ suy vi. L�c đầu th� họ trốn tr�nh an phận một thời, kịp tới l�c hu�n tập đ� l�u th� lại bảo đ� l� l� đương nhi�n, chứ kh�ng bảo đ� l� phi nghĩa, chẳng bảo đ� l� phi l�. Người ở tr�n th� hồi họp lo sợ kẻ ở dưới, kẻ ở dưới th� duơng mắt nh�n lại người tr�n. L�c b�nh thường th� bu�ng lời ngọt ng�o, khuất th�n giữ lễ để c�ng xu nịnh l�m đẹp l�ng lẫn nhau, nhưng được �t l�u thời lại đem lang t�m quỷ kế để ch�m giết lẫn nhau. Nếu kẻ thắng đ� l� người hiền, kẻ bại h�a ra người ngu, kh�ng c�n để � đến t�n ty trật tự, lỳ lẽ phải tr�i. Kẻ kia đ� l�m thế, người n�y bắt chước theo, kẻ dưới n�i thế n�o, người tr�n cũng l�m thế, người trước l�m thế n�o, người sau cũng noi theo l�m như vậy. Than �i! Nếu kh�ng phải l� bậc Hiền th�nh nương theo nguyện lực xuất hiện chứa g�p c�ng nghiệp h�ng trăm năm, th� sao c� thể lay chuyển nổi c�i tệ hại ki�n cố kia, bằng kh�ng th� kh�ng thể thay đổi được.�
Thư gởi Thuấn H�a thượng (2).�

CH� TH�CH:�

(1) Mười chức vụ đứng đầu:�
a.- Tiền �ường Thủ tọa.�
b.- Hậu �ường Thủ tọa.�
c.- Thư k�.�
d.- Tạng chủ.�
e.- Tri kh�ch.�
f.- �� quản.�
g.- Gi�m tự.�
h.- Ph� tự.�
i.- Duy na.�
j.- �iền tọa.�
(2) Thuấn H�a thượng: Cũng gọi l� T�y Thi�n Tưệ Thuấn, ph�p tụ của Thuyết Phong Diễn thiền sư.�

240.- CHỮ H�N: Nguyệt �ường trụ Tịnh Từ tối cửu. Hoặc vị: "H�a thượng h�nh đạo kinh ni�n, m�n hạ vị văn hữu đệ tử, đắc bất c� Diệu Trạm hồ". Nguyệt �ường bất đối. Tha nhật t�i ng�n chi. Nguyệt �ường viết: "Tử bất văn t�ch nh�n chủng qua nhi �i thậm giả, thịnh hạ chi nhật, phương trung nhi qu�n chi, qua bất to�n sủng nhi ứ bại h� giả. Kỳ �i chi phi bất cần, nhi�n qu�n chi bất dĩ thời, th�ch sở dĩ b�i chi d�. Chư phương l�o t�c đề khế nột tử, bất quan kỳ đạo nghiệp nội sung t�i kh� ho�nh viễn, chỉ dục tốc kỳ vi nh�n, đ�i thẩm kỳ đạo đức tắc d�m �, s�t kỳ ng�n hạnh tắc quai lệ, vị kỳ c�ng ch�nh tắc t� nịnh, đắc phi �i chi qu� kỳ phận hồ. Thị ch�nh do nhật trung chi qu�n qua d�. Dư th�m khủng thức giả tiếu, cố bất vi d�.�
Bắc Sơn K� Văn.�

240.- DỊCH NGHĨA: Nguyệt �ường trụ tr� ch�a Tịnh Từ rất l�u. Hoặc c� người n�i: "Sự h�nh đạo của H�a thượng đ� nhiều năm, nay trong đ�m m�n hạ của ng�i chưa nghe thấy c� người đệ tử n�o xuất ch�ng, như vậy h� lại kh�ng c� phụ m�n ph�i của Diệu Trạm (1) Ti�n sư vậy ư?". Nguyệt �ường kh�ng trả lời. Ng�y kh�c họ lại n�i với ng�i. Nguyệt �ường n�i: "Ngươi kh�ng nghe thấy người đời xưa trồng hạt dưa m� y�u n� qu� mức, đền nỗi những ng�y nắng gắt ở m�a Hạ, m� cũng cố tưới ngay l�c giữa trưa, th� dưa chẳng những kh�ng tươi tốt được m� lại �a n�t. Tại sao? Bởi lẽ, người mến trồng dưa, kh�ng phải l� kh�ng si�ng, nhưng v� tưới n� kh�ng đ�ng thời, n�n dưa kia ho� th�nh �a n�t. C�c bậc l�o t�c ở c�c nơi cung ứng đề bạt kẻ nột tử, lại kh�ng xem đạo nghiệp sung thực v� t�i kh� rộng xa của họ, m� chỉ muốn họ ch�ng n�n người, nhưng x�t tới đạo đức của họ th� nhơ bẩn, x�t tới ng�n hạnh của họ th� tr�i ngang, như bảo họ l� c�ng ch�nh th� ch�nh họ l� kẻ t� nịnh. Những việc như thế c� lẽ cũng v� y�u họ qu� mức vậy chăng? Như thế cũng chẳng kh�c g� kẻ tưới dưa ở giữa buổi trưa nắng. Ta v� sợ h�i kẻ thức giả ch� cười, n�n kh�ng d�m giao ph� c�ng việc trọng đại cho họ".�
Bắc Sơn K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) Diệu Trạm: Tuyết Phong Tư Tuệ Diệu Trạm thiền sư, ph�p tự của Ph�p V�n Thiện Bản thiền sư.�

241.- CHỮ H�N: Nguyệt �ường viết: Ho�ng Long cư T�ch Th�y. Nh�n bệnh tam nguyệt bất xuất. Ch�n Tịnh ti�u dạ khẩn đảo. Dĩ ch� nhi�n đ�nh luyện t� ngưỡng kỳ �m tướng. Ho�ng Long văn chi tr�ch viết: "Sinh tử cố ng� phận giả. Nhĩ sam thiền bất đạt l� nhược thị". Ch�n Tịnh thung dung viết: "T�ng l�m khả v� Khắc V�n, bất khả v� H�a thượng". Thức giả vị: "Ch�n Tịnh k�nh sư trọng ph�p, kỳ th�nh chi thứ, tha nhật tất th�nh đại kh�".�
Bắc Sơn K� Văn.�

241.- DỊCH NGHĨA: Nguyệt �ường n�i: Ho�ng Long khi ở ch�a T�ch Th�y, nh�n v� bệnh ba th�ng kh�ng ra khỏi nh� Phương trượng. Ch�n Tịnh lấy l�m lo lắng suốt đ�m khấn nguyện cầu đảo, dĩ ch� đốt hương tr�n đỉnh đầu, thắp đ�n tr�n c�nh tay, ngửa mong thần lực �m trợ. Ho�ng Long nghe biết việc đ� liền tr�ch rằng: "Lẽ sống chết l� phần cố nhi�n của ta, �ng l� người tham thiền m� kh�ng đạt được l� đ� sau?". Ch�n tịnh thong thả thưa: "T�ng l�m c� thể kh�ng c� Khắc V�n (Ch�n Tịnh), chứ kh�ng thể kh�ng c� H�a thượng". Kẻ thức giả bảo: "Ch�n Tịnh l� kẻ k�nh thầy trọng ph�p một c�ch ch�n th�nh đến thế, tất sẽ th�nh người đại kh� sau n�y".�
Bắc Sơn K� Văn.�

242.- CHỮ H�N: Nguyệt �ường viết: Ho�ng Th�i Sử Lỗ Trực thường ng�n: "Ho�ng Long Nam thiền sư, kh� lượng th�m hậu, bất vi sự vật sở thi�n. B�nh sinh v� kiểu sức. M�n đệ hữu chung th�n bất kiến kỳ hỷ nộ giả. Tuy tẩu sử ch� lực chi bối nhất dĩ th�nh đ�i chi. Cố năng bất động thanh kh�, nhi khởi Từ Minh chi đạo, phi cẩu nhi�n d�".�
Kiến Ho�ng Long Thạch khắc.�

242.- DỊCH NGHĨA: Nguyệt �ường n�i: Ho�ng Th�i Sử Lỗ Trực thường n�i: "Ho�ng Long Nam thiền sư l� bậc kh� lượng s�u d�y, kh�ng bị sự vật lay chuyển, b�nh sinh kh�ng ưa trang sức, m�n hạ đệ tử suốt đời cũng kh�ng thấy ng�i c� n�t mặt mừng giận. Tuy l� những kẻ hầu hạ sai khiến, ng�i đều lấy t�m th�nh thật để đối đ�i. Thế n�n ng�i chẳng động đến thanh kh�, m� l�m hưng thịnh được đạo của Từ Minh. Như vậy kh�ng phải l� kh�ng lo lắng m� th�nh đạt được".�
Khắc ở bia đ� ch�a Ho�ng Long.�

243.- CHỮ H�N: Nguyệt �ường viết: Kiến Vi�m Kỷ Dậu thượng tỵ nhật. Chung Tương bạn ư Phong Dương. Văn Th� �ạo thiền sư �ch ư nạn. Tặc thế k� thịnh, kỳ đồ đ�o khứ. Sư viết: "Họa khả tỵ hồ". Tức nghị nhi�n sử ư trượng thất, k�nh vi tặc sở hại. V� Cấu cư sĩ bạt kỳ Ph�p ngữ viết: "Ph� �i sinh �y tử sanh chi thường t�nh. Duy ch� nh�n ngộ kỳ bản bất sinh, tuy sinh nhi v� sở �i. �ạt kỳ vị thường diệt, tuy tử nhi v� sở �y. Cố năng l�m sanh tử họa hoạn chi tế, nhi bất di kỳ sở th�. Sư kỳ nh�n hồ". Dĩ sư đạo đức tiết nghĩa, t�c dĩ gi�o h�a t�ng l�m, th�y phạm hậu thế. Sư danh Ch�nh �ạo, Mỵ Ch�u �an Lăng nh�n, Phật Gi�m chi tự giả.�
Tuệ �ại Sư K� Văn.�

243.- DỊCH NGHĨA: Nguyệt �ường n�i: Ni�n hiệu Kiến Vi�m (1) ng�y mồng 3 th�ng 3 (2) năm kỷ Dậu. Chung Tương l�m phản ở Phong Dương. Văn Th� �ạo thiền sư mắc nạn ở dịp n�y. Thế giặc rất mạnh, đồ ch�ng của ng�i đều bỏ chạy. Thiền sư n�i: "Tai vạ c� thể tr�nh được ư?". Ng�i cương quyết ở lại nh� Phương trượng, rồi sau bị qu�n giặc s�t hại. V� Cấu cư sĩ l�m b�i bạt trong tập Ph�p ngữ của ng�i rằng : "�i! Ham sống sợ chết l� thường t�nh của con người, duy c� bậc ch� nh�n hiểu c�i lẽ đ� l� bất sinh, n�n tuy c� sinh ra m� kh�ng ham th�ch th�n m�nh, đạt được lẽ sanh tử l� bất diệt, n�n tuy chết m� kh�ng sợ h�i. Cho n�n, khi tới l�c tử sinh họa nạn m� kh�ng thay đổi được những điều m�nh vẫn giữ. Thiền sư l� bậc ch� nh�n vậy". Nếu đem phần đạo đức tiết nghĩa của thiền sư cũng đủ để gi�o h�a t�ng l�m, l�m khu�n mẫu cho hậu thế. Thiền sư t�n l� Ch�nh �ạo, người đất �an Lăng thuộc Mỵ Ch�u, ph�p tự của ng�i Phật Gi�m.�
Tưẹ �ại Sư K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) Mồng 3 th�ng 3: Dịch ở chữ Thượng Tỵ nhật.�
(3) Văn Th� �ạo: Văn Th� T�m �ạo thiền sư, ph�p tự của Phật Gi�m Cần thiền sư.�

244.- CHỮ H�N: T�m Văn B� H�a thượng viết: Nột tử nh�n thiền ch� giả đa. Hữu bệnh tại nhi mục giả, dĩ xanh my nổ mục trắc nhỉ điểm đầu vi thiền. Hữu bệnh tại khẩu thiệt giả, dĩ đi�n ng�n đảo ngữ h� h�t loạn h�t vi thiền. Hữu bệnh tại thủ t�c giả, dĩ tiến tiền tho�i hậu, chỉ đ�ng hoạch t�y vi thiền. Hữu bệnh tại t�m phục giả, dĩ c�ng huyền cứ diệu si�u t�nh ly kiến vi thiền. Cứ thực nhi luận v� phi thị bệnh. Duy bản sắc t�n sư minh s�t cơ vi, mục k�ch nhi tri kỳ hội bất hội. Nhập m�n nhi biện kỳ đ�o bất đ�o, nhi�n hậu dụng nhất ch�y nhất th�ch, tho�t kỳ li�m ti�m c�ng kỳ đ�p trệ, nghiệm kỳ ch�n giả định kỳ hư thực, nhi bất thủ nhất phương, tiện muội hồ biến th�ng tỷ chung đạp ư an lạc v� sự chi cảnh, nhi hậu dĩ hỹ.�
Thực Lục.�

244.- DỊCH NGHĨA: Tam Văn B� H�a thượng n�i: Kẻ nột tử nh�n v� tham thiền đến nỗi mắc bệnh qu� nhiều. C� người bị bệnh ở tai mắt, chỉ lấy dương m�y, trừng mắt, gh� tai, gật đầu l�m thiền. C� người mắc bệnh ở miệng v� lưỡi, chỉ v� lấy lời n�i đi�n đảo, qu�t mắng loạn xạ l�m thiền. C� người mắc bệnh ở tay ch�n, chỉ v� lấy tiến trước l�i sau, chỉ đ�ng trỏ t�y l�m thiền. C� người bệnh ở t�m ph�c, chỉ v� lấy việc tới chỗ c�ng tận huyền diệu vượt ngo�i t�nh kiến l�m thiền. Cứ thật m� b�n th� tất cả đ� đều l� bệnh. Duy c� bậc t�n sư đ� nhận ch�n được bản lai diện mục mới x�t được r� căn cơ vi tế, khi mục k�ch đ� biết được chỗ l�nh hội hay chưa l�nh hội của họ. Khi nhập m�n đ� ph�n biệt được chỗ đến đ�ch hay chưa đến đ�ch của họ. Rồi sau đ� ng�i mới d�ng một chiếc d�i, một m�c nhọn, lột trần chỗ khuất tất nhỏ nhiệm, ph� tan nơi ngưng trệ, nghiệm x�t chỗ ch�n giả của họ m� kh�ng giữ chịt ở một chiều, l�m mờ mịt mất chỗ biến th�ng, khiến cho họ bước tới được cảnh an lạc v� sự rồi sau mới th�i.�
Thực Lục.�

245.- CHỮ H�N: T�m Văn viết: Cổ nh�n: "Thi�n nh�n chi t� viết Anh, vạn nh�n chi anh viết Kiệt". Nột tử hữu tr� hạnh văn ư t�ng l�m giả, khởi phi cận anh kiệt chi sĩ. ��n năng cần nhi tham cứu khử hư thủ thực, c�c đắc kỳ dụng, tắc viện v� đại tiểu, ch�ng v� đa quả, giai t�ng kỳ h�a hỹ. T�ch Phong Huyệt chi Bạch �inh, Dược Sơn chi Ngưu Lạn, Thường C�ng chi �ại Mai, Từ Minh chi Kinh Sở, đương thử chi thời, du du chi đồ, nhược dĩ vị mặo tương cầu, tất kiến nhi di chi. Nhất đ�n cứ sư tịch đăng hoa tọa, vạn chỉ vi nhiễu ph�t huy Phật Tổ th�c thế chi quang minh. T�ng l�m thực bất vọng phong nhi mỹ, thẩn tiền bối giai phụ ho�n vỹ chi t�i anh kiệt chi kh�, thượng năng khu khu ư vị ngộ chi tế, h�m sĩ nhẫn cấu, hỗn thế đồng ba nhi nhược thị, huống gi�ng tư giả ư. � h�! Cổ do kim d�, thử do bỉ d�, nhược tất đ�i Dược Sơn, Phong Huyệt, nhi sư chi, thi�n tải nhất ngộ d�. Nhược tất đ�i �ại Mai, Từ Minh nhi hữu chi, b�ch thế nhất xuất d�. C�i sự hữu t�ng vi nhi ch� trứ, c�ng hữu t�ch tiểu nhi th�nh đại. Vị kiến bất học nhi hữu th�nh, bất tu nhi ti�n đạt giả. Nhược ngộ thử l� sự khả cầu hữu khả trạch, đạo khả học, đức khả tu, tắc thi�n hạ chi sự h� thi nhi bất khả. Cổ văn: "Tri nh�n th�nh nan. Th�nh nh�n sở bệnh, huống kỳ tha hồ".�
Dữ Tr�c Am thư.�

245.- DỊCH NGHĨA: Tam Văn n�i: Cổ nh�n n�i (1): "C�i tốt gấp ng�n người gọi l� Anh, c�i mạnh gấp mu�n người gọi l� Kiệt". Kẻ nột tử c� tr� tuệ hạnh kiểm tiếng khen lừng lẫy trong chốn t�ng l�m, người đ� h� kh�ng phải l� anh kiệt sao? Kẻ nột tử nếu hay si�ng năng tham cứu, bỏ hư lấy thực, để th�ch ứng với chỗ d�ng của n�, th� tự viện kh�ng cứ lớn hay nhỏ, ch�ng bất luận nhiều hay �t, đều theo đ� m� gi�o h�a được vậy. Xưa kia, ng�i Phong Huyệt (2) đến ch�a Bạch �inh, Dược Sơn (3) đến ch�a Ngưu Lạn, Thường C�ng (4) đến n�i �ại Mai, Từ Minh (5) đất Kinh Sở, đương thời đ� những kẻ ng� ngờ đều chỉ chuộng địa vị v� dung mạo để t�m hiểu, khi thấy c�c ng�i, tất nhi�n họ phảiđem t�m ch� bai. Nhưng một ng�y kia c�c vị ấy ngồi v�o chiếu Ph�p tịch, bước l�n t�a sư tọa, c� h�ng vạn người v�y quanh, l�m rực rỡ �nh quang minh của Phật Tổ trong đời mạt ph�p, th� khi đ� trong chốn t�ng l�m ai ai cũng phục t�ng, v� như gi� lướt tr�n cỏ vậy. Huống hồ, c�c bậc tiền bối đều sẵn c� t�i năng ho�n vỹ, ch� kh� anh kiệt, c�c ng�i cũng c�n phải ấp ủ ở chỗ l�c chưa gặp thời cơ, phải ngậm đắng nuốt cay, ngụp lặn c�ng với l�n s�ng đời m� ch�m nổi đ� th�i, đ�u c� phải l� c�c ng�i k�m t�i xuất ch�ng vậy. Than �i! Người đời xưa cũng như đời nay, người n�y cũng như người kia, nếu phải đợi c�c ng�i Dược Son, Phong Huyệt l�m thầy, th� ng�n năm mới gặp một lần được. Nếu phải đợi c�c ng�i �ại Mai, Từ Minh l�m bạn, th� h�ng trăm năm mới c� một vị ra đời. Bởi lẽ, sự việc c� từ ở chỗ vi tế đến r� rệt, c�ng lao c� từ chỗ g�p nhỏ m� th�nh lớn, chưa từng thấy ai kh�ng học m� th�nh t�i, kh�ng tu m� th�nh đạt. Nếu hiểu được l� n�y, th� họ c� thể t�m được thầy, chọn được bạn, học được đạo, tu được đức, v� cũng c� thể thi thố được bất cứ việc g� trong thi�n hạ. Cổ nh�n n�i: "Biết người thật l� kh�. Th�nh nh�n c�n lo, huống l� người kh�c vậy ư".�
Thư gởi Tr�c Am.�

CH� TH�CH:�

(1) Cổ nh�n n�i: Người c� t�i gấp mười người gọi l� Tuyến, gấp trăm người gọi l� Tuấn, gấp ng�n người gọi l� Anh, gấp vạn người gọi l� Kiệt.�
(2) Phong Huyệt: Phong Huyệt Di�n Chiếu thiền sư, ph�p tự của Nam Viễn Tuệ Ngu thiền sư, ng�i đến đất Bạch �inh gi�o nơi n�y chỉ trong bảy năm trời, m� nơi đ�y đ� trở th�nh chốn t�ng l�m c� t�n tuổi.�
(3) Dược Sơn: Dược Sơn H�a thượng khi ng�i đến đất Phong Dương, thấy một miếng đất ở ch�n n�i rất đẹp, liền khuyến h�a chủ đất xin lập một đạo tr�ng để tọa thiền, nhưng v� những người quanh v�ng kh�ng ưa, ng�i liền v�o chuồng b� ở nh� người kh�c tọa thiền, người chủ bất đắc dĩ đưổi b� ra ngo�i, rồi ph�ng hỏa đất chuồng b� đ�, nhưng sau ng�i lại ngồi tọa thiền ở tr�n nền chuồng b�. Quan Th�i Th� nghe biết liền b�n quả n�i đ�, v� d�nh cho ng�i một miếng đất để kiến thiết am, sau c�i am đ� trở th�nh ch�a Ngưu Lạn v� biến th�nh một t�ng l�m lớn.�
(4) Thường C�ng: Ph�p Thường thiền sư n�i �ại Mai. L�c đầu ng�i tham thiền ở �ại Tịch thiền sư v� hỏi ng�i �ại Tịch: "Thế n�o l� Phật?". �ại Tịch trả lời: "T�m tức l� Phật". Thiền sư liền đại ngộ v� sau hoằng h�a ở n�i �ại Mai, đồ ch�ng theo học rất đ�ng đảo.�
(5) Từ Minh: Ng�i Từ Minh chỉ lưu ngụ ở đất Kinh sở một thời gian, m� đồ ch�ng c�c nơi k�o về tham học rất đ�ng.�

246.- CHỮ H�N: T�m Văn viết: Gi�o ngoại biệt truyền chi đạo, chi giản ch� yếu, sơ v� tha thuyết. Tiền bối h�nh chi bất nghi, thư chi bất dịch. Thi�n Hỷ gian Tuyết �ậu dĩ biện b�c chi t�i, mỹ � biến lộng cầu t�n tr�c sảo, kế Phần Dương vi Tụng cổ, lung lạc đương thế học giả, t�ng phong do thử nhất biến hỹ. ��i Tuy�n Ch�nh gian, Vi�n Ngộ hựu xuất kỷ � ly chi vi B�ch Nham Tập. Bỉ thời mại cổ thuần to�n chi sĩ, như Ninh �ạo giả, Tử T�m, Linh Nguy�n, Phật Gi�m chư l�o, giai mạc năng hồi kỳ thuyết. Ư thị t�n tiến hậu sinh, ch�n trọng kỳ ngữ. Chi�u tụng mộ tập vi chi ch� học. Mạc hữu ngộ kỳ phi giả. Thống tai! Học giả chi t�m thuật hoại hỹ. Thiệu Hưng sơ, Phật Nhật nhập M�n kiến học giả khi�n chi bất phản. Nhật tr� nguyệt vụ tẩm t� th�nh tệ. Tức to�i kỳ, bản tịch kỳ thuyết, dĩ ch� khử m� viện nịch, th�ch phồn v�t kịch, tồi t� hiển ch�nh, đặc nhi�n nhi chấn chi. Nột tử sảo tri kỳ phi nhi bất phục mộ. Nhi nhi�n Phật Nhật cao minh viễn kiến thừa bi nguyện lực cứu mạt ph�p chi tệ, tắc t�ng l�m đại hữu khả �y giả hỹ.�
Dữ Trương Tử Thiều thư.�

246.- DỊCH NGHĨA: T�m Văn n�i: �ạo của gi�o ngoại biệt truyền rất giản dị thiết yếu. L�c ban đầu ngo�i thuyết đ� ra kh�ng c� thuyết n�o kh�c, n�n c�c bậc tiền bối thực h�nh đạo đ� kh�ng ch�t ngờ vực, giữ g�n đạo đức đ� kh�ng chi thay đổi. Nhưng v�o khoảng ni�n hiệu Thi�n Hỷ (1), c� ng�i Tuyết �ậu lại d�ng t�i biện b�c, đem � đẹp để biến đổi thuyết đ�, kh�o l�o t�m th�m � mới v� tiếp nối th�m tư tưởng của Phần Dương, l�m th�nh những b�i "Tụng cổ" lung lạc người học đạo đương thời, n�n t�ng phong do đ� m� một lần bị biến đổi. Kịp tới khoảng ni�n hiệu Tuy�n Ch�nh (2), ng�i Vi�n Ngộ lại đưa ra � ri�ng của m�nh, t�ch rời"Tụng cổ" l�m th�nh "B�ch Nham Tập". Thời đ� lại c� những bậc l�o th�nh ho�n to�n thuần t�y hơn cả cổ nh�n, như c�c ng�i Ninh �ạo (3), Tử T�m, Linh Nguy�n, Phật Gi�m, cũng đều kh�ng thể k�o lại thuyết đ�. Bởi thế những kẻ t�n tiến hậu sinh, qu� trọng những từ ngữ đ�, sớm tụng tối tập, bảo đ� l� học thuyết ch� đạo, chẳng c� một ai biết đ� l� tr�i. �au đớn thay! T�m thuật của người học đạo bị bại hoại vậy. Tới năm đầu ni�n hiệu Thiệu Hưng (4), c� ng�i Phật Nhật v�o đất M�n, thấy người học đạo ham đắm B�ch Nham Tập, m� kh�ng sao k�o họ trở lại lối cũ được, ng�y qua th�ng lại dần dần trở n�n tệ hại, ng�i liền đem đập n�t v�n in của B�ch Nham Tập, cực lực b�i b�c học thuyết đ�. Dĩ ch�, ng�i c�n mở chỗ m� mờ, cứu kẻ đắm đuối, n�n ng�i cắt bỏ chỗ phiền to�i, gạt bỏ � rườm r�, tồi t� hiển ch�nh, bỗng nhi�n c�i đạo của gi�o ngoại biệt truyền được chấn hưng trở lại. L�c n�y kẻ nột tử mới biết B�ch Nham Tập l� tr�i, n�n kh�ng �i mộ nữa. Nếu ng�i Phật Nhật kh�ng phải l� bậc cao minh thấy xa nh�n rộng, nương theo sức bi nguyện, cứu tệ thời mạt ph�p th� chốn t�ng l�m đ� xảy ra những việc rất đ�ng gh� sợ.�
Thư gởi Trương Tử Thiều.�

CH� TH�CH:�

(1) Thi�n Hỷ: Ni�n hiệu đời vua Ch�n T�n.�
(2) Tuy�n Ch�nh: Ni�n hiệu đờivua Tống Hưng T�n, lấy chữ Tuy�n H�a v� Ch�nh H�a.�
(3) Ninh �ạo: Khai Ph�c �ạo Ninh thiền sư, ph�p tự của Ngũ Tổ Diễn thiền sư.�
(4) Thiệu Hưng: Ni�n hiệu vua Cao T�n đời Nam Tống.�

247.- CHỮ H�N: Chuyết Am Phật Chiếu Quang H�a thượng, sơ tham Tuyết �ường ư Tiến Ph�c. Hữu tướng giả nhất kiến nhi kh� chi. Vị Tuyết �ường viết: "Ch�ng trung Quang Thượng tọa, đầu l� phương ch�nh, quảng tảng phong ghi, thất xứ b�nh m�n, tha nhật tất vi �ế vương sư". Hiếu T�n Ho�ng đế Thuần Hy sơ, triệu đối xứng chỉ, lưu Nội Qu�n �ường thất t�c, đ�i ngộ ưu dị, độ việt tiền lai, tứ Phật Chiếu chi danh văn vu thi�n hạ.�
K� Văn.�

247.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am (1) Phật Chiếu Quang H�a thượng, l�c đầu tham thiền ng�i Tuyến �ường ở ch�a Tiến Ph�c. C� thầy tường chợt thấy ng�i, đo�n biết ng�i l� bậc đạo kh�, liền bảo với Tuyết �ường: "Trong đại ch�ng c� Quang Thượng tọa, đỉnh đầu vu�ng thẳng, tr�n rộng m�p đầy, bảy nơi (2) c�n đối, ng�y kia ắt phải l� thầy của �ế vương". Năm đầu ni�n hiệu Thuần Hy đời vua Hiếu T�n, ng�i được triệu v�o kinh hỏi đạo, ứng đối hợp � nh� vua, được vua lưu lại Nội Quảng �ường bảy ng�y đ�m đ�i ngộ rất ưu �i đặc biết, vượt qu� lễ nghi th�ng thường từ trước tới nay, v� ban cho t�n hiệu l� Phật Chiếu, tiếng của ng�i l�c đ� được bay khắp thi�n hạ.�
K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) Chuyết Am: Phật Chiếu �ắc Quang thiền sư, ph�p tự của �ại Tuệ Cảo thiền sư.�
(2) Bảy nơi: .Hai tay, hai ch�n, hai vai v� đỉnh đầu.�

248.- CHỮ H�N: Chuyết Am vị Ngu Do�n Văn Thừa tướng viết: �ạo đại đỗng nhi�n bản v� ngu tr�, th� như Y L� khởi canh ngư vi �ế vương sư. Cự khả dĩ tr� ngu giai cấp nhi năng nghĩ tai. Tuy nhi�n phi đại trượng phu, kỳ thục năng dữ y�n.�
Quảng Lục.�

248.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am bảo Thừa tướng Ngu Do�n Văn (1): �ại đạo b�nh đẳng, vốn kh�ng ph�n biệt kẻ ngu người tr�, v� như Y Do�n (2), L� Vọng (3) l� người c�y ruộng c�u c� m� l�m thầy �ế vương. ��u c� thể lấy tr� ngu giai cấp m� hay phỏng theo được. Tuy vậy, nhưng nếu kh�ng phải l� bậc đại Trượng phu th� đ�u c� thể dự v�o đạo lớn đ� được.�
Quảng Lục.�

CH� TH�CH:�

(1) Ngu Do�n Văn: Họ Ngu t�n Do�n Văn, t�n chữ l� Bản Phủ, c� t�i thơ ph�, đời vua Hiếu T�n được phong l�m Thừa tướng.�
(2) Y Do�n: Họ Y t�n Do�n, �ng lo Trung quốc kh�ng c� đấng vua hiền, than th�n tr�ch phận kh�ng thi thố được c�i đạo của m�nh, liền ẩn th�n c�y ruộng ở Hữu Sằn, vua Thang ba lần đến mời, b�i phong l�m quan Thừa tướng.�
(3) L� Vọng: Họ Khương, t�n Thượng, t�n chữ l� Tử Nha, �ng l�m nghề c�u c� bến Vị Thủy ở B�n Kh�, huyện Bảo K�. Sau được Chu Văn Vương phong chức L� Hầu v� ban hiệu l� Th�i C�ng Vọng.�

249.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: To�n D� Am thường ng�n: "Ho�ng Long Nam thiền sư khoan hậu trung t�n, cung nhi từ �i, độ lượng ngưng viễn, b�c học hiệp văn. Thường đồng V�n Phong Duyệt du Hồ Tương tỵ vũ thụ hạ. Duyệt ky cứ tương đối. Nam độc nguy tọa". Duy�n s�n mục thị chi viết: "Phật Tổ diệu đạo bất thị tam gia th�n cổ miếu l� thổ địa t�c tử m� dạng". Nam khể thủ tạ chi, nguy tọa du thậm cổ Ho�ng Th�i Sử Lỗ Trực xung chi viết: "Nam C�ng động tĩnh bất vong cung k�nh, ch�nt�ng l�m chủ giả".�
Huyễn Am Tập.�

249.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: To�n D� Am thường n�i: "Ho�ng Long Nam thiền sư l� người khoan hậu trung t�n, cung nghi�m từ �i, độ lượng x�u xa, học rộng nghe nhiều. Thường c�ng với V�n Phong Duyệt đi v�n du tới đất Hồ Tương. Nh�n một h�m hai người tr�nh mưa dưới gốc c�y, V�n Phong duyệt ngồi xổm, Ho�ng Long Nam ngồi xếp bằng, c�ng đối diện nhau. Duyệt thiền sư quắc mắt nh�n Nam thiền sư n�i: "Diệu đạo của Phật Tổ kh�ng phải l� m� dạng ti�u cực như thần Thổ địa trong cổ muếu của một th�n nhỏ chỉ c� ba n�c nh�". Nam thiền sư nghe rồi chỉ c�i đầu tạ lễ v� lại ngồi nghi�m chỉnh hơn. V� vậy Ho�ng Th�i Sử Lỗ Trực khen rằng: "Nam thiền sư lu�n lu�n giữ lễ cung k�nh trong l�c động cũng như tĩnh, thật l� vị chủ chốn t�ng l�m".�
Huyễn Am Tập.�

250.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: "Xuất th�n l�m ch�ng, yếu dĩ tr�, khiển vọng trừ t�nh tu ti�n gi�c. Bội gi�c hợp trần tắc t�m m�ng tế hỹ. Tr� ngu bất ph�n tắc sự vẫn loạn hỹ.�
Hoa Gi�m Tự thư.�

250.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: Nếu muốn dấn th�n tới đại ch�ng, cần phải d�ng đến tr� huệ, muốn bỏ vọng trừ t�nh, cần phải d�ng đến gi�c ngộ. Nếu khi đ� tr�i gi�c hợp trần th� ch�m t�m bị lu mờ. Khi kh�ng ph�n tr� ngu th� c�ng việc phải rối loạn.�
Thư gởi Hoa Gi�m Tự (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Hoa Gi�m Tử: tức Linh Nham Hoa thiền sư, ph�ptự của Th�i B�nh Cần thiền sư.�

251.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: Phật Gi�m trụ Th�i B�nh, Cao Am sung Duy Na. Cao Am xỉ thiếu kh� h�o, hạ thị chư phương thiểu hữu khả kỳ � giả. Nhất nhật trai thời minh kiền, kiến h�nh giả biệt kh� tr� thực vu Phật Gi�m tiền. Cao Am xuất đường lệ thanh viết: "Ngũ b�ch Tăng thiện tr� thức t�c gi� ban khứ tựu, h� dĩ phạm m� hậu học". Phật Gi�m như bất văn kiến. ��i hạ đường tu�n chi, n�i thủy t� th�i. C�i Phật Gi�m tố hữu tỳ tật bất thực du. Cố Cao Am hữu qu�. Nghệ phương trượng c�o tho�i. Phật Gi�m viết: "Duy Na sở ng�n thậm đ�ng. Duy�n Huệ Cần bệnh n�i nhĩ. Thường văn Th�nh nh�n ng�n: Dĩ l� th�ng chư ngại, sở thực k� bất ưu ư ch�ng, toại bất nghi d�. Duy Na ch� kh� minh viễn, tha nhật đương trụ thạch t�ng m�n. Hạnh vật dĩ thử giới đới". ��i Phật Gi�m thi�n Tr� Hải. Cao Am qu� Long M�n, hậu vi Phật Nh�n chi tự.�

251.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: Phật Gi�m trụ tr� ch�a Th�i B�nh, Cao Am sung chức Duy Na. Cao Am tuổituy c�n nhỏ, nhưng ch� kh� anh h�o, coi rẻ chư phương t�n t�c, �t c� người vừa � m�nh. Một h�m đ�nh kiền tr�y thụ trai. Cao Am trong thấy thị giả mang một m�n thức ăn ri�ng để trước mang Phật Gi�m. Cao Am liền ra trước Tăng đường n�i lớn: "Nơi đ�y c� 500 Tăng ch�ng mang danh bậc thiện tr� thức, lại l�m c�i việc như thế, c�n lấy g� l�m m� phạm cho kẻ hậu học". Phật Gi�m coi như kh�ng nghe thấy. Cao Am vội xuống nh� dưới hỏi đầu đu�i, mới biết r� m�n thức ăn đ� l� rau thủy t� (rau ngổ). V� lẽ Phật Gi�m vốn c� bệnh đau l� l�ch, kh�ng d�ng được dầu. Cao Am c� vẻ hổ thẹn, tới trước Phương trượng đường xin c�o lui chức Duy Na. Phật Gi�m n�i: "Duy Na n�i rất x�c đ�ng, v� Huệ Cần n�y c� bệnh n�n mới l�m thế. Ta thường nghe Th�nh nh�n n�i: Lấy l� để th�ng suốt mọi chướng ngại. M�n ăn ta d�ng đ� kh�ng hơn ch�ng, th� c�n ngờ vực chi nữa. Duy Na l� người c� ch� kh� th�ng minh xa vời, ng�y sau sẽ l� trụ thạch của t�ng m�n. Ta mong rằng �ng chớ n�n thắc mắc v� việc nhỏ mọn n�y, m� cứ giữ chức Duy Na như cũ". �ến khi Phật Gi�m dời Trụ tr� ch�a Tr� Hải, Cao Am cũng qua ở ch�a Long M�n, sau Cao Am được nối ph�p ng�i Phật Nh�n.�

252.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: �ại ph�m dữ quan vi�n luận đạo th� tạc. Tu thị sản khứ tri giải vật linh tha tọa tại kh�a quật l�. Trực yếu đan minh hướng thượng nhất trước tử. Diệu Hỷ ti�n sư thường ng�n: "Sĩ đại phu tương kiến hữu vấn tức đối, v� vấn tức bất khả. Hựu tu thị c� trung nh�n thủy đắc". Thử ngữ hữu bổ ư thời, bất thương trụ tr� chi thể: "Thiết nghi tư chi".�
Dữ Hưng H�a Phổ Am thư.�

252.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: �ạiph�m c�ng với c�c quan vi�n luận đạo th� tạc thi thố, n�n phải cắt bỏ chỗ hiểu biết rườm r�, chớ để họ thấu suốt v�o tận t�m can m� phải đ� ngay ra một vấn đề đan thuần hướng thượng r� r�ng. Diệu Hỷ ti�n sư thường n�i: "Khi c�ng với kẻ đại phu tương kiến, họ c� hỏi liền đ�p ngay, kh�ng hỏi th� kh�ng n�n v� hơn thế nữa, l�i cần phải biết họ l� người c�ng một ch� hướng v� đạo mới được". Lời n�i đ� rất bỏ �ch cho thời nay v� kh�ng phương hại đến đại thể của trụ tr�: "Cần n�n suy nghĩ vậy".�
Thư gởi Hưng H�a Phổ Am (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Hưng H�a Phổ Am: Viễn Ch�u Từ H�a Phổ Am Ấp Tức thiền sư, ph�p tự của Ho�ng Long Trung thiền sư.�

253.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: �ại chi mỹ giả thiện dưỡng vật, chủ chi nh�n giả thiện dưỡng sĩ. Kim xưng trụ tr� giả, đa bất dĩ ch�ng nh�n vi t�m, cấp kỷ sở dục, ố văn thiện ng�n, hiếu tế qu� �c, tứ h�nh t� hạnh. �ồ kho�i nhất thời chi �, phản bị tiểu nh�n tựu kỳ hiếu ố thủ chi, tắc trụ tr� chi đạo, an đắc bất nguy hồ.�
Dữ Hồng L�o thư.�

253.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: V�ng đất tốt kh�o nu�i được thực vật, người chủ nh�n kh�o g�y được hiền sĩ. Người nay xưng l� trụ tr�, phần nhiều kh�ng lấy t�m đại ch�ng l�m t�m m�nh, m� chỉ vội v� theo � muốn ri�ng tư, kh�ng th�ch nghe lời hay, ưa che đậy lỗi xấu, bu�ng lung theo t� hạnh. Luống chỉ thỏa m�n c�i � nhất thời, rồi lại bị những kẻ tiểu nh�n nhắm v�o chỗ ưa gh�t đ� m� bắt chước l�m theo, th� c�i đạo của trụ tr� h� lại kh�ng nguy vong vậy ư?".�
Thư gởi Hồng L�o (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Hồng L�o: T�y Ch�u �ại Hồng L�o Nột Tử Chứng thiền sư, ph�p tự của �ại Quy Quả thiền sư.�

254.- CHỮ H�N: Chuyết Am vị D� Am viết: Thừa Tướng Tử Nham cư sĩ ng�n: "Diệu Hỷ ti�n sư, b�nh sinh dĩ đạo đức tiết nghĩa dũng cảm vị ti�n. Khả th�n bất khả sơ, khả cận bất khả b�ch, khả s�t bất khả nhục, cư xứ bất d�m, ẩm thực bất nhục, l�m sinh tử họa hoạn, thị chi như v�. Ch�nh sở vị Can Tương, Mạc Da nan dữ tranh phong, đ�n ngu thường khuyết nhĩ". Hậu như Tử Nham chi ng�n.�
Huyễn Am K� Văn.�

254.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am bảo D� Am (1): Thừa Tướng Tử Nham cư sĩ n�i: "Diệu Hỷ ti�n sư b�nh sinh l�c n�o cũng lấy đạo đức tiết nghĩa dũng cảm l�m đầu, chỉ ưng th�n m� kh�ng ưng sơ, ưng gần m� kh�ng ưng bức b�ch, ưng giết m� kh�ng ưng nhục. Chốn ở kh�ng xa hoa, ăn uống kh�ng nồng hậu. Tới l�c sanh tử họa hoạn cũng coi đ� như kh�ng. Thật đ�ng với truyện Can Tương, Mạc Da (2) kh� c�ng tranh phong với nhau được, nhưng đ�n hiềm v� lo c� thương tổn lầm lỗi vậy". Về sau quả nhi�n đ�ng như lời của Tử Nham đ� n�i.�
Huyễn Am K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1): �oạn n�y phần đầu c� � t�n th�n ng�i Diệu Hỷ, phần cuối e Diệu Hỷ bị thương khuyết v� tr� tuệ kiến văn của ng�i qu� sắc b�n.�
(2) Can Tương, Mạc Da: Theo Ng� Việt Xu�n Thu, Can Tương, Mạc Da l� hai danh kiếm. Can Tương người đất Ng�. Mạc Da l� vợ của Can Tương. Can Tương l�m kiếm, Mạc Da cắt t�c v� m�ng tay của m�nh cho v�o trong l� v�ng sắt liền chảy th�nh kiếm. Kiếm dương gọi l� Can Tương, kiếm �m gọi l� Mạc Da. V� đương thời Can Tương v� Mạc Da l� hai vợ chồng, v� c�ng l� người đ�c kiếm, n�n kiếm h�ng gọi l� Can Tương, kiếm thư gọi l� Mạc Da.�

255.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: D� Am trụ tr�, th�ng nh�n t�nh chi thủy chung, minh t�ng l�m chi đại thể. Thường vị dư ng�n: "Vị nhất phương chủ giả, tu trạch hữu ch� hạnh nột tử tương dũ kỳ t�n, do ph�t chi hữu sơ, diện chi hữu gi�m, tắc lợi bệnh hảo x� bất khả đắc nhi ẩn hỹ. Như Từ Minh đắc Dương Kỳ, M� Tổ đắc B�ch Trượng, dĩ thủy đầu thủy, mạc chi nghịch d�".�
Huyễn Am Tập.�

255.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: D� Am khi l�m trụ tr�, th�ng suốt được trước sau của t�nh người, hiểu rọ được đại thể của t�ng l�m. Ng�i thường bảo vớita rằng: "Người l�m chủ một phương, cần phải lựa chọn kẻ nột tử c� tr� hạnh, để c�ng gi�p đỡ, cũng như t�c c� lược chải v� mặt c� gương soi, th� hay dỡ tốt xấu kh�ng thể n�o dấu được. Cũng như Từ Minh c� Dương Kỳ, M� Tổ được B�ch Trượng, chẳng kh�c g� nước h�a với nước, kh�ng c� chi phương hại nhau vậy".�
Huyễn Am Tập.�

256.- CHỮ H�N: Chuyết Am viết: Mạc học phu thụ, đồ qu� tiện mục, chung mạc năng cứu kỳ �o diệu. Cố viết: "Sơn bất yếm cao, trung hữu tr�ng nhan t�ch thủy, hải bất yếm th�m, nội hữu tứ minh cửu uy�n. Dục cứu đại đạo, yếu tại c�ng kỳ cao th�m, nhi�n hậu khả dĩ chiếu ch�c u vi, ứng biến bất c�ng hỹ".�
Dử Cận L�o thư.�

256.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am n�i: Người học đạo đời mạt ph�p chỉ học phần ngọn, hấp thụ phần ngo�i da, qu� trọng phần tai nghe, khinh rẻ nơi mắt thấy, rốt cục kh�ng thể cứu m�nh được chỗ cao xa nhiệm mầu của đạo. N�n c� c�u: "N�i c�ng cao th� trong đ� c� t�ch lũy, chồng chất nhiều hang xanh tr�ng điệp, động s�u đ� lạ. Biển c�ng s�u th� trong đ� c� h�m chứa bốn bể (1), ch�n nguồn (2). Nếu muốn nghi�n cứu đại đạo cần phải c�ng tận hết chỗ cao s�u đ�, vậy sau mới c� thể lấy đ� m� chiếu s�ng chỗ u huyền vi diệu v� ứng biến kh�ng c�ng.�
Thư gởi Cận L�o (3).�

CH� TH�CH:�

(1) Bốn bể: Dịch ở chữ tứ minh,c� nghĩa l� bốn bể ở ��ng, T�y, Nam, Bắc.�
(2) Ch�n nguồn: Dịch ở chữ cửu uy�n, l�ng s�u nhất dưới đ�y biển c� ch�n lần xo�y chuyển, n�n gọi l� ch�n nguồn.�
(3) Cận L�o: Tịnh Kh�ng Tr� Cận thiền sư, ph�p tự của Phật Chiếu Quang thiền sư.�

257.- CHỮ H�N: Chuyết Am vị Vưu Thị Lang viết: Th�nh hiền chi � h�m ho�n nhi l� minh, ưu du nhi sự hiển. Sở dụng chi sự bất kỳ dĩ tốc h�nh, nhi hứa dĩ tri cửu, bất hứa dĩ tất tiến, nhi hứa dĩ thứ cơ, dụng thị th�i th�nh hiền chi �, cố năng cận vạn thế nhi tr� v� qu� thất giả n�i nhĩ.�
Huyễn Am Tập.�

257.- DỊCH NGHĨA: Chuyết Am bảo Vưu Thị Lang (1): � của Th�nh hiền th� h�m s�c h�a ho�n m� l� s�ng tỏ, thung dung nh�n nh� m� sự r� r�ng, chỗ d�ng việc kh�ng mong ch�ng th�nh, m� hứa hẹn ở � ch� l�u bền, c�ng việc kh�ng mong quyết tiến, m� hứa hẹn ở hy vọng c�ng việc th�nh tựu. D�ng điều đ� để t�m � của Th�nh hiền, cho n�n người học đạo c� thể giữ g�n điều đ� suốt cả đời m� kh�ng lầm lỗi, ch�nh l� nghĩa thế vậy.�
Huyễn Am Tập.�

CH� TH�CH:�

(1): �oạn n�y � n�i bổn phận của người học đạo l� phải tiến kh�ng l�i bước trước kh� khăn, nhưng cũng kh�ng n�n mong việc tốc th�nh v� cấp tiến sẽ gặp nhiều trở ngại m� c� phương hại.�

258.- CHỮ H�N: Thị Lang Vưu C�ng viết: Tổ Sư dĩ tiền v� trụ tr� sự. Kỳ hậu ứng thế h�nh đạo b�ch bất đắc dĩ. Nhi�n cư tắc hồng tất thủ tế phong vũ, thực tắc th� lệ thủ sung cơ lỗi. T�n khổ tiều tụy hữu bất kham kỳ ưu, nhi vương c�ng đại nh�n chi hữu nguyện kiến nhi bất khả đắc giả. Cố kỳ sở kiến tập giai lỗi lỗi lạc lạc kinh thi�n động địa. Hậu thế bất nhi�n, cao đường quảng hạ, mỹ y phong thực, di chỉ như �, ư thị ba tuần chi đồ, thủy dương dương nhi�n động kỳ t�m, tư thư quyền m�n, dao vỹ khất l�n, thậm giả sảo thủ h�o đoạt, như ch�nh ch� quặc kim, bất phục tri thế gian hữu nh�n quả sự. Diệu Hỷ thử thư, khởi đặc vị B�c Sơn thiết, kỳ ni�m tận chư phương, tự lai tập kh�, bất di h�o ph�t, như ẩm Thương C�ng Thượng tr� chi thủy, đồng kiến can phủ. Nhược năng t�n thụ phụng h�nh, an dụng biệt cầu Phật ph�p.�
Kiến Linh Ẩn Thạch Khắc.�

258.- DỊCH NGHĨA: Thị Lang Vưu C�ng n�i: C�c bậc Tổ Sư trở về trước, vốn kh�ng c� lập chức trụ tr�. Nhưng sau đ�, v� sự bức b�ch ứng thế h�nh đạo n�n bất đắc dĩ phải đặt ra. Tuy vậy nhưng chỗ ở của c�c ng�i th� lợp bằng cỏ l�, đủ để che mưa gi�, ăn th� chỉ d�ng cơm gạo th� để đở đ�i kh�t. Thật l� vất vả tiều tụy, c� vẻ như kh�ng kham nỗi sự lo �u, thế m� vương c�ng đại nh�n tới, mong được yết kiến c�c ng�i m� cũng kh�ng được gặp. Cho n�n chỗ kiến lập việc g� của c�c ng�i đều l� những sự t�i c�n lỗi lạc, kinh thi�n động địa. Người đời sau lại kh�ng thế, th�nh thang ở nh� cao cửa rộng, ăn cơm ngon, mặc �o đẹp, muốn sai khiến việc chi chỉ cần nhếch m�p trỏ tay. Bởi thế bọn ma Ba Tuần (1) mới hay dương dương tự đắc, rung động t�m can, nhộn nhịp trước cửa quyền qu�, vẫy đu�i xin ban bố t�nh thương. Tệ hơn nữa ch�ng c�n d�ng chước kh�o để chiếm lấy, cậy quyền h�nh để cướp đoạt, giống như kẻ cắp v�ng (2) giữa ban gn�y, kh�ng biết đến thế gian n�y cũng c� luật nh�n quả. L� thư n�y của Diệu Hỷ, chẳng những chỉ gởi ri�ng cho ch�a B�c Sơn, m� trong đ� ng�i c�n nhắc tới hết tất cả những tập kh� của c�c người trụ tr� của chư phương từ trước dẫn lại kh�ng s�t một mảy may, v� như người uống nước Thượng tr� của Thương C�ng (3), th�ng suốt được gan ruột con người. Nếu ai hay tin theo v� thực h�nh lời dặn n�y th� h� tất phải cầu đến Phật ph�p ở nơi n�o kh�c nữa.�
Khắc ở bia đ� ch�a Linh Ẩn.�

CH� TH�CH:�

(1) Ba tuần: Tiếng Phạn l� P�pi. T�u dịch l� �c ma. Thứ ma vương lu�n lu�n mong dứt hại tuệ căn của con người. Ch�ng xuất hiện ngăn cản đạo nghiệp khi Phật Th�ch Ca sắp th�nh đạo.�
(2) Ăn cắp v�ng: Truyện Liệt Tử n�i: Xưa kia c� một người nước Tề th�ch c� v�ng. Một buổi s�ng nọ, nh�n l�c chợ đang đ�ng người, liền đến một tiệm v�ng, l�n lấy trộm v�ng rồi đi. Chủ tiệm v�ng bắt giữ người đ� lại v� n�i: "Tại sao trước mặt đ�m đ�ng người như vậy, m� ngươi d�m đ�nh cắp v�ng". Người kia trả lời: "Khi t�i lấy v�ng, t�i kh�ng thấy người n�o cả, m� chỉ lấy v�ng th�i". �ại � đoạn n�y răn những người tham lợi m� qu�n hết điều sĩ nhục, chỉ biết c� lợi m� qu�n mất c�i hại.�
(3) Nước Thượng tr�: Sử k� ch�p: Ph�a ��ng đất Lư Việt, c� �ng Biển Thước họ Tần t�n l� Ho�n, người quận Bột Hải. Thiếu thời l�m quảng l� một nh� trọ, nh�n c� người kh�ch t�n l� Tang Qu�n, thấy �ng Biển Thước c� tướng kỳ lạ độc đ�o, n�n �ng thường lui tới gặp gỡ. Sự tới lui như vậy đ� hơn mười năm. Nh�n l�c h�m Tang Qu�n mời Biển Thước c�ng ngồi một nơi y�n tịnh v� n�i với Biển Thước: "T�i c� một phương thuốc gia truyền, nay tuổi đ� gi�, t�i muốn truyền lại cho �ng, nhưng �ng kh�ng được tiết lậu cho ai". Biển Thước k�nh cẩn v�ng lời. Tang Qu�n liền lấy phong thuốc ở trong bọc ra trao cho Biển Thước m� bảo: "�ng h�y lấy nước Thượng tr� m� uống thuốc n�y, chỉ nội trong 21 ng�y �ng sẽ thấy được sự vật". Tang Qu�n liền lấy hết thuốc trao cho Biển Thước rồi bỗng nhi�n biến mất. Biển Thước theo đ�ng như lời dạy v� uống trong v�ng 21 ng�y, quả nhi�n Biển Thước tr�ng thấy r� được người ngo�i bức tường v� sau đ� �ng coi bệnh cho bệnh nh�n, �ng thấy suốt được cả chỗ trưng kết trong ngũ tạng. V� thế �ng nổi danh về t�i chẩn mạch, v� l� một danh y l�c đương thời. Ch� th�ch: Nước thượng tr� l� thứ nước hạt m�c ban đem c�n đọng ở tr�n l� tr�c c�nh c�y chưa rơi xuống mặt đất.�

259.- CHỮ H�N: Thị Lang Vưu C�ng vị Chuyết Am viết: T�ch Diệu Hỷ trung hưng L�m Tế chi đạo ư đi�u linh chi thu, nhi t�nh thượng khi�m hư, vị thường tr� s�nh kiến l�, b�nh sinh bất xu quyền thế, bất cẩu lợi dưỡng. Thường viết: "Vạn sự bất khả dật dự vi, bất khả sa th�i tr�. C�i hữu lợi ư thời nhi tiện ư vật giả, hữu kỳ qu� nhi v� kỳ c�ng giả. Nhược t�ng chi sa dật tắc bất tế hỹ". Bất tiếu bội phục tư ng�n, toại vi chung th�n chi giới. L�o sư tạc giả tao ngộ ch�a thượng lưu t�c Qu�n �ường, thực vị Phật ph�p chi hạnh. Thiết k� bất quyện bi nguyện, sử tiến thiện chi đồ khai minh, nhậm ch�ng chi đạo �ch đại, thứ cơ hậu sinh v�n bối, bất mưu cận tập, c�c ho�i viễn đồ, khởi bất vi t�ng l�m chi lợi tế hồ.�
Nhi�n Thị Giả K� Văn.�

259.- DỊCH NGHĨA: Thị Lang Vưu C�ng n�i với Chuyết Am: Xưa kia, Diệu Hỷ l� người trung hưng đạo ph�p của L�m Tế, giữa l�c cảnh tượng đi�u t�n, thế m� ng�i rất chuộng sự nh�ng nhường, thanh thản, chưa từng theo đuổi về sự tranh biện đấu l�. B�nh sinh ng�i kh�ng xu phụ kẻ quyền thế, kh�ng m�ng lợi dưỡng. Ng�i thường n�i: "Mọi việc kh�ng thể bu�ng l�ng t�ng � m� l�m được, kh�ng thể xa hoa bừa b�i m� giữ được. Bởi lẽ c� việc th� c� lợi cho thời m� cũng c� �ch cho vật, nhưng cũng c� việc chỉ c� lỗi lần m� kh�ng c� c�ng lao. Nếu ta cứ ph�ng t�ng sự việc ở chỗ t�ng � xa hoa th� kh�ng thể th�nh tựu được". Kẻ bất tiếu n�y nhớ m�i lời n�i ấy v� lấy đ� l�m điều răn trọn đời. L�o sư trước kia đ� được gặp ch�a thượng v� được lưu lại nghỉ ở Qu�n �ường, thật l� c�i may cho Phật ph�p. T�i tha thiết mong mỏi ng�i kh�ng qu�n t�m bi nguyện, để con đường tiến thiện được khai minh, con đường g�nh v�c việc ch�ng c�ng rộng lớn, ng� hầu đề ph�ng kẻ hậu sinh v�n bối kh�ng mưu cầu học tập những việc thiển cận m� đều ấp ủ mưu đồ những việc cao xa, th� đ� h� kh�ng phải l� việc lợi tế cho t�ng l�m vậy ư?".�
Nhi�n Thị Giả (1) K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) Nhi�n Thị Giả: Khả Am Nhi�n thiền sư, ph�p tự của �ại Tuệ Cảo thiền sư.�

260.- CHỮ H�N: Mật Am Kiệt H�a thượng viết: T�ng l�m hưng suy tại ư lễ ph�p, học giả mỹ tại hồ tục tập. Sử cổ chi nh�n s�o cư huyệt sử giản ẩm mộc thực h�nh chi ư kim thời, tắc bất khả d�. Sử kim chi nh�n phong y văn th�i, phạn lương khiết ph�, h�nh chi ư cổ thời diệc bất khả d�. An hữu tha tai, tập bất tập cố. Ph� nh�n tri�u tịch kiến giả vi thường, tất vị thi�n hạ sự ch�nh nghi như thử. Nhất đ�n khu chi tựu bỉ khứ thử, phi độc sinh nghi nhi bất t�n, tương khủng diệc bất t�ng hỹ. Dụng thị quan chi, nh�n t�nh an ư sở tập h�i kỳ vị kiến, thị kỳ thướng t�nh, hựu h� t�c qu�i.�
Dữ Thi Ty Gi�n thư.�

260.- DỊCH NGHĨA: Mật Am Kiệt(1) H�a thượng n�i: Chốn t�ng l�m hưng hay suy yếu đều lệ thuộc ở lễ ph�p. Người học đạo tốt hay xấu đều do ỏ tập tục. Cổ nh�n ở hang lỗ, uống nước suối, ăn tr�i c�y, nếu đem những việc đ� m� ứng dụng cho thời nay th� kh�ng thể được. Người đời nay mặc �o đẹp, ăn cơm gạo t�m, d�ng thức ăn ngon, nếu đem những việc đ� �p dụng cho thời xưa cũng kh�ng thể được. Vậy chẵng c� chi l� kh�c lạ đ�u? Chỉ do tập qu�n hay kh�ng tập quen đ� th�i. �i! Sự thấy biết của con người từ buổi sớm đến buổi chiều cho đ� l� việc thường, tất nhi�n họ sẽ bảo những c�ng việc trong thi�n hạ, ch�nh đều l� như thế. Nhưng nhất đ�n họ phải x� dịch từ chỗ n�y qua chỗ kh�c thấy mọi sự vật đổi thay, th� chẳng những họ chỉ sinh th�m nghi ngờ m� c�n kh�ng tin, v� c�n sợ họ cũng chẳng l�m theo l� kh�c. Nếu d�ng việc đ� quan s�t sự việc, n�n ta biết t�nh con người v� an định ở chỗ tập theo th�i quen, m� sợ h�i những sự việc chưa thấy biết. �� cũng l� thường t�nh c� chi l� qu�i gở.�
Thư gởi Thi Ty Gi�n (2).�

CH� TH�CH:�

(1) Mật Am Kiệt: T� Minh Thi�n �ồng Mật Am H�m Kiết thiền sư, ph�p tự của Ứng Am H�a thiền sư, đời thứ 17 ph�i Nam Nhạc.�
(2) Thi Ty Gi�n: Hoặc c� t�n l� Thi Sư Mặc, người đời Tống.�

261.- CHỮ H�N: Mật Am vị Ngộ Thủ Tọa viết: T�ng l�m trung duy Triết nh�n khinh nhu thiểu lập. Tử chi t�i kh� ho�nh đại, lượng độ uy�n dung, chi thượng đoan x�c, gia dĩ kiến địa ẩn mật. Tha nhật vị dị ng�n, đản tự thao hối v� lộ khu� c�c. Hủy phương ng�a hợp tr� dĩ trung đạo, vật vi thể lợi thiểu uổng. Tức chi bất xuất trần lao nhi t�c Phật sự d�.�
Dữ Tiếu Am thư.�

261.- DỊCH NGHĨA: Mật Am bảo Ngộ Thủ Tọa(1): Trong chốn t�ng l�m, duy c� người đất Triết Giang, phần nhiều khinh bạc h�n yếu, �t ai hay tự lập. �ng tuy cũng l� người đất Triết Giang, nhưng c� t�i kh� rộng lớn, lượng độ bao dung, ch� hướng ngay thực, th�m v�o đ� kiến thức lại vững v�ng, tương lai �ng ra sao chưa tiện n�i nhưng �ng phải n�n tự k�n đ�o, chớ để lộ khu� d�c, bửa h�nh vu�ng lợp lại l�m ng�i (2), giữ g�n đ�ng trung đạo. �ng chớ v� thế lợi m� khuất phục mảy may. L�m được như thế tức l� ở ngay c�i trần lao n�y m� vẫn l�m Phật sự vậy.�
Thư gởi Tiếu Am.�

CH� TH�CH:�

(1) Ngộ Thủ Tọa: Linh Ẩn Tiểu Am Liễu Ngộ thiền sư, ph�p tự của Mật Am Kiệt thiền sư.�
(2): C�ng việc của người l�m ng�i, trước hết nặn theo h�nh tr�n, rồi bửa h�nh l�m bốn, th� ng�i trở th�nh vu�ng, bửa h�nh tr�n m� l�m h�nh vu�ng, hợp h�nh vu�ng m� l�m h�nh tr�n, tượng trưng cho nghĩa h�m dung khoan dụ vậy.�

262.- CHỮ H�N: Mật Am viết: Ưng Am ti�n sư thường ng�n: "Hiền bất tiếu tương phản bất đắc bất trạch. Hiền giả tr� đạo đức nh�n nghĩa dĩ lập th�n. Bất tiếu giả chuy�n thế lợi tr� nịnh dĩ dụng sự. Hiền giả đắc ch� tất h�nh kỳ sở học, bất tiếu giả xử vị đa thiện tự t�m. �ố hiền tật năng thị dục cẩu t�i, mỹ sở bất ch�. Thị cố đắc hiền tất t�ng l�m hưng, dụng bất tiếu tắc phế. Hữu nhất vu tư bất năng an tĩnh".�
Kiến Nhạc H�a Thượng thư.�

262.- DỊCH NGHĨA: Mật Am n�i: Ưng Am ti�n sư thường n�i: "Người hiền kẻ bất tiếu tương phản nhau n�n cần phải lựa chọn. Người hiền giữ đạo đức nh�n nghĩa để lập th�n, kẻ bất tiếu ham thế lợi tr� nịnh để dụng sự. Người hiền khi đắc ch� tất l�m theo chỗ đ� học của m�nh, kẻ bất tiếu ở ng�i vị n�o cũng chỉ chiếm cứ ri�ng tư. Gh�t kẻ hiền, ghen người t�i, ham thị dục, cầu lợi dưỡng, l�m bất cứ một việc g� họ cũng chẳng từ nan. Thế n�n, được người hiền th� t�ng l�m hưng thịnh, d�ng kẻ bất tiếu th� t�ng l�m suy vi. Nếu trong t�ng l�m c� một kẻ bất tiếu xen v�o tất nhi�n nơi đ� kh�ng thể an tĩnh được".�
Thư gởi Nhạc H�a Thượng (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Nhạc H�a thượng: Linh Ẩn T�ng Nguy�n S�ng Nhạc thiền sư, ph�p tự của Mật Am Kiệt thiền sư.�
(2) : .�

263.- CHỮ H�N: Mật Am viết: Trụ tr� hữu tam mạc, sự phồn mạc cụ, v� sự mạc tầm, thị phi mạc biện. Trụ tr� nh�n đạt thử tam sự, tắc bất bị ngoại vật sở hoặc hỹ.�
Tuệ Thị Giả K� Văn.�

263.- DỊCH NGHĨA: Mật Am n�i: Trụ tr� c� ba việc chớ n�n l�m: việc nhiều chớ n�n sợ, kh�ng việc chớ b�y đặt, phải tr�i chớ n�n biện. Người trụ tr� một khi đ� thấu suốt được ba điều n�y th� kh�ng bị ngoại vật l�m m� hoặc.�
Tuệ Thị Giả K� Văn (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Tuệ Thị Giả: Ngu Cực Tuệ thiền sư, ph�p tự của Hu�n Thạch thiền sư.�

264.- CHỮ H�N: Mật Am viết: Nột tử l� h�nh khuynh t�, tố hữu bất thiện chi t�ch giả. T�ng l�m hỗ tri, thử bất t�c tật, duy ch�ng nh�n vị chi hiền, nhi nội thực bất tiếu giả, th�nh khả tật d�.�
Dữ Phổ Từ thư.�

264.- DỊCH NGHĨA: Mật Am n�i: Kẻ nột tử l�m theo những lời lệch lạc gian t�, vốn c� những dấu vết kh�ng hay, trong chốn t�ng l�m ai nấy đều biết r�, th� người đ� chưa đủ để lo. Duy c� người m� ch�ng nh�n ai cũng cho l� hiền m� trong t�m họ lại mang đ�ều bất tiếu, người đ� mới thực đ�ng lo vậy.�
Thư Gởi Phổ Từ (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Phổ Từ: Tuyết Phong S�ng Th�nh Phổ Từ Uẩn Văn thiền sư, ph�p tự của K�nh Sơn Cảo thiền sư.�

265.- CHỮ H�N: Mật Am vị Thủy Am viết: Nh�n hữu hủy nhục, đương thuận thụ chi, cự khả khinh th�nh thanh ng�n vọng trần quản kiến. �ại xuất tiện nịnh hữu loại, t� sảo đa phương, ho�i hiểm b� giả hiếu s�nh tư t�m, khởi sai kỵ giả, thi�n phế c�ng nghị. C�i thử bối xu thượng hiệp x�c, sở kiến �m đoản. Cố dĩ tự dị vi bất quần, dĩ trở nghị vi xuất ch�ng. Nhi�n k� tri ng� sỡ dụng thung thị, nhi hủy b�ng cố tự tại bỉ, cửu nhi tự minh, bất tu biện bạch. Diệc bất tất chủ ng� chi thị nhi kiết x�c ư nh�n, tắc thứ khả dĩ vi l�m hạ nh�n d�.�
Dữ Thủy Am thư.�

265.- DỊCH NGHĨA: Mật Am n�i với Thủy Am (1): Con người c� l�c bị hủy nhục, n�n phải thuận theo chịu đựng, h� lại n�ng nổi nghe lời người ta n�i, vội tr�nh b�y bừa b�i chỗ quản kiến của m�nh. �ại để kẻ phỉnh nịnh c� nhiều loại, gian dối c� nhiều c�ch. Kẻ mang t�m dối tr� bất b�nh th� th�ch bu�ng thả t�m tư, kẻ tạo mối nghi ngờ ghen gh�t th� hay bỏ bẵng c�ng nghị. Bởi lẽ, chỗ xu thượng của bọn đ� th� chật hẹp g� b�, chỗ thấy nghe của họ th� mờ tối thiển cận, nhưng m� ch�ng vẫn đem chỗ tự kh�c lạ của họ l�m bất qu�n (mọi người kh�ng bằng), lấy chỗ ngăn ngừa c�ng luận của họ l�m xuất ch�ng (hơn tất cả mọi người). Nhưng khi ta đ� biết chỗ d�ng việc của ta l� ho�n to�n phải, m� sự huỷ b�ng lẽ cố nhi�n l� tự ở kẻ kh�c, th� �t l�u sau việc đ� tự n� sẽ r� r�ng, kh�ng cần phải biện bạch, v� cũng bất tất phải chủ trương lẽ phải ở ta m� bới m�c đụng chạm đến người kh�c. �ược như thế th� người đ� khả dĩ l�m người trong chốn t�ng l�m được.�
Thư gởi Thủy Am.�

CH� TH�CH:�

(1): �ại � đoạn n�y n�i, người học đạo giữ được � ch� thuần nhất th� kh�ng quản ngại chi sự khen ch� hủy b�ng.�

266.- CHỮ H�N: Tự �ắc Huy H�a thượng viết: �ại ph�m nột tử, th�nh nhi hướng ch�nh, tuy ngu diệc khả dụng. Nịnh nhi ho�i t�, tuy tr� chung vi hại. ��i xuất l�m hạ nh�n, th�o t�m bất ch�nh, tuy hữu t�i năng nhi bất khả lập hỹ.
Kiến Giản �ường thư.�

266.- DỊCH NGHĨA: Tự �ắc Huy H�a thượng n�i: �ại ph�m kẻ nột tử, l�ng th�nh thật m� hướng về đường ch�nh, tuy l� kẻ ngu si cũng c� thể d�ng được việc, t�m xiểm nịnh lại theo đường lối t�, tuy l� kẻ tr� tuệ chung qui cũng chỉ l�m hại đạo. �ại để những người trong chốn t�ng l�m, nếu mang l�ng bất ch�nh, tuy l� kẻ c� t�i năng nhưng kết cục cũng vẫn kh�ng thể lập th�n được.�
Kiến Giản �ường.�

267.- CHỮ H�N: Tự �ắc viết: �ại Tr� thiền sư đặc s�ng Thanh qui, ph� cứu mạt ph�p Tỳ khưu bất ch�nh chi tệ. Do thị tiền hiền tu�n thừa, quyền quyền phụng h�nh. Hữu gi�o h�a, hữu điều l�, hữu thủy chung. Thiệu Hưng chi bản, t�ng l�m thượng hữu l�o th�nh giả, năng thủ điền h�nh, bất cảm tư tu nhi khứ tả hữu, cận ni�n dĩ lai, thất kỳ t�ng tự. Cương bất cương, kỷ bất kỷ. Tuy hữu cương kỷ an đắc nhi ch�nh chư. Cố viết: "Cử nhất cương tắc ch�ng mục trương, thỉ nhất cơ tắc vạn sự huy". ��i hồ cương kỷ bất chấn, t�ng l�m bất hưng. Duy cổ nh�n thể bản dĩ ch�nh mạt. ��n ưu ph�p độ chi bất nghi�m, bất ưu học giả ch� thất sở. Kỳ sở ch�nh tại ư c�ng. Kim chư phương chủ giả, dĩ tư hỗn c�ng. Dĩ mạt ch�nh bản. Thượng giả cẩu lợi bất dĩ đạo, hạ giả tắc lợi bất dĩ nghĩa. Thượng hạ mậu loạn, t�n chủ hỗn h�o. An đắc nột tử hướng ch�nh nhi t�ng l�m chi hưng hồ.�
Dữ Vưu Thị Lang thư.�

267.- DỊCH NGHĨA: Tự �ắc n�i: �ại Tr� thiền sư đặc biệt chế ra Thanh qui, cốt để cứu gi�p c�i tệ hại bất ch�nh của c�c Tỳ khưu đời mạt ph�p. Bởi thế c�c bậc tiền hiền noi theo v� truyền thừa, răm rắp l�m theo, c� gi�o h�a, c� điều l�, c� trước sau. Từ cuối ni�n hiệu Thiệu Hưng trở về sau, trong c�c chốn t�ng l�m c�n c� c�c bậc l�o th�nh, vẫn giữ được khu�n mẫu ph�p tắc, kh�ng d�m gi�y ph�t n�o gạt bỏ những qui điều. Nhưng những năm gần đ�y, trong chốn t�ng l�m l�m mất hết cương kỷ đầu mối, cương chẳng ra cương, kỷ chẳng ra kỷ. Tuy c� giữ được cương kỷ chăng nữa, nhưng cũng chẳng được đ�ng đắn như xưa. Cho n�n n�i: "Nhắc một mối giềng lưới, th� mọi mắt lưới đều mở rộng, hư một cơ hội th� mu�n việc điều hỏng". Hầu như cương kỷ kh�ng đưuợc chấn chỉnh th� t�ng l�m kh�ng được hưng thịnh. Duy c� cổ nh�n, mới x�t gốc để chỉnh ngọn, n�n c�c ng�i chỉ lo ph�p độ kh�ng được nghi�m chỉnh, kh�ng lo người học đạo kh�ng c� nơi để tu, m� nơi chốn đ� ch�nh phải l� nơi c�ng cộng. Nay những người l�m chủ ở c�c nơi, đều lấy việc tư lẫn v�o việc c�ng, lấy phần ngọn để chỉnh phần gốc. Người tr�n chỉ vụ lợi kh�ng nghĩ tới đạo, kẻ dưới th� cướp lợi kh�ng đo�i đến nghĩa. Tr�n dưới rối bời, kh�ch chủ hỗn loạn, l�m sao c�c nột tử c� thể quay về đường ch�nh m� l�m hưng thịnh t�ng l�m được vậy ư?�
Thư gởi Vưu Thị Lang.�

268.- CHỮ H�N: Tự �ắc viết: Lương ngọc vị phẫu, ng�a thạch v� vị. Danh k� vị tr�, n� đ�i tương tạp. ��i kỳ phẫu nhi o�nh chi tr� nhi th� chi, tắc ngọc thạch n� k� ph�n hỹ. Ph� nột tử chi hiền đức nhi vị dụng d�, hỗn ư tr� nh�n trung k�nh h� biện diệt. Yếu tại cao minh chi sĩ, dĩ c�ng luận cử chi, nhậm dĩ chức sự, nghiệm dĩ t�i năng, tr�ch dĩ th�nh sự, tắc dữ dong lưu qu�nh nhi�n bất đồng hỹ.�
Dữ Hoặc Am thư.�

268.- DỊCH NGHĨA: Tự �ắc n�i: Ngọc qu� khi c�n nằm trong quặng n�o kh�c chi sỏi đ�, ngựa k� khi chưa dong ruổi đường trường th� lẫn c�ng với ngựa n�, ngựa đ�i (ngựa h�n). Tới khi bửa quặng đ� để m�i giũa vi�n ngọc, dong ruổi đường trường để thử con ngựa k�, th� ph�n biệt ngay ngọc đ�, ngựa n� ngựa k� r� r�ng. �i! Kẻ nột tử hiền đức, khi chưa d�ng đến th� họ lẫn lộn ở đ�m đ�ng người, l�m sao m� biện biệt được. Vậy n�n, điều cốt yếu l� c�c bậc cao minh phải đem c�ng luận cất nhắc họ, đem họ ra l�m c�c chức vụ, để chi�m nghiệm t�i năng tr�ch nhiệm c�ng việc, th� kh�c xa hẳn với bọn tầm thường vậy.�
Thư gởi Hoặc Am (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Hoặc Am: Hoặc Am thiền sư, ph�p tự của Hộ Quốc Cảnh Nguy�n thiền sư.�

269.- CHỮ H�N: Hoặc Am Thể H�a thượng, sơ sam Thử Am Nguy�n B� �ại, ư Thi�n Thai Hộ Quốc. Nh�n thượng đường cử B�ng M� Tuyển Phật tụng. Ch� thử thị tuyển Phật tr�ng chi c�. Thử Am h�t chi. Hoặc Am đại ngộ. Hữu đầu cơ tụng viết: "Thương lượng cực xứ kiến đề mục, đồ lộ c�ng bi�n nhập th� tr�ng. Ni�m khởi h�o đoan phong vũ kho�i, gi� hồi bất t�c Th�m hoa lang" Tự thử nặc t�ch Thi�n Thai, Thừa tướng Tiền C�ng, mộ kỳ vi nh�n, n�i dĩ Thi�n Phong Chi�u �ề, miễn linh ứng thế. Hoặc Am văn chi viết: "Ng� bất giải huyền dương đầu m�i cẩu nhục d�". Tức ti�u độn khứ.�

269.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am Thể (1) H�a thượng, khi mới tới tham thiền ng�i Thủ Am Nguy�n B� �ại ở ch�a Hộ Quốc n�i Thi�n Thai. Nh�n khi l�n ph�p đường, Hoặc Am đem b�i tụng "M� B�ng Tuyển Phật" (2) ra để hỏi. Khi nhắc đến c�u: "��y l� tuyển Phật tr�ng", ng�i Tử Am qu�t l�n một tiếng lớn, Hoặc Am nh�n thế đại ngộ, liền tr�ch b�i tụng đầu cơ rằng:�

Suy lường thấu triệt thấy ti�u đề,�
Tuyển Phật tr�ng thi quyết một bề.�
Ngọn b�t tung ho�nh mưa gi� cuốn,�
Th�m Hoa chức ấy chẳng ham m�.�

Rồi ngay sau đ�, ng�i ẩn t�ch ở n�i Thi�n Thai. Quan Thừa Tướng Tiền C�ng (3) mến ng�i l� danh nh�n muốn thỉnh ng�i về trụ tr� ch�a Chi�u �ề ở Thi�n Phong v� khuy�n ra ứng thế. Hoặc Am nghe biết, ng�i n�i: (4) "T�i kh�ng biết treo đầu d� b�n thịt ch�". Ng�i liền trốn đi ngay đ�m ấy.�

CH� TH�CH:�

(1): �oạn n�y cốt để minh thị bậc tr� thức c� đủ tuệ nh�n th� chỉ cần một lời hay n�i nửa c�u cũng đủ để l�m cơ duy�n liễu ngộ.�
(2) B�ng M� Tuyển Phật: B�ng cư sĩ c� tới tham học hai ng�i M� Tổ v� Thạch �ầu. Một h�m B�ng cư sĩ hỏi ng�i M� Tổ: "Người kh�ng c�ng mu�n ph�p l�m bạn l� người thế n�o?". M� Tổ trả lời: "�ợi khi n�o �ng uống một ngụm hết cả nước s�ng Giang T�y, ta sẽ n�i cho �ng hay". B�ng cư sĩ đại ngộ, b�n tr�nh b�i kệ:�

Mười phương c�ng tụ hội,�
Mọi người học v� vi.�
��y l� tuyển Phật tr�ng,�
T�m kh�ng cập đệ quy.�

(3) Tiền C�ng: t�n l� Tiền Tượng Ti�n, t�n chữ l� Tư Nguy�n, người đất T� Ch�u.�
(4) Treo đầu d� b�n thịt ch�: Bạch V�n �oan thiền sư một h�m ở trong trượng thất c� nhắc đến b�i thị ch�ng của V�n M�n, trong đại ch�ng đều kh�ng ai khế ngộ, n�n đem hỏi ng�i Ngũ Tổ Diễn. Ng�i trả lời: "�� l� chuyện treo đầu d� b�n thịt ch�".�

270.- CHỮ H�N: C�n �ạo sơ, Hạt �ường trụ Quốc Thanh, nh�n kiến Hoặc Am t�n Vi�n Th�ng tượng viết: "Bất y bản phận, n�o loạn ch�ng sanh. Chi�m chi ngưỡng chi, hữu nh�n như manh. Trường An phong nguyệt qu�n kim t�ch, na c� nam nhi m� b�ch h�nh". Hạt �ường kinh hỷ viết: "Bất vị Thử Am hữu thử nhi". Tức biến s�ch chi, toại đắc ư Giang T�m, cố ư tr� nh�n trung, thỉnh sung đệ nhất tọa.�
Thi�n Thai D� Lục.�

270.- DỊCH NGHĨA: Năm đầu ni�n hiệu C�n �ạo (1), Hạt �ường (2) trụ tr� ch�a Quốc Thanh, nh�n một h�m thấy Hoặc Am l�m b�i t�n khắc v�o ch�n tượng ng�i Vi�n Th�ng rằng:�

Kh�ng y bản phận, n�o loạn ch�ng sanh,�
Ngắm đấy nh�n đấy, c� mắt như manh.�
Trường An trăng gi� xưa nay tỏ,�
Sờ v�ch m� đi kẻ lữ h�nh.�

Hạt �ường vừa kinh ngạc vừa mừng v� n�i: "��u biết Thử Am c� đứa trẻ n�y". Ng�i liền t�m kiếm khắp nơi, cuối c�ng gặp Hoặc Am ở đất Giang Tam, liền thỉnh sung v�o ng�i vị thứ nhất đ�m đ�ng người.�
Thi�n Thai D� Lục.�

CH� TH�CH:�

(1): �ại � đoạn n�y chỉ r� c�ch trọng vọng người xưa c� t�i đức.�
(2) Hạt �ường: Linh Ẩn Hạt �ường Tuệ Viễn thiền sư, ph�p tự của Vi�n Ngộ Cần thiền sư.�

271.- CHỮ H�N: Hoặc Am C�n �ạo sơ, phi�n nhi�n phỏng Hạt �ường ư Hổ Kh�u. C� T� đạo tục văn kỳ cao phong, tức nghệ quận cử thỉnh trụ th�nh trung Gi�c B�o. Hoặc Am văn chi viết: "Thử Am ti�n sư ch�c ng� tha nhật ph�ng L�o Thọ chỉ, kim nhược hợp ph� khế hỹ". Toại h�n nhi�n ứng mệnh. C�i Gi�c B�o cựu danh L�o Thọ am d�.�
Hổ Kh�u K� Văn.�

271.- DỊCH NGHĨA: Năm đầu ni�n hiệu C�n �ạo (1), Hoặc Am bỗng nhi�n tới thăm Hạt �ường ở ch�a Hổ Kh�u. Kẻ đạo người tục đất C� T�, nghe biết phong c�ch cao q�y của Hoặc Am, liền n� nức tới thăm v� thỉnh ng�i trụ tr� ch�a Gi�c B�o ở trong th�nh. Hoặc Am nhận lời v� n�i: "Thủ Am ti�n sư trước khi tịch, ng�i c� dặn ta, ng�y sau n�y nếu gặp ch�a L�o Thọ th� ở, nay h�nh như hợp với sấm k�". Ng�i liền vui vẻ ứng mệnh. Bởi lẽ ch�a Gi�c B�o xưa kia c� t�n l� L�o Thọ Am.�
Hổ Kh�u K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) C�n �ạo: Ni�n hiệu đời vua Hiếu T�n nh� Nam Tống.�

272.- CHỮ H�N: Hoặc Am nhập viện hậu. Th� chủ thỉnh tiểu sam. Viết: "�ạo thường nhi�n nhi bất du. Sự hữu tệ nhi tất biến. T�ch Giang T�y, Nam Nhạc chư Tổ. Ngược k� cổ vi huấn, khảo kỳ đ�ng phủ, tr� dĩ trung đạo, vụ hợp nh�n t�m, dĩ ngộ vi tắc. Sở dĩ tố phong lăng nhi�n, đại kim vị dẫn. Nhược ước nột tăng m�n hạ, ng�n tiền tiến đắc khuất ng� t�ng ph�ng, c� hạ ph�n minh trầm mai Phật Tổ. Tuy nhi�n như thị, h�nh đ�o thủy c�ng xứ, tọa kh�n v�n khởi thời". Do thị truy tố hỷ sở vị văn, qui giả như thị.�
Ngữ Lục Dị Thử.�

272.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am sau khi đ� trụ tr� ch�a Gi�c B�o, nh�n c� th� chủ thỉnh ng�i tiểu sam (thuyết ph�p). Ng�i n�i: "�ạo vẫn thường trụ vắng lặng m� kh�ng biến đổi, sự c� cũ mới tốt xấu n�n c� biến thi�n. Xưa kia c�c Tổ Giang T�y, Nam Nhạc đều thường chi�m nghiệm lời của cổ nh�n l�m b�i học, để xem x�t sự việc n�n l�m, giữ đ�ng mức trung đạo, cốt hợp với l�ng người, lấy liễu ngộ l�m ph�p tắc. Vậy n�n phong c�ch thuần ph�c của c�c ng�i vẫn si�u việt cho đến tận đời nay vẫn chưa mất. Nếu đem ước v�o m�n hạ của nột tăng đ�y, th� những người tuy đ� tiến được ở phần đầu của c�u n�i, đ� chỉ l� những kẻ l�m khuất t�ng phong ta, những người tuy hiểu r� được phần cuối của c�u n�i, th� đ� cũng l� những kẻ ch�n ch�m Phật Tổ. Tuy thế, những ai đi được tới chỗ c�ng tận của bến nước, th� khi đ� cũng c� thể ngồi an tĩnh để thưởng thức m�y bay". Bởi thế, tăng tục rất mừng rỡ được nghe, v� qui tụ về với ng�i đ�ng như họp chợ.�
Ngữ Lục Dị Thử.�

273.- CHỮ H�N: Hoặc Am k� lĩnh trụ tr�, sĩ thứ hấp nhi�n lai khứ. Nột tử truyền chỉ Hổ Kh�u. Hạt �ường viết: "Giả c� sơn man đỗ ảo tử, ph�ng phạ manh thiền trị nễ na, nhất đội d� Hồ tinh". Hoặc Am văn chi dĩ kệ đ�p viết: "Sơn man đỗ oảo đắc năng tăng, lĩnh ch�ng khu�ng đồ tự bất tằng. Việt c�ch đảo ni�m thiều chửu b�nh, phạ manh thiền trị d� hồ tăng". Hạt �ường tiếu nhi dĩ.�
K� Văn.�

273.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am đ� nhận l�nh chức trụ tr� (1), kẻ sĩ thứ qui tụ về với ng�i rất đ�ng. C�c nột tử đưa tin n�y đến ng�i Hạt �ường ch�a Hổ Kh�u. Ng�i thấy vậy liền n�i đ�a:�

G� kia ương ngạnh tựa sơn man,�
V�u thứ thiền m� chạy dọc ngang.�
��nh ph�ch g� s�nh ra vẻ lạ,�
Bảo ban một bọn d� hồ tinh.�

Hoặc Am sau khi nghe biết chuyện, cũng viết b�i kệ đ�p lại:�

Sơn man ương ngạnh gh�t m� chi,�
L�nh ch�ng khu�ng đồ mới trụ tr�.�
C�n chổi ngược chiều như việt c�ch,�
Thiền m� vịn lấy chữa tăng si.�

Hạt �ường chỉ cười m� th�i.�
K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1): �ại � đoạn n�y tr�nh b�y về c�ch d�ng chỗ vi diệu của cổ nh�n để khen ch� h�a độ.�

274.- CHỮ H�N: Hoặc Am vị Thị Lang Tằng C�ng ��i viết: Học đạo chi yếu h�nh thạch chi định vật, tr� kỳ b�nh nhi dĩ, thi�n trọng khả hồ. Suy tiền cận hậu kỳ thi�n nhất d�. Minh thử khả học đạo hỹ.�
Kiến Tằng C�ng thư.�

274.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am bảo Thị Lang Tằng C�ng ��i: Yếu chỉ của sự học đạo, cũng như quả c�n để định vật nặng nhẹ, chỉ cần giữ n� cho thăng bằng. Nếu n� nghi�ng nặng về một b�n n�o đ� c� thể được chăng? �ẩy về ph�a trước hoặc dịch về ph�a sau l� bị nghi�ng về một b�n rồi. Người hiểu r� được nghĩa n�y mới c� thể học đạo được.�
Thư gởi Tằng C�ng.�

275.- CHỮ H�N: Hoặc Am viết: �ạo đức n�i t�ng l�m chi bản, nột tử n�i đạo đức chi bản. Trụ tr� nh�n kh� yếm nột tử, thị vong đạo đức giả. �ạo đức k� vong, tương h� dĩ tu gi�o h�a chỉnh t�ng l�m dụ học lai. Cổ nh�n thể bản dĩ ch�nh mạt. Ưu đạo đức chi bất h�nh, bất ưu t�ng l�m chi thất sở. Cố viết: "T�ng l�m bảo ư nột tử, nột tử bảo ư đạo đức". Trụ tr� v� đạo đức tắc t�ng l�m phế hỹ.�
Kiến Giản �ường thư.�

275.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am n�i: �ạo đức tức l� gốc của t�ng l�m, nột tử l� gốc của đạo đức. Người trụ tr� ch�n gh�t v� bỏ rơi kẻ nột tử tức l� qu�n mất đạo đức. Nếu đ� qu�n mất đạo đức th� c�n đem g� để sửa sang việc gi�o h�a, chỉnh đốn chốn t�ng l�m, dụ dẫn kẻ tới học. Cổ nh�n x�t gốc để chỉnh ngọn, n�n chi lo kh�ng học h�nh được phần đạo đức, chứ kh�ng lo mất nơi chốn của t�ng l�m. Cho n�n n�i: "T�ng l�m giữ g�n nột tử, nột tử giữ g�n đạo đức". Người trụ tr� m� kh�ng c� đạo đức,th� chốn t�ng l�m phải hoang phế vậy.�
Thư gởi Giản �ường.�

276.- CHỮ H�N: Hoặc Am viết: Ph� vi thiện tri thức yếu tại tri hiền bất tại tự hiền. Cố thương hiền giả ngu, tế hiền giả �m, tật hiền giả đoản. �ắc nhất th�n chi vinh, bất như đắc nhất thế chi danh, đắc nhất thế chi danh, bất như đắc nhất hiền nột tử. Sử hậu học hữu sự, t�ng l�m hữu chủ d�.�
Dữ Vi�n Cực thư.�

276.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am n�i: �i! L�m sao bậc thiện tr� thức, điều cốt yếu l� ở chỗ biết người hiền, kh�ng phải ở chỗ tự m�nh l� người hiền. Cho n�n kẻ hại người hiền l� kẻ ngu, che đậy người hiền l� kẻ tối, gh�t người hiền l� kẻ dỡ. G�y được c�i vinh hiển cho th�n m�nh, kh�ng bằng g�y được c�i tiếng thơm một đời. �ược tiếng thơm một đời kh�ng bằng g�y được một kẻ nột tử c� hiền đức, để kẻ hậu học c� thầy, chốn t�ng l�m c� chủ vậy.�
Thư gởi Vi�n Cực (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Vi�n Cực: Ẩn Tĩnh Vi�n Cực Ngạn Sầm thiền sư, ph�p tự của V�n Cư Như thiền sư.�

277.- CHỮ H�N: Hoặc Am thi�n Ti�u Sơn chi tam tải. Thực Thuần Hy lục ni�n b�t nguyệt tứ nhật d�. Ti�n thị vi dạng, tức thủ thư tịnh nghi�n nhất ch�ch, biệt quận th� Thị Lang Tằng C�ng ��i. Ch� trung dạ h�a khứ. C�ng dĩ kệ điệu chi viết: "Phi�n phi�n ch�ch l� trực t�y phong, nhất vật hồn v� b� đại trung. Lưu hạ ��o hoằng tương để dụng. L�o phu v� b�t ph�n hư kh�ng".�
H�nh trạng.�

277.- DỊCH NGHĨA: Hoặc Am dời về trụ tri ch�a Ti�u Sơn được ba năm, đến ng�y mồng 4 th�ng 8, ni�n hiệu Thuần Hy năm thứ s�u, trước khi nhuốm bệnh, ng�i liền viết một l� thư v� gởi k�m theo một nghi�n mực tới c�o biệt quan Quận th� Thị Lang Tằng C�ng ��i, v� v�o nửa đ�m h�m đ� ng�i thị tịch. Tằng C�ng ��i c� l�m b�i kệ truy điệu ng�i như sau:�

Gi� T�y phơi phới chiếc gi�y bay,�
Chẳng một vật dung t�i vải n�y.�
�ể lại nghi�n s�nh th�m nhớ tiếc,�
Hư kh�ng b�t tả dễ ai hay.(1)�
H�nh Trạng.�

CH� TH�CH:�

(1): C�u n�y � n�i c�ng đức lớn lao của Hoặc Am v� như hư kh�ng, kh� thể đem b�t n�o diễn tả hết được.�

278.- CHỮ H�N: Hạt �ường Viễn H�a thượng vị Hoặc Am viết: Nh�n chi t�i kh� tự hữu đại tiểu, th�nh bất khả gi�o. Cổ chử tiểu giả bất khả ho�i đại, c�nh đoản giả bất khả cập th�m. Si cưu dạ lo�t tảo s�t thu h�o. Ch� xuất s�n mục chi bất kiến kh�u sơn, c�i phận định d�. T�ch Tĩnh Nam �ường truyền ��ng Sơn chi đạo. Dĩnh ngộ u �o th�m thiết trứ minh. ��i ứng thế trụ tr�, sở ch� bất chấn. Vi�n Ngộ ti�n sư qui Thục. �ồng Phạm H�a thượng phỏng chi �ại T�y. Kiến Tĩnh xuất lược ph�m b�ch thỉ phế. Ti�n sư chung bất vấn. Hồi ch� trung lộ. Phạm viết: "Tĩnh dữ c�ng vi đồng sam đạo hữu, v� nhất ng�n khải địch chi h� d�". Ti�n sư viết: "Ứng thế l�m ch�ng yếu tại ph�p lệnh vi ti�n. Ph�p lệnh chi h�nh tại kỳ tr� năng. Năng dữ bất năng dĩ kỳ tố phận, khởi khả gi�o d�". Phạm hạm chi.�
Hổ Kh�u K� Văn.�

278.- DỊCH NGHĨA: Hạt �ường Viễn H�a thượng bảo Hoặc Am: T�i kh� của con người tự n� c� lớn nhỏ, thực kh�ng thể do nơi gi�o h�a. Cho n�n, giấy nhỏ kh�ng thể g�i được vật lớn, d�y ngắn đ�u m�c được nước nơi giếng s�u. Chim c� m�o t�m ăn ban đ�m, mắt n� c� thể thấy được con bọ ch�t, x�t được sợi l�ng tơ ở m�a thu. Nhưng về ban ng�y, d� n� c� dương mắt l�n cũng kh�ng thấy được vật lớn như g� n�i. V� lẽ ch�ng đ� c� sự an b�i ph�n định ri�ng biệt. Xưa kia Tĩnh Nam �ường (1) truyền b� đạo ph�p của ph�i Nam Sơn, ng�i l� người th�ng minh dĩnh ngộ, u �o th�m huyền, thấu đ�o kh�c triết. Nhưng tới khi ra ứng thế trụ tr�, ng�i đến bất cứ nơi n�o cũng kh�ng thể l�m cho nơi đ� chấn hưng được. Một h�m Vi�n Ngộ thiền sư trở về đất Thục, c� gh� thăm ch�a �ại T�y, c�c ng�i thấy Tĩnh Nam �ường l� người hốt lược kh�ng cẩn thận, ph�m trăm việc trong chốn t�ng l�m đều bỏ b�. Tuy vậy m� ti�n sinh kh�ng c� một lời hỏi han khuy�n nhủ. Khi về tới giữa đường, Phạm H�a thượng n�i: "Tĩnh Nam �ường c�ng với ng�i l� bạn đạo c�ng tham học với nhau, sao ng�i kh�ng ngỏ một lời mở bảo dắt dẫn". Ti�n sư n�i: "Ứng thế l�nh ch�ng, điều cần yếu l� ph�p lệnh l�m đầu. Thực h�nh ph�p lệnh l� do tr� tuệ t�i năng. T�i năng v� kh�ng c� t�i năng l� tố phận của mỗi người, đ�u c� thể gi�o h�a được vậy". Phạm H�a thượng gật đầu.�
Hổ Kh�u K� Văn.�

CH� TH�CH:�

(1) Tĩnh Nam �ường: Nam �ường Nguy�n Tĩnh thiền sư ch�a �ại T�y, ph�p tự của Ngũ Tổ Diễn thiền sư.�

279.- CHỮ H�N: Hạt �ường viết: Học đạo chi sĩ yếu ti�n ch�nh kỳ t�m, nhi�n hậu khả dĩ ch�nh kỷ ch�nh vật. Kỳ t�m k� ch�nh tắc vạn vật định hỹ. Vi văn t�m trị nhi th�n loạn giả. Phật Tổ chi gi�o do nội cập ngoại, tự cận chi viễn. Thanh sắc hoặc ư ngoại, tứ chi chi tật giả. Vị kiến t�m ch�nh nhi bất năng tri vật, th�n ch�nh nhi bất năng h�a nh�n. C�i nhất t�m vi căn bản, vạn vật di chi diệp. Căn bản tr�c thực, chi diệp vinh mậu. Căn bản kh� tụy, chi diệp yểu triết. Thiện học đạo giả trị nội dĩ dịch ngoại, bất tham ngoại dĩ hại nội. Cố đạo vật yếu tại thanh t�m. Ch�nh nh�n cố ti�n ch�nh kỷ, t�m ch�nh kỷ lập nhi vạn vật bất t�ng h�a giả vị chi hữu giả.�
Dữ Nhan Thị Lang thư.�

279.- DỊCH NGHĨA: Hạt �ường n�i: Kẻ sĩ học đạo cần biết ch�nh t�m l�m đầu, vậy sau mới c� thể ch�nh m�nh v� ch�nh sự vật. T�m đ� ch�nh th� an định được vạn vật. Ta chưa hề nghe thấy t�m đ� trị m� th�n lại loạn. Gi�o ph�p của Phật Tổ do từ b�n trong m� kịp đến b�n ngo�i, từ gần đến xa. M� hoặc thanh sắc ở b�n ngo�i l� bệnh của tứ chi, vọng t�nh ph�t khởi ở trong l� bệnh của t�m ph�c. Ta chưa bao giờ thấy t�m đ� ch�nh m� kh�ng hay gi�o h�a được người. Bởi lẽ, lấy nhất t�m l�m cội gốc, vạn vật l�m c�nh l�, nếu cội gốc khỏe chắc th� c�nh l� tốt tươi, cội gốc kh� gầy, c�nh l� tất h�o g�y. Người kh�o học đạo, trước hết phải trị nơi nội t�m để chống lại ngoại vật, đừng c� tham ngoại vật để hại nội t�m. Cho n�n muốn dẫn đạo được vật, điều cần thiết l� ở chỗ t�m thanh tịnh. Muốn ch�nh người tất nhi�n trước phải ch�nh m�nh. Nếu t�m đ� ch�nh, m�nh đ� lập m� vạn vật kh�ng theo chỗ gi�o h�a của m�nh, th� việc đ� chưa từng c� vậy.�
Thư gởi Nhan Thị Lang (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Nhan Thị Lang: Người triều nh� Tống, t�n l� Nhan Kỳ Phục, t�n chữ l� Di Trọng, theo học ở L� Vinh C�ng, l�m chức quan Thị Lang.�

280.- CHỮ H�N: Giản �ường Cơ H�a thượng, trụ B� Dương Quản Sơn cận nhị thập tải. Canh l� phạn thử, nhược tuyệt � ư vinh đạt. Thường hạ sơn văn lộ b�ng ai khấp thanh. Giản �ường trắc nhi�n đ�i tu�n chi. Nhất gia h�n tật, cận vong lưỡng khẩu, bần v� liễm cụ đặc tựu thi đại quan t�ng chi. Hương nh�n cảm th�n bất dĩ. Thị Lang L� C�ng (Thung Ni�n) vị sĩ đại phu viết: "Ng� hương cơ l�o hữu đạo nột tử d�. Gia dĩ từ huệ cập vật, Quản Sơn an năng cửu xử hồ". Hội Khu Mật U�ng (Minh Viễn), Tuy�n Phủ chư lộ đạt vu Cửu Giang, Quận th� L�m C�ng (Th�c �ạt), hư Vi�n Th�ng ph�p tịch nghinh chi. Giản �ường văn mệnh n�i viết: "Ng� đạo chi h�nh hỹ". Tức h�n nhi�n duệ trượng nhi lai. �ang tọa thuyết ph�p viết: "Vi�n Th�ng bất khai sinh dược phố, đan đan chỉ m�i tử mi�u đầu. Bất tri na c� v� tư to�n, khiết trược th�ng th�n l�nh h�n lưu". Chuy tố kinh dị. Ph�p tịch nh�n tư đại chấn.�
Lại Am Tập.�

280.- DỊCH NGHĨA: Giản �ường Cơ H�a thượng, trụ tr� ch�a Quản Sơn huyện B� Dương đ� gần hai mươi năm. Ng�i chỉ ăn cơm gạo nếp, canh rau l�, dường như tuyệt � nghĩ về đường vinh đạt. Một h�m ng�i xuống n�i, b�n đường đi, nghe thấy tiếng kh�c ai o�n thảm thiết. Ng�i động l�ng trắc ẩn, liền t�m tới hỏi đầu đu�i sự việc, mới biết r�, đ� l� một gia đ�nh bị bệnh thương h�n, vừa chết mất hai người, nhưng v� nh� qu� ngh�o, n�n kh�ng c� tiền sắm đồ liệm. Ng�i vội tới chợ mua �o quan để mai t�ng cho họ. Người trong l�ng thấy thế ai nấy đều cảm th�n nghĩa cử của ng�i kh�ng ngớt. Quan Thị Lang L� C�ng Thung Ni�n, n�i với c�c sĩ đại phu rằng: "L�ng t�i c� Giản �ường Cơ l�o sư l� người nột tử c� đạo, lại th�m l�ng nh�n huệ từ �i với mọi người, ch�a Quản Sơn đ�u phải l� nơi cư trụ l�u d�i của ng�i vậy ư?". �ng liền họp quan Khu Mật U�ng Minh Viễn c�ng c�c quan tuần phủ c�c quận để tr�nh b�y sự việc về quan Quận th� đất Cửu Giang l� L�m C�ng Th�c �ạt, để đ�n ng�i về trụ tr� ch�a Vi�n Th�ng, v� ch�a n�y c�n vắng ng�i ph�p chủ. Ng�i Giản �ường nghe biết v� thuận mệnh n�i: "�ạo của ta sẽ được thực h�nh vậy". Rồi ng�i vui vẻ chống gậy tới nhậm chức trụ tr�. Khi thăng t�a thuyết ph�p ng�i n�i:�

Vi�n Th�ng chẳng mở thuốc trường sinh,�
Chỉ b�n đầu m�o chết lại tanh.(1)�
Vật ấy đ�u hay suy t�nh được,�
Nuốt rồi m�nh mẩy nhẹ t�nh t�nh.�

Tất cả hai h�ng Tăng tục nghe thấy ai nấy đều kinh dị. Ph�p tịch của ng�i nh�n thế m� vang dội khắp nơi.�
Lại Am Tập (2).�

CH� TH�CH:�

(1) �ầu m�o chết: Vật n�y vốn dĩ khi đ� chết th� tanh h�i lạ thường, nhưng đ�y lại cốt để tỷ dụ cho sự việc qu� b�u để hướng thượng.�
(2) Lại Am: Lại Am Dĩnh Nhu thiền sư, ph�p tự của K�nh Sơn Cảo thiền sư.�

281.- CHỮ H�N: Giản �ường viết: Cổ giả tu th�n trị t�m, tắc dữ nh�n cộng kỳ đạo. Hưng sự lập nghiệp, tắc dữ nh�n cộng kỳ c�ng. �ạo th�nh c�ng trứ tắc dữ nh�n cộng kỳ danh. Sở dĩ đạo v� bất minh, c�ng v� bất th�nh, danh v� bất vinh. Kim nh�n tắc bất nhi�n. Chuy�n kỷ chi đạo, duy khủng nh�n ch� thắng ư kỷ. Hựu bất năng t�ng thiện vụ nghĩa, dĩ tự quảng d�. chuy�n kỷ chi c�ng, bất dục tha nh�n hữu chi. Hựu bất năng nhậm hiền dữ năng, dĩ tự đại d�. Thị cố đạo bất miễn ư tế, c�ng bất miễn ư tổn. danh bất miễn ư nhục. Thử tam giả n�i cổ kim học giả chi đại ph�n d�.�

[b]281.- DỊCH NGHĨA: Giản �ường n�i: Người xưa tu th�n trị t�m th� c�ng với người c�ng chung c�i đạo đ�. Dấy việc lập nghiệp th� c�ng với người c�ng chung c�i c�ng đ�. Khi đạo đ� th�nh, c�ng đ� hiển th� c�ng với người c�ng chung c�i danh đ�. Vậy n�n đạo kh�ng c� g� l� chẳng s�ng, c�ng kh�ng c� g� l� chẳng th�nh, danh kh�ng c� g� l� chẳng vinh. Người đời nay th� kh�ng thế, họ chỉ chuy�n c�i đạo vị kỷ, chỉ sợ người ta hơn m�nh. Họ kh�ng biết theo điều thiện l�m việc nghĩa để tự rộng. Chỉ chuy�n đưa c�i c�ng về m�nh, kh�ng muốn người kh�c dự phần v�o đ�. Họ lại kh�ng biết d�ng người hiền c�ng kẻ t�i năng để tự lớn m�nh. V� thế, n�n đạo kh�ng tr�nh khỏi sự che lấp, c�ng kh�ng tr�nh khỏi sự tổn hại, danh kh�ng tr�nh khỏi sự nhục nh�. �� l� ba điều ph�n c�ch giữa người học đạo xưa v� nay vậy.

282.- CHỮ H�N: Giản �ường viết: Học đạo do như chủng thụ, phương vinh nhi phạt chi, khả dĩ cấp tiều t�n. Tương thịnh nhi phạt chi, khả dĩ t�c suy gi�c. Sảo tr�ng nhi phạt chi, khả dĩ sung doanh phương. L�o đại nhi phạt chi, khả dĩ vi lương đống. �ắc phi thủ c�ng viễn, nhi kỳ lợi đại hồ. Sở dĩ cổ chi nh�n, duy kỳ đạo cố đại nhi bất hiệp, kỳ ch� viễn �o nhi bất cận, kỳ ng�n s�ng cao nhi bất ty. Tuy th�ch thời chở ngữ, c�ng ư cơ h�n, đ�i vong kh�u h�c, dĩ kỳ di phong dư liệt, cắng b�ch thi�n ni�n hậu, nh�n do dĩ vi ph�p nhi truyền chi. Hướng sử hiệp đạo cẩu dung, nhĩ ch� cầu hợp, ty ng�n sự thế, kỳ lợi chỉ vinh ư nhất th�n, an hụu dư trạch, phổ cập ư hậu thế tai.�
Dữ L� Thị Lang thư.�

282.- DỊCH NGHĨA: Giản �ường n�i: Người học đạo cũng như trồng c�y. C�y vừa tốt m� đ� chặt, chỉ để cung cấp l�m củi. C�y sắp lớn m� đ� chặt, chỉ c� thể cung cấp l�m rui m�. C�y hơi lớn m� đ� chặt, chỉ c� thể sung l�m k�o cột. C�y đ� gi� v� lớn mới chặt, th� c� thể d�ng l�m x� n�c. Như vậy, h� chẳng phải l� d�ng c�ng xa rộng th� lợi đ� cũng lớn vậy ư? Sở dĩ người xưa chỉ duy ở c�i đạo đ� cố nhi�n l� rộng lớn m� kh�ng chật hẹp, c�i ch� đ� xa vời m� kh�ng thiển cận, coi lời n�i đ� cao thượng m� kh�ng thấp h�n. Tuy c� l�c gặp phải thời thế dở dang, gặp l�c đ�i r�t khốn c�ng, hay d� phải vong th�n nơi rừng n�i, nhưng c�i di phong dư liệt đ�, cũng vẫn c�n rạng rỡ suốt h�ng trăm năm sau, người ta cũng vẫn c�n lấy đ� l�m ph�p tắc m� truyền tr�. Trước đ�y, giả sử những người xưa chỉ coi đạo một c�ch chật hẹp để cầu chỗ tạm dung, chỉ lập ch� một c�ch thiển cận để cầu hợp, ph�t ng�n một c�ch ty tiện để chuộng quyền thế, th� sự lợi �ch đ� chỉ vinh đạt ở một m�nh m�nh, đ�u c�n c� �n huệ thấm nhuần phổ cập tới tận đời sau được.�
Thư gởi L� Thị Lang.�

283.- CHỮ H�N: Giản �ường Thuần Hy ngũ ni�n tứ nguyệt, tự Thi�n Thai Cảnh Tinh Nham, t�i ph� Ẩn Tĩnh, Cấp Sự Ng� C�ng Phất, dật l�o vu Hưu Hưu �ường, họa Uy�n Minh thi tập tam thi�n tống h�nh.�

- Kỳ nhất viết:�
Ng� tự qui l�m hạ,�
Dĩ dữ thế tương sơ.�
Lại hữu thiện tr� thức,�
Thời năng qu� ng� l�.�
Bạn ng� thuyết đạo thoại,�
�i ng� độc Phật thư.�
Tức vị nham thượng khứ,�
Ng� diệc vị cao sa.�

Tiện dục triển ng� b�t,�
T�y sự đồng phạn sơ.�
Tho�t thử trần tục luỵ,�
Trường dữ nham thạch cư.�
Thử nham cố cao hỹ,�
Tr�c xuất Sơn Hải �ồ.�
Nhược tỷ ng� sư cao,�
Thử nham ho�n bất như.�

- Nhị:�
Ng� sinh sơn quật l�,�
Tứ diện thị s�n nhan.�
Hữu nham hiệu Cảnh Tinh,�
Dục đ�o tri kỷ ni�n.�
Kim thủy t�n kỳ tuyệt,�
Nhất l�m tiểu ch�ng sơn.�
C�nh đắc sư vi chủ,�
Nhị Di�u vị di ng�n.�

- Tam:�
Ng� gia hồ sơn thượng,�
X�c mục thị l�m kh�u.�
Nhược tỷ tư sơn t�,�
Bồi lũ cố nan tr�.�
V�n sơn thi�n l� biện,�
Tuyền thạch tứ thời lưu.�
Ng� kim t�i nhất đ�o,�
Dĩ thắng Ngũ hồ du.�

- Tứ:�
Ng� ni�n thập nhất ngũ,�
Mộc mạt quải t�n dương.�
T�ng sử th�n vi thệ,�
Diệc năng khởi cửu trường.�
Thượng k� l�m gian trụ,�
Dữ sư c�ng mạt quang.�
C� v�n nga tạm xuất,�
Viễn cận h�i thương ho�ng.�

- Ngũ:�
�i sơn đoan hữu tố,�
C�u tục diệc khả l�n.�
Tạc thủ đương đồ quận,�
Bất thức Ẩn Tĩnh Sơn.�
Tiện sư lai hựu khứ,�
Qui ng� phục h� ng�n.�
Thượng kỳ v� cửu trụ,�
Qui tống ng� t�n ni�n.�

- Lục:�
Sư T�m như tử kh�i,�
H�nh diện như cảo mộc.�
Hồ vi nột tử qui,�
Tự ưởng đ�p kh�ng cốc.�
Cố ng� trần cấu th�n,�
Ch�nh đ�i đề hồ dục.�
C�nh nguyện trương Phật đăng,�
Vị ng� đại minh ch�c.�

- Thất:�
Ph� sơ nham thượng thụ,�
Nhập hạ tổng th�nh �m.�
Kỷ ni�n kim cức địa,�
Nhất đ�n th�nh t�ng l�m.�
Ng� phương dữ nột tử,�
Cộng th�nh Hải triều �m.�
Nh�n sinh đa tụ t�n,�
Ly biệt hốt kinh t�m.�

- B�t:�
Ng� dữ sư lai v�ng,�
Tuế nguyệt tuy vị trường.�
Tương kh�n h�nh nhị l�o,�
Phong lưu diệc dị thường.�
Sư yến tọa nham thượng,�
Ng� phương vị tụ lương.�
Thảng sư năng tảo qui,�
Thử lạc do vị ương.�

- Cửu:�
Ph�n ph�n học thiền giả,�
Y�u bao cạnh b�n tẩu.�
T�i năng thuyết c�t đằng,�
Si � tiện tự phụ.�
Cầu kỳ đạo đức t�n,�
Như sư c�i hy hữu.�
Nguyện truyền thượng thừa nh�n,�
Vinh quang L�m Tế hậu.�

- Thập:�
Ng� ấp đa chuy đồ,�
Hạo hạo nhược v�n hải.�
�ại Cơ cửu dĩ vong,�
Lại hữu Tiểu Cơ tại.�
Nhưng c�nh dữ Nhất Sầm,�
Thuần to�n lưỡng v� hối.�
�ường đường nhị l�o thiền,�
Hải nội cộng kỷ đ�i.�

- Thập nhất:�
Cổ v� trụ tr� sự,�
�ản chỉ truyền ph�p chỉ.�
Hữu năng ngộ sắc kh�ng,�
Tiện khả si�u sinh tử.�
Dong năng muội bản lai,�
Khởi thức T�y qui l�.�
Mại thiệp tọa thiền s�ng,�
Phật ph�p tương h� thị.�

- Thập nhị:�
Tăng trung hữu cao tăng,�
Sĩ diệc hữu cao sĩ.�
Ng� tuy bất vị cao,�
T�m th� năng tri chỉ.�
Sư thị c� trung nh�n,�
�ặc hoạn bất vi nhĩ.�
H� hạnh ng� dữ sư,�
C�u thị l�n gia tử.�

- Thập tam:�
Sư bản c�ng H�a thượng,�
Ng� diệc t�ng T� T�i.�
Nhẫn c�ng t�m dĩ triệt,�
L�o khẳng bất qui lai.�
Kim sư tuy tạm biệt,�
Tuyền thạch mạc tương sai.�
Ưng duy�n li�u phục ng�,�
Sư khởi hữu t�m tai.�
Cảnh Tinh thạch khắc.�

283.- DỊCH NGHĨA: Th�ng tư ni�n hiệu Thuần Hy năm thh1 5, Giản �ường từ Cảnh Tinh Nham n�i Thi�n Thai trở lại ch�a Ẩn Tĩnh. Quan Cấp sự Ng� C�ng Phất đang ẩn dật di dưỡng tuổi gi� ở Hưu Hưu �ường, liềnhọa theo vần thơ của ��o Uy�n Minh gồn mười ba thi�n để tiển ch�n Giản �ường như sau:�

1.- Từ khi bạn n�i rừng,�
T�i c�ng đời c�ch xa.�
Nhờ c� thiện tr� thức,�
��i l�c tới thăm nh�.�
Th�n t�i, n�i chuyện đạo,�
Mến t�i, đọc Phật đ�.�
Khi quay về tr�n n�i,�
T�i cũng tiễn ch�n qua.�

Thầy cho t� thưởng thức,�
Cơm rau vị đậm đ�.�
Tho�t khỏi lụy trần tục,�
Muốn ở n�i ng�m nga.�
N�i n�y cao cao ngất,�
Vượt cả Sơn Hải �ồ.(1)�
Nhưng s�nh cao đức thầy,�
N�i n�y c�n k�m xa.�

2.- T�i sinh trong hang n�i,�
Bốn mặt cao ch�nh v�nh.�
C� n�i gọi Cảnh Tinh,�
Muốn đến đ� mấy lần.�
N�i ấy thật kỳ tuyệt,�
Mọi n�i nhỏ quanh m�nh.�
Lại c� thầy l�m chủ,�
Nhị Diệu (2) kh� tả tranh.�

3.- Nh� t�i hồ tr�n n�i,�
Nh�n ra to�n n�i rừng.�
So cảnh đẹp của thầy,�
B�n t�i kh� s�nh c�ng.�
M�y tỏa xa ng�n dặm,�
Suối biếc chảy kh�ng ngừng.�
T�i tuy vừa mới tới,�
Ngũ hồ cảnh sao bằng.�

4.- Bảy mươi lăm tuổi lẽ,�
T�n dương treo ngọn c�y.�
V� rằng th�n chưa mất,�
Cũng chẳng được bao ng�y.�
C�n mong ở rừng n�i,�
C�ng thầy hưởng dư quang.�
C� v�n vụt biến mất,�
Gần xa thấy b�ng ho�ng.�

5.- Y�u n�i l� số phận,�
Nợ tục cũng đ�ng thương.�
Xưa coi �ương �ồ Quận,�
N�i Ẩn Tĩnh đ�u tường.�
Khen thầy nay đi lại,�
L�ng t�i thấy ngỡ ng�ng.�
Mong đừng đi l�u lắm,�
Về thăm t�i năm t�n.�

6.- T�m thầy như tro lạnh,�
H�nh v�c tựa c�y kh�.�
Nột tử đều quy tụ,�
Tựa vang dội hư v�.�
�o�i tới th�n trần cấu,�
Nước đề hồ gội trong.�
Xin thầy n�u đ�n Phật,�
V� t�i rọi s�ng l�ng.�

7.- Lơ thơ c�y tr�n n�i,�
V�o hạ b�ng rợp trời.�
Bao năm nơi lau sậy,�
T�ng l�m nay s�ng ngời.�
T�i mới c�ng nột tử,�
C�ng nghe tiếng hải tr�o.�
�ời người nhiều tụ t�n,�
Ly biệt chạnh l�ng đau.�

8.- T�i c�ng thầy đi lại,�
Năm th�ng tuy chưa l�u.�
Coi như hai đại l�o,�
Phong lưu rất một m�u.�
Thầy ngồi y�n tr�n n�i,�
T�i g�p gạo lo �u.�
Gi� thầy về đ�y sớm,�
Vui n�y đậm m� s�u.�

9.- Kẻ học thiền nhộn nh�n,�
Khom lưng chạy ngược xu�i.�
N�i to�n chuyện c�t đằng,(3)�
Gậy � si tuyệt vời.�
T�m bậc t�n đạo đức,�
Như thầy được mấy người.�
Nguyện truyền người thượng thặng,�
Ph�i L�m Tế s�ng ngời.�

10.- L�ng ta nhiều Tăng đồ,�
M�ng m�nh như m�y bể.�
�ại Cơ (4) mất đ� l�u,�
Tiểu Cơ (5) c�n tại thế.�
Nhưng c�n lại Nhất Sầm,(6)�
Hai vị t�m đ�u dễ.�
�ường đường hai l�o thiền,�
Người mong trong bốn bể.�

11.- Xưa kh�ng chức trụ tr�,�
M� chỉ truyền ph�p chỉ.�
Ai ngộ được sắc kh�ng,�
Liền vượt đường sanh tử.�
Tăng h�n mờ bản lại,(7)�
H� biết T�y qui l�.(8)�
Mua thiếp ngồi giường thiền,(9)�
Phật ph�p cậy đ�u nhỉ.�

12.- Trong Tăng c� cao Tăng,�
Sĩ cũng c� cao sĩ.�
T�i tuy chẳng l� cao,�
T�m th� biết chế chỉ.�
Thầy l� người trong ấy,�
L�m cao Tăng phải nghĩ.�
May thay t�i c�ng thầy,�
�ều l�m người hương l�.�

13.- Thầy ng�i c�ng H�a thượng,�
T�i c�ng cực T� T�i.�
T�m nhẫn đều đ� triệt,�
Gi� rồi trở lại th�i.�
Nay thầy tuy tạm biệt,�
Suối, đ� cũng bồi hồi.�
Ung duy�n xong trở lại,�
Thầy đ�u nỡ bỏ t�i.�
Khắc bia đ� ch�a Cảnh Tinh.�

CH� TH�CH:�

(1) Sơn Hải �ồ: ��o Uy�n Minh sau khi đọc xong Sơn Hải �ồ Kinh, c� l�m mười ba b�i thơ để diễn tả nội dung của kinh đ�. Sơn Hải �ồ, l� bản đồ vẽ n�i v� bể phụ thuộc trong Sơn Hải �ồ kinh. Kinh n�y được th�nh lập ra đều bởi tr� �c kh�ng tưởng ở thời đại Thần Ti�n. Qu�ch Ph�t đời Tấn c� l�m b�i t�n "Sơn Hải Kinh �ồ".�
(2) Nhị Diệu: T�n l� Vệ Qu�n, t�n chữ l� B� Ngọc, người An Ấp tỉnh H� ��ng, học vấn uy�n b�c, c� t�i văn nghệ, v� c� t�n hiệu l� Nhị Diệu. T�i mi�u tả như Nhị Diệu cũng kh� m� tả hết được cảnh đẹp của n�i Cảnh Tinh.�
(3) C�t đằng: D�y leo, ph�m n�i đến sự việc g� cứ quanh co kh�ng r� r�ng th� gọi đ� l� chuyện c�t đằng.�
(4) �ại Cơ: Cơ Minh Cơ thiền sư, ph�p tự của Huyền Sa Bị thiền sư.�
(5) Tiểu Cơ: Giản �ường H�nh Cơ thiền sư.�
(6) Nhất Sầm: Vi�n Cực Ngạn Sầm thiền sư.�
(7) Bản lai: Bản lai diện mục, chỉ cho Phật t�nh, ch�n t�m.�
(8) T�y qui l�: Nh�n duy�n ng�i �ạt Ma x�ch chiếc gi�y trở về T�y Tr�c.�
(9) Mua thiếp ngồi giường thiền: Như đem thơ mua ch�a l�m trụ tr�, hay mua cầu sự vinh hoa quyền qu�, hoặc mua chuộc người ngồi tr�n giường thiền n�i chuyện đạo.�

284.- CHỮ H�N: Cấp Sự Ng� C�ng vị Giản �ường viết: Cổ nh�n kh�i t�m dẫn tr� vu thi�n nham vạn h�c chi gian, giản ẩn mộc thực, nhược tuyệt � ư c�ng danh, nhi nhất đ�n phụng tử n� chi chiếu, thao quang nặc t�ch, ư phụ thung tiện dịch chi hạ. Sơ v� niệm ư vinh đạt, nhi thốt đ�ng truyền đang chi liệt. Cố đắc chi ư v� t�m, tắc kỳ đạo đại, kỳ đức ho�nh. Kế chi ư hữu cầu, tắc kỳ danh ty, kỳ ch� hiệp. duy sư độ lượng ngưng viễn, kế sủng cổ nh�n, n�i năng th� tr� ư Quản Sơn, nhất thập thất ni�n, toại th�nh t�ng l�m lương kh�. Kim chi nột tử, nội v� sở thủ, ngoại trục ph�n hoa, thiểu viễn mưu v� đại thể. Cổ bất năng ph� trợ t�n gi�o, sở dĩ bất đ�i sư viễn hỹ.�
Cao Thị Giả K� Văn.�

284.- DỊCH NGHĨA: Quan Cấp Sự Ng� C�ng n�i với Giản �ường: Cổ nh�n nguội l�ng hết tr� ở trong chỗ ng�n n�i mu�n hang, uống nước suối ăn tr�i c�y, như tuyệt � về c�ng danh. Nhất đ�n nhận được chiếu chỉ của nh� vua, c�c ng�i liền che �nh s�ng dấu h�nh t�ch trong những c�ng việc h�n hạ như kiếm củi, giả gạo v.v... V� kh�ng c� � nghĩa về vinh đạt ở buổi đầu, nhưng ngẫu nhi�n được liệt v�o ng�i truyền đăng. V� thế, được địa vị ở chỗ v� t�m th� c�i đạo đ� lớn, đức đ� rộng. Nếu t�nh to�n ở chỗ c� mong cầu th� danh đ� thấp, ch� đ� hẹp. Duy c� thầy l� người độ lượng xa rộng, nối g�t được cổ nh�n, n�n ng�i mới hay ki�n t�m trụ tr� ch�a Quản Sơn tới mười bảy năm trường, m� trở th�nh bậc lương kh� trong chốn t�ng l�m. C�c h�ng nột tử ng�y nay, trong t�m th� kh�ng c� giữ g�n, bề ngo�i lại đua danh trục lợi, �t c� mưu xa, kh�ng c� đại thể. Cho n�n họ kh�ng hay gi�p đỡ được t�n gi�o v� dĩ nhi�n kh�ng theo kịp với thầy rất xa vậy.�
Cao Thị Giả K� Văn (1).�

CH� TH�CH:�

(1) Cao Thị Giả: Văn Phong Diệu Cao thiền sư, ph�p tự của Văn Yển Kh� thiền sư.�

285.- CHỮ H�N: Giản �ường viết: Ph� nh�n thường t�nh, hản năng v� hoặc. �ại để tế ư sở t�n, trở ư sở nghi, hốt ư sở khinh, nịch ư sở �i. Tin k� thi�n tắc thinh ng�n bất khảo kỳ thực, toại hữu qu� đ�ng chi ng�n. Nghi k� thậm, tắc tuy thực nhi bất th�nh kỳ ng�n, toại hữu thất thực chi th�nh. Khinh kỳ nh�n tắc di kỳ khả trọng chi sự. �i kỳ sự tắc tồn kỳ khả kh� chi nh�n. Tư giai cẩu t�ng tư ho�i, bất k� đạo l�, toại vong Phật Tổ chi đạo, thất t�ng l�m chi t�m. Cố thường t�nh cho sở khinh n�i th�nh hiền chi sở trọng. Cổ đức v�n: "Mưu viễn giả ti�n nghiệm kỳ cận. Vụ đại giả tất cẩn ư vi". Tương tại b�c th�i nhi thẩm dụng kỳ trung, cố bất tại mộ cao nhi hiếu dị d�.�
Dữ Ng� Cấp Sự thư.�

285.- DỊCH NGHĨA: Giản �ường n�i: Thường t�nh của con người, �t c� ai l� kh�ng bị m� hoặc lầm lỗi. �ại để c� những việc như bị che lấp ở chỗ cả tin, bị cản trở ở chỗ ngờ vực, bị hốt lược ở chỗ khinh thị, bị trầm nịch ở chỗ ham đắm. L�ng tin đ� thi�n lệch, nghe lời n�i kh�ng x�t định sự thật, n�n c� lời n�i qu� đ�ng. Ngờ vực đ� nhiều, lời n�i tuy đ�ng sự thật m� chẳng chịu nghe, n�n c� c�i lỗi mất sự thật ở chỗ nghe. Khinh thị người th� bỏ mất những việc quan trọng. Ham đắm v�o sự việc th� cố giữ những con người đ�ng bỏ. �� đều l� những việc do chỗ ph�ng t�ng theo l�ng ri�ng của m�nh, kh�ng x�t đến đạo l�, qu�n mất c�i đạo của Phật Tổ, mất thiện t�m đối với t�ng l�m. Cho n�n, chỗ khinh thị của thường t�nh l� chỗ trọng của Th�nh nh�n. Cổ nh�n n�i: "Kẻ mưu xa phải nghiệm việc gần trước, người chuộng việc lớn, phải cẩn thận ở chỗ vi tế l�m đầu". Ph�m bất cứ việc chi cần phải đem ra xem cho rộng m� x�t chỗ d�ng ở trong đ�, chứ kh�ng phải ở chỗ chuộng cao xa m� th�ch lạ vậy.�
Thư gởi Ng� Cấp Sự.�

286.- CHỮ H�N: Giản �ường thanh minh thản di, từ huệ cập vật. Nột tử sảo hữu qu�i ngộ, tế hộ bảo t�ch, dĩ th�nh kỳ đức. Thường ng�n: "Nh�n th�y v� qu�, tại cải chi vi mỹ". Tr� B� Dương Quản Sơn nhật, th�ch trị long đ�ng, vũ tuyết li�n t�c, thiện ch�c bất kế. Sư như bất kiến văn. Cố hữu tụng viết: "�ịa v� l� hỏa kh�ch lang kh�ng, tuyết tự mai hoa lạc tuế c�ng. Nột bị m�ng đầu thi�u cốt đốt, bất tri th�n tại tịch li�u trung". B�nh sinh dĩ đạo tự th�ch, bất cập vu vinh danh. Ph� L� Sơn Vi�n Th�ng thỉnh nhật, trụ trượng thảo l� nhi dĩ. Kiến giả sắc trang � giải. Cửu Giang Quận Th� L�m C�ng Th�c �ạt, mục chi viết: "Thử Phật ph�p trung t�n lương giả". Do thị danh trọng tứ phương. Kỳ khứu tựu ch�n đắc tiền bối thể c�ch. Một chi nhật tuy tẩu sử ch� lực, vị chi thế h�.�

286.- DỊCH NGHĨA: Giản �ường l� người thanh bạch s�ng suốt, b�nh thản c�ng bằng, c� từ t�m �n huệ tới mọi người. Kẻ nột tử n�o hơi c� ch�t lỗi lầm, ng�i đều che dấu bảo hộ khuy�n răn, để mong trở th�nh nghười c� đức. Ng�i thường n�i: "Người ta ai m� kh�ng c� lỗi, nhưng cần ở chỗ biết sửa đổi l� tốt". Khi ng�i trụ tr� ch�a Quản sơn, gặp l�c trời qu� r�t, mưa tuyết li�n mi�n suốt ng�y, ch�o cơm kh�ng c�, m� ng�i vẫn coi như kh�ng hề nghe biết g�. N�n l�c đ� c� b�i tụng rằng:�

Bếp l� nguội ngắt kh�ch ngồi kh�ng,�
Tuyết tựa hoa Dương rụng năm c�ng.�
�o v� ch�m đầu ch�m thanh củi,�
Biết đ�u th�n ở chốn tịch kh�ng.�

B�nh sinh, ng�i lấy đạo l�m sở th�ch, kh�ng chạy theo vinh hoa danh lợi. Ng�y nhận lời mời tới trụ tr� ch�a Vi�n Th�ng ở Lư Sơn, chỉ chống gậy tre, đi d�p cỏ m� tới. Những người thấy thế, ai nấy đều tỏ vẻ cung k�nh vui mừng. Quan Quận Th� đất Cửu Giang l� L�m C�ng Th�c �ạt khi thấy ng�i cũng n�i: "��y l� người trụ cột trong Phật ph�p". Do đ� t�n ng�i được trọng vọng khắp bốn phương. Chỗ đi hay tới của ng�i thật đ�ng như thể c�ch của tiền bối. Khi ng�i mất, d� l� những người hầu hạ sai khiến, cũng đều thương tiếc ng�i m� rơi lệ.�

287.- CHỮ H�N: Thị Lang Trương C�ng Hiếu Tường, ch� thu vị Phong Kiều Diễn Trưởng l�o viết: "T�ng thượng chư Tổ, v� trụ tr� sự, khai m�n thụ đồ, b�ch bất đắc dĩ. Tượng ph�p suy thế, n�i ch� hữu thực phong đầu trạng mại viện chi thuyết. Như hướng lai Phong Kiều ph�n ph�n, giai thị vật d�. C�ng chi xuất xứ, nh�n cụ tri chi. Thối ch�c đồng thời, nguy�n bất trước lực. Hữu duy�n tức trụ, duy�n tận tiện h�nh. Nhược ti phiến chi bối, dục yếu thử địa, tạo địa ngục nghiệp. Bất nhược lưỡng thủ ph�n ph� vi giai nhĩ".�
H�n Sơn Tự thạch khắc.�

287.- DỊCH NGHĨA: Quan Thị Lang Trương c�ng Hiếu Tường, gởi thư n�i với Diễn Trưởng l�o ch�a Phong Kiều rằng: "C�c Tổ xưa kia, kh�ng c� việc trụ tr�, khai tr�ng nhận m�n đồ l� một việc cưỡng b�ch bất đắc dĩ. Trong thời Tượng ph�psuy vi, đ� ph�t sinh ra những thuyết thư, C�c tăng sĩ đưa đồ ch�u b�u hối lộ quan li�n để mua b�n ch�a viện. Những việc n�y từ trước tới nay, tại nơi ch�a Phong Kiều của ng�i cũng thường xảy ra. Nơi xuất xứ của ng�i ai ai cũng đều biết. Nhưng c�n việc tương ứng đồng thời, con h�t mẹ khen hay,để kh�ng ai chịu cố gắng hết sức m�nh, m� chỉ l� những người c� duy�n thời ở, hết duy�n th� đi. Nếu ng�i để những ngườibu�n b�n Phật ph�p như thế ở trong chốn ấy, th� chỉ l� g�y cho họ c�i nghiệp địa ngục m� th�i. Vậy chẳng bằng chia tay nhau l� tốt hơn vậy".�
Khắc bia đ� ch�a H�n Sơn (1).�

CH� TH�CH:�

(1) H�n Sơn: Ch�a H�n sơn trước kia c� t�n l� Phong Kiều.�

288.- CHỮ H�N: Từ Thụ Th�m H�a thượng vị K�nh Sơn Nột H�a thượng viết: Nhị tam thập ni�n lai, thiền m�n ti�u x�ch, đ�i bất kham khan. Chư phương Trưởng l�o, b�n Nam tẩu Bắc, bất tri kỳ số. Ph�n Y�n t�n hỏa, m�n mục giai thị. Duy sư huynh thần t�nh bất động, tọa hưởng an dật. Khởi khả dữ lục lục d�, đồng nhật nhi ngữ d�. Kh�m th�n, kh�m th�n! Thử đoạn nh�n duy�n, tự phi đạo sung đức thực, h�nh giải tương ứng, khởi đa đắc d�. C�nh k� miễn lực, dụ dẫn hậu c�n, sử T�o Nguy�n hạc nhi phục trướng, gi�c thụ đi�u nhi t�i xu�n. Thực khu khu hạ ho�i chi vọng d�.�
B�t Thiếp.�

288.- DỊCH NGHĨA: Từ Thụ Th�m (1) H�a thượng n�i với K�nh Sơn Nột (2) H�a thượng rằng: Trong hai ba mươi năm trở lại đ�y, chốn thiền m�n trở n�n ti�u điều vắng vẻ, đến nỗi t�i kh�ng muốn ng� nh�n tới. Bậc trưởng l�o ở c�c nơi th� b�n Nam tẩu Bắc, số đ� c� kh�ng biết bao nhi�u m� kể. Việc chia rẽ m�n ph�i cũng đầy rẫy khắp nơi, đ�u đ�u cũng đều thế. Duy c� sư huynh l� kh�ng động thần t�nh, ngồi hưởng an nh�n, thực kh�c xa với kẻ h�n mọn h�ng ng�y. ��ng k�nh thay, đ�ng khen thay! Ở v�o nh�n duy�n trường hợp ấy, nếu tự m�nh kh�ng phải l� người đạo đức đầy đủ, h�nh giải tương ưng th� đ�u c� thể l�m được. T�i rất mong sư huynh gắng sức, dụ dẫn hậu c�n, khiến cho nguồn T�o Kh� đang kh� cạn, m� trở lại tr�n đầy, c�y gi�c ngộ đi�u t�n m� trở n�n xanh tốt. T�i th�nh thật khấu đầu kỳ vọng ở sư huynh rất nhiều vậy.�
B�t Thiếp.�

CH� TH�CH:�

(1) Từ Thụ Th�m: Tuệ L�m Từ Thụ Ho�i Th�m thiền sư, ph�p tự của Trường Lư S�ng T�n thiền sư.�
(2) K�nh Sơn Nột: K�nh Sơn Diệu Kh�ng Tr� Nột thiền sư, ph�p tự của Trường Lư S�ng T�n thiền sư.�

289.- CHỮ H�N: Linh Chi Chiếu H�a thượng viết: "S�m dữ b�ng đồng da dị da?". Viết: S�m tất giả b�ng nhi th�nh. C�i hữu b�ng nhi bất s�m giả, vị kiến s�m nhi bất b�ng giả d�. Ph� s�m chi sanh d�, kỳ thủy nh�n ư tăng tật, nhi chung th�nh ư khinh t�n, vi chi giả xiểm nịnh tiểu nh�n d�. Cổ chi nh�n, hữu th�u trung dĩ phụ qu�n giả, tận hiếu dĩ sự th�n giả, b�o nghĩa dĩ kết hữu giả. Tuy qu�n thần chi tương đắc, phụ tử chi tương �i, bằng hữu chi tương th�n, nhất nhật vi nh�n sở s�m, tắc phản mục nhương t�, sấn trục ly gi�n, ch� ư tương thị như khấu th�, tuy tại cổ th�nh hiền, sở bất năng miễn d�. Nhi�n hữu sơ bất năng biện, cửu nhi hậu minh giả. Hữu sinh bất năng biện, tử nhi hậu minh giả. Hữu ch� tử bất năng biện, chung cổ bất năng minh giả, bất thả thắng số hỹ. Tử Du viết: "Sự qu�n x�c tư nhục hỹ, bằng hữu x�c tư sơ hỹ". Thử sở dĩ giới nh�n viễn s�m d�. � h�! S�m dữ b�ng bất khả bất s�t d�. Thả kinh sử tải chi, bất vi bất minh. Học giả l�m chi, mạc bất chi kỳ phi, v�ng v�ng th�n tụ h�m ư s�m khẩu, ế uất ch� tử bất năng tự minh giả. Thị tất nộ thụ s�m giả chi bất s�t, vi s�m giả chi xiểm nịnh d�. ch� hữu quần tiểu chi k� tiền, phục s�m ư tha nh�n, tắc hựu th�nh chi dĩ vi nhi�n, thị khả vị th�ng minh hồ? C�i thiện vi s�m giả, sảo tiện đấu cấu, nghinh hợp m�ng tế, sử kỳ m�ng nhi�n, như vi quỷ sở muội, ch� hữu chung th�n bất năng s�t giả. Khổng tử viết: "S�m nhuận chi tiếm, phu thụ chi tố". Ng�n kỳ S�m nhuận chi lai, bất sử nh�n dự gi�c. Thị phi l�m tẩu, nh�n tất nghi kỳ hữu hổ. Gi�n hữu bất h�nh y�n giả, tắc vị chi minh đạo qu�n tử hỹ. Dư dĩ ngu chuyết sơ lai bất hỷ xiểm phụ, vọng duyệt ư nh�n, toại đa vị nh�n sở s�m b�ng. Dư văn chi, thiết tự tỉnh viết: "Bỉ ng�n quả thị dư? Ng� đương cải qu� bỉ tắc ng� sư d�. Bỉ ng�n quả phi dư? Bỉ diệc đồ vi nhĩ, y�n năng mỗi ng� tai. Ư thị nhĩ tuy văn chi, nhi khẩu vị thường biện. Sĩ qu�n tử s�t bất s�t, tại bỉ t�i thức minh bất minh nhĩ. Ng� thục năng th�n kỳ uổng trực, cầu tri ư nh�n tai. Nhi�n thả bất tri, cửu nhi hậu minh da? Hậu thế nhi hậu minh da? Chung cổ bất minh da? Văn Trung Tử viết: "H� dĩ tức b�ng?" Viết: "V� biện". Ng� đưong sự tư ngữ hỹ.�
Chi �ồ Tập.�

289.- DỊCH NGHĨA: Linh Chi Chiếu (1) H�a thượng n�i: "D�m pha v� ch� bai c�ng nghĩa hay kh�c nghĩa vậy ư?". ��p: D�m pha tất phải nhờ v�o ch� bai m� th�nh. V� lẽ, c� kẻ chỉ c� ch� bai m� kh�ng c� d�m pha, chưa c� kẻ d�m pha m� lại kh�ng ch� bai. �i! Nơi ph�t xuất của sự d�m pha đầu mối l� từ chỗ ghen gh�t, sau trở th�nh t�m tin tưởng mỏng manh. Kẻ l�m việc ấy tức l� kẻ tiểu nh�n, xiểm nịnh. Người đời xưa, c� kẻ dốc l�ng trung để với vua, hết l�ng hiếu để thờ cha mẹ, mang điều nghĩa để kết bạn b�, tuy c� chỗ tương đắc giữa vua t�i, chỗ tương �i giữa cha con, chỗ tương th�n giữa bạn b�. Nhưng một ng�y n�o đ� nếu bị người ngo�i d�m pha th� c� thể sinh ra những sự việc nh�n nhau bằng hờn giận, sinh ẩu đả lẫn nhau, xua đuổi ly gi�n nhau, đưa đến chổ coi nhau như qu�n th� hằn. Những việc n�y tuy ở ngay địa vị Th�nh hiền xưa cũng kh� thể tr�nh được. Song, những việc đ�, c� việc l�c mới xảy ra kh�ng thể biện minh được, nhưng m�i tới sau khi chết rồi mới s�ng tỏ. cũng c� những việc sau khi chết rồi m� vẫn chưa biện minh v� cho đến trọn cả những đời sau cũng vẫn kh�ng thể l�m cho s�ng tỏ được. Những việc như thế rất nhiều kh�ng thể kể xiết. Thầy Tử Du (2) n�i: "Bầy t�i thờ vua m� can gi�n nhiều, ấy l� nguy�n nh�n đem lại sự nhục nh�. Bạn b� m� khuy�n can nhau nhiều, nh�n thế cũng đem lại sự xa nhau". Lời n�i tr�n đ�y cốt để răn người đới tr�nh xa lời d�m pha th�i vậy. �i! D�m pha c�ng với ch� bai, kh�ng thể kh�ng x�t cho kỹ. V� như kinh sử cũng đ� ch�p những điều đ� r� r�ng. Người học giả xem đến những chỗ ấy, ai cũng biết n� l� tr�i, thường thường ch�nh th�n m�nh cũng tự giam h�m ở miệng lưỡi kẻ d�m pha, uất ức đến chết m� kh�ng thể tự l�m s�ng tỏ được. Người như thế tất sẽ giận những người chấp nhận lời d�m pha l� họ kh�ng biết xem x�t, n�n bị kẻ d�m pha xiểm nịnh ton h�t! Dĩ ch� c� những bọn tiểu nh�n đến trước mặt m�nh m� lại n�i lời d�m pha ở những người kh�c, th� m�nh lại nghe lời n�i ấy cho l� phải, như thế sao c� thể bảo l� người th�ng minh được ư? V� lẽ, kẻ giỏi n�i lời d�m pha, th� họ rất kh�o l�o, họ tranh đấu biện bạch, họ đ�n hợp � người, họ ngăn che sự thật, khiến cho người nghe mờ mịt, như bị quỷ ếm, l�m cho người ta đến suốt đời cũng kh�ng thể x�t r� được. Ng�i Khổng Tử n�i: "Lời d�m pha cũng như nước thấm nhuần, lời tố gi�c cũng như da cảm thụ". N�i về sự thấm nhuần, nghĩa l� n� lặng lẽ từ từ tới kh�ng để cho người ta dự đo�n m� biết. Tuy Tăng S�m (3) l� người con ch� hiếu, thế nhưng người mẹ vẫn ngờ con m�nh giết người. Tuy ở qu�n chợ đ�ng người kh�ng phải l� rừng rậm, m� người ta vẫn ngờ l� trong chợ c� hổ (4). V� khiến c� những người họ kh�ng tin những việc như thế, th� đ�ng gọi họ l� minh đạo qu�n tử vậy. T�i vốn dĩ lấy sự ngu muội lười biếng, kh�ng th�ch xiểm nịnh xu phụ, để lừa dối l�m đẹp l�ng người, n�n t�i bị nhiều người s�m b�ng. T�i nghe biết chuyện đ�, nhưng t�i lại tự trộm nghĩ rằng: Lời n�i kẻ kia hẳn l� đ�ng chăng? Nếu đ�ng th� ta n�n đổi lỗi sửa sai v� như vậy người kia l� thầy ta. Lời n�i của kẻ kia hẳn l� tr�i chăng? Nếu quả l� tr�i th� cho kẻ kia chỉ l� nơi những lời kh�ng đ�u m� th�i. Sao c� thể hay l�m nhơ được t�m t�i. Bởi thế tai t�i tuy c� nghe m� miệng t�i chưa từng biện minh. C�n những kẻ sĩ qu�n tử x�t được hay kh�ng x�t được l� do ở t�i năng tr� thức của họ s�ng suốt đ� vậy. T�i cần g� phải giải b�y phải tr�i để mong cầu người ta biết r�. Song nếu họ kh�ng biết được, th� m�i về sau n�y họ mới r� được vậy ư? Hay ở đời sau m� họ mới r� được vậy ư? Hay m�i đời n�y qua đời kh�c m� họ cũng vẫn chẳng được r� vậy ư? Văn Trung Tử (5) n�i: "�em g� để tắt được s�m b�ng". ��p rằng: "Kh�ng cần biện minh". T�i rất ưa chuộng lời n�i đ� vậy.�
Ch� �ồ Tập.�

CH� TH�CH:�

(1) Linh Chi Chiếu: Vi�n Chiếu thiền sư ch�a Linh chi, t�n chữ l� Trạm Nhi�n, ph�p tự Kh�ng Tướng.�
(2) Tử Du: Tử Du l� đệ tử ng�i Khổng tử, t�n l� Uyển, t�n chữ l� Tử Du.�
(3) Tăng S�m: Họ Tăng t�n S�m, đệ tử ng�i Khổng Tử. Cam Mậu đời Tấn n�i: "Nước Lỗ cũng c� người t�n l� Tăng S�m giết người. C� người đến n�i với mẹ ng�i Tăng S�m: "Con b� giết người". Mẹ thầy Tăng S�m n�i: "Con ta l� người hiếu thảo kh�ng bao giờ giết người". Trả lời xong b� vẫn ngồi y�n dệt vải. L�t sau lại c� người đến bảo: "Tăng S�m giết người", b� vẫn thản nhi�n. Sau đ� lại c� người thứ ba tới n�i với b�. B� liền quăng con thoi tr�o tường m� chạy.�
(4) Trong chợ c� hổ: H�n Tử n�i: "B�ng C�ng Th�i Sử Chất ở H�m �an, bảo Nguỵ Vương rằng: H�m nay c� một người n�i trong chợ c� hổ. �ại vương n�i: Kh�ng c�. Người thứ hai n�i vua c� tin chăng? Vua n�i: kh�ng tin. Người thứ ba n�i c� hổ vua c� tin chăng? Vua n�i: Quả nh�n tin lời n�i đ�. B�ng C�ng n�i: Trong chợ kh�ng c� hổ th� r� lắm vậy. Nhưng ba người n�i trong chọ c� hổ vua đ� tin cậy, vậy lời n�i s�m nịnh phải cẩn thận chớ n�n tin vội, xin vua phải x�t cho r�. Vua rất mừng".�
(5) Văn Trung Tử: Họ Vương t�n Th�ng, t�n chử l� Trọng Y�m, người đất Lạc Dương sau khi mất, m�n nh�n đặt t�n hiệu cho �ng l� Văn Trung Tử.�

290.- CHỮ H�N: Lại Am Khu H�a thượng viết: Học đạo nh�n đương dĩ ng� vi kỳ. Cầu ch�n thiện tr� thức quyết trạch chi. Ty đầu t�nh kiến bất tận, tức thị sinh tử căn bản. T�nh kiến tận xứ, tu cứu kỳ tận chi sở dĩ. Như nh�n thường tại gia, sầu thập mạ gia trung sự bất thiện. Qui sơn văn: "Kim thời nh�n tuy t�ng duy�n đắc nhất niệm đốn ngộ tự l�, do hữu v� thủy tập kh� vị năng đốn tận. Tu gi�o cừ,tịnhtrừ hiện nghiệp lưu thức, tức thị tu d�, bất thị biệt hữu h�nh m�n, linh cừ xung hướng". Qui Sơn cổ Phật, cố năng ph�t thử ngữ. Như hoặc bất nhi�n, nh�n quang lạc địa thời, vị miễn thủ cước mang loạn, y cựu như lạc thang b�ng giải d�.�

290.- DỊCH NGHĨA: Lại Am Khu (1)H�a thượng n�i: Người học đạo phải lấy chỗ liễu ngộ l�m kỳ hạn, phải t�m bậc ch�n thiện tr� thức để quyết trạch việc liễu ngộ ấy. Nếu t�nh kiến c�n vướng v�t nhưu đầu sợi tơ chưa gột hết, tức vẫn c�n l� c�i cội gốc sanh tử. Khi t�nh kiến đ� gột hết rồi, n�n phải x�t đến nguy�n do chỗ hết t�nh kiến đ�. Cũng như người ở trong nh�, th� những việc ở trong nh�, bất cứ diều g� đều phải hiểu r�. Ng�i Qui Sơn n�i: "Người thời nay, tuy theo cơ duy�n đ� chứng được một niệm đốn ngộ tư l�, nhưng vẫn c�n vướng v� thủy tập kh� chưa thể gột hết được, c�n n�n phải dạy cho họ trừ sạch hiện nghiệp lưu thức, đ� tức l� tu vậy. Nếu kh�ng l�m như thế th� kh�ng c� lối đi n�o kh�c để cho họ xu hướng". Qui sơn l� bậc cổ Phật, n�n mới c� thể thốt ra những lời n�i ấy, gia hoặc nếu người ta kh�ng l�m theo như thế, tới khi mắt s�ng rơi xuống đất (chết), tất kh�ng thế n�o tr�nh khỏi tay ch�n run rẩy quờ quạng như con cua rớt v� vạc nước s�i vậy.�

CH� TH�CH:�

(1) Lại Am Khu: Lại Am �ạo Khu thiền sư ch�a Linh Ẩnn, ph�p tự của �ạo Tr�ng Cư Tuệ thiền sư.�

291.- CHỮ H�N: Lại Am viết: Luật trung văn: "Tăng vật hữu tứ chủng: Nhất giả thường trụ thường trụ, nhị giả thập phương thường trụ, tam giả hiện tiền thường trự, tứ giả thập phương hiện tiền thường trụ. Thả thường trụ chi vật, bất khả ty h�o hữu phạm, kỳ tội phi khinh. Ti�n th�nh hậu th�nh, phi bất đinh ninh. V�ng v�ng văn giả, vị tất năng t�n, t�n giả vị tất năng h�nh. Sơn Tăng hoặc xuất hoặc xử, vị thường bất dĩ thử, thiết thiết giới �, do khủng hữu sở vị ch�, nh�n thuật kệ dĩ tự cảnh v�n: "Thập phương Tăng vật trọng như sơn, vạn kiếp thi�n sinh khởi dị ho�n. Kim khẩu cộng đ�m tằng vị t�n, tha ni�n tranh miễn thiết th�nh quan. Nh�n th�n nan đắc hảo tư lường, đầu gi�c sinh thời tuế nguyệt tr�ng. Kham tiếu tham tha nhật nạp mễ, đẳng nh�n thất khước b�n ni�n lương".�

291.- DỊCH NGHĨA: Lại Am n�i: Trong Luật n�i: Tăng vật c� bốn thứ:�

a.- Thường trụ thường trụ,�
b.- Thập phương thường trụ.�
c.- Hiện tiền thường trụ.�
d.- Thập phương hiện tiền thường trụ.�

�� l� vật của thường trụ th� kh�ng được x�m phạm v�o một mảy may, v� tội ấy rất nặng. Bậc ti�n th�nh hậu th�nh cũng đều đinh ninh khuy�n răn. Thường thường những người nghe biết, nhưng vị tất đ� hay tin. V� người đ� tin cũng vị tất chịu l�m theo. Sơn Tăng n�y hoặc đi ra ngo�i, hoặc ở trong ch�a, l�c n�o cũng ghi lời răn ấy trong t�m khảm. Tuy thế c�n sợ c� chỗ chưa tới được, n�n thuật b�i kệ để tự cảnh rằng:�

Mười phương Tăng vật nặng như sơn,�
Mu�n kiếp ng�n đời dễ trả đền.�
Lời Phật n�i ra m� chẳng giữ,�
Ng�y kia ngục sắt chớ k�u oan.�
Th�n người kh� được phải suy lường,�
Th� vật sinh v� kiếp số trường.�
Hạt gạo tham chi cho khổ cực,�
�ền b� mất cả nửa năm lương.�

292.- CHỮ H�N: Lại Am viết: Niết B�n kinh văn: "Nhược nh�n văn thuyết Niết b�n nhất c� nhất tự, bất t�c tự tướng, bất t�c c� tướng, bất t�c văn tướng, bất t�c Phật tướng, bất t�c thuyết tướng, như thị nghĩa giả danh v� tướng tướng". �ạt Ma đại sư h�ng hải nhi lai, bất lập văn tử giả, c�i minh v� tớng chi chỉ, phi �ạt Ma tự xuất t�n �, biệt lập m�n hộ. Cận thế học giả bất ngộ tư chỉ, � vị thiền t�n biệt thị nhất chủng ph�p m�n. Dĩ thiền vi t�n giả, phi kỳ gi�o, dĩ gi�o vi t�n giả, phi kỳ thiền. Toại th�nh lưỡng gia chi thuyết, hỗ tương để t�, nao nao bất năng tự dĩ. Y sở văn thiển lậu, nhất ch� ư thử. Phi ngu tức cuồng, thậm khả th�n tức d�.�
T�m �ịa ph�p m�n.�

292.- DỊCH NGHĨA: Lại Am n�i: Kinh Niết B�n ch�p: "Nếu c� người n�o nghe người n�i kinh �ại Niết B�n một c�u hay một chữ, m� người đ� kh�ng khởi ra tướng của chữ, kh�ng khởi ra tướng của c�u, kh�ng khởi ra tướng nghe, kh�ng khởi ra tướng Phật, kh�ng khởi ra tướng n�i, những người như thế gọi l� V� tướng tướng". �ạt ma đại sư vượt biển tới ��ng độ, ng�i kh�ng lập ra văn tự, đ� l� l�m s�ng tỏ � chỉ của V� tướng, chứ kh�ng phải ng�i đặt ra � mới, hay lập ri�ng ph�p m�n n�o kh�c. �ời gần đ�y, những người học đạo kh�ng liễu ngộ được � đ�, n�n họ bảo rằng Thiền t�n l� một ph�p m�n ri�ng biệt. Người lấy m�n Thiền l�m t�n th� lại ch� m�n Gi�o. Người lấy m�n Gi�o l�m t�n th� lại ch� m�n Thiền. Như vậy liền trở th�nh học thuyết của hai nh�, rồi trở n�n tranh chấp ch� bai lẫn nhau, k�o d�i li�n mi�n m�i kh�ng dứt. �i! Do nơi nghe hiểu n�ng cạn m� đưa đến như thế th� quả thật kh�ng phải l� ngu cũng tức l� cuồng, thật đ�ng thở d�i m� than tr�ch vậy.�
T�m �ịa ph�p m�n.�

THIỀN L�M BẢO HUẤN�
Quyển Thứ Tư�
Hết�
To�n bộ gồm tất cả l� hai trăm ch�n mươi hai (292) b�i.

�

��

�