Ưu B� Tắc Giới Kinh 2

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

Ưu B� Tắc Giới Kinh

(Tại Gia Bồ T�t Giới Kinh)

優婆塞戒經

Tam Tạng Ph�p Sư Đ�m V� Sấm dịch Phạn H�n

Th�ch Tịnh Nghi�m dịch H�n Việt

-o0o-

PH�̀N 2

Phẩm Mười Lăm

Tịnh Giới

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh Bạch Đức Thế T�n! Sau khi thọ giới rồi, l�m thế n�o để giữ giới thanh tịnh?�

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Thiện nam tử! C� ba ph�p l�m cho giới hạnh thanh tịnh: Một l� tin Phật, Ph�p, Tăng; hai l� tin s�u nhơn quả; ba l� c� t�m hiểu biết.

Lại c� bốn ph�p: Một l� t�m từ; hai l� t�m bi; ba l� t�m kh�ng tham lam; bốn l� l�m ơn cho những người chưa l�m ơn cho m�nh.

Lại c� năm ph�p: Một l� đem điều thiện l�m lợi �ch cho kẻ o�n th�; hai l� thấy người l�m nạn, t�m c�ch cứu vớt; ba l� vui vẻ bố th� d� người xin chưa hỏi; bốn l� bố th� b�nh đẳng kh�ng ph�n biệt; năm l� từ bi đối với tất cả, kh�ng ph�n biệt th�n sơ.

Lại c� bốn ph�p: Một l� kh�ng bao giờ tự khinh, cho rằng m�nh kh�ng thể được quả Bồ đề; hai l� t�m � ki�n cố tu h�nh Phật đạo; ba l� si�ng năng tinh tiến tu tất cả thiện ph�p; bốn l� l�m những việc lớn kh�ng bao giờ biết mỏi mệt hoặc hối tiếc.

Lại c� bốn ph�p: Một l� tự học ph�p l�nh, học xong đem dạy cho người kh�c; hai l� xa l�a ph�p �c, lại dạy cho người kh�c xa l�a; ba l� kh�o ph�n biệt c�c ph�p thiện �c; bốn l� đối với tất cả ph�p, kh�ng sinh chấp trước.

Lại c� bốn ph�p: Một l� biết tất cả ph�p đều kh�ng c� ng� v� ng� sở; hai l� biết tất cả nghiệp đều c� quả b�o; ba l� biết ph�p hữu vi đều l� v� thường; bốn l� biết từ khổ sinh lạc, từ lạc sinh khổ.

Lại c� ba ph�p: một l� đối với ch�ng sinh, t�m kh�ng chấp trước; hai l� d�ng t�m b�nh đẳng ban sự vui cho ch�ng sinh; ba l� l�m đ�ng như lời m�nh n�i.

Lại c� ba ph�p: một l� c� thể bố th� nh�n của sự vui cho ch�ng sinh; hai l� việc l�m kh�ng cầu sự trả ơn; ba l� tự biết m�nh quyết định sẽ th�nh V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.

Lại c� ba ph�p: một l� v� ch�ng sinh m� nhận chịu rất nhiều khổ n�o; hai l� chịu khổ cho ch�ng sinh theo thứ lớp; ba l� chịu khổ cho ch�ng sinh kh�ng gi�n đoạn. Tuy nhận chịu sự khổ như vậy, t�m kh�ng bao giờ hối tiếc.

Lại c� ba ph�p: một l� tuy chưa trừ được t�m tham, m� c� thể bố th� vật m�nh y�u th�ch; hai l� tuy chưa trừ được t�m s�n, m� c� thể nhẫn chịu sự �c độc của người kh�c; ba l� tuy chưa trừ được t�m si, m� c� thể ph�n biệt được ph�p thiện �c.

Lại c� ba ph�p: một l� biết r�nh phương tiện dạy dỗ ch�ng sinh, l�m họ xa l�a ph�p �c; hai l� biết r�nh phương tiện dạy dỗ ch�ng sinh, l�m họ tu h�nh ph�p thiện; ba l� dạy dỗ ch�ng sinh kh�ng bao giờ nh�m mỏi, hối tiếc.

Lại c� ba ph�p: một l� khi gi�p cho ch�ng sinh xa l�a th�n khổ, kh�ng hề luyến tiếc th�n mạng m�nh; hai l� khi gi�p ch�ng sinh xa l�a t�m khổ, kh�ng hề luyến tiếc th�n mạng m�nh; ba l� khi gi�p ch�ng sinh tu h�nh ph�p thiện, kh�ng hề luyến tiếc th�n mạng m�nh.

Lại c� ba ph�p: một l� lo việc người trước việc m�nh; hai l� lo việc người, kh�ng quản ng�y giờ; ba l� khi lo việc người kh�ng lo lắng, sợ h�i.

Lại c� ba ph�p: một l� t�m kh�ng đố kỵ; hai l� thấy người kh�c sung sướng, t�m sinh vui mừng; ba l� t�m l�nh tương tục kh�ng đoạn tuyệt.

Lại c� ba ph�p: một l� thấy việc l�nh của người d� �t, t�m kh�ng bao giờ qu�n; hai l� nhận ơn của người d� �t, mong đền trả thật nhiều; ba l� trong v� lượng đời, thọ nhận v� lượng khổ, nhưng t�m vẫn ki�n cố, kh�ng c� � thối lui.

Lại c� ba ph�p: một l� tuy biết r� nẽo sinh tử nhiều hiểm nạn, nhưng vẫn kh�ng xả bỏ tất cả những sự nghiệp cứu độ ch�ng sinh; hai l� l�m nơi nương tựa cho những ch�ng sinh chưa c� nơi nương tựa; ba l� thấy ch�ng sinh �c, l�ng sinh thương x�t, kh�ng phiền tr�ch lỗi lầm.

Lại c� ba ph�p: một l� gần gũi bạn l�nh; hai l� nghe ph�p kh�ng nh�m ch�n; ba l� hết l�ng học hỏi những điều m� thiện tri thức dạy bảo.

Lại c� ch�n ph�p: xa l�a ba ph�p; trong ba thời kh�ng hối tiếc; bố th� b�nh đẳng cho ba loại ch�ng sinh.[17]

Lại c� bốn ph�p, tức l� từ, bi, hỷ, xả.

Thiện nam tử! Nếu Bồ t�t muốn d�ng ph�p l�nh như tr�n để thanh lọc t�m m�nh, cần phải ở trong hai thời: một l� l�c Phật ra đời, hai l� l�c Duy�n gi�c ra đời.

Thiện nam tử! Ph�p l�nh của ch�ng sinh, sinh từ ba nơi: một l� nghe Ch�nh ph�p, hai l� tư duy Ch�nh ph�p, ba l� tu tập Ch�nh ph�p. Ph�p l�nh sinh ra do sự nghe v� tư duy Ch�nh ph�p, cần phải ở trong hai thời,[18] c�n ph�p l�nh sinh ra do sự tu tập, kh�ng cần phải như thế.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia thanh tịnh giới hạnh, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia thanh tịnh giới hạnh, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười S�u

Trừ �c

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t sau khi thọ giới Ưu b� tắc, nếu c� những �c duy�n bất tịnh, cả trong lẫn ngo�i, th� phải l�m thế n�o để xa l�a?�

- Thiện nam tử! Nếu Bồ t�t c� những �c duy�n bất tịnh, cả trong lẫn ngo�i, th� phải n�n tu ph�p Nhiếp T�m Niệm Phật. Nếu như người ấy ch� t�m tu ph�p Niệm Phật, th� sẽ xa l�a những �c duy�n, bất tịnh, cả trong lẫn ngo�i, v� đồng thời tăng trưởng từ bi, tr� tuệ.

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Phải tu c�ch n�o?

- Thiện nam tử! N�n qu�n Đức Như Lai c� bảy ph�p th� thắng: một l� th�n th� thắng; hai l� sống đ�ng như ph�p th� thắng; ba l� tr� tuệ th� thắng; bốn l� đầy đủ th� thắng; năm l� chỗ l�m th� thắng; s�u l� kh�ng thể nghĩ b�n th� thắng; bảy l� giải tho�t th� thắng. (1) Thế n�o l� th�n th� thắng? Th�n của Đức Như Lai được trang nghi�m bởi ba mươi hai tướng tốt, t�m mươi vẻ đẹp. Sức mạnh của mỗi ng�n tay, địch với sức mạnh của một vạn t�m ng�n con hương tượng Y La B�t Na. Ch�ng sinh ưa th�ch nh�n th�n của Đức Như Lai kh�ng biết nh�m ch�n. Đ�y gọi l� th�n th� thắng. (2) Thế n�o l� sống đ�ng như ph�p th� thắng? Đức Như Lai đ� tự được lợi �ch, lại c�n thương x�t, cứu tế, lợi �ch v� lượng ch�ng sinh. Đ�y gọi l� sống đ�ng như ph�p th� thắng. (3) Thế n�o tr� tuệ th� thắng? Đức Như Lai c� bốn tr� v� ngại,[19] m� h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c, kh�ng thể s�nh kịp. Đ�y gọi l� tr� tuệ th� thắng. (4) Thế n�o l� đầy đủ th� thắng? Đức Như Lai đầy đủ c�ng hạnh, thọ mệnh, giới hạnh, v� tri kiến. Đ�y gọi l� đầy đủ th� thắng. (5) Thế n�o l� chỗ l�m th� thắng? Đức Như Lai Thế T�n tu tập ba loại tam muội, ch�n loại thứ đệ định, kh�ng phải h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c s�nh kịp. Đ�y gọi l� chỗ l�m th� thắng. (6) Thế n�o l� kh�ng thể nghĩ b�n th� thắng? Đức Như Lai c� s�u thứ thần th�ng, cũng kh�ng phải h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c c� thể s�nh kịp, như mười lực, bốn v� sở �y, đại bi, ba niệm xứ,... Đ�y gọi l� kh�ng thể nghĩ b�n th� thắng. (7) Thế n�o l� giải tho�t th� thắng? Đức Như Lai c� đủ hai thứ giải tho�t, diệt trừ tr� tuệ chướng v� phiền n�o chướng, vĩnh viễn đoạn trừ tất cả tập kh� phiền n�o; tr� tuệ v� nh�n duy�n đều được tự tại. Đ�y gọi l� giải tho�t th� thắng. Bởi thế, trong khế kinh, ng�i X� Lợi Phất đ� từng t�n th�n Đức Như Lai c� đầy đủ bảy ph�p th� thắng. Đức Như Lai từ giai đoạn đầu ti�n qu�n bất tịnh, cho đến khi th�nh V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, từ giai đoại tu tập c�ng đức trang nghi�m, cho đến khi chứng quả giải tho�t, đều vượt hơn h�ng Thanh văn v� B�ch chi phật, cho n�n gọi Đức Như Lai l� đấng Ch� t�n V� thượng. Đức Như Lai Thế T�n tu tập Kh�ng tam muội, Diệt định tam muội, Tứ thiền, từ bi, qu�n Mười hai nh�n duy�n, đều l� v� lợi �ch ch�ng sinh. Đức Như Lai Ch�nh gi�c kh�ng n�i hai lời, cho n�n gọi l� Như Lai. Từ l�c bắt đầu, tu tập c�ng đức trang nghi�m, cho đến khi chứng th�nh đạo quả, đều giống như chư Phật qu� khứ, cho n�n gọi l� Như Lai. V� được đầy đủ Ch�nh ph�p vi diệu, c� thể thọ nhận sự c�ng dường của tất cả trời người, n�n gọi l� Ứng C�ng. Thấu r� hai đế: thế đế v� ch�n đế, n�n gọi l� Ch�nh Biến Tri. Tu tr� tịnh giới, đầy đủ tam minh, n�n gọi l� Minh Hạnh T�c. Kh�ng c�n thọ sinh trong ba c�i, n�n gọi l� Thiện Thệ. Thấu r� ch�ng sinh v� vũ trụ, n�n gọi l� Thế Gian Giải. Biết r� phương tiện điều phục ch�ng sinh, n�n gọi l� Điều Ngự Trượng Phu. C� thể l�m cho ch�ng sinh kh�ng c�n sợ h�i, d�ng phương tiện gi�o h�a l�m cho họ l�a khổ được vui, n�n gọi l� Thi�n Nh�n Sư. Biết tất cả c�c ph�p v� tất cả c�ng hạnh, n�n gọi l� Phật. C� thể ph� bốn thứ ma, n�n gọi l� Thế T�n.

Hơn nữa, n�n qu�n s�t Đức Như Lai tu h�nh giới định tuệ đều l� v� lợi �ch ch�ng sinh. Trong v� lượng đời, Ng�i đ� l�m lợi �ch cho kẻ o�n, người th�n một c�ch b�nh đẳng. Ng�i đ� đoạn trừ tất cả phiền n�o, v� biết r� rằng mỗi một ch�ng sinh, nhiều khi chỉ v� một phiền n�o, m� phải thọ khổ trong v� lượng kiếp. Đức Như Lai v� ch�ng sinh m� c� thể bố th� những việc kh� bố th�, nhẫn nhục những việc kh� nhẫn nhục. Đức Phật c� hai sự thanh tịnh: một l� trang nghi�m thanh tịnh, hai l� quả b�o thanh tịnh. Do thế lực của hai nh�n duy�n thanh tịnh đ�, m� Đức Như Lai từ l�c sơ ph�t t�m, tu mười ph�p l�nh, mười Ba la mật, cho đến l�c chứng được mười lực, mười đức hiệu, kh�ng c� h�ng nh�n, thi�n n�o c� thể n�i l�n được lỗi lầm của Ng�i. Đức Như Lai đầy đủ t�m vạn �m thanh, ch�ng sinh nghe đến, đều kh�ng nh�m ch�n. Do nh�n duy�n đ�, m� đức Như Lai vượt hơn tất cả h�ng Thanh văn, B�ch chi phật.

Thiện nam tử! Nếu c� Bồ t�t thọ tr� giới Ưu b� tắc, m� muốn giữ giới thanh tịnh, phải n�n tu ph�p Nhiếp T�m Niệm Phật như vậy. Nếu tu Niệm Phật, người đ� sẽ l�a c�c �c duy�n bất tịnh, cả trong lẫn ngo�i; tăng trưởng tr� tuệ, đoạn trừ được tham s�n si, v� sẽ th�nh tựu đầy đủ tất cả c�c thiện ph�p.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập ph�p Nhiếp T�m Niệm Phật, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập ph�p Nhiếp T�m Niệm Phật, điều n�y �mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười Bảy

C�ng Dường Tam Bảo

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t sau khi thọ giới Ưu b� tắc, l�m thế n�o để c�ng dường Tam Bảo?�

- Thiện nam tử! Ruộng phước tr�n thế gian c� ba loại: một l� ruộng b�o �n, hai l� ruộng c�ng đức, ba l� ruộng bần c�ng. Ruộng b�o �n, tức l� cha mẹ, sư trưởng, h�a thượng; ruộng c�ng đức, tức l� tất cả những bậc tu h�nh, từ bậc chứng no�n ph�p, cho đến bậc chứng V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c; ruộng bần c�ng, tức l� tất cả những người bần c�ng, khốn khổ. Đức Như Lai Thế T�n l� hai loại ruộng phước: một l� ruộng b�o �n, hai l� ruộng c�ng đức. Ph�p cũng như vậy, l� hai loại ruộng phước giống tr�n. Ch�ng sinh lại l� ba loại ruộng phước: một l� ruộng b�o �n, hai l� ruộng c�ng đức, ba l� ruộng bần c�ng. Do nh�n duy�n n�y, m� c�c Bồ t�t sau khi thọ giới Ưu b� tắc, phải n�n ch� t�m si�ng cần c�ng dường Tam Bảo.

Thiện nam tử! Đức Như Lai l� kho t�ng của tất cả c�c ph�p, cho n�n người tr� phải ch� t�m si�ng cần c�ng dường c�c Đức Phật hiện c�n tại thế, hoặc x� lợi, hoặc h�nh tượng, th�p miếu của c�c Ng�i. Nếu ở nơi hoang vắng kh�ng c� tượng th�p, thường phải nhớ tưởng, t�n trọng t�n th�n. Hoặc tự sức m�nh l�m, hoặc khuyến kh�ch người kh�c l�m tượng, th�p. L�c thấy người kh�c đang l�m, sinh t�m vui mừng. Nếu như người đ� đ� c� đầy đủ thế lực phước đức, phải n�n dạy dỗ cho nhiều người kh�c c�ng l�m. Sau khi đ� c�ng dường, kh�ng n�n tự khinh, hoặc khinh Tam Bảo. Kh�ng n�n sai bảo người kh�c l�m việc c�ng dường cho m�nh, hoặc kh�ng n�n v� muốn hơn người kh�c m� c�ng dường. L�c c�ng dường, t�m kh�ng hối hận, t�m kh�ng sầu n�o, m� phải chắp tay ca ngợi, cung k�nh, t�n trọng t�n th�n Tam Bảo. Nếu d�ng một đồng tiền, nhẫn đến v� lượng tr�n bảo, hoặc c�ng dường một sợi tơ, nhẫn đến v� lượng tơ lụa, một c�nh hoa nhẫn đến v� lượng b�ng hoa, d�ng một b�i kệ ca ngợi nhẫn đến v� lượng b�i kệ ca ngợi, lạy một lạy nhẫn đến v� lượng lạy, đi nhiễu một v�ng nhẫn đến v� lượng v�ng, c�ng dường như thế, hoặc trong một thời, hoặc trong v� lượng thời, hoặc tự m�nh l�m, hoặc l�m cho người kh�c.

Thiện nam tử! Nếu c� thể ch� t�m c�ng dường Phật ph�p tăng như vậy, như l�c Ta c�n tại thế, hoặc sau khi diệt độ, sự c�ng dường cũng n�n như thế, kh�ng n�n c� sự kh�c biệt. Khi gặp th�p miếu, n�n d�ng v�ng, bạc, đồng, sắt, tr�ng phan, bảo c�i, �m nhạc, hương, dầu, đ�n m� c�ng dường. Nếu thấy chim, th� giẵm đạp l�m hư hỏng, cũng n�n sửa sang, qu�t dọn sạch sẽ. Nếu thấy chỗ gi� lớn, nước, lửa l�m hư hỏng, cũng n�n sửa sang, qu�t dọn sạch sẽ. Nếu tự m�nh kh�ng đủ sức, n�n khuy�n người kh�c t�, sửa. Khi t�, sửa, n�n d�ng chất liệu như v�ng, bạc, đồng, thiết, đất, gỗ. Nếu c� bụi bặm, phải qu�t tước, lau dọn, nếu c� chỗ nhơ nhớp, n�n d�ng nước thơm m� rửa.

Nếu như x�y dựng bảo th�p hoặc bảo tượng, x�y xong, n�n d�ng c�c loại tr�ng phan, bảo c�i, hương, hoa m� c�ng dường. Nếu như kh�ng đủ khả năng sắm sửa tr�n bảo, th� c� thể d�ng c�y, đất để x�y dựng tượng th�p, x�y xong cũng d�ng tr�ng phan, bảo c�i, hương hoa v� c�c loại �m nhạc m� c�ng dường.

Nếu trong th�p c� cỏ c�y, x�c của chim th� chết, r�c rưới dơ bẩn, hoặc b�ng hoa mục rữa, n�n dọn dẹp cho sạch sẽ. Nếu c� hang rắn, hang chuột, th� phải lấp cho bằng. Những tượng bằng đồng, gỗ, đ�, đất, v�ng, bạc, lưu ly, pha l�, v.v... thường phải lau rửa cho sạch, lấy hương thơm m� thoa l�n. T�y sức m�nh m� sắm sửa c�c loại anh lạc, trang ho�ng cũng giống như th�p của chuyển lu�n th�nh vương. Trong tịnh x�, n�n d�ng hương bột phết tr�n mặt đất. Nếu d�ng đất s�t trắng tạo th�p, tượng xong, n�n d�ng anh lạc, pha l�, ch�n ch�u, lụa, l�, the, gấm, linh, kh�nh, v.v... m� c�ng dường. L�c họa tượng Phật, trong m�u kh�ng được pha trộn keo, sữa, v� trứng g�. Ng�y cũng như đ�m, n�n d�ng c�c thứ b�ng hoa, tr�ng hoa, gương s�ng, hương bột, hương thoa, hương đốt, c�c loại �m nhạc, ca m�a để c�ng dường. Kh�ng n�n giống như bọn ngoại đạo, đốt bơ, l�a mạch m� c�ng dường. Kh�ng n�n d�ng bơ m� t� l�n th�p, hay tượng Phật, cũng kh�ng n�n d�ng sữa để rửa tượng Phật. Kh�ng n�n tạo tượng Phật b�n th�n. Nếu c� tượng Phật hư hoại, n�n che k�n lại, k�u người đến tu bổ; sau khi đ� ho�n hảo rồi mới đem b�y ra. Thấy tượng hư hoại, cũng n�n cung k�nh c�ng dường, kh�ng kh�c g� bức tượng l�nh lặn. Những sự c�ng dường như vậy, phải tự m�nh đ�ch th�n l�m; nếu tự m�nh kh�ng đủ sức, n�n phụ gi�p người kh�c l�m, hoặc khuy�n người kh�c phụ gi�p m�nh l�m.

Nếu như c� người đem ch�u b�u trong bốn ch�u thi�n hạ, c�ng dường Như Lai; nhưng lại nếu c� người hết l�ng cung k�nh, t�n trọng t�n th�n c�ng đức của Như Lai, th� phước đức của hai người đ� bằng nhau kh�ng kh�c. C�ng đức của Đức Như Lai, tức l� th�n t�m đều ho�n hảo, th�n c� ba mươi hai tướng tốt, t�m mươi vẻ đẹp vi diệu, đầy đủ đạo hạnh, t�m c� mười lực, bốn v� sở �y, đại bi, ba niệm, năm tr� tam muội, ba loại ph�p m�n, mười một loại qu�n kh�ng, tr� qu�n mười hai nh�n duy�n, v� lượng thiền định, đầy đủ bảy tr�,[20] v� đ� th�nh tựu s�u Ba la mật. Nếu người n�o c� thể d�ng những ph�p như vậy để ca ngợi Đức Phật, người đ� l� người ch�n thật c�ng dường Phật.

Thế n�o gọi l� c�ng dường Ph�p? Thiện nam tử! Nếu c� thể c�ng dường mười hai phần gi�o, gọi l� c�ng dường Ph�p. L�m thế n�o để c�ng dường mười hai phần gi�o? Nếu c� thể ch� t�m tin tưởng, thọ tr�, đọc tụng, giảng giải, l�m y như lời đ� dạy, l�m xong lại khuy�n người kh�c l�m theo, đ�y gọi l� c�ng dường mười hai phần gi�o. Nếu c� thể bi�n ch�p mười hai phần gi�o, sau khi bi�n ch�p xong, d�ng nhiều phẩm vật c�ng dường, như c�ng dường Phật. Nếu người đ�, ngoại trừ l�c tắm rửa, c� thể c�ng dường, thọ tr�, đọc tụng kinh điển như thế, người đ� l� người c�ng dường Ph�p. L�c c�ng dường Ph�p, n�n cung k�nh, t�n trọng, ca ngợi như c�ng dường Phật.

Lại c� ph�p, như l� một loại căn cơ Bồ t�t, ba loại căn cơ B�ch chi phật, ba đế. Nếu c� người tin như vậy, gọi l� c�ng dường ph�p.

Nếu c� người c�ng dường c�c vị Bồ t�t tỳ khưu, hoặc c�c vị tu hạnh Tiểu thừa, từ Tu đ� ho�n hướng, nhẫn đến A la h�n, đ�y gọi l� c�ng dường Tăng.

Nếu c� người c� thể c�ng dường Tam Bảo như thế, n�n biết người đ� kh�ng bao giờ xa l�a mười phương Như Lai, trong mọi hoạt động, đi đứng nằm ngồi, đều được gần gũi c�c Ng�i.

Thiện nam tử! Nếu c� người c� thể theo lời dạy m� c�ng dường �t nhiều cho ba loại ruộng phước, n�n biết rằng người đ� trong v� lượng đời, sẽ hưởng được nhiều lợi �ch.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia c�ng dường Tam Bảo, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia c�ng dường Tam Bảo, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười T�m

S�u Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Vừa rồi Đức Phật c� n�i s�u phương tức l� s�u Ba la mật, người n�o c�ng dường s�u phương, sẽ được tăng trưởng t�i sản, thọ mệnh. Những người như thế c� những đặc t�nh như thế n�o?�

Đức Phật dạy: �Thiện nam tử! Nếu người n�o c� thể kh�ng sẻn tiếc tất cả t�i vật, thường l�m lợi �ch cho người kh�c, thường nghĩ đến việc bố th�, ưa th�ch bố th�, c� được vật g�, kh�ng cần biết �t nhiều, liền đem cho người kh�c. L�c bố th�, kh�ng coi thường th�n mệnh v� t�i sản, kh�ng ph�n biệt người giữ giới hay ph� giới. Thường ca ngợi sự bố th�. Thấy người kh�c bố th�, t�m sinh hoan hỷ, vui mừng, kh�ng hề ganh gh�t. Khi c� người đến xin, l�ng thấy vui th�ch, liền đứng l�n ch�o hỏi, nhấc ghế mời ngồi, d� người đ� c� hỏi han hay kh�ng, cũng liền ca ngợi quả b�o của sự bố th�. Thấy người sợ h�i, c� thể cứu hộ họ. Ở trong đời đ�i kh�t, thường ưa bố th� đồ ăn uống. Tuy l�m việc bố th�, nhưng kh�ng cầu quả b�o, cũng kh�ng mong được đền ơn. Kh�ng lừa dối ch�ng sinh, thường ca ngợi những c�ng đức của Tam Bảo. Khi bu�n b�n, kh�ng bao giờ d�ng c�n non, hoặc trộn những phẩm chất xấu để dối gạt người. Kh�ng th�ch rượu ch�, cờ bạc, việc trai g�i, m� thường tu hạnh hổ thẹn, s�m hối. Tuy gi�u c� m� t�m kh�ng ph�ng t�ng; thường tu bố th�, kh�ng sinh t�m ki�u mạn.

Thiện nam tử! Người n�o c� được những đặc t�nh như vậy, n�n biết l� người đ� c� thể c�ng dường Bố th� Ba la mật.

Thiện nam tử! Nếu người n�o c� thể thanh tịnh được h�nh động, lời n�i, � nghĩ, thường tu t�m nhu h�a, kh�ng l�m điều quấy; giả như c� l�m, thường sinh l�ng hổ thẹn, tin tưởng rằng nghiệp �c như vậy sẽ đưa đến quả b�o dữ. Đối với điều thiện đ� tu được, t�m sinh vui mừng. Đối với tội nhỏ, cũng giữ g�n kh�ng cho phạm, giống như tội rất nặng. Giả như lỡ phạm, trong l�ng khiếp sợ, lo buồn, hối hận. Kh�ng bao giờ giận dữ đ�nh đập, l�m khổ ch�ng sinh. Gặp ai cũng d�ng lời dịu d�ng hỏi han trước. Nếu thấy ch�ng sinh, liền sinh t�m thương mến, lo lắng. Thường biết ơn v� t�m c�ch trả ơn. T�m kh�ng sẽn tiếc, kh�ng lừa dối ch�ng sinh. L�m ra tiền đ�ng như ph�p. Ưa l�m phước đức, thường chỉ dạy người kh�c tu tập những c�ng đức m� m�nh đ� l�m được. Thấy người ngh�o khổ, đem th�n thay họ chịu khổ, thường tu tập hạnh từ bi, thương x�t tất cả. Thấy người l�m �c, c� thể ngăn cấm, che chở. Thấy người l�m thiện, chẳng những khen ngợi c�ng đức quả b�o, m� c�n đem sức lực ra phụ gi�p. Thấy người �kh�ng được tự do, gi�p cho họ được tự do. Thường tu tập hạnh xa l�a t�m giận dữ, nếu như đ�i l�c khởi t�m giận dữ, liền biết tự tr�ch v� s�m hối. Thường n�i lời ch�n thật, lời dịu d�ng, kh�ng n�i những lời đ�m thọc v� v� nghĩa.

Thiện nam tử! Người n�o c� những đặc t�nh như vậy, phải biết người đ� c� thể c�ng dường Tr� giới Ba la mật.

Thiện nam tử! Nếu người n�o c� thể thanh tịnh ba nghiệp th�n khẩu �, giả sử c� bị người �c l�m hại, cũng chẳng hề khởi một niệm giận dữ, hơn nữa, quyết kh�ng bao giờ trả th�; nếu như đối phương đến s�m hối tạ tội, liền tha thứ ngay. Khi thấy ch�ng sinh, t�m thường hoan hỷ; nếu thấy người l�m �c, sinh l�ng thương x�t. Khen ngợi quả b�o của sự nhẫn nhục, quở tr�ch sự giận dữ, giảng n�i về quả b�o khổ sở của sự giận dữ. L�c tu tập hạnh bố th� v� nhẫn nhục, thường hướng đến kẻ th� trước. Thường qu�n s�t ngũ ấm chỉ l� do c�c nh�n duy�n h�a hợp, nếu chỉ l� do sự h�a hợp m� th�nh, th� tại sao lại sinh t�m giận dữ? Thường qu�n s�t s�u xa sự giận dữ chỉ l� nh�n duy�n cho sự thọ nhận v� lượng khổ trong ba đường �c trong đời vị lai. Nếu tạm thời sinh t�m giận dữ, liền sinh l�ng hổ thẹn, lo sợ, s�m hối. Thấy hạnh nhẫn nhục của người kh�c hơn m�nh, kh�ng sinh l�ng ghen gh�t.

Thiện nam tử! Người n�o c� những đặc t�nh như vậy, phải biết người đ� c� thể c�ng dường Nhẫn nhục Ba la mật.

Thiện nam tử! Nếu c� người n�o kh�ng biếng nh�c, kh�ng hưởng thọ, hoặc tham lam cảm gi�c kho�i lạc của sự nằm ngồi. L�c l�m những việc nhỏ, t�m � chuy�n ch� như l�c l�m những c�ng đức to lớn. Bất cứ l�m việc g�, đều phải l�m cho ho�n tất. L�c l�m việc, kh�ng m�ng đến sự đ�i kh�t, n�ng lạnh, đ�ng thời hay kh�ng đ�ng thời. Kh�ng bao giờ tự khinh. L�m một việc lớn chưa xong, kh�ng bao giờ khởi t�m hối tiếc; nếu ho�n tất một c�ng việc, tự vui mừng đ� l�m xong. Khen ngợi quả b�o của sự tinh tiến. L�m ra tiền đ�ng như ph�p, ti�u x�i hợp l�. Thấy người hay bu�ng lung, thường n�i cho họ biết quả b�o kh�ng l�nh. Kh�o dạy dỗ ch�ng sinh, khiến họ tu h�nh tinh tiến. Việc l�m chưa xong, kh�ng bỏ dở giữa chừng. L�c tu ph�p l�nh, kh�ng bị người kh�c dao động.

Thiện nam tử! Nếu người n�o c� những đặc t�nh như vậy, phải biết người đ� c� thể c�ng dường Tinh tiến Ba la mật.

Thiện nam tử! Nếu c� người n�o c� thể thanh tịnh ba nghiệp th�n khẩu �, ưa ở chỗ vắng vẻ, hoặc trong hang, trong n�i, trong rừng, hay trong nh� trống, kh�ng th�ch sự ồn �o, kh�ng tham luyến giường ghế, kh�ng ưa n�i hoặc nghe chuyện tạp nhạp thế gian, kh�ng th�ch sự tham dục, giận dữ, ngu si. Thường mở lời trước, n�i lời dịu d�ng, thường ưa th�ch sự xuất gia, gi�o h�a ch�ng sinh. Tất cả c�c phiền n�o của họ đều giảm bớt, xa l�a sự mơ tưởng viễn v�ng; khi thấy kẻ o�n th�, b�n tu tập từ t�m, thường ưa n�i quả b�o của thiền định. Nếu t�m ph�ng dật, t�n loạn, thường sinh l�ng lo sợ, hối hận. Thấy những người tu t� định, chỉ dẫn cho họ thấy r� được sự sai lầm, kh�o l�o chỉ dẫn cho họ tu tập ch�nh định.

Thiện nam tử! Người n�o c� những đặc t�nh như thế, phải biết người đ� c� thể c�ng dường Thiền định Ba la mật.

Thiện nam tử! Nếu c� người c� thể thanh tịnh ba nghiệp th�n khẩu �, học tập tất cả học vấn thế gian. Thường xa l�a tham s�n si, kh�ng cuồng, kh�ng loạn. Thường c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, h�a thượng, c�c bậc tuổi t�c, đức hạnh, những người tu hạnh kh�ng ph�ng dật. Thường mở lời ch�o hỏi trước, n�i năng nhỏ nhẹ, kh�ng lừa dối ch�ng sinh. C� thể ph�n biệt giảng n�i đạo ch�nh, đạo t�, v� quả b�o thiện �c. Thường ưa th�ch chỗ vắng vẻ, xuất gia tu đạo, c� thể dạy dỗ ch�ng sinh những kiến thức thế gian. Thấy người c� t�i năng hơn m�nh, kh�ng bao giờ sinh l�ng ghen gh�t, nếu thấy m�nh hơn người kh�c, cũng kh�ng bao giờ sinh l�ng ki�u mạn. Khi nhận chịu sự khổ n�o, t�m kh�ng lo buồn; khi hưởng thọ sư sung sướng, cũng kh�ng sinh l�ng hoan hỷ.

Thiện nam tử! Người n�o c� những đặc t�nh như thế, phải biết người đ� c� thể c�ng dường B�t nh� Ba la mật.

Thiện nam tử! Mỗi phương c� bốn đặc t�nh. Phương bố th� c� bốn: một l� điều phục ch�ng sinh, hai l� xa l�a sự lỗi lầm, ba l� lợi m�nh, bốn l� lợi người. Nếu c� người, trong bất cứ l�c n�o, đều kh�ng tham tiếc của cải, cũng kh�ng ph�n biệt người th�n kẻ th�, người đ� c� thể điều phục ch�ng sinh. V� đối với của cải kh�ng tham tiếc, n�n c� thể bố th�; nhờ thế xa l�a được t�nh xấu bỏn sẻn, đ�y gọi l� xa l�a lỗi lầm. L�c dự định bố th�, l�c đang bố th�, v� l�c đ� bố th� xong, t�m đều hoan hỷ, kh�ng sinh l�ng nuối tiếc, do đ�y trong tương lai sẽ hưởng thọ được sự vui c�i người c�i trời, nhẫn đến sự vui V� thượng, đ�y gọi l� lợi m�nh. C� thể khiến cho người kh�c kh�ng c�n chịu tất cả khổ n�o của sự đ�i kh�t, cho n�n gọi l� lợi người.

Phương tr� giới c� bốn: một l� trang nghi�m quả vị V� thượng Bồ đề, hai l� xa l�a sự lỗi lầm, ba l� lợi m�nh, bốn l� lợi người. Trang nghi�m quả vị V� thượng Bồ đề, nghĩa l� từ giới Ưu b� tắc, nhẫn đến giới Bồ t�t, đều c� thể l�m nền m�ng cho quả vị A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, cho n�n gọi l� trang nghi�m. Sau khi thọ giới, th� xa l�a được �c giới, c�ng sự �kh�ng c� giới�, đ�y gọi l� xa l�a sự lỗi lầm. Nhờ tr� giới, m� được sự vui trời người, nhẫn đến sự vui V� thượng, đ�y gọi l� lợi m�nh. Sau khi thọ giới, bố th� cho ch�ng sinh sự kh�ng sợ h�i, l�m cho tất cả đều được l�a khổ được vui, đ�y gọi l� lợi người.

Phương nhẫn nhục c� bốn: một l� trang nghi�m quả vị V� thượng Bồ đề, hai l� xa l�a sự lỗi lầm, ba l� lợi m�nh, bốn l� lợi người. Trang nghi�m quả vị V� thượng Bồ đề, c� nghĩa l� nhờ sự nhẫn nhục m� tu tập được ph�p l�nh, nhờ tu ph�p l�nh m� chứng được sơ địa, nhẫn đến quả vị V� thượng Bồ đề, đ�y gọi l� trang nghi�m. Sau khi tu nhẫn nhục, c� thể xa l�a sự s�n hận �c độc, đ�y gọi l� xa l�a lỗi lầm. Nh�n v� sự nhẫn nhục m� được sự vui c�i trời, nhẫn đến sự vui V� thượng, đ�y gọi l� lợi m�nh. Dạy dỗ ch�ng sinh tu ph�p l�nh, l�m cho họ xa l�a ph�p �c, đ�y gọi l� lợi người.

Phương thiền định c� bốn: một l� trang nghi�m Bồ đề, hai l� xa l�a sự lỗi lầm, ba l� lợi m�nh, bốn l� lợi người. Trang nghi�m Bồ đề, nghĩa l� do sức mạnh của sự tu tập thiền định m� được quả vị sơ địa, nhẫn đến quả vị A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, đ�y gọi l� trang nghi�m. Do c� thiền định m� tu v� lượng ph�p l�nh, l�a xa sự nghĩ tưởng m�ng lung, gọi l� xa l�a sự lỗi lầm. Do nh�n duy�n tu tập ph�p xa ma tha, ưa th�ch sự vắng lặng, n�n được sự vui c�i trời, nhẫn đến sự vui V� thượng, đ�y gọi l� lợi m�nh. Ph� trừ được t�m tham dục, giận dữ, cuồng si của ch�ng sinh, đ�y gọi l� lợi người.

Phương tr� tuệ c� bốn: một l� trang nghi�m Bồ đề, hai l� xa l�a sự lỗi lầm, ba l� lợi m�nh, bốn l� lợi người. Trang nghi�m Bồ đề, nghĩa l� nh�n v� tr� tuệ m� được quả vị Sơ địa, nhẫn đến quả vị A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, đ�y gọi l� trang nghi�m. Do tu tập tr� tuệ, l�a xa v� minh, l�m cho c�c phiền n�o kh�ng c�n hoạnh h�nh, đ�y gọi l� xa l�a sự lỗi lầm. Trừ diệt phiền n�o chướng v� sở tri chướng, đ�y gọi l� lợi m�nh. Dạy dỗ ch�ng sinh, l�m cho họ được điều phục, đ�y gọi l� lợi người.

Thiện nam tử! Hoặc c� người cho rằng: �Ngo�i giới kh�ng c� nhẫn, ngo�i tuệ kh�ng c� định, do đ�y n�i chỉ c� bốn Ba la mật. Nếu c� thể nhẫn nhục, kh�ng trả đủa lại, đ�y gọi l� giới. Nếu tu thiền định, t�m kh�ng ph�ng dật, đ�y tức l� tr� tuệ. Cho n�n giới tức l� nhẫn, tuệ tức l� định. Ngo�i tuệ kh�ng c� định, ngo�i định kh�ng c� tuệ, cho n�n tuệ tức l� định, định tức l� tuệ. Ngo�i giới kh�ng c� tinh tiến, ngo�i tinh tiến kh�ng c� giới, cho n�n giới tức l� tinh tiến, tinh tiến tức l� giới. Ngo�i bố th� kh�ng c� tinh tiến, ngo�i tinh tiến kh�ng c� bố th�, cho n�n giới tức l� tinh tiến, tinh tiến tức l� giới. Cho n�n kh�ng c� s�u Ba la mật.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Tr� tuệ l� nh�n, bố th� l� quả. Tinh tiến l� nh�n, tr� giới l� quả. Tam muội l� nh�n, nhẫn nhục l� quả. Thế nhưng, nh�n v� quả kh�ng thể l� một, do đ� phải c� s�u Ba la mật. Nếu c� người cho rằng: �Giới tức l� nhẫn nhục, nhẫn nhục tức l� giới�, nghĩa n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Giới phải từ người kh�c m� l�nh thọ, nhẫn nhục th� kh�ng phải thế. C� người kh�ng thọ giới, nhưng c� thể nhẫn nhục những sự �c độc, v� ch�ng sinh m� nhẫn chịu v� số khổ n�o, trong v� lượng đời, thay cho ch�ng sinh nhận chịu sự khổ v� c�ng, nhưng t�m vẫn kh�ng hối hận tho�i chuyển. Bởi thế, ngo�i giới vẫn c� sự nhẫn nhục.

Thiện nam tử! Tam muội tức l� xa ma tha, c�n tr� tuệ tức l� tỳ ba x� na. Xa ma tha, l� sự chuy�n t�m một cảnh, c�n tỳ b� x� na l� sự qu�n s�t ph�n biệt. Trong mười hai phần gi�o, ta đ� c� n�i định kh�c với tuệ, cho n�n biết rằng phải c� s�u Ba la mật. Đức Như Lai trước ti�n n�i ph�p Bố th� Ba la mật l� muốn điều phục ch�ng sinh. V� muốn ch�ng sinh, trong khi bố th�, t�m kh�ng c�n sẻn tiếc, cho n�n kế đến n�i ph�p Tr� giới Ba la mật. V� muốn ch�ng sinh, trong l�c bố th�, c� thể nhẫn thọ được sự mất m�t t�i sản, cho n�n kế đến n�i ph�p Nhẫn nhục Ba la mật. V� muốn ch�ng sinh, bất cứ gi�y ph�t n�o, t�m đều vui vẻ l�m việc bố th�, cho n�n kế đến n�i ph�p Tinh tiến Ba la mật. V� muốn ch�ng sinh, trong l�c bố th�, t�m � chuy�n nhất, kh�ng nghĩ tưởng t�n loạn, cho n�n kế đến n�i ph�p Thiền định Ba la mật. V� muốn ch�ng sinh, trong l�c bố th�, kh�ng cầu sự vui trong sinh tử, cho n�n kế đến n�i ph�p Tr� tuệ Ba la mật.

Thiện nam tử! Thế n�o gọi l� Ba la mật? L�c bố th� kh�ng cầu quả b�o, trong cũng như ngo�i, cũng kh�ng ph�n biệt phước điền hay kh�ng phải phước điền, bố th� tất cả t�i sản, t�m kh�ng sẻn tiếc, kh�ng chọn lựa ng�y giờ, cho n�n gọi l� Bố th� Ba la mật. Tuy l� tội nhỏ, d� mất th�n mạng, cũng kh�ng hủy phạm, cho n�n gọi l� Tr� giới Ba la mật. D� cho người �c đến x�m phạm th�n m�nh, vẫn c� thể nhẫn thọ m� kh�ng s�n hận, cho n�n gọi l� Nhẫn nhục Ba la mật. Trong ba th�ng d�ng một b�i kệ t�n th�n đức Phật, kh�ng hề ngơi nghỉ, cho n�n gọi l� Tinh tiến Ba la mật. Chứng đắc đầy đủ Kim cương tam muội, cho n�n gọi l� Thiền định ba la mật.

Thiện nam tử! L�c chứng đắc A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, đầy đủ cả s�u Ba la mật, cho n�n gọi l� Tr� tuệ Ba la mật.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia c� thể thanh tịnh s�u Ba la mật, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia c� thể thanh tịnh s�u Ba la mật, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Ph�̉m Mười Ch�n

Bố Th� Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t sau khi đ� tu s�u Ba la mật, c� thể l�m được những việc g� cho ch�ng sinh?�

- Thiện nam tử! Vị Bồ t�t đ� c� thể cứu vớt những ch�ng sinh đang ch�m đắm trong biển khổ.

Thiện nam tử! Nếu c� người n�o sinh t�m bỏn sẻn đối với của cải, Phật ph�p, hay thức ăn, phải n�n biết người đ�, ở trong v� lượng đời, sẽ bị quả b�o ngh�o khổ, bởi thế, Bồ t�t khi tu h�nh Bố th� Ba la mật, cần phải l�m lợi �ch cho chi�nh m�nh v� mọi người.

Thiện nam tử! Nếu c� người ưa th�ch bố th�, xem kẻ th� như người th�n, gi�p cho người kh�ng tự do được tự do, tin tưởng quả b�o của sự bố th� v� sự tr� giới, người đ� sẽ th�nh tựu quả b�o của sự bố th�.

Thiện nam tử! C� người cho rằng �Sự bố th� chỉ l� � tưởng. V� sao? � tưởng l� cội gốc của sự bố th�.� Nghĩa n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Sự bố th� li�n quan đến năm ấm. Tại sao như vậy? Do ba nghiệp th�n, miệng, � m� th�nh tựu sự bố th�. Sự bố th�, nếu lợi m�nh, lợi người, v� lợi cho cả hai b�n, th� phải li�n quan đến cả năm ấm. Sự bố th� như vậy c� thể trang nghi�m đạo Bồ đề. Quả b�o ch�nh của sự bố th� l� xa l�a phiền n�o, gi�u c� nhiều của cải; c�n quả b�o phụ của sự bố th� l� được sống l�u, sắc đẹp, sức khỏe, sung sướng, v� t�i ăn n�i. Quả b�o bố th� c� ba loại: một l� v� vật bố th� th� thắng, đưa đến quả b�o th� thắng; hai l� v� phước điền th� thắng, đưa đến quả b�o th� thắng; ba l� v� người bố th� th� thắng, đưa đến quả b�o th� thắng. Phước điền th� thắng, bao gồm c�c vị Tu đ� ho�n hướng, nhẫn đến c�c vị hậu th�n Bồ t�t; bố th� những vị n�y, sẽ được quả b�o th� thắng. Nếu vật bố th� đầy đủ m�u sắc, hương thơm, m�i vị, c�ng sự chạm x�c vi diệu, th� gọi l� vật bố th� th� thắng; bố th� những vật như vậy được quả b�o th� thắng. Nếu người bố th� c� l�ng tin nồng hậu, thuần th�nh, lại c�n tu tập đầy đủ những hạnh bố th�, tr� giới, nghe nhiều, tr� tuệ, th� gọi l� người bố th� th� thắng, người đ� sẽ được quả b�o th� thắng.

Thiện nam tử! Người tr� thực h�nh năm loại bố th�: một l� hết l�ng bố th�, hai l� tự tay m�nh bố th�, ba l� bố th� với l�ng tin, bốn l� bố th� đ�ng l�c, năm l� bố th� t�i vật đ�ng như ph�p.

Thiện nam tử! Hết l�ng bố th� sẽ được những quả b�o n�o? Nếu người hết l�ng bố th�, th� họ sẽ được của cải tr�n đầy, v�ng bạc, lưu ly, xa cừ, tr�n ch�u, voi, ngựa, tr�u, d�, ruộng vườn, nh� cửa, t�i tớ, quyến thuộc đ�ng nhiều. Người hết l�ng bố th� sẽ được những quả b�o như vậy! Tự tay m�nh bố th� sẽ được những quả b�o n�o? Nếu người tự tay m�nh bố th�, th� cũng sẽ được quả b�o như vừa n�i tr�n, v� c� thể tự m�nh hưởng dụng. Người tự tay m�nh bố th� sẽ được những quả b�o như vậy! Người bố th� với l�ng tin sẽ được những quả b�o n�o? Người bố th� với l�ng tin sẽ được những quả b�o như vừa n�i tr�n, hơn nữa, thường được cha mẹ, anh em, họ h�ng, c�ng tất cả ch�ng sanh y�u mến. Người bố th� với l�ng tin được những quả b�o như vậy! Người bố th� đ�ng l�c sẽ được những quả b�o n�o? Người bố th� đ�ng l�c sẽ được những quả b�o như vừa n�i tr�n, hơn nữa, mọi việc mong cầu đều được toại nguyện. Người bố th� đ�ng l�c sẽ được những quả b�o như vậy! Người bố th� t�i vật đ�ng như ph�p sẽ được những quả b�o n�o? Người bố th� đ�ng như ph�p sẽ được những quả b�o như vừa n�i tr�n, hơn nữa, của cải kh�ng bị mất m�t bởi sự x�m hại của nh� cầm quyền, giặc cướp, nước, lửa, v.v...

Nếu bố th� những vật m�u sắc lộng lẫy, người đ� sẽ được quả b�o dung nhan đẹp đẽ; nếu bố th� những vật thơm tho, người đ� sẽ được quả b�o tiếng tăm lừng lẫy; nếu bố th� thức ăn ngon qu�, người đ� sẽ được quả b�o người kh�c ưa gần gũi, sau khi gần gũi, sinh l�ng y�u mến, k�nh trọng. Nếu bố th� vật mềm mại, người đ� sẽ được quả b�o những sự chạm x�c vi diệu nhất. Sau khi người xin nhận thọ, người bố th� sẽ được những quả b�o như tuổi thọ, sắc đẹp, sức lực, an vui, v� t�i ăn n�i.

Thiện nam tử! C� người cho rằng �Bố th� nơi th�p tượng, sẽ kh�ng được những quả b�o, như tuổi thọ, sắc đẹp, sức lực, t�i ăn n�i, v.v..., v� kh�ng c� người thọ nhận.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? V� người bố th� c� l�ng tin. Người bố th� c� l�ng tin khi l�m việc bố th�, cho n�n phải được năm quả b�o như vậy.

Thiện nam tử! V� như một vị tỳ kheo tu tập l�ng từ bi, tuy tr�n thực tế, kh�ng c� người thọ nhận l�ng từ bi của vị tỳ kheo đ�, thế nhưng, vị tỳ kheo đ� vẫn được v� lượng quả b�o. Bố th� nơi th�p tượng được năm quả b�o, cũng giống như vậy.

Thiện nam tử! Như người trồng l�a, quyết chắc sẽ kh�ng sinh ra dưa; bố th� nơi th�p tượng, cũng giống như vậy. Bởi v� đ� l� phước điền, n�n được những quả b�o như vậy. Cho n�n ta n�i: �Do ba nh�n duy�n: phước điền, t�i vật, v� người bố th�, m� được quả b�o.�

Thiện nam tử! Bố th� c� hai loại: một l� ph�p th�, hai l� t�i th�. Bố th� Ch�nh ph�p được hai loại quả b�o l� của cải ch�u b�u v� Ch�nh ph�p; c�n bố th� của cải chỉ được quả b�o của cải ch�u b�u. Bồ t�t v� hai sự kiện m� tu h�nh hai loại bố th� n�y: một l� l�m cho ch�ng sinh xa l�a khổ n�o, hai l� l�m cho t�m của ch�ng sinh được điều phục.

Thiện nam tử! Lại c� ba loại bố th�: một l� bố th� Ch�nh ph�p, hai l� bố th� sự kh�ng khiếp sợ, ba l� bố th� của cải. Bố th� Ch�nh ph�p, nghĩa l� dạy bảo người kh�c thọ giới, xuất gia, tu h�nh, l�m ph�p bạch tứ yết ma, giảng n�i Ch�nh ph�p để ph� hủy t� kiến, ph�n biệt giảng n�i những điều ch�n thực kh�ng ch�n thực, giảng n�i bốn sự đi�n đảo, c�ng sự kh�ng ph�ng dật. Đ�y gọi l� bố th� Ch�nh ph�p. Nếu Bồ t�t thấy người n�o bị nh� cầm quyền, sư tử, cọp, s�i, chỗ c� nạn nước, lửa, trộm cướp, v.v..., l�m khiếp sợ, b�n c� thể cứu vớt họ. Đ�y gọi l� bố th� sự kh�ng khiếp sợ. Đối với của cải của m�nh, hoặc tốt hoặc xấu, hoặc nhiều hoặc �t, đều kh�ng sanh t�m tham tiếc. Đối với của cải như tr�u, d�, voi, ngựa, nh� cửa, giường ghế, c�y cối, ao giếng, n� bộc, t�i tớ, tr�u, lạc đ�, xe cộ, kiệu c�ng, b�nh, chậu, nồi chảo, giường chiếu, tọa cụ, đồ đồng, đồ sắt, đồ s�nh, quần �o, đồ trang sức, đ�n đuốc, hương, hoa, quạt, d�, mũ, d�p, ghế, gậy, d�y thừng, cầy, bừa, b�a, r�u, cỏ, c�y, nước, đ�, v.v..., t�y theo sở th�ch v� nhu cầu của người xin, đều đem bố th�; đ�y gọi l� bố th� của cải. Hơn nữa, n�n x�y ch�a chiền hoặc tịnh thất bố th� cho những người xuất gia, chỉ ngoại trừ việc bố th� voi, ngựa.

Thiện nam tử! C� bốn điều chướng ngại cho sự bố th�: (1) t�m tham lam bỏn sẻn, (2) kh�ng tu bố th�, (3) coi thường vật nhỏ, (4) cầu quả b�o thế gian. C� hai ph�p trừ được bốn sự chướng ngại n�y: (1) tu tập v� ng�, (2) tu tập v� thường.

Thiện nam tử! Nếu muốn ưa th�ch bố th�, phải diệt trừ năm việc: (1) t�m s�n hận, (2) t�m san tham, (3) t�m ghen gh�t, (4) tham tiếc th�n mệnh, (5) kh�ng tin nh�n quả. Diệt trừ được năm việc như thế, sẽ ưa th�ch bố th�. Người ưa th�ch bố th�, sẽ được năm điều lợi �ch: (1) kh�ng bao giờ xa l�a bậc th�nh nh�n, (2) tất cả ch�ng sinh đều ưa nghe thấy, (3) v�o trong đ�m đ�ng t�m kh�ng sợ h�i, (4) được tiếng tăm tốt, (5) trang nghi�m quả Bồ đề.

Thiện nam tử! Bồ t�t c�n c� t�n l� �Bố th� tất cả�. Người n�o thường bố th� với t�m thanh tịnh, th� gọi l� bố th� tất cả; tuy �t của cải, m� vẫn c� thể bố th�, th� gọi l� bố th� tất cả; đối với vật m�nh ưa th�ch, m� c� thể ph� trừ t�m sẻn tiếc để bố th�, th� gọi l� bố th� tất cả; bố th� m� kh�ng cầu quả b�o, th� gọi l� bố th� tất cả; l�c bố th�, kh�ng ph�n biệt l� phước điền hay kh�ng phước điền, th� gọi l� bố th� tất cả; bố th� b�nh đẳng cho người th�n kẻ th�, th� gọi l� bố th� tất cả. C� hai loại đối tượng cho sự bố th� của Bồ t�t: một l� ch�ng sinh, hai l� phi ch�ng sinh. Khi Bồ t�t bố th� cho hai loại n�y, nhẫn đến th�n m�nh cũng kh�ng tiếc nuối, gọi l� bố th� tất cả. Bồ t�t do l�ng thương x�t m� bố th�, gọi l� bố th� tất cả. L�c khởi t�m bố th�, l�c đang bố th�, sau khi bố th�, đều kh�ng hối tiếc, gọi l� bố th� tất cả. Đ�i l�c, hoặc tự m�nh, hoặc bị người kh�c bắt buộc, cũng kh�ng đem những vật kh�ng th�ch đ�ng, chẳng hạn như rượu, thuốc độc, dao, gậy, g�ng xiềng, v.v..., để bố th�, mặc d� điều n�y l�m cho người nhận vui mừng. Kh�ng bố th� người bệnh thức ăn, hoặc thuốc men kh�ng tinh khiết. Kh�ng trộm cướp đồ vật người kh�c, d� một đồng tiền, để đem bố th�. Bồ t�t, l�c bố th�, tuy c� quyền lực, cũng kh�ng bao giờ đ�nh mắng t�i tớ, l�m cho họ sinh l�ng hờn giận, khổ n�o. Bố th� của cải đ�ng ph�p m� kh�ng mong cầu quả b�o đời n�y hoặc đời sau. Sau khi bố th�, thường qu�n s�t lỗi lầm của phiền n�o, qu�n s�t s�u xa những c�ng đức vi diệu của Niết b�n, kh�ng mong cầu điều g� kh�c hơn l� V� thượng Bồ đề.

L�c bố th� cho người ngh�o, khởi l�ng thương x�t; l�c bố th� cho bậc phước điền, sinh l�ng cung k�nh; l�c bố th� cho người th�n, bạn b�, kh�ng khởi t�m coi như của bỏ; nếu thấy người đến xin, biết được sự cần d�ng của họ, cung cấp t�y theo sở cầu, m� kh�ng đợi người đ� mở lời van xin. V� sao? Bố th� m� kh�ng đợi người kh�c cầu xin, sẽ được v� lượng phước b�o.

Thiện nam tử! Người bố th� c� ba hạng: hạ, trung, thượng. Bậc hạ l� người kh�ng tin nghiệp b�o, t�nh t�nh keo kiết, sợ hết của cải, thấy người đến xin, sinh l�ng hiềm giận xua đuổi; bậc trung l� người tuy tin nghiệp b�o, nhưng vẫn c�n sẻn tiếc, sợ hết của cải, thế nhưng thấy người đến xin th� vẫn bố th�; bậc thượng l� người tin s�u nghiệp b�o, kh�ng c�n t�m sẻn tiếc, qu�n s�t t�i sản l� vật v� thường, thấy c� người đến xin, nếu c�n của cải để bố th�, th� cảm thấy mừng rỡ, nếu kh�ng c�n của cải để bố th�, t�m rất buồn rầu �y n�y, đem th�n m�nh đổi lấy t�i vật để bố th� cho họ. Lại nữa, bậc hạ l� người thấy người kh�c đến xin, ngoảnh mặt l�m lơ, lại c�n mắng chửi, hạ nhục; bậc trung l� người tuy cũng bố th�, nhưng lại khinh khi coi rẻ người đến xin; c�n bậc thượng l� người tuy chưa xin đ� bố th�, v� bố th� một c�ch cung k�nh. Lại nữa, bậc hạ l� người muốn quả b�o hiện đời m� bố th�; bậc trung l� người muốn quả b�o đời sau m� bố th�; c�n bậc thượng l� người v� thương x�t m� bố th�. Lại nữa, bậc hạ l� người v� b�o ơn m� bố th�; bậc trung l� người v� muốn tạo nghiệp l�nh m� bố th�; c�n bậc thượng l� người v� muốn tăng trưởng kho t�ng Ch�nh ph�p m� bố th�. Lại nữa, bậc hạ v� h�o thắng m� bố th�; bậc trung muốn người đến xin được như m�nh m� bố th�; c�n bậc thượng th� kh�ng ph�n biệt người th�n kẻ th�. Lại nữa, bậc hạ c� của n�i kh�ng c�; bậc trung c� nhiều n�i �t; c�n bậc thượng xin �t cho nhiều. Người bố th� kh�ng của cải cũng c� ba bậc. Bậc hạ thấy người đến xin, khởi t�m giận dữ tr�ch mắng; bậc trung thấy người đến xin, n�i thẳng l� kh�ng c�; c�n bậc thượng thấy người đến xin, hổ thẹn m�nh kh�ng c� vật bố th�, l�ng sinh lo buồn. Lại nữa, bậc hạ l� người thường bị c�c bậc th�nh hiền quở tr�ch; bậc trung l� người thường được c�c bậc th�nh hiền thương x�t; c�n bậc thượng l� người c�c bậc th�nh hiền thấy mặt liền sinh l�ng hoan hỷ.

Thiện nam tử! Người tr� thực h�nh bố th�, v� muốn lợi m�nh lợi người, biết rằng t�i vật đều l� v� thường, v� muốn l�m cho ch�ng sinh vui mừng, v� thương x�t ch�ng sinh, v� muốn ph� trừ t�nh bỏn sẻn, kh�ng v� mong cầu quả b�o đời sau, m� chỉ v� muốn trang nghi�m đạo Bồ đề. V� thế, Bồ t�t sau khi bố th� tất cả, kh�ng sinh l�ng hối tiếc, kh�ng lo kh�nh tận của cải, kh�ng xem thường t�i vật, kh�ng xem thường th�n m�nh, cũng kh�ng lựa chọn ng�y giờ, cũng kh�ng ph�n biệt người xin, thường tưởng nghĩ đến người xin, giống như người đ�i tưởng nghĩ đến thức ăn. Gần gũi bạn l�nh, hỏi han, thọ tr� Ch�nh ph�p. Thấy người đến xin, sinh l�ng hoan hỷ, giống như người đem được của cải ra khỏi nh� đang bị ch�y; vui mừng ca ngợi c�ng đức bố th�; thường n�i những lỗi lầm của sự tham luyến t�i vật. Sau khi bố th�, sinh l�ng vui mừng, giống như gửi gắm của cải cho người l�nh; lại c�n n�i với người đến xin: ��ng chi�nh thực l� hạt nh�n c�ng đức của t�i. H�m nay t�i sở dĩ bỏ được t�m bỏn sẻn tham lam l� do nh�n duy�n �ng đến cầu xin.� Tức thời đối với người đến xin bằng tấm l�ng th�n �i. Sau khi bố th�, lại dạy người đến xin phải giữ g�n đ�ng ph�p, si�ng năng c�ng dường Phật Ph�p Tăng bảo. Bồ t�t nếu ưa th�ch bố th� như vậy, th� c� thể l�a xa sự ph�ng dật; d� cho c� đem c�c bộ phận tr�n th�n thể m� bố th�, cũng kh�ng bao giờ khởi một niệm xấu �c. Do đ�y m� được tăng trưởng từ bi hỷ xả. Kh�ng xem thường người xin, cũng kh�ng tự cao. Tự t�m vui mừng v� c� thể bố th� đồ vật xứng với � muốn của người xin. Tăng trưởng l�ng tin, kh�ng c�n nghi ngờ nghiệp b�o.

Thiện nam tử! Nếu c� thể như thế qu�n s�t tướng v� thường của t�i sản, qu�n s�t ch�ng sinh như đứa con một của m�nh, th� người đ� mới c� thể l�m việc bố th�.

Thiện nam tử! Người đ� kh�ng c�n bị t�m bỏn sẻn l�m lay động, giống như n�i Tu Di kh�ng c�n bị gi� l�m lay động. Những người như vậy, c� thể l�m chỗ nương tựa cho ch�ng sinh. Người đ� c� thể đầy đủ Bố th� Ba la mật.

Thiện nam tử! Người tr�, v� bốn việc m� ưa th�ch thực h�nh bố th�: (1) do bố th� m� c� thể ph� phiền n�o; (2) do bố th� m� ph�t nhiều lời nguyện; (3) do bố th� m� được an lạc; (4) do bố th� m� được gi�u c�.

Thiện nam tử! T�m kh�ng tham gọi l� bố th�. Thế n�o l� kh�ng tham? Bố th� tức l� h�nh nghiệp, t�i vật tức l� sự tạo t�c. Bố th� m� đầy đủ hai yếu tố h�nh nghiệp v� tạo t�c, th� gọi l� kh�ng tham. Nh�n sự bố th� ph� trừ phiền n�o, nghĩa l� sự bố th� c� thể ph� trừ sự bỏn sẻn, keo kiết, giận dữ, ngu si. Thế n�o l� nh�n sự bố th� ph�t nhiều lời nguyện? Bởi do sự bố th�, c� thể ph�t nhiều thệ nguyện, hoặc thiện hoặc �c. Do thệ nguyện thiện �c n�y m� gặt quả b�o hoặc thiện hoặc �c. V� sao? V� lực lượng của c�c thệ nguyện n�y chi�u cảm. Thế n�o l� do bố th� m� được an lạc? Bởi v� do sự bố th� m� được những quả vui ở c�i trời c�i người, nhẫn đến quả vui v� thượng. Thế n�o l� do bố th� m� được gi�u c�? Bởi do sự bố th� m� tất cả điều nguyện cầu, như v�ng, bạc, nhẫn đến gia s�c, đều được toại �.

Thiện nam tử! Nếu c� người ưa bố th�, người ấy sẽ trừ được năm ph�p �c: (1) t� kiến, (2) kh�ng t�n t�m, (3) bu�ng lung, (4) bỏn sẻn, (5) giận dữ v� ngu si. Sau khi l�a ph�p �c, t�m sinh vui mừng, do sự vui mừng m� dần dần được sự giải tho�t ch�n ch�nh. Người đ� hiện đời được bốn quả b�o: (1) mọi người, d� kẻ o�n th�, cũng th�ch thấy mặt, (2) tiếng tốt lan rộng khắp mọi nơi, (3) đứng trước đ�m đ�ng kh�ng khiếp sợ, (4) tất cả người l�nh đều đến nương nhờ.

Thiện nam tử! Người n�o sau khi tu tập bố th�, t�m kh�ng hối hận, người đ� d� bị kh�ch trần phiền n�o l�m cho đọa địa ngục, tuy ở nơi �c, nhưng kh�ng bị đ�i kh�t, do nh�n duy�n n�y m� kh�ng bị hai thứ khổ: (1) khổ ăn h�n sắt n�ng, (2) khổ uống nước sắt s�i; nếu đọa v�o s�c sinh, th� thức ăn dễ t�m, kh�ng bị thiếu thốn; nếu đọa v�o ngạ quỷ, th� kh�ng bị đ�i kh�t, m� thường được no đủ; nếu được th�n người, th� thọ mệnh, sắc đẹp, sức lực, vui sướng, t�i ăn n�i, c�ng l�ng tin, giới hạnh, bố th�, đa văn, tr� tuệ đều hơn người kh�c; tuy ở trong đời �c m� kh�ng l�m �c, tuy gặp l�c tai họa m� vẫn tr�nh khỏi, tuy ở nơi nguy hiểm m� vẫn kh�ng sinh t�m lo sợ; nếu l�m th�n trời, được mười thứ th� thắng.

Thiện nam tử! Người tr� v� hai việc m� bố th�: (1) điều phục t�m m�nh, (2) ph� hoại t�m o�n hận. Đức Như Lai cũng nhờ đ�y m� được gọi l� bậc V� Thượng T�n.

Thiện nam tử! Người tr� bố th� xong rồi, kh�ng cầu người xin tưởng nhớ m�nh, cũng kh�ng cầu danh tiếng, tr�nh được sự lo sợ, kh�ng cầu người l�nh đến nương nhờ m�nh, cũng kh�ng cầu quả b�o trời người, m� thường qu�n s�t hai việc: (1) đem t�i sản kh�ng bền đổi lấy t�i sản bền chắc,[21] (2) kh�ng bao giờ chiều theo l�ng bỏn sẻn. V� sao? Những của cải đ�, nếu ta mất đi, cũng kh�ng đi theo ta, bởi vậy, phải n�n tự tay m�nh bố th�, kh�ng n�n v� mất của m� sinh buồn rầu, m� phải n�n v� sự bố th� m� sinh t�m vui mừng.

Thiện nam tử! Người bố th� trước ti�n n�n thử th�ch t�m m�nh, đem của cải bố th�; sau khi t�m đ� được điều phục, kế đ� đem th�n thể bố th�. Nh�n v� hai sự bố th� đ�, m� được hai ph�p: (1) vĩnh viễn xa l�a ba c�i, (2) được giải tho�t ch�n ch�nh.

Thiện nam tử! Giống như người đi xa, th�n mang đồ vật nặng nề cực khổ, nếu vứt bỏ được ắt sinh vui mừng. Người tu hạnh bố th�,� thấy người đến xin, xả bỏ t�i sản bố th�, cũng giống như vậy.

Thiện nam tử! Người tr� thường nghĩ như thế n�y: �Nếu muốn mang vật n�y theo ta qua đến đời sau, th� kh�ng c� g� hơn sự bố th�. Lại phải n�n qu�n s�t nỗi khổ của sự bần c�ng, nỗi vui sướng của sự gi�u sang, v� thế n�n thường tưởng nghĩ vui th�ch việc bố th�.

Thiện nam tử! Nếu người c� của cải, thấy người đến xin, lại n�i l� kh�ng c�, n�n biết người ấy đang n�i đến sự ngh�o h�n bạc phước của chi�nh họ trong đời vị lai. Người ấy gọi l� kẻ bu�ng lung.

Thiện nam tử! Người kh�ng của cải, tự cho rằng m�nh kh�ng của cải. Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Tất cả nước, cỏ ngo�i đồng, đều l� t�i sản chung của mọi người. Tuy l� nh� vua, chưa chắc c� thể bố th�, tuy l� người ngh�o, chưa chắc l� kh�ng thể bố th�. V� sao? V� người ngh�o cũng c� phần ăn. Ăn xong rửa b�t, nước đ� đ�ng lẽ đem bỏ, th� đem bố th� cho lo�i kh�c, cũng được phước đức. Nếu đem ch�t bột bố th� cho lo�i kiến, cũng được v� lượng phước đức. Người d� ngh�o nhất trong thi�n hạ, chẳng lẽ kh�ng c� được ch�t bột? C� ai ng�y ăn ba vắt cơm, m� mạng sống bị nguy ngập kh�ng? Cho n�n mọi người n�n đem nửa phần ăn của m�nh bố th� cho người xin.

Thiện nam tử! Ai l� người ngh�o đến độ l�a lồ kh�ng c� quần �o mặc? Nếu c� quần �o, chẳng lẽ kh�ng thể bố th� một miếng vải nhỏ để người kh�c buộc vết thương, hoặc một miếng vải nhỏ chỉ độ ng�n tay để l�m tim đ�n hay sao?

Thiện nam tử! Trong thi�n hạ, ai l� người ngh�o đến độ kh�ng c� th�n thể? Nếu như c� th�n, thấy người kh�c l�m việc phước đức, n�n đến gi�p đỡ, vui mừng, tận tụy. Đ�y cũng gọi l� người bố th�, cũng được phước đức. Phước đức do sự gi�p đỡ ấy, hoặc k�m hơn, hoặc bằng, hoặc c� khi hơn cả người chủ động. V� l� do n�y, khi thọ dụng thức ăn c�ng dường của vua Ba Tư Nặc, ta ch� nguyện phước đức bố th� của nh� vua v� của người bần c�ng bằng nhau kh�ng kh�c.

Thiện nam tử! Như người mua bốn loại hương: hương nước, hương thoa, hương bột, hương đốt. Bốn loại hương n�y, hoặc người chạm đến, hoặc người mua, hoặc người c�n, tuy đều ngữi m�i thơm, thế nhưng, m�i thơm của hương kh�ng hề hao giảm. C�ng đức của sự tu tập bố th� cũng giống như vậy. D� �t, d� nhiều, d� lớn, d� nhỏ, nếu như khởi t�m t�y hỷ, hoặc d�ng sức lực phụ gi�p, hoặc tuy ở xa, nghe việc thiện của người kh�c sinh t�m vui mừng, trong ba trường hợp,[22] v� t�m đều như nhau, cho n�n quả b�o cũng bằng như nhau, kh�ng c� sai kh�c.

Thiện nam tử! Nếu như kh�ng c� của cải, thấy người kh�c bố th�, trong l�ng kh�ng vui mừng tin tưởng, lại c�n nghi ngờ c�c bậc phước điền, đ�y gọi l� người bần c�ng. Nếu như c� nhiều của cải, quyền uy thế lực, tuy gặp được c�c bậc phước điền ch�n thực, thế nhưng, kh�ng c� l�ng tin, cũng kh�ng chịu bố th�, đ�y cũng gọi l� người bần c�ng; bởi thế, người tr� d� c� �t nhiều, n�n đem hết khả năng m�nh ra bố th�. Ngo�i ph�p bố th� ấy ra, kh�ng c� ph�p n�o c� thể gi�p h�nh giả được quả vui trời người, nhẫn đến quả vui V� thượng. Do đ�y, trong khế kinh c� n�i: �Người tr� qu�n s�t như vầy: Như c� một nắm cơm, nếu ăn th� sẽ sống, nếu cho người kh�c th� sẽ chết đ�i, trong trường hợp như vậy c�n phải n�n bố th�, huống l� c� nhiều của cải?�

Thiện nam tử! Người tr� n�n qu�n s�t của cải l� v� thường, v� l� v� thường cho n�n trong v� lượng đời, tuy đ� từng hư hao mất m�t bao nhi�u t�i sản, m� vẫn kh�ng được lợi �ch. Ngược lại, tuy của cải l� v� thường, thế nhưng, nếu c� thể bố th�, th� sẽ được v� lượng lợi �ch. Nếu vậy, tại sao vẫn c�n bỏn sẻn, kh�ng chịu bố th�? Người tr� lại qu�n s�t tr�n thế gian c� những người tr� giới,� học rộng, đa văn, do lực lượng của nh�n duy�n tr� giới, đa văn n�y m� được quả vị A la h�n, tuy được quả vị như thế, vẫn kh�ng ngăn chận, đoạn trừ được quả b�o khổ n�o của sự đ�i kh�t. Nếu như c�c vị A la h�n bị thiếu thốn những phương tiện như ph�ng nh�, quần �o, thức ăn uống, giường chiếu, thuốc men, đ�y l� đều do nh�n duy�n đời trước kh�ng chịu bố th�. C�n những người ph� giới, nếu ưa l�m việc bố th�, người đ� tuy đọa v�o ngạ quỷ, hoặc s�c sinh, vẫn thường được ăn uống no đủ, kh�ng bị thiếu thốn.

Thiện nam tử! Ngo�i ph�p bố th�, kh�ng c� ph�p n�o đem đến hai quả b�o: một l� tự tại, hai l� giải tho�t. C�n như người tr� giới, tuy được sinh l�n trời, nhưng v� kh�ng tu tập bố th�, kh�ng được ăn những m�n ngon th� thắng, c�ng những trang sức thượng diệu. Người tr� n�n qu�n s�t sinh tử kh�ng c� bờ bến, sự vui của bố th� cũng như vậy, rộng lớn kh�ng c� bờ bến. Bởi vậy, phải n�n bố th� l� v� muốn đoạn trừ sinh tử, chứ kh�ng phải v� muốn cầu quả b�o vui trời người. Lại phải qu�n như thế n�y: �D� l� gi�u c�, ruộng đất rộng bốn ch�u thi�n hạ, hưởng thọ sự vui v� lượng, ta cũng sẽ vẫn kh�ng thỏa m�n. Cho n�n ta phải v� quả vui v� thượng m� l�m việc bố th�, kh�ng n�n v� quả vui trời người. V� sao? V� sự vui trời người l� v� thường, l� c� giới hạn.�

Thiện nam tử! Nếu c� người cho rằng: �Người th�, người nhận, c�ng người thọ quả b�o của sự bố th� đều l� năm ấm, m� năm ấm l� ph�p v� thường, như vậy xả th�n năm ấm bố th� n�y, ai l� người thọ nhận quả b�o của sự bố th�? Tuy kh�ng c� người thọ nhận quả b�o bố th�, thế nhưng, quả b�o l�nh vẫn kh�ng hoại diệt, do đ�y biết rằng kh�ng c� người bố th�, kh�ng c� người thọ nhận quả b�o của sự bố th�.� Phải n�n hỏi ngược lại người đ� như sau: �C� người bố th� c�ng người thọ nhận hay kh�ng?� Nếu họ trả lời: �Bố th� tức l� sự bố th�, c�n người thọ nhận tức l� ng�. N�n n�i với họ rằng: �Lập trường t�i cũng vậy, bố th� tức l� sự bố th�, c�n ng� tức l� năm ấm�.

Nếu họ hỏi: �Sau khi năm ấm của người bố th� ở nơi đ�y bị biến diệt, th� ai l� người thọ quả b�o của sự bố th� ở nơi kia?� Th� n�n trả lời: �H�y ch� � nghe, t�i sẽ giảng cho �ng biết. Hạt giống l� thường hay v� thường? Nếu �ng n�i l� thường, tại sao khi nẩy ra mầm, hạt giống lại bị hủy diệt?� Nếu đối phương thấy lập luận của họ kh�ng đ�ng, b�n cho rằng hạt giống l� v� thường, th� n�n hỏi bọn họ rằng: �Nếu hạt giống l� v� thường, tại sao lại c� thể nẩy mầm khi được �nh s�ng, b�n ph�n, tưới nước, v.v...?� Nếu bọn họ cho rằng: �Hạt giống tuy v� thường, bởi do sự chăm s�c n�n nẩy mầm, sinh quả.� Th� n�n trả lời bọn họ rằng: �Năm ấm cũng giống như thế.� Nếu bọn họ lại cho rằng: �Trong hạt giống, trước đ� đ� c� mầm, c�n sự chăm s�c, b�n ph�n, tưới nước, v.v..., chỉ l� liễu nh�n.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? V� liễu nh�n kh�ng l�m cho một vật tăng trưởng hay tổn giảm, thế nhưng, hiện nay, sự chăm s�c, b�n ph�n lại l�m cho hạt giống nẩy mầm, sinh quả, n�n biết vật trước vốn kh�ng m� nay c�. Nếu n�i: �Liễu nh�n c� hai loại, một l� nhiều, hai l� �t. Nhiều ắt thấy lớn, �t ắt thấy nhỏ, giống như thắp đ�n, đ�n lớn th� �nh s�ng lớn, đ�n nhỏ th� �nh s�ng nhỏ�. Đ�y l� điều sai lầm. V� sao? Giống như hạt giống, d� b�n bao nhi�u ph�n, tưới bao nhi�u nước, cũng kh�ng thể trong một ng�y cao bằng hay cao hơn một th�n người. Nếu bọn họ lại cho rằng: �Liễu nh�n tuy c� hai loại, nhưng cần phải đ�ng l�c mới ph�t sinh hiệu quả. Liễu nh�n ch�nh g�y hiệu quả lớn, liễu nh�n phụ g�y hiệu quả nhỏ, do đ�y t�i cho rằng liễu nh�n kh�ng tăng th�m�. Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? V� bọn họ chấp trước rằng c�c ph�p l� thường hằng. Do đ�, kh�ng thể lập luận như thế được.

Thiện nam tử! Hạt giống kh�ng phải l� mầm, tuy c� kh�c biệt, nhưng vẫn c� sự tương tục giữa hai b�n. Năm ấm cũng giống như thế.

Thiện nam tử! Do động năng của hạt sinh ra mầm, do động năng của mầm sinh ra c�nh, do động năng của c�nh sinh ra l�, do động năng của l� sinh ra hoa, do động năng của hoa sinh ra quả. Th�n năm ấm của một c�i chuyển th�nh th�n năm ấm của năm c�i cũng giống như thế. Nếu như cho rằng: �Người tạo nghiệp kh�c với người thọ b�o �, th� đ�y l� lập luận của ngoại đạo, chứ kh�ng phải của ta. V� sao? Trong ph�p của ngoại đạo, người tạo nghiệp l� c�i ng�, c�n người thọ b�o l� c�i th�n hiện đời, m� kh�ng n�i rằng người tạo nghiệp kh�c với người thọ b�o. Người tr� giới kh�ng s�t sanh, tức l� c�i ng�, do nh�n duy�n tr� giới n�y được th�n tướng trang nghi�m, nếu vậy th� người thọ b�o kh�ng c� nh�n, c�n người tạo nghiệp kh�ng c� quả. Lập luận tr�n của ngoại đạo c� những điều lầm lỗi như vậy. C�n nếu bọn họ cho rằng: �Nếu c�i ng� tạo nghiệp m� c�i th�n thọ quả b�o, th� tương tự như vậy, người n�y tạo nghiệp, người kh�c thọ b�o�. N�n hỏi bọn họ rằng: �C�i th�n kh�c với c�i ng�. C�i th�n hưởng dụng sự ăn uống, y phục c�ng đồ trang sức. Nếu thọ dụng những thức ăn bổ dưỡng sẽ được hồng h�o khỏe mạnh, nếu ăn m�n thiếu dinh dưỡng sẽ bị ốm yếu xanh xao. Nếu sự hồng h�o, xanh xao của th�n x�c l� ph�p nh�n duy�n, th� c�i ng� sẽ được c�i g�?� Nếu họ n�i: �C�i ng� sẽ được sự vui sướng hay bị sầu lo, th� tại sao lại kh�ng phải l� người n�y tạo nghiệp, người kh�c thọ b�o?� V� như c� người ăn bơ sữa để tăng gia sức lực, sau một thời gian, nhờ ăn bơ sữa m� được hồng h�o khỏe mạnh, c� người ốm yếu, thấy người đ� liền sinh t�m ưa th�ch, thử hỏi, người ốm yếu đ� c� nh�n sự vui th�ch đ� m� được hồng h�o khỏe mạnh hay kh�ng? Nếu bọn họ trả lời �kh�ng�, th� c�i ng� cũng giống như vậy. C�i th�n tạo nghiệp, c�i ng� l�m thế n�o được quả b�o? V� sao? V� c� sự kh�c biệt giữa th�n v� c�i ng�. Phật ph�p kh�ng giống như kiến giải của bọn ngoại đạo. Năm ấm thọ quả b�o do sự tạo nghiệp của ch�nh m�nh.

Thiện nam tử! Nếu c� người cho rằng: �Năm ấm l� v� thường, cho n�n năm ấm c�i n�y kh�ng đến c�i kh�c, m� vẫn c� sự thọ b�o.� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Trong Phật ph�p, hoặc c� khi n�i: �Người tạo nghiệp cũng tức l� người thọ b�o�, hoặc n�i: �Người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o�, hoặc n�i: �Kh�ng c� người tạo nghiệp cũng kh�ng c� người thọ b�o�. N�i �Người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o�, c� nghĩa l� năm ấm thọ nhận quả b�o do sự tạo nghiệp của chi�nh m�nh; n�i �Người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o�, c� nghĩa l� l�c l�m th�n người tạo nghiệp, được quả b�o sinh l�m th�n trời để hưởng kho�i lạc; c�n n�i: �Kh�ng c� người tạo nghiệp cũng kh�ng c� người thọ b�o�, c� nghĩa l� tất cả đều do nh�n duy�n h�a m� c�, vốn kh�ng c� tự t�nh, l�m g� c� người tạo nghiệp, người thọ b�o? Nếu bọn họ cho rằng: �Nếu người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o, tại sao lại n�i đến sự tương tục kh�ng gi�n đoạn giữa người tạo nghiệp v� người thọ b�o?� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? V� như bỏ thuốc độc v�o trong sữa, sau đ� đem sữa n�y tinh luyện th�nh đề hồ, th� đề hồ n�y vẫn c� thể giết người. Sữa tuy kh�c với đề hồ, nhưng v� c� sự sinh trưởng trước sau tương tục kh�ng gi�n đoạn, từ giai đoạn sữa đến giai đoạn đề hồ, cho n�n đề hồ c� thể giết người. Năm ấm cũng giống như thế, tuy c� sự kh�c biệt, nhưng v� sự sinh trưởng trước sau tương tục kh�ng gi�n đoạn, cho n�n c� thể n�i, hoặc người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o, hoặc người tạo nghiệp l� người thọ b�o, hoặc kh�ng c� người tạo nghiệp lẫn người thọ b�o. Nếu l�a năm ấm, sẽ kh�ng c� ng� v� ng� sở. Tất cả ch�ng sinh bị sự đi�n đảo che mờ t�m linh, cho n�n hoặc n�i sắc tức l� ng�, nhẫn đến, hoặc n�i thức tức l� ng�. Hoặc c� người cho rằng: �L�a năm ấm c� c�i ng� ri�ng biệt�. Đ�y l� điều phi l�. V� sao? Trong gi�o thuyết của Đức Phật, sắc ấm kh�ng phải l� ng�. Tại sao như vậy? Bởi v� sắc ph�p l� v� thường, kh�ng c� tạo t�c, kh�ng được tự tại, cho n�n bốn ấm kia kh�ng phải l� ng� sở; nhẫn đến thức ấm cũng giống như thế. Do nh�n duy�n h�a hợp m� c� ph�p kh�c sinh ra, gọi l� c� người tạo t�c, nhưng thực sự kh�ng c� người tạo t�c. Lại nữa, do nh�n duy�n h�a hợp m� c� ph�p kh�c sinh ra, gọi l� c� người thọ b�o, nhưng thực sự kh�ng c� người thọ b�o. Cho n�n gọi l� kh�ng c� người tạo nghiệp, kh�ng c� người thọ b�o. Nếu như bọn họ cho rằng: �Nếu người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o, như vậy hai người kh�c nhau, đều l� năm ấm, tại sao người n�y tạo nghiệp m� người kia kh�ng thọ b�o?� Điều n�y kh�ng đ�ng. Sự kh�c nhau c� hai loại: một l� th�n thể kh�c nhau, hai l� t�n họ kh�c nhau. V� như c� hai người, một t�n l� Phật Đắc, hai t�n l� Thi�n Đắc. Hai người n�y v� th�n thể v� t�n họ đều kh�c nhau, cho n�n th�n thể v� ng�n ngữ kh�c nhau. V� th�n thể v� ng�n ngữ kh�c nhau n�n sự tạo nghiệp của họ cũng kh�c nhau. V� sự tạo nghiệp kh�c nhau, cho n�n tuổi thọ, tướng mạo, sức lực, sự an vui, t�i ăn n�i, đều kh�c nhau, v� thế, kh�ng thể n�o c� trường hợp, người t�n Phật Đắc tạo nghiệp, m� người t�n Thi�n Đắc thọ b�o. Tuy cả hai đều l� sự tổ hợp của năm ấm, thế nhưng chỉ c� danh v� sắc l� giống nhau, c�n ba phần kia: thọ, tưởng, h�nh đều kh�c biệt. V� sao? V� như trong l�c người t�n Phật Đắc hưởng thọ vui sướng, th� người t�n Thi�n Đắc đang nhẫn thọ khổ sở; hoặc đang l�c Phật Đắc đang sinh khởi t�m tham lam, th� Thi�n Đắc đang sinh khởi t�m s�n hận. V� thế kh�ng thể n�i hai người l� giống nhau. Danh v� sắc của hai người tuy giống nhau, nhưng tr�n thực tế c� sự kh�c biệt; hoặc giả, Phật Đắc l� người da trắng, c�n Thi�n Đắc l� người da đen. Nếu cho rằng hễ t�n gọi giống nhau th� phải c� c�ng một � nghĩa, như vậy khi một người được sinh ra th� tất cả người kh�c cũng đang được sinh ra, khi một người chết th� tất cả những người kh�c c�ng chết! Nếu bọn họ kh�ng thừa nhận điều n�y th� phải đồng � với quan điểm sau: �Người tạo nghiệp kh�ng kh�c với người thọ b�o�. Nếu bọn họ cho rằng: �C�c �ng n�i người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o, ch�ng t�i cũng n�i như thế, người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o. Nếu cả hai đều cho rằng người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o, th� c�c �ng cũng đ� mắc v�o lỗi của ch�ng t�i. Tại sao c�c �ng kh�ng tự thấy lỗi m�nh, m� lại quở tr�ch ch�ng t�i?� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Phật ph�p đề cập đến sự kh�c biệt, c� hai loại: một l� ph�t chốc sinh ra, rồi trong ph�t chốc biến diệt, hai l� ph�t chốc sinh ra, nhưng kh�ng phải ph�t chốc biến diệt. Bởi v� sự sinh khởi kh�c nhau, n�n sự biến diệt cũng kh�c nhau. Bởi thế, Phật ph�p cho rằng: �Người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o�, hoặc: �Người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o�. Điều n�y kh�ng giống như lỗi lầm của bọn họ. V� như c� người muốn đốt l�ng, b�n liệng một cụm lửa v�o đ�m cỏ kh�. V� cụm lửa đ� l�m nh�n duy�n cho đ�m lửa ch�y lan ra, đ�m lửa c� thể ch�y lan một trăm hay hơn một trăm dặm. Khi người trưởng l�ng bắt được g� đốt l�ng, b�n hỏi hắn ta: ��ng l� kẻ t�n �c. L� do g� m� �ng lại thi�u hủy l�ng n�y?� G� đ� trả lời: �Đ�y thực kh�ng phải l� t�i đốt. Tại sao? Đ�m lửa m� t�i n�m, đ� bị tắt từ l�u. Chỗ m� n� đốt, chỉ l� một nắm cỏ. B�y giờ t�i sẽ bồi thường cho �ng hai nắm cỏ. C�n những chỗ kh�c, t�i kh�ng phải bồi thường�. L�c đ�, �ng trưởng l�ng n�i với g� đ�: �Đồ ngu! Do đ�m lửa nhỏ của �ng ch�y lan ra m� đ� thi�u rụi cả một v�ng từ một trăm dặm đến hai trăm dặm. Đ�y đều l� do lỗi �ng, l�m sao m� kh�ng bồi thường!� Tuy biết rằng ngọn lửa đầu ti�n kh�c với ngọn lửa sau n�y, thế nhưng, do sự nối tiếp kh�ng ngừng, th�nh thử g� đốt l�ng n�y phải chịu tội.

C�c việc thiện �c do năm ấm tạo ra cũng giống như thế! Năm ấm l�c thọ b�o, tuy kh�ng phải l� năm ấm l�c tạo nghiệp, nhưng v� sự sinh trưởng tương tục kh�ng gi�n đoạn, cho n�n bị sự thọ b�o. V� như c� người đ�nh cuộc với người kh�c l� anh ta c� thể cầm ngọn đuốc đi xa ngo�i trăm dặm m� đuốc vẫn kh�ng tắt. Nếu như đi kh�ng đến trăm dặm m� đuốc tắt, th� phải bồi tiền cho người kia; nếu như đi ngo�i trăm dặm th� người kia phải chung tiền. Người cầm đuốc, sau khi đi ngo�i trăm dặm, liền đ�i người kia chung tiền. Người kia b�n n�i: �Ngọn lửa l�c �ng khởi h�nh đ� bị tắt từ l�u, kh�c với ngọn lửa cuối c�ng, l�c ra ngo�i khỏi trăm dặm, l�m sao �ng lại c� thể đ�i chung tiền?� Người cầm đuốc b�n trả lời: �Ngọn lửa đầu ti�n tuy đ� bị tắt, nhưng c� sự sinh trưởng tương tục từ đ� cho đến đ�y�. Cả hai người đ�, ai cũng c� l� cả. V� sao? Hai sự lập luận �Người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o�, �Người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o� đều đ�ng cả. Cho n�n cả hai đều kh�ng c� lỗi. Bởi vậy, nếu c� người cho rằng: �Năm ấm cũng như thế, người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o, người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o�. Cả hai điều n�y đề�u kh�ng c� sai lầm.

V� như s�ng Hằng, hai b�n bờ s�ng, c�ng với gi�ng s�ng, đều gọi l� s�ng Hằng. L�c m�a h� th� hai bờ s�ng c�ch nhau rất xa v� nước s�ng d�ng l�n, đến m�a thu th� hai bờ s�ng c�ch nhau rất gần. Tuy h�nh tướng của con s�ng kh�ng nhất định, l�c nước lớn l�c nước nhỏ, nhưng mọi người đều vẫn gọi l� s�ng. Hoặc nếu c� người n�i: �Đ�y kh�ng phải l� con s�ng�, th� người tr� n�n trả lời rằng: �Đ� l� con s�ng, m� cũng kh�ng phải l� con s�ng�. Người tr� thấy rằng năm ấm cũng giống như thế, �người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o, người tạo nghiệp kh�c với người thọ b�o�. Nếu bọn họ cho rằng: �Hai bờ s�ng l� đất, gi�ng nước l� nước, c�n thần s�ng chi�nh l� con s�ng�. Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Nếu thần s�ng l� con s�ng, tại sao lại n�i s�ng trong, s�ng đục, c� bờ b�n n�y, bờ b�n kia, giữa gi�ng s�u cạn, chảy đến biển lớn, c� thể qua được, hoặc kh�ng qua được. V� như, nếu c� c�y cối, ắt c� quỷ thần cư tr�, nếu như kh�ng c� c�y cối, quỷ thần cư tr� nơi n�o? S�ng v� thần s�ng cũng giống như vậy. Cho n�n, hai bờ s�ng, giữa gi�ng, tuần tự kh�ng gi�n đoạn, đều gọi l� s�ng. Do đ�y, c� thể n�i rằng ngũ ấm cũng vậy, vừa giống vừa kh�c. V� như c� người chửi rủa kẻ quyền thế, nh�n v� �c khẩu m� bị c�m ch�n. Cặp ch�n thực ra kh�ng phạm tội �c khẩu, nhưng lại bị c�m, do đ�y c� thể n�i chắc rằng người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o, hoặc người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o. Chỉ c� người tr� mới c� thể n�i: �Người thọ nghiệp tức l� người thọ b�o, người tạo nghiệp kh�c người thọ b�o�. V� như, đầy đủ c�c duy�n như gi� đ�n, dầu, lửa, nh�n c�ng, v.v..., hợp lại mới gọi l� �nh đ�n. Nếu �ng cho rằng �nh đ�n mờ tỏ, điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Mờ n�n kh�ng tỏ, tỏ n�n kh�ng mờ, do tuần tự sanh diệt n�n gọi l� đ�n mờ tỏ. Nếu �ng cho rằng �nh đ�n l� v� thường, c�n dầu l� thường, dầu nhiều đ�n tỏ, dầu �t đ�n mờ, điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Dầu cũng l� v� thường, c� l�c cạn, l�c bị đốt. Nếu dầu l� thường, th� phải c� hai niệm trước sau kh�ng biến đổi, v� nếu như vậy, th� dầu l�m sao c� thể bị đốt cạn được? Bởi thế, người tr� c� thể� n�i rằng �nh đ�n tức l� dầu, �nh đ�n kh�c với dầu. Ngũ ấm cũng như thế. �nh đ�n v� cho lục nhập, c�n dầu v� cho nghiệp. Do nh�n duy�n nghiệp cho n�n năm ấm� c� tăng c� giảm, c� đ�y c� kia. Lại như c� người n�i tiếng A để da, tiếng A để da được n�i l�c ban sơ, đ� tan v�o qu� khứ l�u xa rồi, hiện nay kh�ng c�n, nhưng do người đời truyền dạy nhau, đời n�y qua đời kia kh�ng gi�n đoạn, cho n�n vẫn được gọi l� tiếng A để da. Người tr� cũng n�i l� tiếng A để da, hoặc n�i kh�ng phải tiếng A để da. N�i phải hay n�i kh�ng phải, cả hai đều c� l�.

Ngũ ấm cũng thế, c� thể n�i rằng người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o, hoặc người tạo nghiệp kh�c với người thọ b�o. Lại như, c� một cự ph�, kh�ng người kế thừa gia sản, khi mệnh chung t�i sản bị ch�nh quyền tịch thu. C� người đến n�i: �T�i sản đ� l� thuộc về t�i�. Nh� chức tr�ch hỏi: �T�i sản của người kia l�m sao thuộc về �ng?� Người đ� n�i: �T�i l� ch�u bảy đời của người chết, kế tiếp kh�ng ngừng, tại sao t�i sản lại kh�ng thuộc về t�i?� Nh� chức tr�ch liền n�i: �Đ�ng như lời �ng n�i, t�i sản n�y thuộc về �ng�. Người tr� n�i rằng: �Ngũ ấm cũng thế. Người tạo nghiệp tức l� người thọ b�o, hoặc người tạo nghiệp kh�c với người thọ b�o�.

Như �ng cho rằng: �Ngũ ấm tạo nghiệp, sau khi ho�n th�nh, nghiệp đ� đ� trở th�nh qu� khứ, thế nhưng th�n vẫn c�n tồn tại, nghiệp vừa tạo kh�ng c� chỗ nương tựa, nếu nghiệp kh�ng c� chỗ nương tựa, tức l� kh�ng c� nghiệp, nếu thế, tại sao khi mất th�n n�y, lại phải thọ b�o?� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Tất cả nghiệp qu� khứ, phải đợi l�c thọ th�n, v� thời tiết nh�n duy�n, v� như c�y qu�t sanh quả qu�t, trước chua sau ngọt. Người ta v� muốn được qu�t� b�n trồng hạt qu�t. Hạt qu�t, th�n, nh�nh, l�, hoa, quả mới sanh đều kh�ng chua, đợi đến l�c quả qu�t ch�n mới c� m�i chua. Vị chua n�y kh�ng phải trước kh�ng nay c�,� cũng kh�ng phải kh�ng c� nh�n duy�n, m� l� do nh�n duy�n của quả qu�t trước. Nghiệp của th�n khẩu � cũng giống như vậy.

Nếu hỏi nghiệp đ� trụ ở nơi n�o, n�n biết nghiệp đ� trụ ở qu� khứ, đợi thời tiết nh�n duy�n, c�ng l�c thọ th�n, m� ph�t khởi quả b�o. Giống như người uống thuốc, qua một đoạn thời gian, thuốc tuy bị ti�u h�a, thế nhưng, đ�ng l�c vẫn ph�t sinh t�c dụng như sức lực, tr�ng kiện, v.v... Nghiệp th�n khẩu � cũng giống như vậy, ph�t động xong th� biến v�o qu� khứ, thế nhưng, đến l�c nh�n duy�n ch�n muồi sẽ chịu quả b�o. Lại như đứa trẻ học những điều đầu ti�n trong đời, tuy khi đang học, mỗi niệm đều trở th�nh qu� khứ, nhưng d� c� trải qua cả trăm năm, cũng kh�ng qu�n những điều đ� học. Nghiệp qu� khứ cũng giống như thế, tuy kh�ng chỗ nương, nh�n duy�n thời tiết ch�n muồi sẽ thọ quả b�o. Cho n�n n�i rằng người tạo nghiệp kh�ng phải người thọ b�o, nhưng cũng kh�ng kh�c người thọ b�o. Người n�o th�ng đạt được điều n�y, sẽ được quả vị V� thượng.

Thiện nam tử! Nếu người n�o đối với th�n, mệnh, t�i sản, lận tiếc kh�ng chịu bố th�, th� gọi l� người bỏn sẻn. Những người n�y �m chặt t�m kh�ng bố th�, kh�ng biết thương x�t, lấy l� do t�ch giữ của cải để t�m bậc phước điền, thế nhưng, khi đ� gặp được th� lại t�m lỗi của họ, tự nghĩ t�i sản g�y dựng kh� nhọc, nếu đem cho người kh�c m�nh sẽ bị khổ sở, hoặc cho rằng kh�ng c� nh�n quả, kh�ng c� sự bố th�, cũng kh�ng c� người thọ nhận; lại c� người �m l�ng mến tiếc vợ con quyến thuộc, b�n m�t tiền của để cầu danh, cho rằng t�i sản l� bền chắc, đ�y gọi l� những người keo kiết bẩn thỉu. Sự bẩn thỉu n�y l�m nhơ nhớp t�m thức của ch�ng sinh, do nh�n duy�n n�y, t�i vật của người kh�c, họ c�n kh�ng d�m đem bố th�, huống chi l� t�i vật của chi�nh họ.

Người tr� l�m việc bố th�, kh�ng phải v� muốn được b�o ơn, kh�ng phải v� mong cầu phụng sự, kh�ng phải v� b�nh vực những người bỏn sẻn tham lam, kh�ng phải để được mọi người biết được tiếng tốt, kh�ng phải v� sợ h�i, kh�ng phải v� cầu cạnh người kh�c, kh�ng phải để tranh hơn thua, kh�ng phải v� sợ mất của, kh�ng phải v� muốn tăng gia của cải, kh�ng phải v� kh�ng d�ng đến, kh�ng phải v� sự quy định của gia tộc, cũng kh�ng phải v� muốn người kh�c gần gũi m� bố th�. Người tr� l�m việc bố th� v� thương x�t ch�ng sinh, v� muốn l�m cho mọi người được sự an lạc, v� muốn người kh�c học tập hạnh bố th�, v� muốn thực h�nh những hạnh m� c�c bậc Th�nh nh�n đ� l�m, v� muốn diệt trừ c�c phiền n�o, v� muốn đoạn trừ hữu lậu, chứng nhập Niết b�n.

Thiện nam tử! Bồ t�t l�m việc bố th�, xa l�a bốn ph�p �c: (1) ph� giới, (2) nghi ngờ, (3) t� kiến, (4) bỏn sẻn. Lại c� năm ph�p: (1) l�c bố th� kh�ng chọn người đức hạnh hay kh�ng đức hạnh, (2) l�c bố th� kh�ng n�i việc thiện �c, (3) l�c bố th� kh�ng lựa chọn chủng t�nh, (4) l�c bố th� kh�ng coi thường người xin, (5) l�c bố th� kh�ng th�a mạ chửi rủa. Lại c� ba việc, l�m cho người bố th� kh�ng được quả b�o th� thắng: (1) mới đầu định cho nhiều, sau lại cho �t, (2) lấy đồ vật hư xấu đem bố th�, (3) sau khi bố th� sanh l�ng hối hận.

Thiện nam tử! Lại c� t�m việc, l�m cho người bố th� kh�ng được quả b�o th� thắng: (1) bố th� xong, t�m lỗi người nhận; (2) l�c bố th�, t�m kh�ng b�nh đẳng; (3) bố th� xong, y�u cầu người nhận phục vụ cho m�nh; (4) bố th� xong, hay tự khen m�nh; (5) trước n�i kh�ng c�, sau đ� mới bố th�; (6) bố th� xong, th�a mạ chửi rủa; (7) bố th� xong, đ�i trả lại gấp đ�i; (8) bố th� xong, khởi t�m nghi ngờ. Những người bố th� như vậy, ắt sẽ kh�ng được gần gũi chư Phật c�ng c�c bậc Hiền th�nh.

Nếu đem đồ vật đầy đủ sắc, hương, vị, x�c, bố th� cho người kh�c, gọi l� bố th� thanh tịnh; nếu đồ vật bố th� c� được đ�ng như ph�p, gọi l� bố th� thanh tịnh; nếu biết r� t�i vật l� v� thường, kh�ng thể giữ l�u, b�n đem l�m việc bố th�, gọi l� bố th� thanh tịnh; nếu v� muốn diệt trừ phiền n�o m� bố th�, gọi l� bố th� thanh tịnh; nếu v� muốn thanh tịnh tự t�m m� bố th�, gọi l� bố th� thanh tịnh; nếu c� thể qu�n s�t ai l� người bố th�, ai l� người nhận, bố th� vật g�, do nh�n duy�n g� m� bố th�, sự bố th� tức l� mười hai nhập, người nhận, người cho, vật bố th� tức l� mười hai nhập, nếu người bố th� c� thể qu�n s�t như vậy, gọi l� bố th� thanh tịnh. L�c bố th�, đối với c�c bậc phước điền, sanh l�ng hoan hỷ, giống như c�c bậc phước điền nguyện cầu c�ng đức, ta cũng phải nguyện cầu c�ng đức kh�ng ngừng nghỉ. Bố th� cho vợ con, quyến thuộc, t�i tớ, n�n sinh l�ng thương x�t; bố th� cho người ngh�o khốn, v� muốn diệt trừ sự khổ n�o cho họ. L�c bố th� kh�ng cầu quả b�o thế gian, bố th� để diệt trừ sự ki�u mạn, bố th� với t�m nhu h�a, bố th� để được l�a ba c�i, bố th� v� cầu mong sự giải tho�t v� thượng, bố th� v� đ� qu�n s�t th�m s�u đường sanh tử nhiều tội lỗi, bố th� m� kh�ng m�ng đối tượng c� phải l� phước điền hay kh�ng, người n�o c� thể bố th� như vậy, nến biết phước b�o sẽ kh�ng rời người đ�, giống như tr�u ngh� quấn qu�t b�n tr�u mẹ.

Nếu c� t�m mong cầu quả b�o của sự bố th�, th� chẳng kh�c g� sự đổi ch�c ở chợ b�a. Giống như v� th�n mệnh m� cầy cấy trồng trọt sinh sống, t�y mỗi loại hạt giống, m� được c�y tr�i kh�c nhau. Người bố th� cũng giống như thế, t�y v�o vật bố th� v� người nhận m� được phước b�o kh�c nhau. Nếu như người nhận, sau khi thọ nhận sự bố th�, tăng trưởng thọ mệnh, nhan sắc, sức lực, an vui, biện t�i, th� người bố th� cũng được năm quả b�o như thế!

Nếu bố th� cho s�c sanh, được phước gấp trăm lần; bố th� cho kẻ ph� giới, được phước gấp ng�n lần; bố th� cho người tr� giới, được phước gấp mười vạn lần; bố th� cho ngoại đạo đ� ly dục, được phước gấp trăm vạn lần; bố th� cho bậc Tu đ� ho�n hướng, được phước gấp ng�n ức lần; bố th� cho bậc Tu đ� ho�n, được phước v� lượng; bố th� cho bậc Tư đ� h�m hướng, được phước v� lượng; nhẫn đến bố th� cho Đức Phật, cũng được phước v� lượng.

Thiện nam tử! Nay ta v� �ng m� ph�n biệt c�c loại phước điền, m� n�i rằng bố th� được phước gấp trăm lần, nhẫn đến được phước v� lượng. Nếu c� thể ch� t�m ph�t l�ng thương x�t rộng lớn, bố th� cho s�c sanh, hoặc chuy�n t�m cung k�nh c�ng dường chư Phật, hai phước b�o n�y bằng nhau kh�ng kh�c. N�i được phước gấp trăm lần, nghĩa l�, như đem thọ mệnh, nhan sắc, sức lực, an vui, biện t�i, bố th� cho người xin, th� sau đ� người cho sẽ được thọ mệnh, nhan sắc, sức lực, an vui, biện t�i, mỗi mỗi đều gấp trăm lần, nhẫn đến v� lượng, cũng giống như vậy. Cho n�n trong khế kinh, ta c� n�i: �Ta bố th� cho �ng X� Lợi Phất, �ng X� Lợi Phất cũng bố th� cho ta, thế nhưng ta được nhiều phước hơn �ng ấy.�

Hoặc c� người n�i: �Nếu người nhận l�m �c, người cho sẽ bị tội.� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Người cho, l�c bố th�, v� muốn trừ diệt sự khổ n�o cho người xin, chứ kh�ng phải muốn tạo tội, v� thế người cho phải được phước b�o! Người nhận d�ng của bố th� l�m �c, tự m�nh tạo tội, kh�ng can hệ g� đến người cho. Người bố th�, nếu d�ng những vật qu� b�u để bố th�, sau đ� sẽ được dung mạo trang nghi�m, mọi người đều ưa mến, tiếng tốt đồn xa, mọi sự mong cầu đều như �, sinh v�o d�ng d�i cao qu�, kh�ng thể gọi đ�y l� �c b�o, tại sao lại n�i th� chủ bị tội? Người cho sau khi bố th�, vui vẻ kh�ng tiếc nuối, gần gũi người l�nh, gi�u sang tự tại, sinh v�o gia đ�nh qu� tộc, được sự vui người, trời, nhẫn đến sự vui v� thượng, l�a xa tất cả mọi sự tr�i buộc của phiền n�o. Chỉ c� người bố th� mới c� được phước b�o như vậy, tại sao lại gọi cho rằng bị �c quả b�o? Th� chủ nếu c� thể tự tay m�nh bố th�, sẽ được sinh v�o nh� quyền qu�, gặp thiện tri thức, tiền của dư dật, quyến thuộc đ�ng đảo, của cải mặc sức tự ti�u d�ng hay đem bố th�, tất cả ch�ng sinh đều vui mừng mong được thấy mặt, thấy rồi cung k�nh t�n trọng, ca ngợi. Người bố th� được quả b�o tốt đẹp như vậy, sao lại cho l� bị thọ �c b�o? Th� chủ nếu đem của cải thanh tịnh bố th�, nhờ nh�n duy�n đ� của cải, kho đụn tr�n đầy, sinh v�o nh� quyền qu�, quyến thuộc nhiều v� lượng, th�n kh�ng bệnh khổ, t�m kh�ng sợ h�i lo buồn, tất cả t�i sản sở hữu, ch�nh quyền, trộm cướp, lửa ch�y, nước tr�i, đều kh�ng l�m tổn hoại. Giả sử c� mất m�t của cải, cũng kh�ng sầu n�o. Trong v� lượng đời th�n t�m an lạc. Tại sao cho rằng thọ �c quả b�o? Nếu như, l�c chưa bố th�, ph�t l�ng tin tưởng v�o c�ng đức của sự bố th�, l�c bố th� l�ng hoan hỷ, sau khi bố th�, trong l�ng an lạc, th� l�c đang t�m cầu t�i vật để bố th�, l�c giữ g�n t�i vật đợi bố th�, l�c ban bố t�i vật, đều kh�ng cảm thấy khổ n�o. Nếu d�ng y phục bố th�, sẽ được dung mạo trang nghi�m; nếu d�ng thức ăn bố th�, sẽ được sức mạnh v� địch; nếu d�ng đ�n đuốc bố th�, sẽ được đ�i mắt s�ng ngời; nếu d�ng xe cộ bố th�, sẽ được th�n thể khoẻ mạnh; nếu d�ng nh� cửa bố th�, sẽ được vật dụng dư x�i. Người bố th� sẽ được quả l�nh như thế, tại sao cho rằng bị quả b�o xấu?

Lại nữa, người bố th� c�ng dường cho Đức Phật xong, Ng�i thọ dụng hay kh�ng thọ dụng, quả b�o bố th� đ� được quyết định.

Bố th� cho người kh�c v� bố th� cho ch�ng tăng c� hai loại phước b�o: (1) từ sự thọ dụng của người nhận ph�t sinh, (2) từ c�ng đức của người nhận ph�t sinh. V� sao? L�c th� chủ bố th�, tự trừ diệt được sự bỏn sẻn của chi�nh m�nh; l�c người nhận thọ dụng, trừ diệt được sự bỏn sẻn của th� chủ, cho n�n khế kinh c� n�i: �Từ sự thọ dụng của người nhận, ph�t sinh phước b�o của th� chủ�. Lại từ phương diện thọ dụng m� n�i, nếu người nhận l� người tại gia, đem bố th� cho người kh�c, người bố th� cũng được phước bằng như trước; nhưng nếu người nhận l� người xuất gia, nhận xong lại đem bố th� cho vị xuất gia kh�c, th� phước b�o của th� chủ c�ng l�c c�ng tăng trưởng. Nếu như khi bố th� kh�ng cầu quả b�o thế gian, hoặc kh�ng v� l� do tăng trưởng phiền n�o m� bố th�, th� sự bố th� sẽ được quả b�o thanh tịnh v� thượng, tức l� Niết b�n.

Nếu c� người mỗi ng�y lập thệ nguyện: �Trước ti�n bố th� cho người kh�c thức ăn, sau đ� mới d�ng. Nếu như vi phạm lời nguyện, sẽ đền t�i vật cho Phật.� Khi vi phạm, sinh l�ng hổ thẹn. Nếu như kh�ng vi phạm lời nguyện, đ�y tức l� nh�n duy�n ph�t sinh tr� tuệ vi diệu. Bố th� như vậy l� sự bố th� th� thắng nhất. Người bố th� đ� được gọi l� vị th� chủ bậc thượng.

Nếu như thuận theo � của người xin, trong v� lượng đời vị lai, th� chủ sẽ được tất cả sở cầu như �. Nếu như t�m �, t�i vật, phước điền đều thanh tịnh, th� vị th� chủ sẽ được v� lượng quả b�o l�nh. Nếu như đem l�ng lo lắng, vui vẽ, cung cấp quần �o, thức ăn cho vợ con, t�i tớ, th� vị th� chủ đ� trong tương lai sẽ được v� lượng phước đức.

Nếu thấy vườn ruộng, hoặc trong kho c� nhiều chuột, hay chim ch�c ăn ph� l�a gạo, n�n khởi t�m thương x�t, nghĩ rằng: �Chim chuột n�y nhờ ta m� được sống.� Nghĩ xong vui mừng, kh�ng c�n � tưởng muốn t�n hại ch�ng. N�n biết người đ� được phước v� lượng.

Nếu v� tự th�n m� may sắm quần a�, chuỗi ngọc anh lạc, đồ trang sức, c�c loại dụng cụ. Sắm sửa xong, l�ng sinh vui mừng, nếu chưa kịp sử dụng m� lại đem bố th� cho người kh�c, th� người đ� về sau tất cả sở cầu đều được như �.

Nếu c� người cho rằng: �L�a sự bố th� được quả b�o l�nh.� Đ�y l� điều kh�ng thể c�. Kh�ng c� t�i vật, hoặc kh�ng c� người nhận, hoặc kh�ng xả bỏ t�m bỏn sẻn, m� th�nh sự bố th�, đ�y l� điều kh�ng thể c�.

Nếu như c� người, người kh�c chưa xin m� đ� bố th�, hoặc tự m�nh đang thiếu thốn m� vẫn bố th�, hoặc xin �t m� bố th� nhiều, xin đồ xấu m� bố th� đồ tốt, chỉ cho người kh�c c�ch cầu xin, tự m�nh đến nơi người xin m� bố th�, n�n biết người đ�, trong đời vị lai sẽ được nhiều kho b�u, những đồ vật tầm thường đều biến th�nh tr�n bảo.

Nếu như v� bởn cợt đối phương m� bố th�, hoặc bố th� cho người kh�ng phải phước điền, hoặc tuy bố th� m� kh�ng tin nh�n quả, đ�y kh�ng gọi l� bố th�.

Nếu như c� người chỉ ri�ng bố th� cho bậc phước điền lớn, kh�ng th�ch bố th� cho người tầm thường, n�n biết người ấy đời sau khi được quả b�o, sẽ kh�ng ưa th�ch bố th�.

Nếu c� người sau khi bố th�, sinh l�ng hối hận, hoặc cướp đoạt vật của người kh�c đem bố th�, người đ� đời sau, tuy được t�i vật, thường bị ti�u hao, kh�ng cất giữ được.

Nếu l�m khổ người th�n, lấy vật đem bố th�, người đ� đời sau tuy được quả b�o lớn, nhưng thường bị bệnh khổ.

Nếu như kh�ng biết c�ng dường cha mẹ, bức n�o vợ con, l�m t�i tớ khốn khổ, để lấy của đem bố th�, đ�y gọi l� người �c, giả danh bố th�, kh�ng phải l� sự bố th� c� � nghĩa. Người bố th� đ� l� người kh�ng l�ng thương x�t, l� người v� ơn, trong đời vị lai tuy được tiền t�i tr�n bảo, nhưng thường hao tổn, t�n thất, kh�ng thể ti�u d�ng, th�n nhiều bệnh khổ.

Nếu c� người như ph�p d�ng tiền t�i bố th�, trong đời vị lai sẽ được v� lượng phước, c� tiền của ti�u d�ng. Nếu như bố th� tiền t�i kh�ng như ph�p, người đ� đời sau tuy được quả b�o, phải nương nhờ v�o người kh�c mới được. Nếu như người kia mệnh chung, th� người đ� trở lại ngh�o c�ng.

Thiện nam tử! Bố th� c� hai loại, t�i th� v� ph�p th�. T�i th� l� bậc hạ, ph�p th� l� bậc thượng. Thế n�o l� ph�p th�? Nếu c� tỳ kheo, tỳ kheo ni, ưu b� tắc, ưu b� di, c� thể dạy người kh�c đầy đủ t�n t�m, tr� giới, bố th�, đa văn, tr� tuệ; hoặc đem giấy mực cho người kh�c bi�n ch�p, hoặc tự m�nh bi�n ch�p kinh điển của Như Lai, sau đ� bố th� cho người kh�c đọc tụng, đ�y gọi l� ph�p th�. Người bố th� ph�p, trong v� lượng đời sau, sẽ được dung nhan mỹ lệ. V� sao? Ch�ng sinh nghe ph�p, đoạn trừ t�m s�n, do nh�n duy�n n�y, người bố th� trong v� lượng đời, được dung nhan tuyệt thế. Lại nữa, ch�ng sinh nghe ph�p, sinh l�ng từ kh�ng s�t hại, do nh�n duy�n n�y, người bố th� trong v� lượng đời sau, được tuổi thọ d�i l�u. Lại nữa, ch�ng sinh nghe ph�p, kh�ng trộm cướp người kh�c, do nh�n duy�n n�y, th� chủ trong v� lượng đời sau, được nhiều của cải. Lại nữa, ch�ng sinh nghe ph�p, sinh l�ng ưa th�ch bố th�, do nh�n duy�n n�y, th� chủ trong v� lượng đời sau, được sức khoẻ dồi d�o. Lại nữa, ch�ng sinh nghe ph�p, đoạn trừ sự bu�ng lung, do nh�n duy�n n�y, th� chủ trong v� lượng đời sau, th�n được an lạc. Lại nữa, ch�ng sinh nghe ph�p, đoạn trừ t�m ngu si, do nh�n duy�n n�y, th� chủ trong v� lượng đời sau, được l�ng tin s�ng tỏ. C�c trường hợp tr� giới, bố th�, đa văn, tr� tuệ, cũng giống như vậy. Do đ�y, ph�p th� th� thắng hơn t�i th�.

Hoặc c� người cho rằng: �Con tu ph�p l�nh, cha l�m việc �c. Nh�n v� người con tu thiện, người cha sẽ kh�ng bị đọa v�o ba đường �c.� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? V� nghiệp th�n khẩu � của mỗi người đều kh�c nhau.

Nếu như người cha sau khi mất đọa v�o ngạ quỷ, người con v� cha m� tu phước, th� người cha sẽ được phần; c�n nếu người cha sinh v�o c�i trời, th� sẽ kh�ng c�n nghĩ đến những vật nh�n gian. V� sao? V� c�i trời c� sẵn những vật tr�n bảo th� thắng. Nếu như người cha đọa v�o địa ngục, th�n bị thọ khổ, kh�ng c�n r�nh để tưởng nghĩ đến vật nh�n gian, cho n�n kh�ng được phần. Đọa v�o s�c sanh, hoặc sanh c�i người, cũng giống như vậy.

Nếu như hỏi rằng ngạ quỷ v� nh�n duy�n g� m� được? N�n biết, v� người mệnh chung bổn t�nh tham lam bỏn sẻn, cho n�n đọa v�o ngạ quỷ. Sau khi l�m ngạ quỷ, t�m thường hối hận lỗi lầm xưa, tưởng nghĩ mong được, cho n�n hoạch được phước b�o do sự hồi hướng.

Giả như người tu phước đ� th�c sinh v�o c�i kh�c, c�n tất cả quyến thuộc đều bị sinh v�o ngạ quỷ, th� tất cả quyến thuộc n�y sẽ được phước b�o do người tu phước hồi hướng. V� thế, người tr� phải n�n v� lo�i ngạ quỷ m� si�ng tu phước đức!

Nếu đem quần �o, thức ăn, ph�ng x�, ngọa cụ, c�c vật cần d�ng, bố th� những khất sĩ bần c�ng như sa m�n, b� la m�n, v.v..., d�ng c�ng đức n�y ch� nguyện cho lo�i ngạ quỷ được phước b�o, v� nhờ thế lực của nh�n duy�n bố th� ch� nguyện n�y, những người đọa v�o ngạ quỷ sẽ được thế lực lớn. Th� chủ bố th� bao nhi�u, th� họ được hưởng bấy nhi�u phước b�o? V� sao? V� chỗ th�c sinh l� như thế.

Thức ăn của lo�i ngạ quỷ kh�ng đồng; hoặc ăn mủ, hoặc ăn phẩn, hoặc ăn m�u dơ, đồ thổ mửa, khạc nhổ. Nếu như được sự bố th� vừa n�i tr�n, th� tất cả m�n ăn của họ sẽ biến th�nh m�u sắc xinh đẹp, m�i vị thơm tho.

Nếu đem nước cặn rửa b�t bố th� cho những lo�i c� thể d�ng được, nhưng lại bị người kh�c ngăn chặn, l�m cho những lo�i kia rốt cuộc kh�ng được ăn, tuy thế, người bố th� vẫn được phước b�o. V� sao? V� người bố th� c� l�ng thương x�t.

Nếu như c�ng tế quỷ thần th� ai l� người thọ hưởng? Điều n�y t�y v�o nơi chốn của chỗ thờ tự đ�. Nếu như gần rừng, th� thọ thần hưởng; gần s�ng, gần suối, gần giếng, rừng n�i, ụ đất, v.v..., cũng giống như vậy. Phần người c�ng tế cũng được phước đức. V� sao? L�m cho người thọ nhận sanh l�ng vui mừng. Phước của việc c�ng tế c� thể bảo hộ th�n mạng, t�i sản.

Nếu cho rằng s�t sinh để tế tự sẽ được phước. Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Chưa từng thấy người thế gian trồng hạt c�y y lan m� lại sinh c�y chi�n đ�n, hoặc giết hại sinh mạng của ch�ng sinh m� lại được phước đức.

Nếu như muốn tế tự, n�n d�ng hương, hoa, sữa, lạc, t�, thuốc men. C� ba thời gian cầu phước cho người mất: th�ng hai m�a xu�n, th�ng năm m�a hạ, v� th�ng ch�n m�a thu.

Nếu đem ph�ng x�, ngọa cụ, thuốc men, vườn, rừng, ao, giếng, tr�u, d�, voi, ngựa, c�c loại đồ d�ng, bố th� cho người kh�c, sau khi bố th� rồi mệnh chung, t�y theo những đồ vật bố� th� xử dụng l�u hay mau, phước đức của người bố th�, t�y đ� m� sinh trưởng. Phước đức theo b�n người đ�, như b�ng theo h�nh.

Hoặc c� người cho rằng: �Sau khi mệnh chung, phước đức của sự bố th� gi�n đoạn.� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Chỉ c� hai l�c, hoặc vật bố th� bị hư hoại, hoặc người nhận kh�ng c�n xử dụng, th� phước đức bố th� mới gi�n đoạn, chứ kh�ng phải l�c người bố th� mệnh chung.

Nếu người xuất gia bắt chước người tại gia, v�o những ng�y lễ lộc, b�y tiệc ăn uống vui mừng, đ�y gọi l� bắt chước thế gian, chẳng phải ch�n thực, mặc d� người đ� cũng tin ph�p thế gian v� ph�p xuất thế gian.

Nếu c� thể thường ưa th�ch đem bố th� đồ vật trong nh�, d� tốt hay xấu, đ�y gọi l� bố th� tất cả.

Nếu đem th�n thể, vợ con, những vật qu� b�u bố th� cho người kh�c, th� gọi l� sự bố th� kh�ng thể nghĩ b�n.

Nếu bố th� cho mười một loại người như sau: (1) người �c, (2) người ph� giới, (3) người o�n th�, (4) người kh�ng biết ơn nghĩa, (5) người kh�ng tin nh�n quả, (6) người cưỡng bức cầu đ�i, (7) người c� thế lực lớn, (8) người hung h�n chửi rủa, (9) người nhận bố th� rồi sinh s�n, (10) người giả bộ đạo đức, (11) người gi�u sang quyền qu�, th� gọi l� sự bố th� kh�ng thể nghĩ b�n.

Thiện nam tử! Tất cả sự bố th� c� ba căn bổn: (1) bố th� cho người ngh�o v� l�ng thương x�t, (2) bố th� cho kẻ o�n th� kh�ng cần đền ơn, (3) bố th� cho bậc phước đức, t�m vui mừng k�nh trọng.

Thiện nam tử! Nếu c� người gi�u c�, trong v� lượng đời c�ng dường Tam Bảo, tuy được v� lượng phước đức, kh�ng bằng khuy�n người kh�c c�ng m�nh l�m việc thiện.

Nếu c� người hiềm vật bố th� �t ỏi, hư xấu, b�n hổ thẹn kh�ng chịu đem bố th�, người đ� đang l�m tăng trưởng sự ngh�o khổ của chi�nh m�nh trong đời sau.

Hai người c�ng l�m việc bố th�, nếu t�i vật, bậc phước điền, t�m bố th� bằng nhau, th� hai người sẽ được quả b�o bằng nhau kh�ng kh�c.

Nếu t�i vật v� t�m bố th� như nhau, người n�o bố th� cho bậc phước điền th� thắng, th� được phước b�o th� thắng.

Nếu phước điền v� t�m bố th� đều l� bậc hạ, người n�o bố th� t�i vật th� thắng, sẽ được quả b�o th� thắng.

Nếu như phước điền, t�i vật đều l� bậc hạ, người n�o c� t�m bố th� th� thắng, sẽ được quả b�o th� thắng.

Nếu như phước điền v� t�i vật đều th� thắng, người n�o t�m bố th� bậc hạ, được quả b�o sẽ kh�ng bằng người kia.

Thiện nam tử! Người tr� l�c bố th� kh�ng cầu quả b�o. V� sao? Biết chắc tạo nh�n ắt sẽ c� quả. Nếu người kh�ng c� t�m từ, kh�ng biết ơn nghĩa, kh�ng ham th�ch c�ng đức của c�c bậc th�nh nh�n, luyến tiếc t�i sản, th�n mệnh, l�ng tham mạnh mẽ, những người như vậy kh�ng thể bố th�.

Người tr� qu�n s�t tất cả ch�ng sanh, nếu c� người n�o, l�c cầu t�i sản, kh�ng tiếc th�n mệnh, sau khi được t�i vật lại c� thể đem bố th� cho người kh�c, n�n biết người đ� c� thể hy sinh th�n mệnh. Người bỏn sẻn kh�ng thể bố th� t�i sản, n�n biết người đ� cũng tham tiếc th�n mệnh. Người n�o c� thể xả bỏ th�n mạng để cầu được t�i vật đem bố th�, n�n biết người đ� l� đại th� chủ.

Nếu người được t�i sản, tham tiếc kh�ng bố th�, n�n biết người đ� đang trồng hạt giống bần c�ng trong đời vị lai. Cho n�n trong khế kinh, ta c� n�i: �Trong bốn ch�u thi�n hạ, người ch�u Di�m ph� đề c� ba việc th� thắng: (1) dũng kiện, (2) c� t�m ghi nhớ, (3) hạnh thanh tịnh.� Kh�ng thấy quả b�o m� biết tu nh�n; kh�ng tiếc th�n mệnh cầu được t�i vật để bố th�; ph� trừ t�m bỏn sẻn, đem t�i sản bố th�; sau khi bố th� t�m kh�ng hối tiếc, lại c� thể ph�n biệt phước điền v� kh�ng phải phước điền. Đ�y gọi l� dũng kiện.

Thiện nam tử! Bố th� xong sinh l�ng hối tiếc l� do ba việc: (1) tham tiếc t�i sản, (2) nghe theo t� kiến, (3) thấy lỗi của người nhận. Lại c� ba việc: (1) sợ người kh�c quở tr�ch, (2) sợ hết của sẽ bị khổ, (3) thấy người kh�c sau khi bố th� trở n�n ngh�o c�ng khổ n�o.

Thiện nam tử! Người tr� đối với việc bố th� kh�ng bao giờ sinh t�m hối hận. Lại c� ba việc l�m cho kh�ng sinh t�m hối hận: (1) s�ng suốt tin nh�n quả, (2) gần gũi bạn l�nh, (3) kh�ng tham tiếc t�i sản. Tin nh�n quả lại c� hai việc: (1) tin s�u, (2) tr� tuệ. Kh�ng tham tiếc t�i sản cũng c� hai việc: (1) qu�n v� thường, (2) kh�ng được tự tại.

Thiện nam tử! Người bố th� nếu c� thể qu�n s�t, thực h�nh việc bố th� như thế, n�n biết người đ� c� thể thực h�nh đầy đủ bố th� ba la mật. Cho n�n trước đ�y ta đ� n�i: �C� bố th� kh�ng phải ba la mật, c� ba la mật kh�ng phải bố th�, c� bố th� vừa l� ba la mật, c� vừa kh�ng phải bố th� vừa kh�ng phải ba la mật.�

Thiện nam tử! Người tr� c� ba hạng: (1) c� thể xả bỏ vật b�n ngo�i, (2) c� thể bố th� th�n thể, (3) sau khi bố th� th�n mệnh t�i sản, lại c�n gi�o h�a ch�ng sinh.

L�m thế n�o để gi�o h�a? Thấy người ngh�o khổ, trước ti�n n�n hỏi họ: ��ng c� thể quy y Tam Bảo kh�ng? C� thể thọ trai giới kh�ng?� Nếu trả lời c� thể, trước ti�n truyền thọ Tam quy y v� trai giới, sau đ� bố th� t�i vật. Nếu trả lời kh�ng thể, n�n n�i với họ: �Nếu như kh�ng thể, �ng c� thể lập lại theo t�i rằng c�c ph�p l� v� thường, v� ng�, Niết b�n tịch tĩnh hay kh�ng?� Nếu trả lời c� thể, liền dạy họ n�i, sau đ� bố th�. Nếu họ trả lời chỉ c� thể n�i hai việc, m� kh�ng thể n�i c�c ph�p v� ng�, th� n�n n�i với họ: �Nếu �ng kh�ng thể n�i c�c ph�p v� ng�, �ng c� thể n�i c�c ph�p kh�ng c� tự t�nh hay kh�ng?� Nếu trả lời c� thể, dạy họ n�i xong, sau đ� bố th�. Nếu như c� thể trước ti�n gi�o h�a sau h�nh bố th�, người đ� được gọi l� bậc đại th� chủ.

Thiện nam tử! Nếu như c� thể gi�o h�a ch�ng sinh như thế, nhẫn đến kh�ng ph�n biệt người th�n kẻ th�, người đ� được gọi l� bậc đại th� chủ.

Thiện nam tử! Người tr� l�c c� t�i vật để bố th�, phải n�n tu tập hạnh bố th� như tr�n. Nếu như kh�ng c� t�i vật, n�n chỉ bảo cho những người c� t�i vật tu hạnh bố th�. Nếu như c�c vị th� chủ đ�, trước đ� biết ph�p n�y, kh�ng cần phải chỉ bảo, th� tự m�nh n�n đến gi�p đỡ họ l�m việc bố th�.

Nếu người ngh�o kh�ng t�i vật, n�n học c�c phương thuốc c�ng c�c loại ch� thuật, t�m cầu những phương thuốc th�ng thường, đem bố th� cho những người cần d�ng. Hết l�ng kh�m bệnh, chăm s�c, trị liệu. Khuyến kh�ch người c� của, b�o chế c�c thứ thuốc, hoặc thuốc vi�n, thuốc bột, thuốc thang, v.v...

Sau khi biết r� phương ph�p trị bệnh, đi khắp nơi để kh�m bệnh, t�y phương chẩn mạch, t�m r� bệnh t�nh, sau đ� t�y theo căn bệnh m� trị liệu. Trong l�c trị liệu, kh�o biết phương tiện, tuy gặp ho�n cảnh thiếu vệ sinh, cũng kh�ng sinh t�m nhờm gớm. Kh�ng những biết r� bệnh t�nh tăng giảm, lại c�n biết r� loại thuốc n�o, thức ăn n�o c� thể l�m tăng th�m hoặc giảm bớt căn bệnh. Nếu như người bệnh đ�i ăn những thứ thức ăn, hoặc uống những thứ thuốc l�m tăng bệnh, th� phải n�n kh�o l�o giảng giải cho họ, kh�ng n�n cấm đo�n. Nếu như cấm đo�n, c� thể l�m cho họ tăng th�m đau khổ. Nếu như biết chắc người bệnh sẽ chết, kh�ng n�n n�i thẳng với họ, m� n�n dạy họ quy y Tam Bảo, niệm Phật ph�p tăng, si�ng tu c�ng dường. N�n n�i với họ bệnh khổ l� do nh�n duy�n kh�ng l�nh đời trước, cho n�n bị khổ b�o, nay phải n�n s�m hối. Nếu người bệnh nghe xong, hoặc sinh l�ng s�n hận, chửi rủa, nhục mạ, n�n im lặng kh�ng đối đ�p, cũng kh�ng xả bỏ họ. Mặc d� chăm s�c trị liệu cho họ, cẩn thận kh�ng n�n tr�ch cứ họ v� ơn. Sau khi l�nh bệnh, vẫn đến thăm nom, sợ sau đ� họ lao nhọc, bệnh sẽ t�i ph�t.

Nếu thấy b�nh phục sức khoẻ như xưa, n�n sinh l�ng vui mừng, kh�ng cầu b�o ơn. Nếu như người bệnh mệnh chung, n�n lo việc an t�ng. Thuyết ph�p an ủi những người quen biết v� th�n quyến của họ.

Kh�ng n�n đem thức ăn hoặc thuốc men c� hại cho sức khoẻ, bố th� cho người kh�c. Nếu người bệnh sau khi l�nh mạnh, vui mừng đem đồ vật đền ơn, cũng n�n th�u nhận, sau đ� đem bố th� cho người ngh�o khổ kh�c.

Nếu c� thể kh�m bệnh, chăm s�c, trị liệu như thế, n�n biết người đ� l� đại th� chủ, ch�n thực cầu đạo V� thượng Bồ đề.

Thiện nam tử! Người tr� l�c cầu V� thượng Bồ đề, tuy của cải dư dật, cũng n�n học tập phương ph�p trị bệnh, tạo lập ph�ng kh�m bệnh, cung cấp đầy đủ đồ cần d�ng, thực phẩm, thuốc men, v.v..., cho bệnh nh�n.

Đường x� lồi l�m, chật hẹp, n�n sửa chửa cho bằng phẳng, rộng r�i; trừ dẹp ch�ng gai, đ� sỏi, phẩn uế, nhơ nhớp. Chỗ hiểm trở nếu cần d�ng v�n, thang, c�y, d�y thừng, thảy đều bố th�.

Cạnh đường lộ nơi chốn hoang vu, n�n đ�o giếng, trồng c�y ăn tr�i, sửa sang khe lạch. Nơi kh�ng c�y cối, vun trồng c�y cối. Vệ đường nơi c�c người g�nh gồng nghỉ ch�n, v� họ đắp những chỗ ngồi. X�y tạo trạm nghỉ ngơi, trang bị đầy đủ c�c vật cần d�ng như b�nh, bồn, đ�n đuốc, giường chiếu. Nơi c� c�c d�ng nước dơ chảy qua, l�m cầu bắc ngang. Nơi c�c bến đ�, bến s�ng, l�m cầu, bố th� thuyền b�. Những người kh�ng thể tự qua s�ng lạch, tự m�nh đến đưa họ qua. Đối với người gi�, trẻ con, bệnh hoạn, ốm yếu, tự tay dẫn dắt, gi�p họ băng qua s�ng lạch. B�n cạnh đường x�y th�p, trồng hoa, c�y ăn tr�i. Thấy người sợ h�i trốn chạy, gi�p họ bằng c�ch che dấu, sau đ� đem của cải, d�ng lời kh�o l�o khuy�n người bắt tha mạng.

Nếu thấy người đến gần chỗ nguy hiểm, liền đến đ�n đưa, gi�p cho qua khỏi. Nếu thấy c� người kh�ng nh� cửa, linh đinh lưu lạc, t�y nghi bố th�, d�ng lời an ủi. Người đi đường xa mệt mỏi, gi�p họ tắm rửa, xoa b�p tay ch�n, cho họ giường ghế, nếu kh�ng giường ghế, lấy cỏ trải m� l�m chỗ nghỉ ngơi.

L�c n�ng nực, bố th� quạt v� quần �o m�t; l�c lạnh, bố th� lửa v� quần �o ấm. Hoặc tự m�nh bố th�, hoặc chỉ bảo người kh�c bố th�.

Đối với người mua b�n, khuy�n nhắc họ n�n đối xử b�nh đẳng, kh�ng v� tham ch�t lợi m� dối gạt lẫn nhau.

Thấy người đi đường, chỉ dẫn đường n�o n�n đi, đường n�o kh�ng n�n đi. Đường n�n đi l� đường c� nước cỏ, kh�ng c� giặc cướp; đường kh�ng n�n đi l� chỗ c� nhiều hoạn nạn.

Thấy c� người gi�y, d�p, quần �o, b�nh b�t cũ r�ch hư tổn, gi�p cho họ v� may, giặt nhuộm, sửa chửa.

Nếu c� nạn chuột, rắn, chấy rận, tr�ng độc, đều n�n trừ dẹp.

Bố th� vật cọ lưng, đồ cắt m�ng tay, m�c tai; v� may, giặt giũ đồ vật của ch�ng tăng, chẳng hạn như tọa cụ, y �o, v.v... Trong nh� x� để sẵn nước sạch, x� ph�ng hay tro đất sạch, v.v...

Nếu tự m�nh may y phục, l�m b�nh b�t, trước ti�n n�n d�ng c�ng Phật, sau đ� d�ng cho cha mẹ, sư trưởng, h�a thượng thọ dụng trước, sau đ� mới tới phi�n m�nh. Nếu như trước đ� c�ng Phật y, b�t, v.v..., c� thể d�ng hoa, hương chuộc lại, c�ng cho người kh�c d�ng.

C�c thức ăn uống, trước ti�n phải n�n c�ng dường sa m�n, phạm ch�, rồi sau mới ăn.

Thấy c� người ở xa đến, nhỏ nhẹ hỏi han, cung cấp cho họ nước sạch tắm rửa, sau đ� đưa dầu xoa ch�n, hương, hoa, tăm xỉa răng, x� ph�ng, tro đất sạch, dầu thơm, nước thơm, mật, tỳ b�t la x� lặc, �o l�t; sau khi người đ� xoa dầu, tắm rửa xong, lại đem c�c loại hương hoa, thuốc ho�n, thuốc t�n, thức ăn, nước tr�i c�y, t�y theo chỗ cần d�ng m� bố th�.

Lại bố th� dao cạo r�u t�c, đảy lọc nước, kim, chỉ, y nạp, giấy, b�t, mực, v.v... Nếu kh�ng thể thường bố th�, th� n�n bố th� v�o những ng�y thọ b�t quan trai.

Nếu thấy người m�, tự đến cầm tay dẫn dắt, hoặc bố th� gậy v� chỉ đường cho họ. Nếu thấy người khổ, mất m�t t�i sản, cha mẹ chết hết, n�n đem t�i vật cung cấp, d�ng lời kh�o l�o n�i ph�p, an ủi, can gi�n, khuy�n lơn, kh�o n�i về hai loại quả b�o: phiền n�o v� phước đức.

Thiện nam tử! Nếu người n�o c� thể tu tập sự bố th� như vậy, th� được gọi l� vị đại th� chủ.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia l�m th� chủ thanh tịnh, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia l�m th� chủ thanh tịnh, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi

Thanh Tịnh Tam Quy Y

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Như Đức Phật trước đ�y c� n�i 'Nếu c� người đến cầu thọ giới Bồ t�t, trước ti�n n�n cho họ thọ Tam quy y, sau đ� mới thọ giới Bồ t�t.' Do nh�n duy�n g� m� phải thọ Tam quy y? Thế n�o l� Tam quy y?��

- Thiện nam tử! V� muốn ph� diệt sự khổ đau, đoạn trừ phiền n�o, hưởng thọ sự vui tịch diệt v� thượng, do nh�n duy�n n�y m� thọ Tam quy y. Như lời �ng vừa hỏi, Tam quy y tức l� Phật, ph�p, tăng. Phật l� bậc chỉ dạy phương ph�p trừ diệt nguy�n nh�n của phiền n�o, để đạt đến sự giải tho�t ch�n ch�nh; Ph�p l� phương ph�p trừ diệt nguy�n nh�n của phiền n�o, để đạt đến sự giải tho�t ch�n thực; c�n Tăng l� người bẩm thọ phương ph�p diệt trừ nguy�n nh�n của phiền n�o, để đạt đến sự giải tho�t ch�n ch�nh. C� người n�i rằng: �Nếu vậy, tức l� chỉ c� một quy y.� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Đức Như Lai xuất hiện hay kh�ng xuất hiện thế gian, Ch�nh ph�p vẫn thường tồn tại, thế nhưng kh�ng c� người giảng n�i. Sau khi Đức Như Lai xuất thế, Ng�i l� bậc giảng n�i Ch�nh ph�p, cho n�n phải ri�ng thọ quy y Phật. Lại nữa, Đức Như Lai xuất thế hay kh�ng xuất thế, Ch�nh ph�p vẫn thường hiện hữu, thế nhưng kh�ng c� người bẫm thọ, chỉ c� đệ tử của Phật mới c� thể bẩm thọ, cho n�n phải ri�ng thọ quy y Tăng. Con đường giải tho�t ch�n thực gọi l� ph�p, bậc kh�ng thầy m� tự gi�c ngộ gọi l� Phật, c� thể thọ tr� đ�ng như ph�p th� gọi l� Tăng. Kh�ng c� Tam quy y th� l�m sao n�i c� Bốn l�ng tin kh�ng hoại?[23] Những nguời bẩm thọ Tam quy y, hoặc bẩm thọ đủ, hoặc kh�ng đủ. Thế n�o gọi l� đủ? Nghĩa l� quy y Phật, Ph�p, Tăng. Thế n�o l� kh�ng đủ. Như Đức Như Lai chỉ quy y Ph�p m� kh�ng quy y Tăng. C�n c�c tỳ kheo, tỳ kheo ni, ưu b� tắc, ưu b� di đều bẩm thọ đầy đủ Tam quy y.

Thiện nam tử! Như Phật, Duy�n gi�c, Thanh văn, c� sự kh�c biệt, bởi thế Tam Bảo cũng c� sự kh�c biệt. Kh�c biệt thế n�o? Những sự ph�t t�m, tu h�nh, đắc đạo đều c� sự kh�c biệt, cho n�n gọi l� kh�c biệt. Nh�n duy�n n�o m� cho rằng Phật tức l� Ph�p? V� hiểu r� c�c ph�p, cho n�n gọi l� Phật. Bẩm thọ gi�o ph�p của Phật th� gọi l� Tăng. Nếu n�i rằng: �Phật thuộc v�o h�ng ngũ của Tăng�, điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Nếu Phật thuộc v�o h�ng ngũ của Tăng, th� sẽ kh�ng c� Tam Bảo, Tam quy y v� Bốn l�ng tin kh�ng hoại. N�y thiện nam tử! Ph�p của Bồ t�t kh�c biệt, cho n�n Phật v� Tăng cũng kh�c biệt. Bồ t�t c� hai loại, một l� Bồ t�t hậu th�n, hai l� Bồ t�t tu đạo. Nếu quy y với Bồ t�t hậu th�n, th� gọi l� quy y Ph�p; c�n quy y với Bồ t�t tu đạo, th� gọi l� quy y Tăng. Những bậc qu�n s�t c�c ph�p hữu vi đầy dẫy những tội chướng lỗi lầm, ri�ng một m�nh tu tập, được vị cam lộ, th� được gọi l� Phật. Tất cả ph�p giới v� lậu v� vi được gọi l� Ph�p. Những bậc thọ tr� cấm giới, đọc tụng, giảng n�i mười hai phần gi�o, th� được gọi l� Tăng. Nếu c� người n�i: �Sau khi Đức Như Lai đ� diệt độ, th� quy y Phật l� quy y với ai?�

Thiện nam tử! Quy y như thế l� quy y với ph�p v� học của chư Phật đời qu� khứ. Như trước đ�y ta c� dạy �ng trưởng giả Đề Vị rằng: ��ng n�n quy y với chư Tăng đời vị lai.� Quy y với chư Phật đời qu� khứ cũng giống như vậy! V� quả b�o, phước điền, hoặc nhiều hoặc �t, m� chia l�m ba ng�i Phật, Ph�p, Tăng. Đức Phật c�n tại thế hay sau khi nhập Niết b�n, quả b�o của sự c�ng dường kh�ng c� g� kh�c biệt. Sự thọ Tam quy y cũng giống như vậy. Như Đức Phật l�c tại thế, v� c�c h�ng đệ tử chế lập giới luật. Sau khi Ng�i nhập Niết b�n, nếu c� người phạm giới, cũng vẫn phạm tội. Quy y chư Phật đời qu� khứ cũng giống như thế. Cũng như l�c Đức Như Lai gần nhập Niết b�n, tất cả trời người v� cầu ph�p Niết b�n, n�n đều d�ng lễ vật c�ng dường l�n Đức Như Lai, khi ấy Đức Như Lai chưa nhập Niết b�n, vẫn c�n tại thế, Ng�i đ� thọ nhận sự c�ng dường của ch�ng sinh đời vị lai. Quy y chư Phật đời qu� khứ cũng giống như thế. Giống như c� người, cha mẹ tuy ở xa, nếu người ấy giận dữ mắng chửi cha mẹ, cũng sẽ mắc tội; hoặc nếu như đối với cha mẹ cung k�nh, khen ngợi, cũng sẽ được phước. Quy y chư Phật đời qu� khứ cũng giống như thế. Cho n�n ta c� n�i: �Nếu c� người c�ng dường cho ta, khi c�n tại thế hay sau khi nhập Niết b�n, phước đức sẽ như nhau, kh�ng c� sự kh�c biệt.�

Thiện nam tử! Người nam, hoặc người nữ n�o, nếu c� thể lập lại ba lần ph�p Tam quy y, th� người đ� gọi l� ưu b� tắc, hoặc ưu b� di. Tuy rằng tất cả chư Phật đều quy y Ph�p, thế nhưng Ph�p phải do chư Phật n�i ra, mới c� thể hiển hiện ở thế gian, v� thế ch�ng sinh trước ti�n phải quy y Phật. Nếu đem th�n khẩu � thanh tịnh ch� t�m niệm Phật, ắt sẽ xa l�a được sự sợ h�i khổ n�o, v� thế trước ti�n phải quy y Phật. Người tr� qu�n s�t s�u xa sự tối thắng của tr� tuệ giải tho�t của Đức Như Lai, Ng�i c� thể n�i ph�p giải tho�t, n�i nh�n cho sự giải tho�t, c� thể chỉ cho ch�ng sinh nơi v� thượng tịch tĩnh, c� thể l�m kh� cạn biển lớn sinh tử khổ n�o. Đức Phật uy nghi chững chạc, ba nghiệp tịch tĩnh, v� thế, trước ti�n phải quy y Phật.

Người tr� qu�n s�t th�m s�u ph�p sinh tử l� tập hợp của sự khổ, chỉ c� đạo Ch�n ch�nh V� thượng mới c� thể trừ đoạn. Ph�p sinh tử l� ph�p tham �i, đ�i kh�t, chỉ c� Cam lộ V� thượng mới c� thể vi�n m�n tất cả sự mong cầu. Ph�p sinh tử l� sự sợ h�i, hiểm nạn, chỉ c� Ch�nh ph�p V� thượng mới c� thể trừ đoạn. Ph�p sinh tử, đầy dẫy sự sai lầm, t� vạy bất ch�nh, v� thường chấp l� thường, v� ng� chấp l� ng�, kh�ng vui chấp l� vui, bất tịnh chấp l� tịnh, chỉ c� Ch�nh ph�p V� thượng c� thể đoạn trừ tất cả, do nh�n duy�n n�y, n�n phải quy y Ph�p.

Người tr� n�n qu�n s�t những kẻ ngoại đạo, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng sống đ�ng như ph�p, tuy cũng tu h�nh, nhưng lại kh�ng biết con đường chơn ch�nh, tuy cũng cầu giải tho�t, nhưng kh�ng biết điểm cốt yếu ch�n thật, tuy cũng được ch�t �t ph�p l�nh của thế gian, nhưng lại bỏn sẽn giấu diếm, kh�ng chịu truyền dạy cho người kh�c, c�i kh�ng phải l� ph�p l�nh, lại cho l� ph�p l�nh. C�n như c�c vị Tăng trong Phật ph�p, t�m t�nh tịch tĩnh, l�ng thường thương x�t, �t muốn biết đủ, sống đ�ng như ph�p, tu tập ch�nh đạo, được sự giải tho�t ch�n ch�nh, đ� được rồi lại đem chỉ dạy cho người kh�c, bởi thế, kế đ� phải quy y Tăng.

Nếu c� người lễ b�i Tam Bảo, cung k�nh đ�n đưa, t�n trọng khen ngợi, sống đ�ng như ph�p, tin tưởng kh�ng nghi, như thế gọi l� c�ng dường Tam Bảo. Nếu như c� người sau khi quy y Tam Bảo, tuy chưa thọ giới, nhưng lại đoạn trừ tất cả ph�p �c, tu tập tất cả ph�p l�nh, tuy đ� l� người tại gia, nhưng sống đ�ng như ph�p, người đ� cũng được gọi l� ưu b� tắc. Nếu c� người cho rằng: �Nếu trước đ� kh�ng quy y Tam Bảo Phật Ph�p Tăng, n�n biết người thọ giới đ� kh�ng đắc ngũ giới.� Điều n�y kh�ng phải như vậy. V� sao? Như trước đ�y ta c� n�i: �Thiện lai tỳ kheo.� Những người đ� chưa hề quy y Tam Bảo, thế nhưng bọn họ đều được đầy đủ giới ph�p. Hoặc c� người cho rằng: �Nếu kh�ng thọ hết c�c giới tướng, th� sẽ kh�ng đắc được giới thể. Ph�p b�t quan trai cũng giống như thế.� Thế nhưng, điều n�y lại cũng kh�ng phải như vậy. V� sao? Nếu như kh�ng thọ hết tất cả giới tướng th� kh�ng đắc được giới thể, tại sao những ưu b� tắc chỉ mong cầu phước lạc nh�n thi�n lại được đắc giới? Sự thật l� đắc được giới thể, chỉ c� giới tướng l� kh�ng đầy đủ. Tương tự, kh�ng thọ đủ giới tướng B�t giới trai, tuy kh�ng gọi l� trai, nhưng vẫn c� thể gọi l� ph�p l�nh.

Thiện nam tử! Nếu c� thể d�ng nghiệp th�n khẩu � thanh tịnh thọ giới ưu b� tắc, th� gọi l� ngũ ấm. Thế n�o l� ngũ ấm? Kh�ng thọ nhận t� kiến, kh�ng giảng n�i t� kiến, tin tưởng thọ nhận ch�nh kiến, giảng n�i ch�nh kiến, tu h�nh Ch�nh ph�p, đ�y gọi l� ngũ ấm.

Nếu như sau khi thọ Tam quy y, lại tạo t�c nghiệp ngu si, tiếp thọ t� ph�p của ngoại đạo, nghe lời của bọn Tự tại thi�n, do nh�n duy�n n�y sẽ mất Tam quy y. Nếu c� người l�ng dạ ngay thẳng, kh�ng bỏn sẻn tham lam, thường biết hổ thẹn, �t muốn biết đủ, người đ� kh�ng bao l�u sẽ được Th�n tịch tĩnh. Nếu như tạo t�c nghiệp tạp nhiễm, v� muốn hưởng sự vui sướng m� tu c�c ph�p l�nh, nhưng l�ng kh�ng biết thương x�t ch�ng sinh, giống như việc mua b�n đổi ch�c, những người như vậy kh�ng đắc được ph�p Tam quy y. Nếu như c� người v� muốn giữ g�n nh� cửa, th�n mạng, m� thờ c�ng thần linh, những người đ� kh�ng gọi l� mất Tam quy y. Nếu như c� người hết l�ng tin tưởng rằng ngoại đạo c� thể cứu gi�p m�nh qua tất cả sự sợ h�i, m� lễ lạy bọn họ, th� người đ� mất Tam quy y. Nếu như nghe c�c vị trời đ� đ� từng quy y Phật, c�ng đức của họ th� thắng hơn m�nh, th� sự lễ b�i c�ng dường họ cũng kh�ng mất ph�p Tam quy y. Nếu lễ lạy Tự tại thi�n vương cũng giống như lễ lạy c�c vị quốc vương, trưởng giả, qu� tộc, những người tuổi t�c đức hạnh, th� những người lễ lạy đ� cũng kh�ng mất ph�p Tam quy y.

Tuy c� l�c lễ lạy t� ph�p của ngoại đạo, thế nhưng, phải n�n cẩn thận kh�ng tiếp thọ gi�o ph�p của bọn họ. L�c c�ng dường chư thi�n, n�n khởi t�m từ bi, v� muốn bảo hộ th�n mạng, của cải, c�i nước, v� l�m cho nh�n d�n kh�ng sợ h�i. Tại sao kh�ng tiếp thọ những t� thuyết của ngoại đạo? Người tr� n�n qu�n s�t những g� m� ngoại đạo n�i, bọn họ cho rằng tất cả mọi vật đều do trời Tự tại sinh ra. Nếu tất cả đều do trời Tự tại sinh ra, tại sao ng�y h�m nay ch�ng ta lại phải tu tập ph�p l�nh? Hoặc c� người n�i: �Nhảy xuống vực s�u, nhảy v�o lửa, nhịn đ�i, tự vận th� được hết khổ.� Những điều n�y l� nh�n của sự khổ, tại sao lại cho rằng nhờ đ�y sẽ được hết khổ? Tất cả ch�ng sinh l�m nghiệp thiện �c, do nghiệp duy�n n�y m� tự m�nh thọ quả b�o. Lại c� người cho rằng: �Tất cả vạn vật, hoặc do thời gian, hoặc do tinh t�, hoặc do trời Tự tại sinh ra.� Nếu thế, tại sao ch�ng ta lại thọ nhận quả b�o của nghiệp trong đời n�y v� đời qu� khứ? Người tr� biết r� đ� l� quả b�o của nghiệp, tại sao lại cho rằng mọi vật l� do thời tiết, tinh t�, hoặc trời Tự tại sinh ra? Nếu do nh�n duy�n của thời tiết, tinh t� m� thọ sự khổ, sự vui, như vậy, trong thi�n hạ c� nhiều người sinh đồng thời tiết, hoặc c�ng tinh t�, tại sao người n�y thọ khổ, người kia hưởng vui? Người n�y l� nam, người kia l� nữ? Như c�c vị trời, v� a tu la, sinh ra đồng thời tiết, hoặc c�ng tinh t�, tại sao hoặc l� trời thắng, a tu la thua, hoặc l� a tu la thắng, trời thua. Tại sao lại c� c�c vị vua, tuy cũng sinh đồng thời, c�ng tinh t�, m� tr�n phương diện ch�nh trị, lại c� người mất nước, c� người giữ nước. C�c bọn ngoại đạo lại cũng n�i rằng: �Nếu c� năm xấu, l�c sao xấu xuất hiện, phải dạy bảo cho ch�ng sinh tu ph�p l�nh để ti�u tai giải nạn.� Nếu nh�n v� năm xấu, hoặc sao xấu, tại sao do tu ph�p l�nh lại qua tai nạn? Đ� biết như vậy, người tr� sao lại c�n l�nh thọ t� thuyết sai lầm của ngoại đạo?

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh t�y hạnh nghiệp của m�nh, nếu biết tu tập ch�nh kiến sẽ hưởng sự an vui, nếu như tu tập t� kiến sẽ thọ nhiều khổ n�o. Nhờ tu tập nghiệp l�nh m� được tự tại, sau khi được tự tại, ch�ng sinh sẽ đến gần gũi, sau đ� v� ch�ng sinh m� n�i nghiệp l�nh, ch�ng sinh nhờ nghiệp l�nh m� được tự tại. Tất cả ch�ng sinh nhờ tu nghiệp l�nh m� được an lạc, chẳng phải do năm th�ng, hay do tinh t�.

Thiện nam tử! Vua A X� Thế v� Đề B� Đạt Đa, đ� do tạo nghiệp m� đọa địa ngục, chẳng phải do năm th�ng, tinh t� m� bị quả b�o đ�. C�n �ng Uất Đầu Lam Phất do v� nh�n duy�n t� kiến, m� trong tương lai sẽ đọa địa ngục.

Thiện nam tử! L�ng ham muốn l� gốc của tất cả ph�p l�nh. Do l�ng ham muốn m� được ba ph�p Bồ Đề v� quả giải tho�t. Do l�ng ham muốn m� ch�ng sinh xuất gia, ph� nghiệp �c căn bản v� nghiệp g�y tạo sinh tử lu�n hồi. C� thể thọ tr� giới luật, gần gũi chư Phật, bố th� tất cả của cải cho những người đến xin. Ki�n quyết ph� diệt tất cả quả b�o �c, trừ diệt tất cả nghiệp �c lớn, được �quyết định tụ�, xa l�a ba chướng, kh�o l�o tu tập phương ph�p ph� diệt phiền n�o. Bởi do l�ng ham muốn, c� thể thọ tr� Tam quy y. Do đ� thọ Tam quy y, c� thể thọ ngũ giới. Sau khi thọ giới, tất cả sự kiến đạo, tu đạo, đều hơn h�ng Thanh văn. Ngay những người v� sợ sư tử, cọp, s�i, �c th� m� quy y Phật, c�n được giải tho�t, huống chi những người ph�t t�m l�nh cầu tho�t ly sinh tử m� kh�ng được giải tho�t? Khi �ng Cấp C� Độc bảo người vợ thọ Tam quy y cho đứa con c�n trong thai, th� đứa trẻ đ� chưa th�nh tựu ph�p Tam quy y. V� sao? V� ph�p Tam quy y phải do tự miệng m�nh n�i ra. Tuy chưa th�nh tựu, nhưng đứa trẻ trong thai cũng được long thi�n bảo hộ.

Thiện nam tử! Bọn ngoại đạo cho rằng tất cả ph�p thế gian đều do trời Tự Tại tạo ra, lại c�n cho rằng trong tương lai, sau một trăm kiếp, sẽ c� người huyễn xuất hiện. Bọn họ n�i �người huyễn�, l� muốn �m chỉ Đức Phật. Nếu như trời Tự Tại tạo ra Phật, tại sao Phật lại đả ph� � nghĩa của sự �quy y trời Tự Tại�? Nếu như trời Tự Tại kh�ng tạo ra Phật, tại sao lại n�i trời Tự Tại tạo ra tất cả? Bọn ngoại đạo lại cho rằng: �Ba vị trời Phạm Thi�n, Đại Tự Tại, v� Tỳ Nữu, chỉ l� một vị, nhưng chỗ sinh của mỗi vị đều kh�c nhau. Trời Tự tại, c�n c� t�n l� �Thường�, l� �Ch�a�, l� �Hữu�, l� �Luật đ��, l� �Thi B��, mỗi t�n đều c� � nghĩa kh�c nhau. Trời Tự tại l� người cầu sự giải tho�t, m� cũng chi�nh l� sự giải tho�t.� Thế nhưng điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Nếu trời Tự Tại c� thể tạo ra ch�ng sinh, th� �ng ta cũng tạo ra thế gian, tạo ra nghiệp thiện �c c�ng quả b�o của nghiệp, tạo ra tham, s�n, si tr�i buộc ch�ng sinh. Bọn ngoại đạo lại cho rằng, l�c ch�ng sinh được giải tho�t, sẽ nhập v�o th�n của trời Tự Tại, cho n�n biết rằng giải tho�t l� ph�p v� thường. Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Nếu l� v� thường, th� l�m sao gọi l� giải tho�t? V� như đứa con của người B� la m�n, thọ mạng c� hạn, cho n�n biết �ng ta kh�ng được gọi l� trời Tự Tại. Ba vị trời Đại Phạm Thi�n, Đại Tự Tại, v� Tỳ Nữu cũng chẳng phải l� một. V� sao? V� giống d�n A Ch�u Na được giải tho�t bởi trời Tỳ Nữu v� trời Đại Phạm, v� l� do đ�, ba vị trời n�y kh�ng phải l� một.

Nếu cho rằng giải tho�t l� ph�p v� thường, th� sự giải tho�t l� huyễn h�a, chứ kh�ng phải Đức Phật l� huyễn h�a. Nếu như c� thể thấy ch�n ng� một c�ch ch�nh x�c r� r�ng, gọi l� sự giải tho�t. Hoặc c� người cho rằng: �Thấy được sự kh�c biệt của bổn t�nh, v� sự kh�c biệt của ch�n ng�, gọi l� giải tho�t.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Người n�o tu đạo thấy được bốn Th�nh đế, đ� mới l� người thấy được bổn t�nh, thấy được ch�n ng�, v� hơn nữa, chỉ c� người thọ Tam quy y mới c� thể thấy bốn Ch�n đế, v� thế ph�p Tam quy y l� căn bổn cho v� lượng ph�p l�nh, nhẫn đến A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề.

Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia thanh tịnh Tam quy y, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia thanh tịnh Tam quy y, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi Mốt

B�t Quan Trai Giới

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Nếu c� người thọ Tam quy y, v� giới B�t quan trai, người đ� sẽ được những quả b�o g�?�

- Thiện nam tử! Nếu c� người thọ Tam quy y, phải biết rằng người đ� sẽ được quả b�o kh�ng thể c�ng tận.

Thiện nam tử! Trong nước Ca Lăng Gi� c� kho bảy b�u t�n l� T�n Gi� La. Tất cả nh�n d�n trong nước đ�, lớn, nhỏ, nam, nữ, trong bảy năm bảy th�ng bảy ng�y, đem tất cả xe cộ, voi, ngựa, lạc đ�, lừa, v.v..., đến để chuy�n chở m� vẫn kh�ng hết. Nếu như c� người ch� t�m thọ tr� Tam quy y v� giới B�t quan trai, người đ� sẽ được quả b�o c�ng đức c�n nhiều hơn của cải trong kho bảy b�u.

Thiện nam tử! Trong nước Tỳ Đề Ha c� kho bảy b�u t�n l� B�n Lục Ca. Tất cả nh�n d�n trong nước đ�, lớn, nhỏ, nam, nữ, trong bảy năm bảy th�ng bảy ng�y, đem tất cả xe cộ, voi, ngựa, lạc đ�, lừa, v.v..., đến để chuy�n chở m� vẫn kh�ng hết. Nếu như c� người ch� t�m thọ tr� Tam quy y v� giới B�t quan trai, người đ� sẽ được quả b�o c�ng đức c�n nhiều hơn của cải trong kho bảy b�u.

Thiện nam tử! Trong nước Ba La Nại c� kho bảy b�u t�n l� Nhương Kh�. Tất cả nh�n d�n trong nước đ�, lớn, nhỏ, nam, nữ, trong bảy năm bảy th�ng bảy ng�y, đem tất cả xe cộ, voi, ngựa, lạc đ�, lừa, v.v..., đến để chuy�n chở m� vẫn kh�ng hết. Nếu như c� người ch� t�m thọ tr� Tam quy y v� giới B�t quan trai, người đ� sẽ được quả b�o c�ng đức c�n nhiều hơn của cải trong kho bảy b�u.

Thiện nam tử! Trong nước C�n Đ� La c� kho bảy b�u t�n l� Y La B�t Đa. Tất cả nh�n d�n trong nước đ�, lớn, nhỏ, nam, nữ, trong bảy năm bảy th�ng bảy ng�y, đem tất cả xe cộ, voi, ngựa, lạc đ�, lừa, v.v..., đến để chuy�n chở m� vẫn kh�ng hết. Nếu như c� người ch� t�m thọ tr� Tam quy y v� giới B�t quan trai, người đ� sẽ được quả b�o c�ng đức c�n nhiều hơn của cải trong kho bảy b�u.

Thiện nam tử! Nếu c� người từ c�c vị xuất gia ba phen thọ Tam quy y v� B�t giới, th� người ấy sẽ đầy đủ giới thể tịnh hạnh ưu b� tắc trong một ng�y đ�m. Qua ng�y sau, l�c mặt trời mọc, th� giới thể ấy sẽ tự động ti�u mất. Do đ�, kh�ng được thọ giới trước Phật, m� phải thọ từ c�c vị xuất gia. Người thọ giới, căn bản đ� thanh tịnh, thọ xong giữ giới thanh tịnh, trang nghi�m thanh tịnh, gi�c qu�n thanh tịnh, t�m niệm thanh tịnh, quả b�o thanh tịnh. Đ�y gọi l� Tam quy y, B�t giới thanh tịnh.

Thiện nam tử! Nếu c� thể thọ Tam quy y B�t giới thanh tịnh như vậy, sẽ trừ diệt được tội ngũ nghịch, v� c�c tội b�o kh�c. Giới B�t quan trai n�y, hai người kh�ng thể c�ng thọ một l�c. V� sao? Nếu như hai người c�ng thọ một l�c, do nh�n duy�n g� m� một người phạm giới, một người tr� giới? Hơn nữa, do thế lực của giới ph�p, đời sau, khi sinh ra, sẽ kh�ng tạo �c nghiệp; c�n như, nếu sau khi thọ giới lại hủy phạm, th� cũng kh�ng bị vĩnh viễn mất đi giới thể.

Nếu như c� người, trước đ� gửi thư sai kẻ thuộc hạ đi giết người, v� thư đi chậm, chưa đến nơi kẻ thuộc hạ, trong khoảng thời gian đ� người ấy lại ph�t t�m thọ giới. Trong khi đang thọ giới, kẻ thuộc hạ nhận được thư, b�n đi giết người. Tuy l� hai việc thọ giới v� giết người xảy ra c�ng l�c, nhưng v� thế lực của giới, người thọ giới cũng kh�ng phạm tội s�t sinh.

Nếu c� người quyền thế, ra lệnh cho thuộc hạ l�m việc �c, nếu muốn thọ giới B�t quan trai, trước ti�n phải ra lệnh ngưng l�m việc �c đ�, th� sau đ� sự thọ giới mới c� thể th�nh tựu. Nếu như trước đ� kh�ng ra lệnh ngăn cấm việc �c, m� lại đi thọ giới, th� kh�ng gọi l� thọ B�t quan trai. Nếu người quyền thế muốn thọ B�t quan trai, trước ti�n phải th�ng b�o cho tất cả mọi người trong khu vực cai trị của m�nh rằng m�nh muốn thọ giới B�t quan trai, v� ra lệnh trong ng�y thọ B�t quan trai đ�, phải ngưng tất cả những việc �c, c�ng những việc h�nh h�nh, xử phạt. Nếu c� thể thọ tr� giới B�t quan trai thanh tịnh như vậy, người đ� sẽ được v� lượng phước b�o, nhẫn đến quả vui V� thượng.

Khi Đức Di Lặc ra đời, l�c đ� thọ tr� B�t quan trai cả trăm năm, kh�ng bằng trong đời hiện nay thọ giới trong một ng�y đ�m. V� sao? V� trong đời hiện nay, ch�ng sinh gồm đủ năm điều � trược. Bởi thế, ta c� dạy Lộc Tử Mẫu rằng: �N�y thiện nữ nh�n! Nếu c�y Sa la c� thể thọ giới B�t quan trai, th� n� cũng sẽ được quả vui trời người, nhẫn đến quả vui V� thượng.�

Thiện nam tử! Giới B�t quan trai n�y l� một việc l�m dễ d�ng, m� lại c� thể được v� lượng c�ng đức. Nếu c� việc dễ l�m m� kh�ng chịu l�m, đ� gọi l� người ph�ng dật.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia c� thể dạy bảo ch�ng sinh thọ B�t quan trai thanh tịnh, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia dạy bảo người kh�c thọ giới thanh tịnh, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi Hai

Ngũ Giới

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Người n�o được ph�p Tam quy y v� người n�o kh�ng được?�

- Thiện nam tử! Người n�o tin nh�n, tin quả, tin ph�p Tứ đế, tin c� sự đắc đạo, người đ� được Tam quy y. Người n�o l�ng tin ki�n cố kh�ng tho�i chuyển, gần gũi Tam Bảo, chấp nhận lời dạy bảo của bạn l�nh, người đ� được ph�p Tam quy y. Giới Ưu b� tắc cũng giống như vậy. N�n �qu�n s�t như thế n�y: �Giới Ưu b� tắc c� v� lượng quả b�o c�ng đức, c� thể trừ diệt v� lượng ph�p �c; ch�ng sinh v� bi�n, sự thọ khổ cũng v� lượng v� bi�n; th�n người kh� được; tuy được th�n người, kh� được c�c căn đầy đủ; tuy c�c căn đầy đủ, kh� c� l�ng tin đối với Tam Bảo; tuy c� l�ng tin, kh� gặp bạn l�nh; tuy gặp bạn l�nh, kh� được sự tự tại; tuy được tự tại, c�c ph�p đều v� thường. Nếu như g�y nghiệp �c, do nghiệp �c n�y, sẽ thọ �c b�o của th�n t�m v�o đời kế tiếp. Do nh�n duy�n n�y, nghiệp th�n miệng � đều l� kẻ th� của ta. Giả như, tạo ba nghiệp �c m� vẫn kh�ng thọ �c b�o, việc �c trong hiện tại cũng kh�ng n�n l�m. Ba nghiệp �c n�y l�m cho hiện đời h�nh mạo hiện ra tướng xấu �c, l�c chết lại sinh l�ng hối hận, do nh�n duy�n n�y, ta n�n thọ Tam quy y v� B�t quan trai giới, xa l�a tất cả nghiệp �c kh�ng l�nh.�

Người tr� n�n quan s�t rằng: �Giới c� hai loại: giới thế gian v� giới giải tho�t. Nếu sự thọ giới kh�ng nương v�o Tam Bảo th� gọi l� giới thế gian; giới n�y kh�ng bền chắc, giống như m�u vẽ kh�ng c� keo, v� thế trước ti�n n�n quy y Tam Bảo, rồi sau đ� mới thọ giới. Hoặc thọ cả một đời, đ�y gọi l� giới Ưu b� tắc, hoặc chỉ thọ một ng�y đ�m, đ�y gọi l� giới B�t quan trai. Giới thế gian, kh�ng thể diệt trừ những �c nghiệp đ� tạo từ trước; nếu thọ Tam quy y giới, th� c� thể trừ diệt nghiệp �c, d� tạo tội nặng cũng kh�ng mất giới. V� sao? V� nhờ thế lực của giới ph�p vậy. Như c� hai người c�ng tạo tội �c, một người thọ giới, một người kh�ng thọ; người đ� thọ giới th� phạm tội nặng, c�n người kh�ng thọ giới th� phạm tội nhẹ. V� sao? V� người thọ giới hủy phạm lời Phật dạy. Tội c� hai loại: một l� t�nh trọng, hai l� gi� trọng. Hai loại tội n�y lại c� nặng nhẹ kh�c nhau. Hoặc c� người, tội nặng biến th�nh nhẹ, hoặc c� người, tội nhẹ biến th�nh nặng. Chẳng hạn như �ng Ương Quật Ma La thọ giới thế gian, c�n rồng Y La B�t thọ giới đệ nhất nghĩa. �ng Ương Quật Ma La hủy phạm giới t�nh trọng m� kh�ng bị tội nặng, c�n rồng Y La B�t, tuy chỉ hủy phạm giới gi� trọng m� lại bị tội nặng. Thế n�n, kh�ng thể cho rằng c�ng phạm một điều giới th� sẽ c� tội bằng nhau. Giới thế gian cũng c� những điều giới, như kh�ng s�t sinh, kh�ng trộm cắp; giới đệ nhất nghĩa cũng c� những điều giới kh�ng s�t sanh, kh�ng trộm cắp, �nhẫn đến kh�ng uống rượu cũng giống như vậy. Giới thế gian, căn bản kh�ng thanh tịnh, thọ tr� kh�ng thanh tịnh, sự trang nghi�m kh�ng thanh tịnh, gi�c qu�n kh�ng thanh tịnh, niệm t�m kh�ng thanh tịnh, quả b�o kh�ng thanh tịnh, cho n�n kh�ng được gọi l� giới đệ nhất nghĩa, m� chỉ được gọi l� giới thế gian. Cho n�n ta phải thọ giới đệ nhất nghĩa.�

Thiện nam tử! Trong đời vị lai, l�c th�n người th�n cao t�m trượng, tuổi thọ đ�ng t�m vạn bốn ng�n năm, khi đ� ch�ng sinh thọ giới, so với ch�ng sinh thọ giới trong đời �c n�y, quả b�o thọ giới của hai ch�ng sinh đ� bằng nhau kh�ng kh�c. V� sao? V� ba thiện căn đều b�nh đẳng. Hoặc c� người cho rằng: �Đối với lo�i hữu t�nh mới c� thể đắc được giới thể.� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Trong giới ph�p của chư Phật, đắc được giới thể l� đối với tất cả lo�i hữu t�nh v� v� t�nh, m� lo�i hữu t�nh, v� t�nh th� v� lượng v� bi�n, cho n�n giới thể cũng v� lượng v� bi�n.

Thiện nam tử! Trong ph�p bố th�, bố th� sự kh�ng sợ l� th� thắng nhất, cho n�n ta n�i năm giới tức l� năm sự bố th� lớn. Năm giới như vậy c� thể l�m cho ch�ng sinh xa l�a năm sự sợ h�i. Năm loại bố th� như vậy rất dễ tu tập, tự tại v� ngại, kh�ng phải mất tiền của m� lại được v� lượng c�ng đức. Nếu kh�ng c� năm loại bố th� n�y, sẽ kh�ng được quả Tu đ� ho�n, nhẫn đến kh�ng được quả vị A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề.

Thiện nam tử! N�n biết rằng, sau khi thọ giới, người thọ giới sẽ được trời người cung k�nh bảo hộ, được danh tiếng lớn, tuy gặp cảnh �c, t�m kh�ng sầu lo, ch�ng sinh gần gũi, cầu xin nương nhờ. Người con của trưởng giả Cấp C� Độc, chỉ v� muốn được t�m ng�n đồng tiền v�ng m� thọ giới, c�n được quả b�o v� lượng c�ng đức.

Thiện nam tử! V� muốn tiền của m� thọ giới, c�n được lợi �ch, huống chi ch� t�m v� cầu giải tho�t m� thọ, lẽ n�o lại kh�ng được lợi �ch?

Thiện nam tử! C� năm ph�p thiện thường v�y quanh giới ph�p, l�m cho n� tăng trưởng kh�ng ngừng, như nước s�ng Hằng. Năm ph�p đ� l� g�? Một l� từ, hai l� bi, ba l� hỷ, bốn l� nhẫn, năm l� t�n. Người n�o c� thể ph� tan t� kiến s�u nặng, t�m kh�ng nghi ngờ, th� sẽ đầy đủ ch�nh niệm, trang nghi�m thanh tịnh, căn bản thanh tịnh, l�a xa �c gi�c qu�n.

Thiện nam tử! Người n�o xa l�a năm việc �c, th� gọi l� thọ giới, l�a xa tất cả những nghiệp �c của th�n khẩu �. Nếu c� người cho rằng: �Kh�ng c� năm giới cũng c� thể vượt biển sinh tử�, đ�y l� điều kh�ng thể c�.

Thiện nam tử! Ai muốn vượt biển lớn sinh tử, phải n�n ch� t�m thọ tr� ngũ giới.

Trong năm giới n�y, bốn giới trong đời sau sẽ th�nh v� t�c giới. Chỉ c� �i dục kh� đoạn, cho n�n giới kh�ng t� d�m kh�ng thể trở th�nh v� t�c giới thể, do nh�n duy�n n�y, sự �i dục dai dẳng triền mi�n. C�c �ng phải n�n ch� t�m cẩn thận, kh�ng được ph�ng dật. C� người cho rằng: �C� v� lượng tội cực nặng kh�c, tại sao chư Phật đời qu� khứ kh�ng cấm, m� lại cấm đo�n uống rượu?�

Thiện nam tử! Bởi sự uống rượu l�m mất t�m hổ thẹn, l�m cho người say kh�ng c�n biết sợ ba đường �c, v� do đ�, kh�ng thể thọ tr� bốn điều giới kh�c, bởi thế cho n�n chư Phật đời qu� khứ cấm kh�ng cho uống rượu. Nếu c� người cho rằng: �Đức Như lai n�i uống rượu c� nhiều lỗi lầm, tại sao lại kh�ng đặt giới n�y v�o h�ng đầu của năm giới?� Điều n�y kh�ng đ�ng. V� sao? Giới cấm uống rượu l� giới gi� trọng, kh�ng phải l� giới t�nh trọng. Đức Như Lai chế lập giới t�nh trọng trước, sau đ� mới chế lập giới gi� trọng.

Thiện nam tử! Trước đ�y Đức Như Lai n�i th�ng trắng, th�ng đen, mỗi th�ng đều c� ba ng�y trai,[24] đ�y l� thuận theo ph�p của ngoại đạo. Bọn ngoại đạo v�o những ng�y n�y thường c�ng tế c�c vị trời, cho n�n Đức Như Lai n�i c� ba ng�y trai.

Thiện nam tử! V� như m�ng cửa sổ, nhờ c� d�y treo n�n kh�ng rớt, ph�p ba ng�y trai mỗi th�ng trắng, đen cũng giống như vậy. Nếu ch�ng sinh n�o ph�t t�m thọ tr�, sẽ kh�ng bị đọa v�o ba đường dữ.

Thiện nam tử! Nếu c� người muốn tu tập hạnh bố th�, c�ng dường Tam Bảo, tọa thiền, tu tập hạnh l�nh, đọc tụng kinh điển, c�ng dường cha mẹ, th� trước ti�n n�n lập thệ nguyện: �Nếu ta kh�ng l�m những việc n�y, sẽ tự h�nh phạt.� Nếu được như thế, phước đức của người đ� mỗi ng�y sẽ một tăng trưởng như d�ng nước s�ng Hằng. Ph�p Ngũ giới n�y c� năm loại quả b�o: một l� v� t�c quả, hai l� b�o quả, ba l� dư quả, bốn l� t�c quả, năm l� giải tho�t quả.[25] Nếu như c� người thọ ngũ giới, phải biết người đ� sẽ được năm quả b�o như thế. Nếu ưu b� tắc n�o thường đến ch�a chiền, chỗ của ch�ng tăng, gần gũi c�c vị tỳ kheo, hỏi han Ch�nh ph�p, hết l�ng lắng nghe, nghe xong thọ tr�, ghi nhớ kh�ng qu�n, c� thể ph�n biệt nghĩa l�, sau khi hiểu r� b�n đem dạy dỗ ch�ng sinh, đ�y gọi l� ưu b� tắc lợi m�nh lợi người.

Nếu ưu b� tắc kh�ng chịu học tập những điều đ� được dạy bảo, lại c�n khinh mạn tỳ kheo, v� muốn t�m lỗi tỳ kheo m� đến nghe ph�p, kh�ng c� t�m tin tưởng k�nh trọng, phụng sự ngoại đạo, cho rằng đ�y l� việc c�ng đức, tin v�o ng�y th�ng, sao hạn, th� ưu b� tắc n�y kh�ng được gọi l� sống đ�ng Ch�nh ph�p một c�ch vững chắc. Nếu ưu b� tắc, tuy tự m�nh kh�ng l�m việc �c, nhưng lại sai người kh�c l�m, ưu b� tắc đ� kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p. Nếu ưu b� tắc, l�m việc cho hải quan, đ�nh thuế h�ng h�a, th� ưu b� tắc đ� kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p. Nếu ưu b� tắc ấn định gi� tiền trị bệnh bằng đồ vật, trị bệnh xong đem b�n đồ vật đ�, th� ưu b� tắc đ� kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p. Nếu ưu b� tắc, tự m�nh kh�ng l�m �c, kh�ng bảo người kh�c l�m �c, t�m cũng kh�ng nghĩ điều �c, th� ưu b� tắc đ� sống đ�ng Ch�nh ph�p. Nếu ưu b� tắc, do v� phiền n�o khởi l�n m� tạo tội, sau khi tạo tội, nếu kh�ng sinh t�m hổ thẹn s�m hối, th� ưu b� tắc đ� kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p. Nếu ưu b� tắc, v� sinh mạng m�nh m� l�m những việc �c, th� ưu b� tắc đ� kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p. Nếu ưu b� tắc, tuy được th�n người, lại l�m việc phi ph�p, th� người đ� kh�ng được gọi l� người. Nếu như c� l�ng tin, c� thể l�m việc phước đức, kh�o tu tập ch�nh niệm, qu�n s�t tất cả ph�p đều l� v� thường, v� ng�, v� ng� sở, đối với tất cả ph�p, t�m kh�ng sinh tham đắm, thấy tất cả ph�p đều l� kh�ng tự tại, đều l� sinh diệt, khổ, kh�ng, kh�ng c� sự tịch tĩnh; th�n người kh� được, tuy được th�n người, kh� c� đầy đủ c�c căn; tuy c� đầy đủ c�c căn, kh� c� ch�nh kiến; tuy đầy đủ ch�nh kiến, kh� c� l�ng tin; tuy c� l�ng tin, kh� gặp bạn l�nh; tuy gặp bạn l�nh, kh� được nghe Ch�nh ph�p; tuy nghe Ch�nh ph�p, lại kh� thọ tr�; nếu c� thể qu�n s�t như thế, th� gọi l� c� được th�n người. Nếu qu�n s�t dục giới l� v� thường, nhẫn đến trời Phi tưởng phi phi tưởng cũng l� v� thường, do nh�n duy�n n�y, kh�ng cầu ba đường �c, nhẫn đến kh�ng cầu sinh l�n c�i trời Phi tưởng phi phi tưởng. Qu�n s�t như vậy rồi, thấy được ba sự kh�ng bền chắc,[26] b�n đem th�n kh�ng bền chắc đổi lấy ph�p th�n bền chắc, bằng c�ch lễ lạy c�ng dường Tam Bảo, đến th� đ�n, đi th� đưa, tự tay bố th�, tự th�n l�m việc phước đức, đ�y gọi l� đem th�n kh�ng bền chắc đổi lấy th�n bền chắc. Đem t�i sản kh�ng bền chắc đổi lấy t�i sản bền chắc, bằng c�ch đem thức ăn bố th� cho người bệnh, người đi đường, c�ng dường cho sa m�n, b� la m�n, c�ng những người ngh�o khổ, đ�y gọi l� đem t�i sản kh�ng bền chắc đổi lấy t�i sản bền chắc. Lại đem thọ mệnh kh�ng bền chắc đổi lấy thọ mệnh bền chắc, bằng c�ch tu tập ph�p lục niệm, từ bi hỷ xả, chứng đắc bốn Ch�n đế, kh�o l�o qu�n s�t sinh l�o bệnh tử, tin r� quả b�o của c�c nghiệp l�nh dữ, biết chắc sự �n �i sẽ c� l�c biệt ly, tất cả ch�ng sinh đều kh�ng được tự tại, chưa được Th�nh đạo, thế lực của sinh tử rất lớn, tất cả sự vui tr�n thế gian đều c� sự khổ đi k�m. Tuy cũng hưởng thọ sự vui, nhưng l�ng kh�ng đắm nhiễm, giống như trong th�ng lạnh t�m lửa để sưởi ấm. Tuy hưởng sự vui thế gian, nhưng quyết kh�ng v� đ� m� l�m �c. Tu tập nhẫn nhục v� hai loại bố th� để lợi �ch ch�ng sinh, qu�n s�t s�u xa bản t�nh b�nh đẳng của hai sự khổ vui. Ph�m n�i ra điều g�, lời n�i đều dịu d�ng, kh�o dạy bảo ch�ng sinh, l�m cho họ sống đ�ng Ch�nh ph�p. L�a xa bạn �c, t�m kh�ng ph�ng dật, v� kh�ng l�m những việc như uống rượu, cờ bạc, săn bắn, v.v... Đ�y gọi l� đem tuổi thọ kh�ng bền chắc đổi lấy tuổi thọ bền chắc.

Thiện nam tử! Nếu được th�n người, c� nhiều t�i sản v� được tự tại, trước ti�n n�n c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, h�a thượng, bậc trưởng thượng, người giữ g�n Ch�nh ph�p, lại cung cấp đồ cần d�ng cho những người từ xa đến, những người sắp đi xa, c�ng những người tật bệnh. Lời n�i dịu d�ng, thường biết hổ thẹn, kh�ng chỉ k�nh trọng ri�ng một người c� đức n�o, m� đối với tất cả bậc th�nh hiền, tr� giới, đa văn, đều c� thể đem nh� cửa, thức ăn uống, giường chiếu, quần �o, thuốc men ra để c�ng dường. Tin chắc c�c vị tăng trong tăng đo�n c� nhiều c�ng đức, tu tập hạnh Tu đ� ho�n, đắc quả Tu đ� ho�n, nhẫn đến tu tập hạnh A la h�n, đắc quả A la h�n, hoặc tu tập Kim cương tam muội, Điện quang tam muội. Qu�n s�t như vậy rồi, b�n đem t�m b�nh đẳng phụng sự, bố th� c�c ng�i. Bố th� như vậy, sẽ được v� lượng phước đức, cho n�n trong kinh Lộc Tử, ta c� n�i với Lộc Tử Mẫu rằng: �Nếu đem t�m ph�n biệt thỉnh tăng, tuy thỉnh Phật c�ng năm trăm A la h�n, kh�ng gọi l� được phước đức, c�n như nếu c� thể đem t�m b�nh đẳng thỉnh một vị tương tự tỳ kheo rất �c trong tăng đo�n, lại được v� lượng phước đức. V� sao? Vị tương tự tỳ kheo đ�, tuy l� người �c, kh�ng c� giới hạnh, kh�ng đa văn, kh�ng tu ph�p l�nh, nhưng c� thể giảng n�i ba loại Bồ đề, c� nh�n c� quả, lại kh�ng hủy b�ng Tam Bảo Phật ph�p tăng, nắm giữ ngọn cờ th� thắng v� thượng của Đức Như Lai, ch�nh kiến kh�ng sai lầm.� Nếu c�ng dường tăng, tức l� c�ng dường Phật bảo, tăng bảo. N�n biết, qu�n s�t c�ng đức vi diệu của Phật ph�p, tức l� c�ng dường Tam Bảo đầy đủ. Nếu như l�c bố th�, kh�ng cầu quả b�o, tức l� c�ng dường V� thượng Bồ đề, th�nh tựu đầy đủ ph�p Bố th� Ba la mật, tu tập đạo Bồ đề, được v� lượng c�ng đức trong đời vị lai, lại cũng c� thể lợi m�nh lợi người. C� thể tu tập từ bi, xả bỏ sự vui th�ch của chi�nh m�nh v� muốn người kh�c bớt khổ. L�c chưa chứng quả Bồ đề, t�m kh�ng bao giờ lo lắng hối hận. Tuy nghe con đường tu tập đạo Bồ đề d�i xa, quả vị Bồ đề kh� được, nhưng trong t�m vẫn kh�ng tho�i chuyển. V� muốn độ ch�ng sinh m� ở trong v� lượng đời nhận chịu rất nhiều sự khổ n�o, nhưng kh�ng bao giờ mệt mỏi ch�n nản. Ưa th�ch sống đ�ng Ch�nh ph�p, kh�ng cầu sự vui thế gian, ưa sự tịch tĩnh của sự xuất gia tu h�nh. Khi chưa xuất gia, tuy c�n tại gia, vẫn sống như người tu h�nh giải tho�t, kh�ng tạo điều �c, được ba loại giới, tức l� giới giới, định giới, v� v� lậu giới.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu h�nh đ�ng Ch�nh ph�p, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu h�nh đ�ng Ch�nh ph�p, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi Ba

Thi La Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t l�m thế n�o để được t�m ki�n quyết tr�n đường hướng về đạo Bồ đề.�

- Thiện nam tử! Bồ t�t muốn t�m ki�n quyết, n�n tu tập bốn ph�p: một l� d� bị khổ lớn, quyết định kh�ng h�nh động ngược với Ch�nh ph�p; hai l� được sự tự tại lớn, thường tu nhẫn nhục; ba l� tuy sống trong cảnh ngh�o khổ, nhưng thường hay bố th�; bốn l� l�c tuổi c�n cường tr�ng, thường ham th�ch xuất gia. Nếu Bồ t�t đầy đủ bốn ph�p n�y, th� t�m sẽ ki�n quyết tr�n đường hướng đến Bồ đề.

Bồ t�t đầy đủ bốn ph�p như vậy, lại nghĩ như vầy: �Giới l� mảnh đất căn bản đầu ti�n của con đường Bồ đề. Giới ph�p n�y c�n được gọi l� mảnh đất đầu ti�n, mảnh đất hướng dẫn, mảnh đất bằng phẳng, mảnh đất b�nh đẳng, mảnh đất từ h�a, mảnh đất thương x�t, l� vết ch�n của chư Phật, l� căn bản của tất cả c�ng đức, l� ruộng phước, do nh�n duy�n n�y, người tr� phải n�n thọ tr�, kh�ng được hủy phạm.� Lại nữa, người tr� n�n nghĩ như thế n�y: �Giới ph�p c� hai loại quả b�o, một l� được hưởng sự vui c�i trời, hai l� được hưởng sự vui Bồ đề. Người tr� n�n cầu sự vui Bồ đề, m� kh�ng cầu sự vui c�i trời.� Nếu sau khi đ� thọ giới, điều kh�ng n�n l�m m� cố l�m, điều kh�ng n�n nghĩ m� cố nghĩ, lười biếng, ham ưa ngủ nghỉ, nghĩ tưởng m�ng lung, sống kh�ng đ�ng Ch�nh ph�p, hay thề những lời độc dữ, đ�y gọi l� l�m giới nhơ nhớp. Nếu sau khi đ� thọ giới, lại sinh l�ng hối tiếc, cầu quả b�o trời người, thường hay bu�ng lung, kh�ng sinh l�ng thương x�t, đ�y l� l�m giới nhơ nhớp. Nếu v� sợ ngh�o khổ, hoặc v� sợ h�i, hoặc v� mất tiền của, hoặc v� sợ phu dịch, hoặc v� th�n mạng, hoặc v� lợi dưỡng, hoặc v� muốn thỏa m�n tự �i m� thọ giới, sau khi thọ giới, lại sinh l�ng nghi ngờ, đ�y gọi l� l�m giới nhơ nhớp.

Thiện nam tử! Nếu c� người kh�ng muốn ở trong sinh tử d�i l�u, thấy r� lỗi lầm của sinh tử, nhận biết sự vui c�i trời c�i người cũng giống như sự khổ ở A tỳ địa ngục kh�ng kh�c, thương x�t ch�ng sinh, đầy đủ ch�nh niệm, v� muốn lợi �ch v� lượng ch�ng sinh, l�m cho họ th�nh tựu đạo Bồ đề, v� muốn đầy đủ đạo Bồ đề, v� muốn h�nh tr� đ�ng như ph�p, cho n�n thọ tr� cấm giới, t�m kh�ng ph�ng dật. C� thể thấy r� sự nặng nhẹ của tất cả c�c nghiệp th�n, miệng, � trong ba đời qu� khứ, hiện tại, vị lai. Bất cứ l�m việc g�, trước ti�n đều để t�m v�o c�ng việc, t�m kh�ng bu�ng lung. Trong khi l�m, sau khi ho�n tất, cũng đều kh�ng bu�ng lung. D� trước khi l�m, tuy kh�ng � thức m�nh phạm giới, l�m xong vẫn sẽ mắc tội phạm giới; nếu như kh�ng ch� � v�o việc l�m, để cho đến nỗi phạm giới, cũng vẫn mắc tội phạm giới; nếu như kh�ng giữ ch�nh niệm, để cho kh�ch trần phiền n�o tạm thời sinh khởi, cũng mắc v�o tội phạm giới; nếu hơi bu�ng lung, cũng mắc tội phạm giới. Người đ� thường qu�n s�t sự phạm tội nhẹ cũng giống như phạm tội nặng, sau khi qu�n s�t, sinh khởi t�m hối hận v� hổ thẹn, sợ h�i lo buồn, t�m kh�ng được vui, hết l�ng s�m hối. Sau khi s�m hối, t�m sinh vui mừng, cẩn thận g�n giữ thọ tr�, kh�ng c�n t�i phạm, đ�y gọi l� sự giữ giới thanh tịnh.

Thiện nam tử! Người tr�, sau khi thọ giới, kh�ng l�m điều �c, v� ba l� do: một l� v� chi�nh m�nh, hai l� v� người kh�c, ba l� v� đạo ph�p.

Thế n�o gọi l� v� chi�nh m�nh? Người tr� tự m�nh nhận thức đ�y l� việc �c, biết r� tạo nghiệp �c sẽ bị quả b�o như vậy, tạo nghiệp l�nh sẽ được quả b�o như vậy. Ph�m nghiệp �c đ� tạo, kh�ng hề ti�u mất, quyết định sẽ gặt lấy những quả b�o dữ; c�n nghiệp l�nh đ� tạo, quả b�o cũng kh�ng ti�u mất, quyết định sẽ được những quả b�o l�nh. Nếu hai nghiệp thiện �c kh�ng bị ti�u mất, tại sao lại tự khi dối chi�nh m�nh? Do nh�n duy�n n�y, sau khi thọ giới, quyết định kh�ng n�n hủy phạm, phải ch� t�m thọ tr�. Đ�y gọi l� v� chi�nh m�nh.

Thế n�o l� v� người kh�c? Người tr� biết rằng tr�n thế gian c� những người được thi�n nhĩ th�ng, thi�n nh�n th�ng, v� tha t�m th�ng, nếu ta l�m �c, những người đ� ắt sẽ thấy, nghe, biết r� ta đang l�m �c. Tại sao ta kh�ng sinh hổ thẹn m� lại cố l�m �c? Hơn nữa, c�c vị trời c� v� lượng phước đức, thần t�c th�ng, thi�n nhĩ th�ng, thi�n nh�n th�ng, tha t�m th�ng, c� thể thấy xa, nghe xa, tuy họ ở gần lo�i người m� lo�i người kh�ng thấy họ. Nếu như ta l�m �c, những vị trời đ� sẽ thấy, nghe, biết; nếu như c�c vị trời thấy ta r� r�ng như thế, tại sao ta kh�ng biết hổ thẹn, m� lại cố l�m �c? Đ�y gọi l� v� người kh�c.

Thế n�o l� v� Ch�nh ph�p? Người tr� thấy r� ph�p của Đức Như Lai thanh tịnh, kh�ng � nhiễm, được lợi �ch trong đời hiện tại, c� thể l�m cho t�m tịch tĩnh, vượt qua đến bờ b�n kia, l�m cho giải tho�t, bất cứ l�c n�o. Ta nay v� Ch�nh ph�p m� thọ giới; nếu như kh�ng thể thọ tr� những điều giới nhỏ, l�m sao c� thể thọ tr� những điều giới lớn. Nếu như hủy phạm những điều giới nhỏ, sẽ tăng trưởng sự khổ trong ba c�i; c�n nếu như ch� t�m thọ tr�, sẽ tăng trưởng sự vui v� thượng. Ta từ l�c thọ th�n sinh tử đến nay, sở dĩ chưa chứng được quả giải tho�t, thực sự l� v� đ� kh�ng thọ tr� cấm giới của v� lượng chư Phật trong đời qu� khứ. H�m nay ta thọ giới, trong đời vị lai quyết định sẽ gặp được hằng h� sa c�c Đức Phật. Sau khi hiểu r� như vậy, sinh t�m tha thiết, ch� t�m thọ giới, thọ rồi ki�n cố giữ g�n, v� muốn được A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, lợi �ch v� lượng ch�ng sinh.

Thiện nam tử! Nếu c� người tại gia, hoặc xuất gia, hoặc thọ Tam quy, hoặc thọ B�t giới trai, hoặc thọ Ngũ giới, hoặc thọ đầy đủ, hoặc thọ từng phần, hoặc một ng�y đ�m, hoặc chỉ trong khoảnh khắc, hoặc cả một đời, ch� t�m thọ tr�, n�n biết rằng người đ� sẽ được phước đức lớn.

Thiện nam tử! Sau khi thọ giới, tu ba nghiệp l�nh, nghe nhiều, bố th�, tu thiền định, tu ph�p l�nh, c�ng dường Tam Bảo, đ�y gọi l� trang nghi�m Bồ đề. Sau khi thọ giới, nếu đọc tụng mười hai phần gi�o của Đức Như Lai, th� người đ� gọi l� kho t�ng đại ph�p v� thượng. Người đ� tăng gia tinh tiến, v� muốn đầy đủ Thi la Ba la mật. Giới thể Đại thừa đ� thọ trong đời n�y, sẽ th�nh giới thể v� t�c, trong đời vị lai tuy kh�ng thọ lại, giới thể cũng kh�ng mất.

Thiện nam tử! C� ph�p l� giới m� kh�ng phải l� Ba la mật, c� ph�p l� Ba la mật m� kh�ng phải l� giới, c� ph�p vừa l� giới vừa l� Ba la mật, c� ph�p chẳng phải giới cũng chẳng phải Ba la mật.

Giới m� kh�ng phải Ba la mật, tức l� giới ph�p của Thanh văn, B�ch chi phật. Ba la mật m� kh�ng phải l� giới, tức l� Bố th� Ba la mật. Vừa l� giới vừa l� Ba la mật, như trong đời qu� khứ, Bồ t�t Th�ch Ca, l�c thọ th�n C� Đ�, bị c�n tr�ng, th�, c�ng lo�i kiến đến cắn, ăn, m� th�n kh�ng lay động, cũng kh�ng khởi t�m �c; lại như một vị ti�n, v� c�c ch�ng sinh, m� trong mười hai năm ngồi y�n kh�ng lay động, v� kh�ng muốn những con chim sẻ l�m tổ ở tr�n đầu m�nh sợ h�i. Chẳng phải giới chẳng phải Ba la mật, chẳng hạn như sự bố th� của người thế tục.

Thiện nam tử! L�c Đại Bồ t�t trụ trong Thi la Ba la mật, ai c� thể n�i được sự khổ của vị ấy v� ch�ng sinh m� nhẫn thọ? C� người, sau khi thọ v�i giới ph�p nho nhỏ, cho đ� l� đủ, kh�ng thể thương x�t ch�ng sinh đang đau khổ, người ấy kh�ng thể đầy đủ Thi la Ba la mật. Nếu c� thể tu nhẫn nhục, tam muội, tr� tuệ, tu h�nh tinh tiến, ưa th�ch nghe nhiều, n�n biết người đ� c� thể tăng trưởng Thi la Ba la mật, trang nghi�m Bồ đề, chứng quả Bồ đề. Giới ph�p như vậy, gồm đủ v� lượng ph�p l�nh, v� lượng quả b�o, v� lượng giới cấm, do nh�n duy�n n�y, trang nghi�m Bồ đề.

Thiện nam tử! Đại Bồ t�t, sau khi thọ giới, miệng kh�ng n�i �c, tai kh�ng th�ch nghe điều �c, kh�ng th�ch n�i chuyện thế gian, cũng kh�ng th�ch nghe, quyết kh�ng đem t�m nghĩ tưởng m�ng lung, kh�ng gần bạn �c, do đ�y gọi l� giới tịch tĩnh thanh tịnh. Bồ t�t nếu thấy người ph� giới, kh�ng sinh l�ng o�n gh�t, m� d�ng tất cả những phương tiện kh�o l�o để điều phục họ, nếu kh�ng điều phục được, th� khởi t�m thương x�t. Kh�ng v� th�n mạng m�nh m� ph� giới hoặc xả giới. Đại Bồ t�t sau khi thọ thực, thường sinh t�m hổ thẹn, t�m kh�ng bu�ng lung, qu�n s�t thức ăn như thuốc điều trị th�n mạng, hoặc thuốc trị bệnh ghẻ lở. Khi đi v�o l�ng, qu�n s�t như đi v�o rừng đao kiếm, ph�ng vệ c�c căn, tu tập ch�nh niệm, qu�n s�t điều đ�ng l�m, điều kh�ng đ�ng l�m, kh�ng sinh t�m ph�ng dật. Qu�n s�t người kh�c l�m phước hay l�m tội, cũng đều do m�nh, v� thế khi n�n nhận được c�ng dường lớn, kh�ng n�n vui mừng, khi gặp suy vi, cũng kh�ng buồn giận. Khi được c�ng dường �t, n�n nghĩ như vầy: �Hiện nay, sự tu học t�n t�m, giới, bố th�, nghe ph�p, tr� tuệ, sống đ�ng như ph�p của ta c�n �t, v� thế được c�ng dường �t, bởi thế, ta kh�ng n�n sinh l�ng lo sầu khổ n�o. Ta v� hai việc m� thọ nhận sự bố th� của t�n đồ: một l� v� tăng trưởng phước đức cho họ, hai l� v� tăng trưởng ph�p l�nh cho chi�nh m�nh. V� thế, nếu đồ c�ng dường �t hoặc hư xấu, cũng kh�ng n�n buồn khổ.� Nếu phải đứng chờ l�u, hoặc chịu sự chửi mắng, rồi mới được bố th�, l�c đ� phải n�n tự tr�ch m�nh như sau: �Đ�y l� tội lỗi đời trước của m�nh, kh�ng phải l� lỗi của ch�ng sinh, bởi vậy, ta cũng kh�ng n�n sinh t�m sầu n�o.� Nếu sau khi thọ giới, v� người kh�c m� phạm tội, cũng n�n tự tr�ch m�nh: �Điều m�nh đ� l�m, thực chẳng phải l� ch�nh đạo. V� sao? Mười hai bộ kinh đều chẳng cho rằng c�c ph�p �c l� đạo Bồ đề, bởi vậy, ng�y h�m nay m�nh phải nhận chịu đủ thứ quả b�o.� Nếu người n�o c� thể nghĩ tưởng như vậy, phải biết rằng người đ� c� thể đầy đủ Thi la Ba la mật.

Thiện nam tử! Nếu người n�o c� thể giữ g�n c�c căn, trong bốn uy nghi đều kh�ng l�m điều �c, c� thể nhẫn chịu sự khổ, kh�ng l�m việc quấy để sinh sống, n�n biết người ấy c� thể đầy đủ thi la Ba la mật. Nếu như sinh l�ng k�nh sợ đối với giới lớn cũng như giới nhỏ, tuy gặp ho�n cảnh xấu, cũng kh�ng phạm giới nhỏ. Kh�ng để phiền n�o l�m � uế t�m m�nh, tu tập hạnh nhẫn nhục, n�n biết người đ� c� thể đầy đủ Thi la Ba la mật. Nếu v� việc thiện m� kh�ng tiếc th�n mạng, g�c bỏ việc m�nh, lo cho người xong việc, thấy người mắng chửi m�nh, kh�ng sinh l�ng o�n gh�t, n�n biết người đ� sẽ đầy đủ Thi la Ba la mật. Đối với giới ph�p, tuy c� những điều giới, Đức Như Lai cho khai duy�n, nhưng vẫn thọ tr� y như cũ. Bảo hộ th�n mạng của ch�ng sinh, kh�ng tiếc của cải th�n mạng, nhẫn đến l�c chết cũng kh�ng phạm giới nhỏ. Tuy được m�n tr�n bảo vi diệu, cũng kh�ng sinh t�m tham. Kh�ng phải v� muốn trả ơn m� l�m điều l�nh cho người; v� thương x�t ch�ng sinh n�n thọ tr� cấm giới. Sau khi thọ giới, kh�o ph�t nguyện lớn, nguyện tất cả ch�ng sinh đều được tịnh giới, n�n biết người đ� sẽ đầy đủ Thi la Ba la mật.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia đầy đủ Thi la Ba la mật, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia đầy đủ Thi la Ba la mật, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi Bốn

Nghiệp

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! L�c c�c Đức Phật chưa xuất hiện thế gian, c�c Đại Bồ t�t lấy g� l�m giới ph�p?�

- Thiện nam tử! Khi Đức Phật chưa xuất thế, l�c đ� chưa c� Tam quy y, c�ng giới ph�p, chỉ c� mười ph�p l�nh, m� người tr� d�ng đ�y l�m phương tiện tu tập cầu đạo Bồ đề. Mười ph�p l�nh n�y, ngo�i chư Phật ra, kh�ng ai c� thể ph�n biệt giảng n�i. Ph�p n�y, chư Phật đời qu� khứ giảng n�i, lưu truyền cho đến ng�y nay kh�ng mất, người tr� l�nh thọ h�nh tr�.

Thiện nam tử! Ch�ng sinh kh�ng thể thọ tr� tu tập mười ph�p l�nh n�y, l� do trong đời qu� khứ kh�ng gần gũi, hỏi ph�p, c�ng dường chư Phật.

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sanh đều c� t�m tưởng tạp loạn, do t�m tưởng tạp loạn m� c� phiền n�o tạp loạn, v� phiền n�o tạp loạn m� tạo nghiệp tạp loạn, v� nghiệp tạp loạn m� n�n sinh v�o c�c c�i tạp loạn, do c�i nước tạp loạn m� thọ th�n tạp loạn.

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh sau khi thọ th�n tạp loạn, thấy h�nh sắc tạp loạn, sau khi thấy h�nh sắc tạp loạn, b�n suy ngẫm điều �c, sự nghĩ �c n�y gọi l� v� minh. V� nh�n duy�n v� minh, sinh t�m mong cầu, đ�y gọi l� �i, do t�m �i m� tạo t�c, đ�y gọi l� nghiệp, do nh�n duy�n tạo nghiệp, sẽ bị quả b�o. Người tr� c� thể thấy r�, sự tr�i buộc l� do phiền n�o b�n trong v� nh�n duy�n b�n ngo�i. Thế nhưng, tu mười nghiệp l�nh th� c� thể diệt trừ sự tr�i buộc đ�. Cho n�n, Đức Như Lai khi vừa mới đắc A nậu đa la tam miệu tam bồ đề, liền ph�n biệt diễn n�i gi�o ph�p thập thiện. Nh�n v� ph�p thập thiện, thế gian mới c� việc l�nh việc �c, bạn l�nh bạn �c, nhẫn đến c� sự giải tho�t, v� thế ch�ng sinh phải n�n ph�n biệt hiểu r� con đường thập thiện. Do v� sự tu thập thiện m� c� gi� m�y n�ng giữ biển lớn, cung điện a tu la, đại địa, n�i lớn, ngạ quỷ, s�c sanh, địa ngục, trời Tứ thi�n vương, nhẫn đến trời Tha h�a tự tại. Cũng do nh�n duy�n tu tập thập thiện m� Chuyển lu�n th�nh vương c� bốn loại xe: v�ng, bạc, đồng, sắt, v� c� bảy ch�ng thọ giới, cầu ba loại Bồ đề. Cũng v� nh�n duy�n thập thiện nghiệp đạo m� c� sự tăng giảm của những vật trong, vật ngo�i, sắc lực v� thọ mạng của tất cả ch�ng sinh. V� thế, người tr� phải n�n tu tập đầy đủ ph�p thập thiện n�y.

Chẳng hạn, như ch�ng sinh, l�c thiếu thời, l�c trai tr�ng, l�c gi� cả, hay trong c�c m�a xu�n, hạ, thu, đ�ng, sự sinh khởi phiền n�o của họ đều mỗi l�c mỗi kh�c; tương tự như thế, sự sinh khởi phiền n�o của ch�ng sinh trong tiểu kiếp, trung kiếp, đại kiếp cũng đều sai kh�c. Ch�ng sinh l�c mới tu ph�p thập thiện nghiệp, được đầy đủ v� lượng thọ mệnh, sắc lực, hương thơm, m�i vị, thế nhưng do tham s�n si, cho n�n mất hết tất cả những quả b�o đ�. Do nh�n duy�n của thập �c nghiệp, m� thời tiết, năm th�ng, c�c v� sao, mặt trời, mặt trăng, đất nước gi� lửa, v.v... tất cả đều đổi kh�c. Người n�o c� thể nhận r� những điều n�y, phải biết người đ� sẽ được giải tho�t. Do bởi nh�n duy�n của sự khổ m� ch�ng sinh khởi l�ng tin, đ� c� l�ng tin, th� c� thể nhận r� thiện �c, đ� nhận r� như vậy rồi, b�n tu mười ph�p l�nh.

V� � nghiệp đi khắp mười nơi, n�n gọi l� mười đường. Ba đường của th�n l� s�t hại, trộm cắp, d�m dục; bốn đường của miệng l� n�i lời độc dữ, n�i dối, n�i đ�m thọc, n�i lời v� nghĩa; ba đường của t�m l� ganh gh�t, giận dữ, t� kiến. Mười nghiệp �c n�y l� cội gốc của tất cả tội lỗi. Do bởi cảnh giới, quốc độ, cuộc sống, h�nh tướng, thọ mạng, t�n gọi của ch�ng sinh đều kh�c nhau, cho n�n nghiệp đạo phải l� v� lượng, chứ kh�ng phải chỉ c� mười. Trong mười nghiệp n�y, ba nghiệp của t�m, chỉ gọi l� nghiệp, m� kh�ng gọi l� đạo. C�n bảy nghiệp của th�n v� miệng, th� vừa gọi l� nghiệp, vừa gọi l� đạo, tổng cộng l� mười. Mười nghiệp đạo n�y, hoặc l� tự m�nh l�m, hoặc người kh�c l�m, hoặc m�nh v� người c�ng l�m, đề�u đưa đến hai quả b�o, hoặc l�nh hoặc dữ, đ�y cũng l� nh�n duy�n thiện �c của ch�ng sinh. Bởi thế, đối với việc �c, người tr� c�n kh�ng nghĩ đến, huống l� tự th�n m�nh cố � l�m? Nếu c� người để cho phiền n�o kiết phược mặc t�nh thao t�ng, phải biết người đ� đang tạo mười nghiệp �c. Người n�o c� thể trừ diệt kh�ng cho phiền n�o kiết phược lộng h�nh, th� đ� l� người tạo mười nghiệp l�nh. Nếu c� người chỉ mới dự định l�m �c, hoặc kh�ng c� mưu t�nh trước, khi đụng cảnh bất chợt tạo �c, th� người đ� kh�ng phạm tội do sự tạo nghiệp. Bởi thế, người tr� phải n�n si�ng cần tu tập mười nghiệp l�nh. Sự tu chứng bốn Th�nh đế cũng giống như vậy. Dự định ng�y giờ l�m �c, nhưng nếu lỡ thời gian, cũng kh�ng gọi l� c� tội. Bởi thế, người tr� phải n�n tu mười nghiệp l�nh, nh�n v� ch�ng sinh tu tập mười ph�p l�nh, cho n�n được tăng trưởng thọ mệnh, c�ng t�i sản trong, ngo�i. Do nh�n duy�n phiền n�o, m� mười nghiệp �c tăng trưởng. Nếu kh�ng c� nh�n duy�n phiền n�o, mười nghiệp l�nh sẽ tăng trưởng.

Thiện nam tử! Mười nghiệp đạo n�y, mỗi nghiệp đều c� ba phần, một l� căn bản, hai l� phương tiện, ba l� đ� th�nh.

Căn bản, nghĩa l� biết, hoặc nghi đối phương l� người, l� ch�ng sinh, nếu như tự m�nh giết chết, hoặc d�ng th�n ra dấu, hoặc miệng bảo người kh�c giết, th� gọi l� căn bản. Nếu như đi t�m dao, m�i dao cho b�n, mua thuốc độc, bện d�y, với � đồ giết chết, th� gọi đ� l� phương tiện. Nếu như sau khi giết chết, lấy tay rờ m�, nghĩ c�ch xử l�, hoặc tự m�nh ăn, hoặc c�ng với người kh�c ăn, hoặc suy t�nh đổi ch�c, hoặc t�y � cho người kh�c, cảm thấy vui sướng, kh�ng biết hổ thẹn, t�m kh�ng hối hận, lấy l�m h�nh diện, sinh t�m ngạo mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Vật thuộc về người kh�c, v� m�nh cũng biết như vậy, nếu tự m�nh đi trộm, hoặc bảo người kh�c trộm, hoặc d�ng t�m nghi dời vật để chỗ kh�c, đ�y gọi l� căn bản. Nếu ph� h�ng r�o, ph� tường, hoặc d�ng thang leo tường, v�o nh� t�m kiếm, nhẫn đến lấy tay sờ v�o vật, đ�y gọi l� phương tiện. Sau khi trộm xong, đem vật cất giấu, t�y � cho người kh�c, b�n bu�n đổi ch�c, vui vẻ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, l�ng kh�ng hối hận, lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Hoặc biết, hoặc nghi người đ�n b� đ� thuộc người kh�c, m� vẫn l�m chuyện t� d�m với họ, đ�y gọi l� căn bản. Nếu nhờ người đến gặp, hoặc tự m�nh gặp họ, hoặc gửi thư từ, hoặc đụng chạm v�o th�n, hoặc d�ng lời đường mật để quyến dụ, đ�y gọi l� phương tiện. Nếu sau khi thỏa m�n sự t� d�m, đem tặng đồ trang sức, chung ngồi ăn uống, vui vẻ thỏa th�ch, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết hối hận, tự lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Nếu ở giữa đ�m đ�ng, dấu diếm sự thật, hoặc trong ba thời hoặc hai thời của một ng�y, n�i lời hư dối, đ�y gọi l� căn bản. Nếu như trước đ�, sắp đặt mưu toan, th�u dệt lời n�i, hoặc đem lời của người n�y n�i cho người kh�c biết, đ�y gọi l� phương tiện. Nếu như do sự vọng ngữ m� được đồ vật, hoặc đem cho người kh�c, hoặc hoan hỷ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết hối hận, tự lấy l�m h�nh diện, sinh t�m ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.�

Nếu trong sự n�i dối, lại xen lời đ�m thọc, ph� hoại sự h�a hợp, đ�y gọi l� căn bản. N�i lỗi người kh�c c�ng những việc xấu của họ, như n�i: �Kh�ng thể n�o h�a hợp được, tốt nhất l� n�n xa nhau�, đ�y gọi l� phương tiện. Do kết quả ph� hoại sự h�a hợp, nhận được tiền của, t�y � đem cho người kh�c, vui vẻ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Nếu đổi sắc mặt, d�ng lời độc �c chửi rủa người kh�c, đ�y gọi l� căn bản. Hoặc nghe lời người kh�c, b�n gọt dũa lời n�i, đến t�m người kia, dự định chửi rủa, th�a mạ, đ�y gọi l� phương tiện. Sau khi chửi rủa, nhận được tiền của, t�y � đem cho, hoặc hoan hỷ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết s�m hối, tự lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Nếu n�i lời d�m đ�ng, hoặc n�i lời kh�ng th�ch đ�ng, đ�y gọi l� căn bản. Hoặc h�t, hoặc ng�m những lời v� nghĩa, b�y vẻ nhiều phương c�ch để chiều theo thị hiếu của người kh�c, đ�y gọi l� phương tiện. Nếu dạy người kh�c những sự việc v� nghĩa để lấy tiền, t�y � đem cho, hoặc vui vẻ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết s�m hối, lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Đối với t�i sản người kh�c, sinh l�ng tham muốn chiếm đoạt, đ�y gọi l� căn bản. Sinh t�m phiền n�o, đ�y gọi l� phương tiện. Do tham m� được t�i sản, t�y � đem cho, hoặc vui vẻ hưởng dụng, lại c�n khoe khoang, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết s�m hối, lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Nếu đ�nh chửi người kh�c, đ�y gọi l� căn bản. Nếu tay cầm gậy, đ�, g�y sự với người kh�c, đ�y gọi l� phương tiện. Đ�nh xong vui mừng, thọ nhận t�i vật, t�y � đem cho, hoặc vui vẻ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết hối hận, lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Nếu phỉ b�ng nghiệp b�o, nh�n quả, ch�n đế, hoặc th�nh hiền, đ�y gọi l� căn bản. Nếu đọc tụng, sao ch�p, tin tưởng l�nh thọ kinh s�ch ngoại đạo, khen ngợi, t�n th�n, đ�y gọi l� phương tiện. L�nh thọ t� ph�p xong, đem giảng giải cho người kh�c, l�m cho họ tăng trưởng t� kiến, thọ nhận t�i vật, t�y � đem cho, vui vẻ hưởng dụng, kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng biết hối hận, lấy l�m h�nh diện, sinh l�ng ki�u mạn, đ�y gọi l� đ� th�nh.

Đối với mười nghiệp đạo, c� người, hoặc c�ng l�c phạm hai tội: n�i dối, n�i đ�m thọc; hoặc c�ng l�c phạm ba tội: n�i dối, n�i đ�m thọc, n�i lời độc �c; hoặc ba tội: t� kiến, n�i lời độc �c, n�i dối. Phạm ba điều đ�, tức l� n�i lời v� nghĩa, do đ� th�nh ra phạm bốn tội. Sự giận dữ v� tham lam kh�ng c�ng đi với nhau. C�n t�m tội kia c� thể xảy ra c�ng l�c. Thế n�o l� c�ng l�c? Chẳng hạn như sai người kh�c l�m s�u việc kia, c�n m�nh th� l�m hai việc: một l� t� d�m với vợ người kh�c, hai l� cho rằng kh�ng c� nghiệp quả. V� sự việc được kỳ hẹn trước, n�n mười nghiệp �c đ� được tạo t�c c�ng một l�c.

Mười nghiệp �c n�y, hoặc chỉ l� t�c sắc m� kh�ng c� v� t�c sắc,[27] hoặc gồm cả hai phần t�c sắc v� v� t�c sắc. Giả như một h�nh động �c, nếu như kh�ng c� sự tạo lập phương tiện v� khởi t�m vui mừng sau khi tạo t�c, th� chỉ c� t�c sắc m� kh�ng c� v� t�c sắc; c�n nếu tạo lập phương tiện v� khởi t�m vui mừng sau khi tạo t�c, th� nghiệp �c n�y gồm cả t�c sắc v� v� t�c sắc.

Mười nghiệp �c n�y c� nhẹ c� nặng: giết hại cha mẹ v� B�ch chi phật; trộm cắp t�i vật của Tam Bảo; l�m chuyện d�m dục với mẹ ruột m�nh hoặc A la h�n ni; n�i dối l�m ph� hoại sự h�a hợp của tăng đo�n, đ�y gọi l� tội nặng.

Thiện nam tử! Mười nghiệp n�y, mỗi nghiệp c� ba loại: một l� từ t�m tham sinh khởi, hai l� từ t�m s�n sinh khởi, ba l� từ t�m si sinh khởi.

Nếu v� tham lợi m� s�t hại, đ�y gọi l� từ t�m tham sinh khởi; nếu như giết kẻ th�, đ�y gọi l� từ t�m s�n sinh khởi; nếu như giết cha mẹ, đ�y gọi l� từ t�m si sinh khởi.

Trộm cắp đồ vật của người kh�c cũng c� ba loại. Nếu v� tự th�n, vợ con, họ h�ng n�n khởi t�m tham muốn t�i sản của người kh�c m� đi cướp đoạt, đ�y gọi l� do t�m tham m� cướp; nếu như trộm cướp t�i sản của kẻ th�, đ�y gọi l� do t�m s�n m� cướp; nếu như trộm cướp của những người ngh�o khổ hơn m�nh, đ�y gọi l� do t�m si m� cướp.

T� d�m cũng c� ba loại. Nếu v� kho�i lạc tự th�n m� l�m chuyện t� d�m, đ�y gọi l� do t�m tham m� t� d�m; nếu l�m việc t� d�m với quyến thuộc của kẻ th�, đ�y gọi l� do t�m s�n m� t� d�m; nếu l�m việc t� d�m với cha mẹ của chi�nh m�nh, đ�y gọi l� do t�m si m� t� d�m.

Vọng ngữ cũng c� ba loại. Nếu v� muốn c� t�i sản lợi dưỡng để tự m�nh hưởng thọ kho�i lạc m� n�i dối, đ�y gọi l� do t�m tham m� n�i dối; nếu v� muốn ph� hoại kẻ th� m� n�i dối, đ�y gọi l� do t�m s�n m� n�i dối; nếu v� sợ chết m� n�i dối, đ�y l� do t�m si m� n�i dối.

N�i lời đ�m thọc cũng c� ba loại. Nếu v� tiền của m� n�i đ�m thọc, đ�y gọi l� do t�m tham; nếu v� ph� hoại kẻ th� m� n�i đ�m thọc, đ�y gọi l� do t�m s�n; c�n những kẻ t� kiến ph� hoại sự h�a hợp của người kh�c, đ�y gọi l� do t�m si.

N�i lời �c cũng c� ba loại. Do tiền của m� chửi rủa đ�n b� trẻ con, đ�y gọi l� do t�m tham; cố � n�i xấu kẻ th�, đ�y gọi l� do t�m s�n; n�i việc xấu của tổ ti�n người kh�c, đ�y l� do t�m si.

N�i lời v� nghĩa cũng c� ba loại. Nếu v� ham vui m� huy�n n�o kho�t l�c, đ�y gọi l� do t�m tham; nếu v� muốn lấn lướt người kh�c m� huy�n n�o kho�c l�c, đ�y gọi l� do t�m s�n; nếu v� tăng th�m t� kiến m� huy�n n�o kho�t l�c, đ�y gọi l� do t�m si. Từ t�m tham sinh khởi gọi l� đố kỵ, từ t�m s�n sinh khởi gọi l� giận hờn, từ t�m si sinh khởi gọi l� t� kiến.

Sau khi tu mỗi nghiệp thiện xong, trong mỗi nghiệp thiện đều được ba giải tho�t. C�n mười nghiệp �c chắc chắn sẽ thọ quả b�o, hoặc ở địa ngục, hoặc ở ngạ quỷ, hoặc ở s�c sanh. Sau đ�, do �c b�o dư thừa, sẽ bị sanh l�m người chết yểu, ngh�o h�n khốn khổ, vợ kh�ng trinh tiết, lời n�i kh�ng ai tin, kh�ng ai th�n th�ch, thường bị phỉ b�ng, kh�ng được nghe lời tốt; do �c nghiệp chi�u cảm ảnh hưởng đến b�n ngo�i l�m cho ho�n cảnh chung quanh hư tổn, v� thường, gi� to mưa lớn, hư r� thối rữa, đất đai gập ghềnh, kh�ng c� bảy b�u, phần lớn chỉ l� c�t đ� gai gốc, thời tiết biến đổi kh�ng định, dưa tr�i �o ọt, m�i vị nhạt nhẽo. Nếu muốn trừ diệt những sự việc bất tường như vậy, phải n�n ch� t�m tu tập mười ph�p l�nh. Mười ph�p l�nh n�y, ba ch�u đầy đủ cả mười, hoặc được nhiếp v�o giới luật, hoặc kh�ng được nhiếp v�o giới luật; ri�ng ch�u Uất Đan Việt ở ph�a bắc chỉ c� bốn ph�p;[28] ch�ng sinh ở địa ngục chỉ c� năm ph�p;[29] c�n ch�ng sinh ở c�i ngạ quỷ, s�c sinh, v� c�i trời th� gồm đủ cả mười ph�p, đều kh�ng nhiếp v�o giới luật. S�u c�i trời dục giới, khi tạo nghiệp, kh�ng c� phần lập phương tiện, m� chỉ c� phần căn bản v� phần đ� th�nh.

Hơn nữa, chỉ cần một niệm l� c� thể th�nh tựu nghiệp quả, v� dụ, nếu như người giết v� người bị giết c�ng chết một l�c, th� người giết kh�ng phạm v�o nghiệp quả căn bản; nếu như lập phương tiện để giết, cuối c�ng kh�ng th�nh, th� chỉ phạm tội phương tiện, m� kh�ng phạm tội căn bản; nếu sau khi lập phương tiện, th�nh tựu sự s�t hại, th� phạm v�o tội căn bản.�

Nếu như sau khi giết, kh�ng truy cầu phần đ� th�nh, th� kh�ng phạm tội �v� t�c�. Nếu như người giết, chết trước người bị giết, d� chỉ một khoảng thời gian rất ngắn, người giết kh�ng bị phạm tội căn bản. Nếu như ph�i người đi giết, người đi giết phạm tội �t�c�, người ph�i phạm hai tội �t�c� v� �v� t�c�.[30] Nếu như d�ng lời �c ra lệnh, cũng bị hai tội �t�c� v� �v� t�c�. Nếu như sự giết ho�n th�nh, người ra lệnh, d� d�ng t�m thiện hay �c, đều phạm hai tội �t�c� v� �v� t�c�.

Nếu c� người n�i: �Qu� khứ đ� qua, vị lai chưa đến, hiện tại kh�ng dừng, l�m sao gọi l� giết? Một niệm kh�ng giết, th� một hạt bụi cũng kh�ng bị hư hoại. Nếu như một niệm kh�ng giết, nhiều niệm cũng kh�ng thể giết, sao lại gọi l� giết?� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Tuy rằng trong một niệm ở hiện tại kh�ng c� sự giết, nhưng v� h�nh động giết đ� chấm dứt sự hiện khởi của năm ấm ở niệm sau, n�n gọi l� giết. Do � nghĩa n�y, kh�ng thể v� thấy một nơi kh�ng c� sự giết, m� c� thể n�i ở tất cả mọi nơi kh�ng c� sự giết.

Hoặc c� người bị đ�m v�o tay m� chết, hoặc c� người bị cắt ch�n m� vẫn sống. Đầu th� kh�ng phải thế, d� bị đ�m hay bị cắt, đều chết. Nếu c� người l�m rồi bị tội lớn, đ�y gọi l� nghiệp đạo. Tự m�nh c� thể tạo ba nghiệp của �, c�n bảy nghiệp của th�n v� miệng, phải c� hai b�n, m�nh v� người, mới c� thể ho�n th�nh. Nếu kh�ng c� người tạo nghiệp, th� cũng kh�ng c� tội �v� t�c�. Hoặc c� người n�i: �Ba nghiệp của th�n c� tội �t�c� v� tội �v� t�c�, miệng th� kh�ng phải vậy.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Nếu như miệng kh�ng c� tội �t�c� v� �v� t�c�, khi miệng ra lệnh giết, lẽ ra kh�ng n�n mắc tội. V� vậy miệng cũng phải c� hai tội �t�c� v� �v� t�c�. T�m th� kh�ng như thế. V� sao? V� c�c bậc Hiền th�nh kh�ng bị mắc tội.

V� nh�n duy�n n�o gọi l� �t�c�, �v� t�c�? V� nghiệp ấy l�m cho đọa v�o ba đường �c, sinh v�o lo�i người th� bị yểu mệnh, s�u căn thường bị thọ khổ; sau đ� thọ quả b�o dư thừa, hoặc tương tự hoặc kh�ng tương tự với quả b�o ch�nh thức. L�c thọ quả b�o ch�nh thức, th� bị đọa trong địa ngục Hoạt, địa ngục Hắc thằng, sau đ� sẽ sanh v�o ba c�i ngạ quỷ, s�c sanh, v� c�i người, nhận chịu quả b�o dư thừa.

Nếu như dự định giết một người, nhưng sau đ� lại giết chết hai người, th� chỉ đối với người định giết đầu ti�n bị mắc hai tội �t�c� v� �v� t�c�. Hoặc c� người cho rằng: �Sắc l� v� k�, mệnh cũng l� v� k�. Nếu đ� l� v� k�, tại sao sau khi giết lại mắc tội s�t?� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Th�n mạng l� kh� cụ chứa đựng t�m niệm thiện �c, nếu ph� diệt kh� cụ đ�, tức l� cắt đứt t�m niệm thiện �c, do đ�y m� bị mắc tội. Giả như nh� vua hạ lệnh giết, nếu bầy t�i t�n th�nh, th� vua t�i đều mắc tội như nhau; việc săn bắn cũng giống như thế.

Nếu c� người sắp chết, chỉ c�n thoi th�p một gi�y, nếu như d�ng dao giết chết, th� vẫn mắc tội giết người. C�n nếu như người ấy đ� chết, m� d�ng dao đ�m ch�m, th� kh�ng mắc tội giết người. Nếu như trước dự định đ�nh đối phương, vừa đưa b�n tay đến th� đối phương mệnh chung, người đ�nh kh�ng phạm tội giết người. Nếu điều chế thuốc độc, đưa cho sản phụ uống, nếu như thai nhi bị chết, người đ� bị hai tội t�c v� v� t�c. Nếu như tự s�t, kh�ng bị mắc tội giết người. V� sao? V� kh�ng c� � tưởng giết chết người kh�c, v� kh�ng c� t�m s�n hận, v� v� kh�ng phải l� nh�n duy�n giữa ta v� người kh�c.

Hoặc c� người cho rằng: �L�c s�t hại, d� t�m ở trạng th�i thiện, �c hay v� k�, đều bị mắc tội s�t hại, giống như lửa hoặc chất độc, tuy ở trạng th�i thiện, �c hoặc v� k�, người chạm đến lửa, hoặc ăn chất độc, đều bị mất mạng.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Tr�n đời c� người cầm lửa m� kh�ng bị ch�y, hoặc ăn chất độc m� kh�ng chết; s�t hại m� kh�ng c� t�m �c cũng giống như vậy. Lại giống như thầy thuốc, v.v...

Hoặc c� người cho rằng: �B� Tẩu ti�n nh�n đọc ch� giết người, hoặc giết d� tế trời, đều kh�ng bị mắc tội giết hại.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? V� cắt đứt mạng sống của ch�ng sinh kh�c, v� nh�n duy�n ngu si! Nếu như thấy người kh�c bị chết, l�ng sinh vui mừng, n�n biết người đ� bị mắc tội �đ� th�nh�. Thấy người kh�c giết, sinh l�ng vui mừng, lấy t�i vật ban thưởng, cũng giống như trường hợp tr�n. Nếu như sai khiến sứ giả đi giết, sứ giả khi đến nơi, b�n d�ng nhiều phương ph�p �c độc m� giết, th� người sai khiến chỉ phạm tội t�c, c�n sứ giả bị mắc cả hai tội �t�c� v� �v� t�c�.

Nếu khởi t�m �c cướp đoạt t�i vật của người kh�c, cũng bị mắc hai tội �t�c� v� �v� t�c�. Hoặc nh�n l�c đang �đếm� m� đoạt lấy, hoặc nh�n người kh�c gửi m� đoạt lấy, hoặc nh�n l�c trao đổi h�ng h�a m� đoạt lấy, đều bị mắc tội trộm cướp. Nếu c� người tự m�nh kh�ng cướp đoạt, kh�ng tham, kh�ng d�ng, nhưng lại bảo người kh�c cướp đoạt, người ấy cũng bị mắc hai tội �t�c� v� �v� t�c�.

Giả như muốn trộm v�ng, l�c trộm lại lấy nhầm bạc, lấy xong mới biết m�nh nhầm, b�n đem ho�n lại chỗ cũ, người đ� kh�ng bị phạm tội trộm. Giả như muốn trộm v�ng, trộm được, b�n nghĩ tưởng đến sự v� thường, sinh l�ng hối hận, muốn đem trả lại cho chủ nhưng kh�ng d�m, b�n t�m phương tiện kh�c ho�n trả vật đ� trộm, tuy vật bị trộm đ� rời bổn xứ, nhưng kẻ trộm vẫn kh�ng bị phạm tội trộm.

Lại như, c� kẻ t�i tớ được chủ nh�n ban cho t�i vật sử dụng, thoạt ti�n, kẻ t�i tớ nhận rằng đ�y l� t�i vật của m�nh v� chủ d�ng chung, nhưng sau lại sanh t�m tham muốn đoạt t�i vật đ�; sau khi đoạt lấy, sanh t�m nghi ngờ, b�n đem t�i vật cất giấu, sau lại nghĩ rằng t�i vật n�y m�nh c� d�ng chung hay d�ng ri�ng với chủ cũng kh�ng c� g� kh�c biệt, b�n đem giao ho�n lại chỗ cũ, t�i vật tuy đ� rời bổn xứ, nhưng kẻ t�i tớ đ� cũng kh�ng bị mắc tội trộm.

Lại c� người đi đường bị cướp, sau đ� v�o l�ng, người trưởng l�ng b�n hỏi: ��ng bị mất vật g�? Ch�ng t�i sẽ bồi thường cho �ng.� Nếu như n�i qu� số t�i vật đ� bị cướp mất, để lấy vật bồi thường, th� người đi đường đ� bị mắc tội trộm.

C� người ph�t t�m bố th� cho người kh�c hai tấm y, người nhận lấy một tấm, n�i rằng kh�ng cần hai tấm; nếu người cho giữ lại tấm y đ�, th� bị mắc tội trộm.

Nếu c� người ph�t t�m dự định đem ph�ng x�, giường chiếu, thuốc men, đồ vật cần thiết, c�ng dường cho một tỳ kheo. L�c đang chưa c�ng dường, bổng nghe c� một tỳ kheo kh�c từ phương xa đến, b�n đem t�i vật đ� c�ng dường cho vị mới đến, vị th� chủ n�y bị phạm tội trộm.

Nếu như đoạt lấy t�i vật của một vị tỳ kheo đ� mệnh chung, sẽ mắc tội với ai? Nếu như t�i vật đ� được l�m ph�p yết ma, sẽ bị mắc tội trộm với ch�ng tăng l�m ph�p yết ma, c�n nếu t�i vật chưa được l�m ph�p yết ma, sẽ bị mắc tội với mười phương tăng. Nếu như vị tỳ kheo đ� mệnh chung đ�, l�c l�m chung dự định đem t�i vật cho chỗ n�o, th� người đoạt t�i vật đ� sẽ mắc tội với chỗ ấy. Nếu trộm đồ vật trong th�p Phật th� sẽ mắc tội với người giữ th�p.

Nếu như nước lụt l�m tr�i t�i vật, l�a gạo, dưa tr�i, quần �o, đồ vật linh tinh, vớt được kh�ng mắc tội.

Nếu như h�nh d�m kh�ng đ�ng thời, kh�ng đ�ng chỗ, với người c�ng ph�i hoặc nhị h�nh, với g�i trinh, với vợ người kh�c, hoặc với chi�nh m�nh, đều gọi l� t� d�m.

Ri�ng ở ba ch�u nam, đ�ng, t�y, mới mắc tội t� d�m, c�n ch�u Bắc cu l� th� kh�ng c� tội n�y.

Nếu như h�nh d�m với s�c sanh, hoặc với thi thể bị hư hoại, hoặc những tịnh nh�n trong ch�a, hoặc những kẻ bị giam cầm, những kẻ đ�o tẩu, hoặc với vợ của thầy, hoặc với người xuất gia, đều gọi l� t� d�m.

Nếu hỏi: �Người xuất gia kh�ng c�n bị lệ thuộc v�o người kh�c, nếu vậy, h�nh d�m với họ, th� mắc tội với ai?�, n�n trả lời: �Mắc tội với th�n thuộc, hoặc nh� cầm quyền sở tại.�

Gặp l�c thời thế �c liệt, loạn ly, hoặc bạo ch�a cai trị, hoặc l�c gia đ�nh bị khủng bố, nếu cho th� thiếp xuất gia l�m ni, sau đ� lại đến h�nh d�m với họ, sẽ mắc tội t� d�m.

Nếu h�nh d�m ở ba chỗ: đường đại tiện, tiểu tiện v� miệng, th� mắc tội t� d�m.

Nếu tự m�nh, hoặc đối phương chủ động, c�ng nhau h�nh d�m, hoặc b�n lề đường, hoặc b�n cạnh th�p, miếu, hoặc nơi c� đại hội, th� bị mắc tội t� d�m.

Nếu như đối phương vẫn c�n được sự thủ hộ của cha mẹ, anh em, hoặc nh� cầm quyền sở tại, hoặc đối phương đ� hẹn ước trước, đ� hứa h�n trước, hoặc đ� nhận tiền, hoặc đ� nhận lời h�nh d�m với người kh�c, nếu như h�nh d�m với họ, sẽ mắc tội t� d�m.

Nếu h�nh d�m với tượng gỗ, tượng đất, tranh vẽ, hoặc với th�y chết, đều phạm tội t� d�m.

Nếu bộ phận thuộc về th�n m�nh m� tưởng l� th�n người kh�c, hoặc bộ phận thuộc về th�n người kh�c m� tưởng l� th�n m�nh, giả sử h�nh d�m với nơi đ�, đều phạm tội t� d�m.

Tội t� d�m c� nặng, c� nhẹ. Nếu do phiền n�o nặng th� phạm tội nặng, do phiền n�o nhẹ th� phạm tội nhẹ.

D� c� t�m nghi hay kh�ng nghi, hoặc d� thấy, nghe, hay, biết, hoặc d� bị hỏi đến, hay kh�ng bị hỏi đến, nếu n�i tr�i với sự thật, th� gọi l� vọng ngữ. Nếu n�i những điều v� căn cứ, cũng gọi l� vọng ngữ, nhưng kh�ng gọi l� đầy đủ.

Nếu n�i kh�ng đầu đu�i, hoặc n�i kh�ng r� r�ng, hoặc n�i những lời m� đối phương kh�ng hiểu, cũng gọi l� vọng ngữ, nhưng kh�ng gọi l� đầy đủ.

N�i những lời đ�m thọc, hung �c, d� c� l�m tổn hại đến đối phương hay kh�ng, đều bị phạm tội. N�i những lời v� nghĩa, cũng giống như vậy.

Bảy điều vừa n�u tr�n: s�t sanh, trộm cướp, t� d�m, vọng ngữ, n�i đ�m thọc, n�i hung �c, n�i v� nghĩa, vừa l� đạo, vừa l� nghiệp. C�n ba điều thuộc về t�m: tham, s�n, si, th� chỉ l� nghiệp m� kh�ng phải l� đạo. V� sao? V� chưa ph�t động đến th�n khẩu, v� chỉ những nghiệp th�n, khẩu l�m phương hại đến m�nh v� người mới mắc tội lớn.

Hoặc c� người cho rằng: �Tất cả vi trần theo thứ tự an trụ, m� lại niệm niệm biến diệt. Diệt rồi th� kh�ng trụ, nếu như kh�ng trụ, th� t�c nghiệp kh�ng c�, huống chi v� t�c nghiệp?� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? C�c ph�p tr�n thế gian, c� nh�n th� c� quả, kh�ng nh�n th� kh�ng quả. Giống như soi mặt nước hoặc soi k�nh th� c� ảnh hiện l�n, nếu kh�ng soi th� kh�ng c� ảnh. T�c nghiệp cũng giống như vậy. Từ th�n m� c� �t�c nghiệp�, từ t�c nghiệp m� c� �v� t�c nghiệp�, cũng giống như soi mặt nước hoặc soi k�nh th� c� ảnh vậy. V� như c� người, nếu khởi t�m �c th� gương mặt lộ vẻ hung �c, nếu khởi t�m thiện th� vẻ mặt trở n�n hiền từ. T�c v� v� t�c cũng giống như vậy. Nếu nh�n v� nghiệp l�nh m� được quả b�o dung nhan hiền hậu trang nghi�m, nh�n v� nghiệp �c m� bị quả b�o tướng mạo hung dữ �c độc, th� t�c v� v� t�c cũng giống như vậy.

Nếu như v� niệm niệm thường c� sự biến diệt m� cho rằng kh�ng c� t�c v� v� t�c, th� như phần tr�n đ� đề cập đến những v� dụ như đ�n, d�ng s�ng, v.v..., tuy niệm niệm biến diệt, do l� nhị đế, m� n�i c� t�c v� v� t�c.

Vi trần, tuy rằng thứ lớp kh�ng trụ, thế nhưng cũng kh�ng ph� hoại ph�p �thế đế�. Chi�nh v� thứ lớp của vi trần m� c� t�n l� t�c v� v� t�c.

Nếu như s�t hại cha mẹ, hoặc a la h�n, sẽ bị mắc v� lượng tội. Tuy ấm, giới, nhập, v.v..., của cha, mẹ, a la h�n v� c�c ch�ng sinh kh�c kh�ng c� g� sai biệt, nhưng v� cha mẹ l� ruộng b�o �n, c�n a la h�n l� ruộng phước, cho n�n giết họ sẽ bị tội nặng.

Lại như, kh�ng thể c�ng một l�c n�i hai chữ, hơn nữa, hai chữ đ�, rốt r�o cũng kh�ng h�a hợp, kh�ng thể n�i l�n nghĩa của ch�ng, thế nhưng, tuy niệm niệm biến diệt, vẫn gọi l� vọng ngữ, bởi v� c�c chữ nối tiếp, kh�ng thể ph� hoại đạo l� thế tục. Lại như bắn t�n, tuy niệm niệm biến diệt, nh�n v� thế lực của th�n nghiệp, l�m cho mũi t�n bay đến mục ti�u, t�c v� v� t�c, cũng giống như vậy.

Lại như, nhảy m�a để tự vui, tuy niệm niệm biến diệt, nh�n v� thế lực của th�n nghiệp, cho n�n th�n thể c� thể chuyển động, t�c v� v� t�c, cũng giống như vậy. Lại giống như xoay v�ng lửa, tuy niệm niệm biến diệt, nh�n v� thế lực của th�n nghiệp, cho n�n lửa tạo th�nh v�ng tr�n.

Như việc tạo nghiệp, l�c ph�t khởi, l�c chuẩn bị, l�c h�nh động, l�c n�i năng, t�m niệm đều kh�c biệt, nh�n v� c�c duy�n h�a hợp với nhau n�n gọi l� t�c nghiệp, v� v� nh�n duy�n t�c nghiệp m� sinh khởi v� t�c nghiệp.

Lại như, nh�n v� uy nghi kh�c biệt, m� t�m th�i cũng kh�c biệt, v� nh�n v� một khi đ� hu�n tập v�o t�m th� kh�ng bị biến hoại, cho n�n gọi l� v� t�c.

Lại như, nếu th�n l�m thiện, m� miệng lại n�i lời �c, th� người đ� sẽ bị quả b�o vừa thiện vừa �c. Nếu như nghiệp thiện của th�n c� t�c nghiệp v� v� t�c nghiệp, c�n nghiệp �c của miệng chỉ c� t�c nghiệp, kh�ng c� v� t�c nghiệp, n�n biết người đ� chỉ được quả b�o l�nh, m� kh�ng bị quả b�o �c. Cho n�n trong kinh n�i bảy nghiệp của th�n v� miệng c� hai loại t�c v� v� t�c. Giống như người bị bệnh nặng, cần phải h�a nhiều loại thuốc để trị bệnh, nếu thiếu một loại thuốc, ắt kh�ng thể trị. V� sao? V� bị bệnh nặng. Tất cả ch�ng sinh cũng giống như vậy, đầy đủ tất cả �c nghiệp, cần phải c� nhiều giới mới c� thể trị, nếu thiếu một giới, ắt kh�ng thể trị.

Thiện nam tử! Ch�ng sinh tạo tội, ph�m c� hai loại: (1) �c giới, (2) kh�ng giới. Người thọ �c giới, tuy chỉ giết một con d�, l�c giết v� l�c kh�ng giết, đều mắc tội s�t hại. V� sao? V� trước đ� đ� ph�t thệ nguyện. C�n người kh�ng thọ giới, tuy giết ng�n người, l�c giết th� mắc tội, c�n l�c kh�ng giết th� kh�ng mắc tội. V� sao? V� kh�ng ph�t thệ nguyện. V� thế t�m l� căn bản của tất cả ph�p thiện v� bất thiện. Nh�n v� căn bản m� n�i c�c vị tỳ kheo phạm tội chỉ c� hai c�ch: (1) th�n phạm, (2) miệng phạm, m� kh�ng c� t�m phạm. Loại giới ph�p n�y, nếu như thời gian kh�ng đầy đủ, điều kiện kh�ng đầy đủ,[31] th� kh�ng thể được giới thể. V� như cọ c�y lấy lửa, phải c� đầy đủ k�nh rọi, sức người, cỏ kh�, v.v..., sau đ� mới được lửa, nếu thiếu một điều kiện, ắt sẽ kh�ng c� lửa; giới ph�p cũng như thế.

Loại giới ph�p n�y, hoặc được giới thể, hoặc xả giới, hoặc tr� giới, hoặc giữ giới, đều t�y nơi t�m. Đức Như Lai biết r� ph�p t�nh, cho n�n chế định loại giới ph�p n�y.

Hoặc nếu c� người, do v� thế lực của sự suy ngẫm nghiệp l�nh, n�n kh�ng tạo nghiệp �c, đ�y gọi l� �giới đ�ng như Ch�nh ph�p�. Nếu như từ người kh�c m� được giới thể, đ�y gọi l� thọ giới.

Nếu như kh�ng thọ giới m� được c�ng đức, th� c�c lo�i �c th� như sư tử, hổ, ch� s�i, v.v..., đều phải được c�ng đức. Thế nhưng, thực sự kh�ng phải như vậy. Do nh�n duy�n n�y, thọ thiện giới được v� lượng phước, thọ �c giới mắc v� lượng tội. Trong kinh n�i đến c�c �c luật nghi như sau: (1) nu�i d�, (2) nu�i g�, (3) nu�i heo, (4) c�u c�, (5) đ�nh c�, (6) giết tr�u b�, (7) l�m ngục tốt, (8) nu�i ch� săn, (9) l�m bẩy, (10) l�m thợ săn, (11) d�ng ch� thuật sai rồng l�m �c, (12) giết người, (13) l�m đạo tặc, (14) n�i đ�m thọc, (15) d�ng những h�nh cụ như roi, gậy, g�ng c�m, đinh sắt, lửa, v.v..., để h�nh hạ người kh�c.

Lại nữa, quốc vương, đại thần thọ nhận sự gửi gắm nhưng lại bội ước, những người bạc bẽo v� ơn, những người trưởng l�ng đại �c, những người thu thuế hung dữ, những tỳ kheo ph� giới t�m kh�ng hổ thẹn, những người như thế đều kh�ng c� giới thể. D� kh�ng gọi l� nghiệp đạo bất thiện, nhưng bị mắc tội nặng. V� sao? V� suốt đời l�m �c.

Những việc như vậy, nếu kh�ng lập thệ nguyện, hoặc nếu kh�ng từ người kh�c thọ, đều kh�ng th�nh tựu giới thể. �c giới bị xả trong bốn trường hợp,: (1) l�c biến th�nh người hai căn, (2) l�c mạng chung, (3) l�c thọ thiện giới, (4) l�c đoạn trừ kiết phược của c�i dục.

Hoặc c� người cho rằng: �Giống như giới thiện đầy đủ ba thời, giới �c cũng đầy đủ.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? V� giới �c dễ được, chỉ cần một nh�n duy�n l� được, nghĩa l� lập thệ nguyện. C�n giới thiện kh�ng phải vậy, phải đầy đủ năm điều kiện: t�n, giải, niệm, định v� tuệ, mới th�nh tựu, do đ� kh� được. V� kh� được n�n phải đầy đủ.

Hoặc c� người n�i: �Giới Ưu b� tắc kh�ng c� c�c điều giới: n�i v� nghĩa, n�i đ�m thọc, n�i lời �c, do đ�y giới Ưu b� tắc, giới B�t quan trai, giới Sa di, giới Tỳ kheo, kh�ng được đầy đủ giới thể.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? V� ta nay đang thọ tr� khẩu nghiệp trong sạch.

Nếu c� người n�i: �T�i thọ năm giới để l�m thanh tịnh th�n khẩu �.� Nếu l�c thọ giới, t�m kh�ng thanh tịnh, n�n biết người đ� kh�ng được đầy đủ giới thể.

V� như c� người, sau khi thọ �c giới, d� kh�ng s�t sanh, người đ� thường thường th�nh tựu �c giới. Tỳ kheo hủy phạm cấm giới cũng giống như vậy. V� sao? V� sau khi thọ giới, b�n cạnh mỗi điều giới c� nhiều nghiệp nhiều quả. Ch�ng sinh v� lượng, giới cũng v� lượng; vạn vật v� lượng, giới cũng v� lượng. Giới thiện giới �c đều c� ba phẩm: thượng, trung, hạ. Nếu như kh�ng thọ �c giới, d� phạm nhiều tội, cũng kh�ng gọi l� �c giới.

Nếu c� người cật vấn: �V� nh�n duy�n g� m� ngũ giới phải thọ tr� suốt đời, c�n giới b�t quan trai chỉ cần thọ tr� một ng�y một đ�m?� N�n trả lời họ rằng: �Đức Như Lai kh�o biết ph�p tướng, th�ng đạt v� ngại, cho n�n Ng�i đ� lập định giới ph�p như vậy.�

Thiện nam tử! Ruộng phước thế gian c� hai loại: (1) ruộng c�ng đức, (2) ruộng b�o �n. Nếu giết hại hai loại ruộng phước n�y, gọi l� phạm tội ngũ nghịch. Tạo tội ngũ nghịch, c� ba nh�n duy�n: (1) c� t�m cực �c, (2) kh�ng biết phước đức, (3) kh�ng thấy quả b�o ch�n ch�nh.

Nếu c� người tưởng a la h�n l� người kh�c m� giết lầm, th� kh�ng bị phạm tội nghịch; đối với cha mẹ cũng giống như vậy. Nếu như t�m kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng nghĩ tưởng đến việc b�o �n, t�m kh�ng cung k�nh, chỉ mới tạo tội phương tiện, nhưng chưa tạo tội căn bản, người đ� tuy chưa phạm tội ngũ nghịch, nhưng cũng sẽ bị quả b�o rất nặng. V� cha mẹ c� c�ng dạy dỗ, thương y�u, chăm s�c, nhẫn chịu sự kh� khăn, l�m tất cả mọi việc, chịu mọi sự khổ sở, v� thế cha mẹ được gọi l� ruộng b�o �n.

Nếu như c� người s�t hại cha mẹ, tuy họ tu tập thiện ph�p, cũng kh�ng được quả b�o l�nh. Bởi thế ta n�i: �Đối với chỗ che chở của m�nh, d� l� chỉ trong khoảnh khắc, cũng kh�ng n�n hủy hoại, chặt ph� c�nh, nh�nh, hoa, quả!�

Thiện nam tử! Sau khi ta diệt độ, c� những đệ tử của ta sẽ c� những lập luận sau: �Nếu do tưởng nghĩ kh�c, t�n kh�c m� giết cha mẹ, th� kh�ng phạm tội nghịch�, đ�y l� ph�i Đ�m V� Đức; nếu như cho rằng: �Tuy do tưởng nghĩ kh�c m� giết cha mẹ, vẫn l� phạm tội nghịch�, đ�y l� ph�i Di Sa Tắc; nếu như cho rằng: �Tuy do tưởng nghĩ kh�c, t�n kh�c m� giết cha mẹ, đều bị phạm tội nghịch�, đ�y l� ph�i T�t B� Đa. V� sao? Đ�y l� sự thật tr�n thế gian, đ�ng được tin cậy. Nếu thực l� cha mẹ, m�nh cũng biết chắc l� như vậy, m� d�ng t�m �c s�t hại, tức l� phạm tội nghịch. Tuy thực l� cha mẹ m�nh, nhưng kh�ng biết, kh�ng khởi �c t�m, tuy lỡ giết chết, cũng kh�ng phạm tội nghịch.� V� sao? Phải đầy đủ bốn điều kiện mới phạm tội nghịch: (1) l� cha mẹ thật của m�nh, (2) khởi t�m �c, (3) khởi t�m xả bỏ, kh�ng nhận l� cha mẹ, (4) biết họ l� ch�ng sinh.� Đầy đủ bốn điều kiện n�y mới th�nh tội nghịch, nếu như kh�ng đầy đủ th� kh�ng th�nh tội nghịch.

Nếu như v� thương x�t, hoặc v� cung k�nh, hoặc v� thọ tr� một ph�p n�o đ�, hoặc v� sợ h�i, hoặc v� danh tiếng, m� đem những c�ng cụ s�t hại đưa cho cha mẹ, tuy kh�ng tự tay m�nh giết, nhưng vẫn phạm tội nghịch.

Nếu như bị người kh�c sai giết cha mẹ, kh�c l�c buồn rầu m� l�m, th� trong ba thời đều phạm tội nhẹ. Nếu như muốn giết cha mẹ, m� lại giết lầm người kh�c, kh�ng bị phạm tội nghịch. Muốn giết người kh�c, lại giết lầm cha mẹ, cũng giống như vậy. Hoặc muốn giết mẹ, lại giết lầm người giống mẹ, giết xong cất dao, lại tr�ng nhằm th�n mẹ, l�m cho mẹ chết, kh�ng bị phạm tội nghịch. Người mẹ dung mạo đổi kh�c, người con giết mẹ m� vẫn cho l� đang giết người kh�c, th� chỉ phạm tội s�t hại, m� kh�ng phạm tội nghịch.

Năm tội nghịch n�y, tội giết cha tương đối nhẹ hơn tội giết mẹ; giết a la h�n tội nặng hơn giết mẹ, l�m th�n Phật chảy m�u, tội nặng hơn giết a la h�n; ph� h�a hợp tăng, tội nặng hơn l�m th�n Phật chảy m�u.

C� việc nặng � nhẹ, việc nhẹ � nặng, việc nặng � nặng v� việc nhẹ � nhẹ. Việc nặng � nhẹ, chẳng hạn như giết hại cha mẹ nhưng kh�ng c� t�m �c; việc nhẹ � nặng, chẳng hạn như d�ng t�m �c giết s�c sinh; việc nặng � nặng, chẳng hạn như d�ng t�m cực �c giết hại cha mẹ; việc nhẹ � nhẹ, chẳng hạn như d�ng t�m v� k� giết hại s�c sanh.

Những �c nghiệp n�y c�: (1) nghiệp khởi phương tiện l� nặng, c�n nghiệp căn bản v� đ� th�nh lại nhẹ; (2) nghiệp khởi phương tiện v� căn bản nhẹ, c�n nghiệp đ� th�nh lại nặng; (3) nghiệp khởi phương tiện v� căn bản nặng, c�n nghiệp đ� th�nh nhẹ; (4) nghiệp căn bản nhẹ, c�n nghiệp khởi phương tiện v� đ� th�nh nặng.

Việc l�m chỉ l� một yếu tố, do t�m lực m� c� quả b�o nặng nhẹ.

Thiện nam tử! C� người đem thức ăn định bố th� cho ta, nhưng l�c chưa kịp cho ta lại đem bố th� cho ch� đ�i. Ta cũng khen ngợi người ấy l� đại th� chủ. Nếu c� người bố th�, kh�ng ph�n biệt người nhận l� phước điền hay kh�ng phước điền, người ấy sẽ được v� lượng phước đức. V� sao? V� t�m l�nh thanh tịnh. Nghiệp c� bốn loại quả b�o: (1) quả b�o ngay hiện đời, (2) quả b�o ngay đời sau, (3) quả b�o ở nhiều đời sau, (4) kh�ng c� quả b�o. Lại c� bốn loại quả b�o: (1) thời gian nhất định, quả b�o kh�ng nhất định; (2) quả b�o nhất định, thời gian kh�ng nhất định; (3) quả b�o v� thời gian đều nhất định; (4) quả b�o v� thời gian đều kh�ng định.

Thời gian nhất định, nghĩa l� hiện đời, đời kế tiếp, đời sau nữa. Nếu như thời gian v� quả b�o kh�ng định, nghiệp đ� c� thể bị chuyển đổi. Nếu như quả b�o nhất định đời sau thọ, c� thể chuyển thọ ở đời n�y. V� sao? Do lực lượng của t�m thiện tr� tuệ nh�n duy�n. Nếu như quả b�o �c l� nhất định, c� thể chuyển th�nh quả b�o nhẹ. V� l� do n�o m� gọi l� quả b�o nhất định? Bởi v� người đ� thường kh�ng biết hối hận, chuy�n t�m l�m �c, hoặc v� ưa th�ch l�m, lập thệ nguyện m� l�m, l�m xong vui mừng, cho n�n được những quả b�o nhất định như vậy. Ngo�i những trường hợp n�y ra, tất cả đều gọi l� bất định.

H�nh nghiệp của ch�ng sinh, c� nhẹ c� nặng, c� xa c� gần, t�y v�o thời tiết nh�n duy�n, m� sẽ thọ quả b�o trước sau. Nếu như c� người tu th�n, tu giới, tu t�m, tu tuệ, biết chắc việc thiện �c đều c� quả b�o, n�n biết người đ� c� thể chuyển nghiệp nặng th�nh nhẹ, nghiệp nhẹ ti�u trừ.

Nếu như người n�o gặp được c�c bậc phước điền, hoặc thiện tri thức, tu thiện, tu đạo, người đ� c� thể chuyển quả b�o nặng đời sau th�nh quả b�o nhẹ đời n�y.

Giả như c� người c� đủ �c nghiệp của c�i dục giới, nếu như đắc quả a na h�m, c� thể chuyển c�c quả b�o đời sau th�nh quả b�o đời n�y. Chứng quả a la h�n, cũng giống như vậy.

Thiện nam tử! Người tr� nếu c� thể tu th�n, tu giới, tu t�m, tu tuệ, người đ� c� thể diệt trừ nghiệp �c cực nặng, giống như thuốc a gi� đ�, ch� thuật v� �bửu bối trừ độc�, ph� trừ c�c loại chất độc. Nếu tạo tội nhẹ, l�c đầu khởi phương tiện, nghiệp c�n nhẹ, đến l�c đ� th�nh, nghiệp th�nh nặng, do v� người đ� kh�ng biết tu th�n, giới, t�m, tuệ, cho n�n khiến nghiệp nhẹ trở th�nh nặng.

Ch�ng sinh, hoặc tạo một nghiệp, hai nghiệp, nhẫn đến nhiều nghiệp, c� l�c tạo nghiệp đầy đủ, c� l�c tạo nghiệp kh�ng đầy đủ. Nếu trước đ� toan t�nh xếp đặt, sau đ� thi h�nh, gọi l� nghiệp đầy đủ; nếu trước đ� kh�ng khởi niệm, thốt nhi�n gặp cảnh m� tạo nghiệp, th� gọi l� kh�ng đầy đủ.

Tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� tạo nghiệp xong quả b�o kh�ng định; tạo nghiệp đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, nhất định sẽ bị quả b�o. Lại nữa, tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, th� quả b�o tuy nhất định, thời gian thọ b�o kh�ng nhất định; c�n tạo nghiệp đầy đủ, th� quả b�o v� thời gian đều nhất định.

Tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, lại tu tập tr� giới, ch�nh kiến; tạo nghiệp đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, lại c�n ph� giới, t� kiến; tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, ph�t t�m tin nh�n quả; tạo nghiệp đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, lại c�n kh�ng tin nh�n quả; tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� l�c l�m �c, c� những người l�nh v�y quanh ngăn cản; tạo nghiệp đầy đủ, l� l�c l�m �c, c� những kẻ �c v�y quanh t�n th�n, trợ gi�p. Lại nữa, tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� tuy l�m c�c điều �c, nhưng vẫn được sanh v�o lo�i người thọ b�o; tạo nghiệp đầy đủ, l� trong c�i người tạo �c, sinh v�o địa ngục thọ b�o. Lại nữa, tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, lại khởi t�m ch�nh niệm; tạo nghiệp đầy đủ, l� tạo nghiệp xong, kh�ng c� t�m ch�nh niệm. Lại nữa, tạo nghiệp kh�ng đầy đủ, l� l�c tạo nghiệp, ba thời sinh t�m hối hận; tạo nghiệp đầy đủ, l� l�c tạo nghiệp, ba thời đều kh�ng c� t�m hối hận. C�c trường hợp tạo nghiệp thiện cũng giống như những điều vừa n�i tr�n. Nh�n v� tạo nghiệp đầy đủ, cho n�n tạo nghiệp nhỏ gặt quả b�o lớn, hoặc tạo nghiệp lớn gặt quả b�o nhỏ.

Một � niệm tạo th�nh th�n người, sau khi c� th�n b�n c� v� lượng � niệm. � niệm đầu ti�n tạo th�nh th�n người, phải l� � niệm thiện. Sau khi tạo th�nh th�n, thọ hai thứ quả b�o, thiện v� bất thiện. Trường hợp th�n trời cũng giống như th�n người.

Ch�ng sinh địa ngục l� do � niệm �c tạo th�nh th�n. Sau khi c� th�n, chỉ to�n thọ quả b�o bất thiện. Ngạ quỷ, s�c sanh, cũng do � niệm �c tạo th�nh th�n. Sau khi c� th�n, thọ hai loại quả b�o thiện v� bất thiện.

Trung ấm th�n thiện, �c, cũng do � niệm thiện, �c tạo th�nh, v� cũng thọ hai loại quả b�o thiện v� bất thiện.

Từ l�c trong thai cho đến l�c gi�, c�ng thọ hai loại quả b�o, thiện v� bất thiện. Cho n�n trong kinh n�i c� bốn loại nghiệp: nghiệp đen thọ quả b�o đen, nghiệp trắng thọ quả b�o trắng, nghiệp tạp thọ quả b�o tạp, nghiệp kh�ng đen kh�ng trắng kh�ng thọ quả b�o. Nghiệp đen thọ quả b�o đen, tức l� c�i địa ngục; nghiệp trắng thọ quả b�o trắng, tức l� c�i trời sắc giới; nghiệp tạp thọ quả b�o tạp, tức l� c�i trời dục giới, c�i người, s�c sanh, ngạ quỷ; nghiệp kh�ng trắng kh�ng đen kh�ng thọ quả b�o, tức l� nghiệp v� lậu.

Thiện nam tử! Người n�o kh�ng hiểu r� nghiệp duy�n như tr�n, sẽ v� lượng đời bị tr�i lăn trong sinh tử. V� sao? Những người kh�ng hiểu r� nghiệp nh�n duy�n n�y, tuy sinh l�n c�i trời Phi tưởng phi phi tưởng, thọ mạng t�m vạn kiếp, sau khi phước hết, vẫn sẽ bị đọa v�o ba đường �c.

Thiện nam tử! Trong c�c sự tạo t�c, kh�ng c� g� hơn � niệm. � niệm tạo th�nh phiền n�o, phiền n�o tạo th�nh nghiệp, nghiệp tạo th�nh th�n. Do nh�n duy�n tham, m� được nhan sắc mặn m�, �m thanh tao nh�, d�ng điệu đoan trang; do nh�n duy�n s�n, m� c� dung mạo th� kệch, �m thanh hung �c, cử chỉ th� lỗ. Trường hợp t�m si, cũng giống như t�m s�n.

V� lượng thế giới, một trăm ba mươi s�u địa ngục, v� lượng s�c sanh, v� lượng ngạ quỷ, đều do nghiệp tạo th�nh. C�i người, c�i trời cũng giống như vậy. V� lượng ch�ng sanh chứng được quả giải tho�t, cũng nh�n nơi nghiệp.

Thiện nam tử! Mười đường thiện c� ba điều: (1) ngăn chặn phiền n�o, (2) sinh khởi t�m l�nh, (3) tăng trưởng giới ph�p. Như thuốc giải độc c� ba loại: (1) thuốc a gi� đ�, (2) thần ch�, (3) ch�n ng�n.

Nếu như c� người kh�o tu hạnh kh�ng bu�ng lung, đầy đủ ch�nh niệm, ph�n biệt được thiện �c, n�n biết người đ� chắc chắn tu được mười nghiệp thiện; nếu như thường hay bu�ng lung, kh�ng c� t�m hổ thẹn v� l�ng tin, n�n biết người đ� chắc chắn sẽ tạo mười nghiệp �c. Mười nghiệp n�y, cũng c� ba phần: (1) khởi phương tiện, (2) căn bản, (3) đ� th�nh.

Nếu như c� người si�ng năng lễ lạy, c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, h�a thượng, c�c bậc c� đức hạnh, hỏi han ch�o đ�n, lời n�i nhỏ nhẹ, đ�y gọi l� phương tiện. Nếu như sau đ� thường thường nghĩ đến việc đ� l�m, vui mừng kh�ng hối tiếc, đ�y gọi l� đ� th�nh. L�c đang l�m th� chuy�n t�m ch� �, đ�y gọi l� căn bản.

Thiện nam tử! Mười nghiệp đạo n�y lại c� ba bậc: thượng, trung v� hạ. Hoặc giả, phương tiện thuộc bậc thượng, căn bản thuộc bậc trung, đ� th�nh thuộc bậc hạ; hoặc giả, phương tiện bậc trung, căn bản bậc hạ, đ� th�nh bậc thượng; hoặc giả, phương tiện bậc hạ, căn bản bậc thượng, đ� th�nh bậc trung.

Mười nghiệp đạo n�y, c� ba ph�p v�y quanh, hoặc l�: kh�ng tham, kh�ng s�n, kh�ng si, hoặc l�: tham s�n si. Mười nghiệp đạo c� hai loại: cộng giới h�nh, v� bất cộng giới h�nh.

Xả giới c� s�u trường hợp: (1) l�c đoạn căn l�nh, (2) l�c biến th�nh nhị h�nh, (3) l�c xả thọ mạng, (4) l�c thọ �c giới, (5) l�c ph�t nguyện xả giới, (6) l�c xả th�n c�i dục giới.

Hoặc c� người n�i: �L�c Phật ph�p diệt tận, sẽ mất giới thể.� Điều n�y kh�ng đ�ng! V� sao? Sau khi thọ giới sẽ kh�ng bị mất giới thể, c�n l�c chưa thọ giới th� kh�ng được giới thể. Đoạn trừ nghiệp �c của th�n khẩu �, gọi l� giới giới; bốn c�i thiền sắc giới, v� bốn c�i thiền vị đ�o, gọi l� định giới; bốn c�i thiền sắc giới, v� c�i sơ thiền vị đ�o, gọi l� v� lậu giới. Bỏ th�n rồi, đến đời sau kh�ng c�n l�m �c, gọi l� v� t�c giới. Giữ g�n c�c căn, tu t�m ch�nh niệm, trong c�c việc thấy, nghe, hay, biết, đối với c�c trần cảnh: sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p, kh�ng sinh t�m bu�ng lung, gọi l� nhiếp căn giới.

Do nh�n duy�n g� m� được gọi l� giới? Giới gọi l� chế phục; v� c� thể chế phục tất cả c�c ph�p bất thiện, n�n được gọi l� chế phục. Lại nữa, giới c�n c� t�n l� �chật hẹp�. Tuy c� ph�p �c, bổn t�nh của giới kh�ng dung chứa điều �c, cho n�n gọi l� chật hẹp. Lại nữa, giới c�n c� t�n l� �m�t mẽ�, v� ngăn chặn sự n�ng bức của phiền n�o kh�ng cho x�m nhập, n�n gọi l� m�t mẽ. Lại nữa, giới c�n c� t�n l� �l�n�, v� c� thể l�n c�i trời, nhẫn đến đạo v� thượng, cho n�n gọi l� l�n. Lại nữa, giới c�n c� t�n l� �học�, học điều phục t�m, tr� huệ v� c�c căn, cho n�n gọi l� học.

Thiện nam tử! Hoặc c� người đầy đủ một giới, nghĩa l� giới Ba la đề mộc xoa; hoặc đầy đủ hai giới, nghĩa l� th�m định cộng giới; hoặc đầy đủ ba giới, nghĩa l� th�m v� lậu giới; hoặc đầy đủ bốn giới, nghĩa l� th�m nhiếp căn giới; hoặc đầy đủ năm giới, nghĩa l� th�m v� t�c giới.

Thiện nam tử! Giới ba la đề mộc xoa, chỉ ở hiện tại mới đắc được giới thể, c�n định cộng giới, trong ba đời đều được giới thể.

Thiện nam tử! Nếu như c� người l�c muốn thọ giới, ch� t�m qu�n s�t tội lỗi của nẽo sinh tử, c�ng đức của sự giải tho�t, tin tưởng vui mừng, người đ� sẽ được hai giới t�c v� v� t�c. Giới n�y t�y thọ mạng d�i ngắn, sống l�u th� được giới thể d�i, đoản mệnh th� được giới thể ngắn.

V� t�c giới n�y, do ba nh�n duy�n xả: (1) �t tu tập c�c ph�p thiện, (2) t�m thường ph�ng dật, (3) lập nguyện kh�ng bền chắc. Kh�ng xả giới cũng c� ba nh�n duy�n: (1) c� bổn nguyện, (2) ki�n quyết l�m nghiệp thiện, (3) nhất t�m kh�ng bu�ng lung.

Thiện nam tử! Ngo�i mười nghiệp l�nh, mười nghiệp �c, thiện giới v� �c giới ra, c�n c� nghiệp m� giới kh�ng nhiếp thu, tức l� ph�p thiện, �c. C�c ph�p thiện �c n�y cũng c� t�c nghiệp v� v� t�c nghiệp. C� người đầy đủ t�c nghiệp v� v� t�c nghiệp. Nếu như trong niệm hiện tại đang l�m việc thiện chưa xả bỏ, th� đầy đủ t�c nghiệp v� v� t�c nghiệp; đến niệm kế tiếp, th� th�nh tựu t�c nghiệp v� v� t�c nghiệp của qu� khứ, t�c nghiệp đ� trở th�nh qu� khứ, chỉ c�n lại v� t�c nghiệp m� kh�ng c�n t�c nghiệp.

Nếu c� người được giới thể, tuy l�m điều �c, người đ� hiện đời th�nh tựu hai ph�p: ph�p �c c� t�c nghiệp, ph�p thiện c� v� t�c nghiệp. T�c nghiệp v� v� t�c nghiệp n�y, do hai nh�n duy�n bị xả: (1) đồ bố th� đ� bị d�ng hết, (2) t�m xả bỏ việc l�m thiện.

T�c nghiệp, trong hai đời th�nh tựu: qu� khứ, hiện tại, c�n v� t�c nghiệp th� trong ba đời đều th�nh tựu.

Định cộng giới do hai nh�n duy�n xả: (1) l�c tho�i thất đạo t�m, (2) l�c đoạn dứt căn l�nh. Lại c� ba l�c xả định cộng giới: (1) l�c mệnh chung, (2) l�c tho�i thất đạo t�m, (3) l�c sanh l�n c�i tr�n. V� lậu giới c� ba l�c xả: (1) l�c tho�i thất đạo t�m, (2) l�c chuyển từ độn căn sang lợi căn, (3) l�c chứng quả bậc tr�n.

L�c sinh l�n c�i trời th� nghiệp đạo của t�m thiện của ba c�i dưới mất, c�n khi đoạn dứt thiện căn, th� nghiệp thiện của th�n khẩu � c�ng l�c đều bị mất.

Thiện nam tử! Người n�o đắc được cụ t�c giới, định cộng giới, v� lậu giới, nhiếp căn giới, người đ� hiểu r� mười nghiệp đạo.

Thiện nam tử! Nh�n v� mười nghiệp đạo m� thọ mạng của ch�ng sinh c� tăng c� giảm. Giảm, nghĩa l� l�c thọ mạng c�n mười năm; tăng, nghĩa l� được thọ mạng v� lượng. Ch�u Uất đan việt thọ mạng cố định l� một ng�n năm, ch�u Nam thiệm bộ n�y thọ mạng trăm năm, hai ch�u đ�ng v� t�y, thọ mạng hai trăm năm mươi năm; nếu ở ch�u n�y thọ mạng v� lượng, th� ở hai ch�u đ� cũng thọ mạng v� lượng.

Trời Tứ thi�n vương thọ đến ch�n vạn năm, nhưng thọ mạng kh�ng nhất định, giống như ba ch�u nam, đ�ng v� bắc. Trời Đao lợi thọ đến một ng�n t�m trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định. Trời Diệm ma thọ đến ba ng�n s�u trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định. Trời Đ�u suất thọ đến bảy ng�n hai trăm vạn năm, trừ c�c bậc hậu th�n Bồ t�t ra, tất cả c�c vị trời kh�c, thọ mạng cũng kh�ng nhất định. Trời H�a lạc thọ đến một vạn bốn trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định. Trời Tha h�a tư tại thọ đến hai vạn t�m trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của trời Tha h�a tự tại d�i bằng thời gian một ng�y một đ�m của Nhiệt địa ngục. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, địa ngục đ� thọ đến hai vạn t�m ng�n t�m trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của trời H�a lạc d�i bằng thời gian một ng�y một đ�m của Đại thanh địa ngục. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, địa ngục đ� thọ đến một vạn bốn ng�n bốn trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của trời Đ�u suất d�i bằng một ng�y một đ�m của Tiểu thanh địa ngục. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, địa ngục đ� thọ đến bảy ng�n hai trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của trời Diệm ma d�i bằng một ng�y một đ�m của Ch�ng hợp địa ngục. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, địa ngục đ� thọ đến ba ng�n s�u trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của trời Đao lợi d�i bằng một ng�y một đ�m của Hắc thằng địa ngục. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, địa ngục đ� thọ đến một ng�n t�m trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của trời Tứ thi�n vương d�i bằng một ng�y một đ�m của Hoạt địa ngục. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, địa ngục đ� thọ đến ch�n trăm vạn năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

A tỳ địa ngục thọ mạng một đại kiếp, Đại nhiệt địa ngục thọ mạng nửa đại kiếp, chỉ c� hai nơi nầy l� thọ mạng nhất định.

Năm mươi năm ở c�i người d�i bằng một ng�y một đ�m của c�i ngạ quỷ. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, c�i ngạ quỷ thọ đến năm ng�n năm, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Trong c�i s�c sanh, ngoại trừ rồng Nan đ� B� nan đ�, c�n c�c lo�i kh�c, thọ mạng cũng kh�ng nhất định.

Một năm của A tỳ địa ngục d�i bằng một ng�y một đ�m của trời Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Như vậy, ba mươi ng�y l�m một th�ng, mười hai th�ng l�m một năm, c�i trời đ� thọ mạng t�m vạn đại kiếp. Trời V� sở hữu xứ thọ mạng s�u vạn đại kiếp, trời Thức v� bi�n xứ thọ mạng bốn vạn đại kiếp, trời Kh�ng v� bi�n xứ thọ mạng hai vạn đại kiếp.

Nếu c� người chỉ c�n rất �t phiền n�o, lại tham đắm �kh�ng định�, n�n biết người đ� sẽ sanh l�n bốn c�i v� sắc.

Từ l�c lo�i người thọ mạng mười năm, tăng gia đến khi lo�i người thọ mạng t�m vạn năm, lại từ thọ mạng t�m vạn năm giảm xuống thọ mạng mười năm, tăng giảm như vậy mười t�m lần th� gọi l� một trung kiếp. Ba lần tiểu tai đ�i k�m, ba lần tiểu tai tật bệnh, một lần tiểu tai đao binh, th� gọi l� một tiểu kiếp. Qua năm lần thủy tai v� hỏa tai, th� c� một phong tai, qua năm lần phong tai th� gọi l� một đại kiếp.

L�c ch�u Di�m ph� đề khởi kiếp đao binh, th� người ở hai ch�u đ�ng v� t�y tạm thời khởi t�m s�n hận. L�c ch�u Di�m ph� đề khởi kiếp tật bệnh, th� người ở hai ch�u kia hơi bị bệnh đau đầu, sức khỏe cũng hơi suy k�m. L�c ch�u Di�m ph� đề khởi kiếp đ�i k�m, th� người ở hai ch�u kia thường tưởng nghĩ đến thức ăn. Ch�u Uất đan việt ho�n to�n kh�ng c� những tai �ch như vậy.

Do nh�n duy�n kh�ng s�t hại n�n được thọ mạng d�i l�u, do nh�n duy�n trộm cắp n�n thọ mạng giảm s�t.

C� hai loại kiếp: (1) kiếp thủy, (2) kiếp hỏa. L�c kiếp hỏa ph�t khởi, ch�ng sinh địa ngục, nếu quả b�o đ� hết, đều được ra khỏi địa ngục, nếu như quả b�o chưa hết, sẽ th�c sanh v�o c�c địa ngục ở phương kh�c. Nếu như t�m địa ngục lớn ở c�i n�y kh�ng c�n ch�ng sanh, th� gọi l� ch�ng sanh tho�t ly địa ngục. Tất cả ch�ng sanh trong bốn biển lớn, nếu nghiệp b�o đ� hết, đều được tho�t ly, c�n nếu nghiệp b�o chưa hết, sẽ sanh v� c�c biển lớn ở phương kh�c. Nếu trong biển kh�ng c�n một ch�ng sanh n�o, gọi l� được tho�t ly.

Từ mặt đất của c�i Di�m ph� đề thẳng xuống khoảng năm trăm do tuần, c� th�nh của vua Di�m vương, ch�u vi rộng bảy vạn năm ng�n do tuần. Nếu như trong th�nh, nghiệp b�o của ch�ng sanh ngạ quỷ đ� hết, tất cả đều được ra khỏi, c�n nếu nghiệp b�o chưa hết, sẽ sanh v�o th�nh Di�m vương ở phương kh�c. Nếu như trong th�nh kh�ng c�n một ch�ng sanh n�o, gọi l� được tho�t ly.

L�c đ�, c� một người nhờ nh�n duy�n nội t�m, đắc được Sơ thiền, sau khi chứng đắc, b�n lớn tiếng k�u rằng: �Sơ thiền tịch tĩnh, Sơ thiền tịch tĩnh!� Mọi người nghe xong, liền tự tư duy, sau đ� tất cả đều đắc được Sơ thiền, b�n xả th�n người sinh l�n Sơ thiền.

L�c đ�, trong c�i Sơ thiền, lại c� một người, nhờ nh�n duy�n nội t�m, tu đắc Nhị thiền, sau khi chứng đắc, b�n lớn tiếng k�u rằng: �Nhị thiền tịch tĩnh, Nhị thiền tịch tĩnh!� Mọi người nghe xong, liền tự tư duy, sau đ� tất cả đều đắc được Nhị thiền, b�n xả th�n Sơ thiền sanh l�n Nhị thiền.

L�c đ�, từ địa ngục A tỳ cho đến Sơ thiền đều trống kh�ng, kh�ng c�n một ch�ng sanh.

Thiện nam tử! Ph�a ngo�i của bốn ch�u c� n�i Do c�n đ�, trong đ� c� bảy mặt trời. Ch�ng sanh do nh�n duy�n phước đức n�n chỉ c� một mặt trời xuất hiện, v� nhờ đ� m� được m�a m�ng c�y cối. Đến l�c kiếp hỏa, bảy mặt trời đồng thời xuất hiện, thi�u rụi tất cả, từ c�y l�a hoa quả, n�i s�ng đất đ�, n�i Tu di, nhẫn đến c�i Sơ thiền.

L�c đ�, ch�ng sanh c�i Nhị thiền thấy cảnh hỏa tai, b�n sinh l�ng lo sợ. C�c vị trời Nhị thiền sinh trước b�n bảo c�c vị trời mới sinh l�n: �C�c �ng đừng sợ, ch�ng t�i đ� từng thấy cảnh hỏa tai n�y, chỉ đến c�i Sơ thiền l� ngừng, kh�ng lan đến c�i n�y.�

Từ l�c ch�ng sanh thọ mười tuổi tăng l�n cho đến t�m vạn tuổi, rồi từ t�m vạn tuổi giảm xuống cho đến mười tuổi, trải qua quảng thời gian như vậy, sức n�ng của kiếp hỏa vẫn chưa dứt, l�c đ�, từ c�i Sơ thiền trung gian gi�ng xuống mưa lớn. Lại trải qua một khoảng thời gian thọ mạng lo�i người một lần tăng một lần giảm, do nh�n duy�n h�nh nghiệp của ch�ng sinh, ph�a dưới của thế giới n�y xuất hiện bảy tầng gi� v� m�y để giữ nước mưa n�y lại. L�c đ�, mưa tạnh, tr�n mặt nước sinh ra một lớp m�ng, giống như chất bơ. Giữa bốn ch�u, n�i Tu di từ từ xuất hiện, trong nước tự nhi�n c� đầy đủ tất cả mọi loại hạt giống. L�c đ�, ở c�i Nhị thiền c� một ch�ng sinh thọ mạng ngắn, phước hết, do nghiệp lực b�n sinh xuống thế gian, thọ mạng d�i l�u, tr�n th�n ph�t ra �nh s�ng. Sống l�u một m�nh, t�m sinh phiền muộn, b�n nghĩ rằng: �Ta sống một m�nh đ� l�u, nếu ta c� phước, nguyện c� người sanh đến đ�y l�m bạn với ta.� L�c khởi t�m niệm đ�, ở c�i Nhị thiền c� ch�ng sinh phước mỏng mạng chung, do nh�n duy�n nghiệp lực cũng sinh xuống thế gian. Người đ� thấy c� người mới đến, l�ng sinh vui mừng, tự nghĩ rằng: �Người đ� l� do ta h�a sinh, ta c� uy quyền đối với người đ�.� Người mới đến cũng nghĩ rằng: �Ta do người ấy sinh ra, người ấy biến h�a ra ta, c� uy lực đối với ta.� Do nh�n duy�n n�y, ch�ng sinh ph�t khởi � tưởng ng� kiến.

Thiện nam tử! Ấm, giới, nhập, v.v..., thế giới ch�ng sinh, thế giới quốc độ, đều l� do nh�n duy�n mười nghiệp m� hiện hữu.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia c� thể qu�n s�t mười nghiệp đạo như vậy, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia, qu�n s�t mười nghiệp đạo như vậy, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi Lăm

Nhẫn Nhục Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Đức Phật trước đ�y đ� n�i về ph�p Bố th� v� Tr� giới Ba la mật. Bồ t�t l�m thế n�o để tu Nhẫn nhục Ba la mật?

Đức Phật n�i: �Thiện nam tử! Nhẫn nhục c� hai loại: (1) nhẫn nhục thế gian, (2) nhẫn nhục xuất thế gian.

Nếu như c� thể nhẫn chịu sự đ�i kh�t, lạnh n�ng, khổ vui, đ�y gọi l� nhẫn nhục thế gian. Nếu như c� thể nhẫn thọ: t�n, giới, th�, nghe ph�p, tr� huệ, ch�nh kiến kh�ng sai lầm, nhẫn thọ Phật, ph�p, tăng, nhẫn thọ sự nhục mạ, đ�nh đập, chửi rủa, việc �c, tham, s�n, si, v.v..., tất cả đều c� thể nhẫn thọ. C� thể nhẫn những việc kh� nhẫn, c� thể l�m những việc kh� l�m, đ�y gọi l� nhẫn nhục xuất thế gian.

Thiện nam tử! Bồ t�t nếu gặp người kh�c đ�nh mắng, khinh miệt, hủy nhục, chửi rủa, l�c ấy, trong l�ng kh�ng khởi t�m niệm b�o th�. Bồ t�t thực h�nh hạnh nhẫn nhục, kh�ng cầu quả b�o hiện đời, m� cầu sự lợi �ch đời vị lai. Nếu được đối xử tốt đẹp, Bồ t�t t�m c�ch b�o đ�p. Nếu ai l�m hại, Bồ t�t cam t�m nhẫn chịu.

Thiện nam tử! C� nhẫn nhục m� kh�ng phải Ba la mật, c� Ba la mật m� kh�ng phải nhẫn nhục, c� nhẫn nhục m� vừa l� Ba la mật, c� vừa kh�ng phải nhẫn nhục vừa kh�ng phải Ba la mật.

Nhẫn nhục m� kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như sự nhẫn nhục của thế gian, của Thanh văn, Duy�n gi�c; Ba la mật m� kh�ng phải nhẫn nhục, chẳng hạn như Thiền Ba la mật; nhẫn nhục m� vừa l� Ba la mật, chẳng hạn như bị kẻ kh�c chặt tay ch�n, m�c mắt, chặt đầu, m� vẫn kh�ng khởi một niệm s�n hận, hoặc l� Bố th� Ba la mật, Tr� giới Ba la mật v� B�t nh� Ba la mật; vừa kh�ng phải nhẫn nhục vừa kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như sự tr� giới, bố th� của h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thiện nam tử! Nếu muốn tu nhẫn nhục, trước ti�n phải diệt trừ t�m ki�u mạn, t�m s�n hận, t�m si m�, kh�ng chấp tướng ng�, ng� sở, v� tướng thường hằng của chủng t�nh. Nếu c� thể qu�n s�t như vậy, n�n biết người đ� c� thể tu nhẫn nhục. Tu tập nhẫn nhục như vậy, t�m sẽ vui mừng. Người tr� khi bị chửi rủa �c độc, n�n nghĩ như vầy: �Những lời chửi rủa đ�, kh�ng phải ph�t ra c�ng một l�c. L�c lời chửi trước được ph�t ra, lời chửi sau chưa c�; l�c lời chửi sau được ph�t ra, lời chửi trước đ� kh�ng c�n. Nếu như những lời chửi rủa kh�ng hiện hữu c�ng l�c, như vậy sự chửi rủa l� vật g�? Chỉ l� tiếng gi�, tại sao ta phải giận dữ? Th�n hiện nay của ta chỉ l� sự h�a hợp của ngũ ấm. Bốn ấm kia kh�ng thấy được, kh�ng thể chửi rủa ch�ng được. C�n sắc ấm do mười phần [32] h�a hợp m� th�nh. Nhưng sự h�a hợp n�y, niệm niệm đều kh�c nhau. Nếu c� sự kh�c biệt, ai l� người bị chửi rủa? Hơn nữa, sự nhục mạ đ�, chỉ l� tiếng gi�. Gi� c� hai loại: (1) ở ngo�i, (2) ở trong. Đối với tiếng gi� ở ngo�i, ta đều kh�ng sinh t�m giận dữ, tại sao ta lại sinh t�m giận dữ với tiếng gi� ở trong? Lời chửi rủa thế gian cũng c� hai loại, một l� đ�ng sự thực, hai l� kh�ng đ�ng sự thực. Nếu như đ�ng sự thực, th� c�n s�n nỗi g�? C�n nếu kh�ng đ�ng sự thực, người chửi rủa sẽ bị người kh�c quở tr�ch, đ�u can dự g� đến ta, m� ta phải giận dữ. Nếu ta giận dữ, đ� l� tự l�m �c. V� sao? V� giận dữ m� đọa lạc ba đường �c. Nếu như ta phải chịu khổ trong ba đường �c, tức l� tự l�m tự chịu khổ b�o, cho n�n n�i tất cả thiện �c đều do th�n m�nh tạo ra.

Thiện nam tử! C� năm điều kiện để tu nhẫn nhục: (1) kh�ng trả th� người l�m �c đối với m�nh, (2) qu�n s�t sự v� thường, (3) tu tập từ bi, (4) t�m kh�ng bu�ng lung, (5) đoạn trừ t�m giận dữ.

Thiện nam tử! Người n�o th�nh tựu năm điều kiện n�y, n�n biết người đ� c� thể tu hạnh nhẫn nhục. Người n�o ăn n�i nhỏ nhẹ, l�m thanh tịnh nghiệp th�n v� miệng, �n h�a nh� nhặn, hỏi han ch�o đ�n, c� thể qu�n s�t tất cả nh�n duy�n khổ vui, n�n biết người ấy c� thể tu hạnh nhẫn nhục.

Người n�o c� thể tu �kh�ng tam muội�, qu�n s�t ch�ng sinh đều l� v� thường, nhận chịu sự khổ n�o, v.v..., l�c bị nhục mạ, c� thể qu�n người nhục mạ giống như người cuồng, người si, trẻ con, đần độn, n�n biết người đ� c� thể tu hạnh nhẫn nhục.

Người tr� n�n qu�n s�t rằng nếu người hơn ta chửi rủa, ta kh�ng n�n giận dữ. V� sao? V� nếu ta s�n, người đ� c� thể giết ta. Nếu người thua ta chửi rủa, ta cũng kh�ng n�n b�o th�. V� sao? Kh�ng phải l� người ngang h�ng, nếu như b�o th�, chỉ l� tự l�m nhục m�nh.

V� như c� người trao thuốc độc cho người kh�c, kh�ng ai tr�ch hắn, nếu như hắn tự uống thuốc độc, ắt sẽ c� người cười ch�. Ta cũng như vậy. Nếu như giận dỗi người chửi rủa, ta sẽ chịu khổ n�o trong đời vị lai, tất cả hiền th�nh sẽ quở tr�ch ta. Do nh�n duy�n n�y, th�n ta d� bị cắt xẻ từng phần, cũng kh�ng n�n sinh l�ng giận dữ. Phải n�n qu�n s�t s�u xa nh�n duy�n của nghiệp đời qu� khứ, n�n tu từ bi thương x�t tất cả. Nếu như kh�ng thể nhẫn chịu việc nhỏ, ta l�m sao c� thể điều phục ch�ng sinh. Nhẫn nhục l� ch�nh nh�n của Bồ đề. A nậu đa la tam miệu tam Bồ đề, tức l� quả của sự nhẫn nhục. Nếu ta kh�ng trồng hạt giống nhẫn nhục như vậy, l�m sao c� thể thu hoạch ch�nh quả.

Thiện nam tử! Nếu như người tr� ưa tu nhẫn nhục, người ấy thường được d�ng điệu �n h�a, t�nh t�nh vui vẻ, mọi người thấy mặt đều hoan hỷ, chi�m ngưỡng kh�ng ch�n; đối với người chịu gi�o h�a, t�m kh�ng tham đắm. Người tr� thấy kẻ o�n th� đến g�y sự, n�n ph�t nguyện như sau: �Nguyện cho người o�n th� n�y, trong đời vị lai sẽ th�nh cha mẹ, anh em, th�n thuộc của ta, kh�ng c�n giận gh�t, o�n hờn ta nữa. Những người th�n h�nh t�n khuyết, diện mạo xấu xa, c�c gi�c quan kh�ng đầy đủ, thiếu thốn của cải, n�n biết đều từ nh�n duy�n giận dữ m� bị quả b�o, hiện nay sao ta lại kh�ng chịu tu nhẫn nhục.� Do nh�n duy�n n�y, người tr� phải n�n si�ng tu hạnh nhẫn nhục.

Thiện nam tử! L�c Bồ t�t Ma ha t�t tu hạnh nhẫn nhục, thường hay qu�n s�t tội lỗi của sinh tử, ưa tu ph�p hạnh, si�ng năng đọc tụng, bi�n ch�p kinh điển của Như Lai, c�ng dường sư trưởng c�ng những bậc đức hạnh, chăm s�c người bệnh khổ, tu tập hạnh từ bi, thương x�t tất cả ch�ng sinh, gi�p người kh�c tho�t ly khổ n�o. Thường ưa xuất gia, nhẫn đến trọn đời tr� giới, tinh tiến, thu nhiếp s�u căn, kh�ng cho ph�t khởi nh�n duy�n phiền n�o, chẳng th� mất th�n mạng, quyết kh�ng ph� giới. Ưa lo lắng c�ng việc cho người kh�c, thường c� l�ng hổ thẹn, ưa khen ngợi sự nhẫn nhục. V� muốn điều phục ch�ng sinh, n�n nhẫn chịu nhiều sự khổ sở; đối với kẻ o�n c�n c� thể nhẫn nhịn, huống l� người th�n. C� thể nhẫn hai loại giận: một l� giận lo�i hữu t�nh, hai l� giận lo�i v� t�nh. Hy sinh sự vui của m�nh, để mọi người kh�c được vui. Kh�ng tưởng nghĩ đến người đem nhiều khổ đau đến cho m�nh, m� thường hay tưởng nghĩ đến người đem an vui cho m�nh d� rất �t. Xa l�a lời đ�m thọc, kh�ng bao giờ n�i khuyết điểm của người kh�c. Chỉ khuy�n nhắc mọi người xa l�a phiền n�o, kh�ng bao giờ n�i những điều m� người kh�c kh�ng th�ch nghe. Thanh tịnh c�c nghiệp th�n khẩu �, dứt trừ tất cả tội chướng. Nếu v� nh�n duy�n phiền n�o m� tạo tội, liền sinh l�ng hổ thẹn, hối hận.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu hạnh nhẫn nhục, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu hạnh nhẫn nhục, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi S�u

Tinh Tiến Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �Bạch Đức Thế T�n! Nh�n chi�nh để tu hạnh s�u Ba la mật của bậc Đại Bồ t�t l� g�?�

- Thiện nam tử! Nếu c� thiện nam tử, thiện nữ nh�n, chuy�n t�m cần mẫn trừ diệt điều �c đ� sinh, ngăn chặn điều �c chưa sinh, điều thiện chưa sinh l�m cho sinh, điều thiện đ� sinh l�m cho tăng trưởng. Đ�y gọi l� tinh tiến. Sự tinh tiến như vậy l� nh�n ch�nh của sự tu h�nh Lục độ.

Sự tinh tiến như vậy, c� thể l�m cho h�nh giả tho�t ly mọi cảnh giới phiền n�o.

Thiện nam tử! Nếu như c� thể nhẫn thọ sự khổ ở ba đường �c, n�n biết người đ� thực sự c� thể tu tập Tinh tiến Ba la mật, b�nh đẳng tu tập, kh�ng gấp r�t, kh�ng ho�n đ�i. Tinh tiến c� hai loại: (1) ch�nh, (2) t�. Bồ t�t sau khi xa l�a t� tinh tiến, tu tập ch�nh tinh tiến. Tu tập t�n, th�, giới, văn tuệ, từ bi, gọi l� ch�nh tinh tiến; thường ch� t�m tu tập, mỗi ng�y ba thời t�m kh�ng hối tiếc, đối với việc tu ph�p l�nh, kh�ng bao giờ cảm thấy thỏa m�n. Tất cả sự học hỏi ph�p thế gian v� xuất thế gian đều gọi l� tinh tiến. Bồ t�t tuy kh�ng c�n tham tiếc th�n mệnh, nhưng v� muốn hộ tr� Ch�nh ph�p, th�nh thử phải tr�n trọng bảo hộ th�n mệnh của m�nh.

Thường tu bốn uy nghi đ�ng như ph�p, l�c tu ph�p l�nh t�m kh�ng lười nghỉ. D� mất th�n mạng, cũng kh�ng đi ngược với Ch�nh ph�p. Sự th�nh tựu của s�u Ba la mật đều do nh�n duy�n tinh tiến. Nếu tự m�nh đọc tụng, bi�n ch�p, suy ngẫm nghĩa l� của mười hai phần gi�o, đ�y gọi l� tự m�nh v� ph�p m� si�ng cần tu tập; nếu c� thể đem những sự việc n�y, gi�o h�a điều phục ch�ng sinh, đ�y gọi l� v� người m� si�ng cần tu tập.

Nếu v� gi�c ngộ m� tu tập đạo Bồ đề, bố th�, tr� giới, đa văn, tr� tuệ, tu học ph�p thế gian, c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, những bậc đức hạnh, tu ph�p xa ma tha, tỳ b� x� na, đọc tụng, bi�n ch�p mười hai phần gi�o, lại c� thể xa l�a tham lam, giận dữ, ngu si, v.v..., đ�y gọi l� v� đạo Bồ đề m� si�ng cần tinh tiến. Đ�y đều gọi l� ch�nh tinh tiến, gọi l� ch�nh nh�n của s�u Ba la mật.

Thiện nam tử! Những người lười biếng, kh�ng thể trong một l�c bố th� tất cả, kh�ng thể tr� giới, si�ng cần tinh tiến, nhiếp t�m an định, nhẫn nhục việc �c, ph�n biệt thiện �c. Cho n�n ta n�i th�nh tựu s�u Ba la mật l� do bởi sự tinh tiến.

Thiện nam tử! C� tinh tiến m� kh�ng phải Ba la mật, c� Ba la mật m� kh�ng phải tinh tiến, c� tinh tiến m� l� Ba la mật, c� vừa kh�ng tinh tiến vừa kh�ng phải Ba la mật.

Tinh tiến m� kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như t� tinh tiến, tinh tiến l�m việc thiện thế gian, tinh tiến của Thanh văn, Duy�n gi�c; Ba la mật m� kh�ng phải tinh tiến, chẳng hạn như B�t nh� Ba la mật; c� tinh tiến vừa l� Ba la mật, chẳng hạn như năm Ba la mật: bố th�, tr� giới, nhẫn nhục, tinh tiến, thiền định; vừa kh�ng phải tinh tiến vừa kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như sự bố th�, tr� giới, nhẫn nhục, thiền định, tr� tuệ v� tất cả việc thiện của tất cả ph�m phu, Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: �một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập tinh tiến, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập tinh tiến, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi Bảy

Thiền Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �Bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t tu tập Thiền định Ba la mật như thế n�o?�

- Thiện nam tử! Thiền định tức l� giới, từ, bi, hỷ, xả, xa l�a kiết phược, tu tập ph�p l�nh, đ�y gọi l� thiền định.

Thiện nam tử! Nếu kh�ng c� thiền định, ngay việc thế gian c�n kh�ng th�nh tựu, huống hồ l� việc xuất thế gian? Cho n�n c�c �ng phải hết l�ng tu tập.

Bồ t�t muốn th�nh tựu thiền Ba la mật, trước ti�n phải n�n gần gũi ch�n thực thiện tri thức, tu tập c�c phương tiện để th�nh tựu tam muội, đ� l� giới giới, giới nhiếp c�c căn, dứt c�c t� mệnh, sống đ�ng như ph�p. T�y thuận lời dạy của sư trưởng, tu c�c ph�p l�nh, t�m kh�ng nh�m ch�n; l�c tu ph�p l�nh, t�m kh�ng ngừng nghỉ. Thường ưa chỗ vắng lặng, xa l�a ngũ c�i, t�m ưa suy ngẫm, qu�n lỗi lầm của sinh tử. Thường hết l�ng tu tập ph�p l�nh, kh�ng hề bỏ phế, đầy đủ ch�nh niệm, đoạn trừ những sự bu�ng lung. Lời n�i cẩn thận, giảm bớt sự ngủ nghỉ, ăn uống. Th�n t�m thanh tịnh, kh�ng gần bạn xấu, kh�ng tới lui với người �c, kh�ng ưa việc đời. Biết thời, biết ph�p, biết r� tự th�n. Qu�n s�t t�m l�, hoặc vui, buồn, giận, nhu nhược, cố chấp. Biết rồi, c� thể trừ diệt. Giống như người thợ bạc, kh�o biết sự nguội n�ng, kh�ng l�m hư hoại. Ưa th�ch m�i vị cam lộ; d� ở trong ph�p thế gian, th�m t�m kh�ng dao động, giống như n�i Tu di, kh�ng bị bốn luồng gi� l�m cho khuynh động. Ch�nh niệm vững v�ng, biết r� lỗi lầm của ph�p hữu vi. Nếu như ưa tam muội như vậy, kh�ng ngừng kh�ng nghỉ, n�n biết người ấy c� thể chứng đắc thiền định, v� như cọ c�y lấy lửa, nếu cọ kh�ng ngừng, sẽ dễ bắt lửa.

Thiện nam tử! Nếu kh�ng tu tam muội, m� muốn được ph�p thế gian c�ng ph�p Bồ đề xuất thế gian, ắt l� v� l�.

Thiện nam tử! Tất cả tam muội, đều l� căn bổn của tất cả ph�p l�nh, do nh�n duy�n n�y, cần phải nhiếp t�m. Giống như người cầm k�nh, ắt thấy tất cả những việc thiện �c, cho n�n tam muội được gọi l� sự trang nghi�m của Bồ đề.

Th�n t�m được an lạc, gọi l� tam muội; kh�ng tăng kh�ng giảm, gọi l� đẳng tam muội. Từ l�c bắt đầu qu�n tướng xương, nhẫn đến khi đắc A nậu đa la tam miệu tam bồ đề, đều gọi l� tam muội.

Tam muội n�y c� bốn loại: (1) từ sự ham muốn, (2) từ sự tinh tiến, (3) từ t�m niệm, (4) từ tr� tuệ. Do bốn duy�n n�y, được v� lượng phước, tăng trưởng tất cả thiện ph�p.

Lại c� ba loại: (1) từ sự nghe ph�p, (2) từ sự tư duy, (3) từ sự tu tập. Tu ph�p n�y, từ từ ph�t sinh thiền định.

Lại c� ba thời: (1) l�c sinh khởi, (2) l�c an trụ, (3) l�c tăng trưởng.

Thiện nam tử! Trong c�i dục giới, c� chủng tử tam muội; do nh�n duy�n chủng tử, được ba loại Bồ đề. Ba loại tam muội n�y c� thể tho�i thất, an trụ, hoặc tăng trưởng. Nếu ở c�i Tứ thiền, thể t�nh của tam muội ắt sẽ ki�n cố. Nếu theo thứ lớp, từ c�i Sơ thiền l�n đến c�i Phi tưởng phi phi tưởng, th� c�i tr�n th� thắng hơn c�i dưới.

Trong căn bản thiền th� c� sự hỷ lạc, c�n trong trung gian thiền th� kh�ng c�. S�u ph�p thần th�ng cũng thế, ở trong căn bản thiền chứ kh�ng ở chỗ kh�c. Tam muội đ� gọi l� Bồ đề trang nghi�m. Do tam muội n�y m� được c�c giai vị Học v� V� học, bốn V� lượng t�m, ba giải tho�t m�n, lợi m�nh lợi người, v� lượng thần t�c th�ng, tha t�m th�ng, c� thể điều phục ch�ng sinh, v� lượng tr� tuệ, ngũ tr� tam muội,[33] chuyển h�a độn căn th�nh lợi căn, đoạn trừ tất cả sinh l�o bệnh tử, c� thể th�nh tựu Nhất thiết chủng tr�, thấy tất cả ph�p t�nh, giống như nh�n qua lớp lụa mỏng.

Thiện nam tử! Người tr� n�n qu�n s�t như sau: �Tất cả phiền n�o đều l� o�n th� lớn của ta. V� sao? V� phiền n�o c� thể ph� hoại tất cả, cho n�n ta phải tu tập t�m từ bi, v� muốn lợi �ch cho tất cả ch�ng sinh, v� v� muốn được v� lượng ph�p l�nh thanh tịnh.�

Nếu c� người n�i: �L�a t�m từ bi vẫn c� thể được ph�p l�nh.� Đ�y l� điều phi l�. L�ng từ bi c� thể đoạn trừ ph�p bất thiện, l�m cho ch�ng sinh l�a khổ được vui, hủy diệt c�i dục. L�ng từ nếu duy�n với c�i dục, th� gọi l� l�ng từ của c�i dục.

Thiện nam tử! Người n�o c� thể tu tập t�m từ, người ấy sẽ được v� lượng c�ng đức. L�c tu t�m từ, nếu c� thể trước ti�n đem sự an vui đến cho kẻ o�n th�, đ�y gọi l� tu tập t�m từ.

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh c� thể chia l�m ba loại: (1) kẻ o�n th�, (2) người th�n th�ch, (3) người kh�ng th�n kh�ng th�. Ba loại như vậy gọi l� cảnh duy�n của t�m từ. Người tu tập t�m từ, trước ti�n n�n bắt đầu từ những người th�n th�ch, muốn l�m cho họ thọ hưởng sự an lạc, sau khi th�nh tựu điều n�y, kế đ� mới đến kẻ o�n th�.

Thiện nam tử! Sự sinh khởi của t�m từ, c� khi nh�n tr� giới m� ph�t sanh, c� khi nh�n bố th� m� ph�t sanh. Nếu như c� thể qu�n s�t kẻ o�n th� như đứa con của m�nh, đ�y gọi l� chứng được t�m từ.

Thiện nam tử! T�m từ chỉ c� thể đo�i ho�i, m� kh�ng thể cứu khổ. T�m bi th� kh�ng thế, vừa đo�i ho�i vừa cứu khổ.

Thiện nam tử! Nếu người n�o c� thể qu�n s�t việc l�nh, d� nhỏ mảy may, của kẻ o�n th�, kh�ng thấy việc �c của họ, n�n biết người ấy đang tu tập t�m từ. Giả như c� người, kẻ o�n th� mắc phải bệnh khổ, m� c� thể đến thăm hỏi, chăm s�c, cung cấp những vật cần d�ng, n�n biết người đ� kh�o tu tập t�m từ.

Thiện nam tử! Nếu c� thể tu h�nh nhẫn nhục, n�n biết đ� l� nh�n duy�n tu t�m từ. T�m từ l� nh�n duy�n của tất cả mọi sự an lạc. Người n�o c� thể tu tập t�m từ, n�n biết người đ� c� thể diệt trừ tất cả nh�n duy�n của sự ki�u mạn, c� thể thực h�nh bố th�, tr� giới, nhẫn nhục, tinh tiến, thiền định, tr� huệ, như ph�p tu h�nh.

Nếu c� người tu định, n�n biết người ấy đang tu tập phước đức của Phạm thi�n, v� được th�n Phạm thi�n, n�n được gọi l� phước đức Phạm thi�n. Nếu c� người qu�n s�t tội lỗi của sinh tử, c�ng đức của Niết b�n, th� d� b�n ch�n người ấy c� dẫm phẩn uế, cũng phải n�n đội đầu cung k�nh. Người ấy c� thể nhẫn được những việc kh� nhẫn, l�m được những việc kh� l�m, c� thể tu tứ thiền, tứ kh�ng định, c�ng ph�p b�t giải tho�t.

Lại n�n nghĩ như vầy: �Tất cả ch�ng sinh tạo �c nghiệp th�n khẩu �, trong đời vị lai sẽ thọ quả b�o khổ, ta nguyện nhận chịu tất cả. C�n nếu ta c� tạo được quả b�o l�nh n�o, nguyện cho tất cả ch�ng sinh sẽ được c�ng ta hưởng thọ.� L�ng từ bi đ�, nếu cảnh duy�n rộng lớn, th� sẽ rộng lớn, c�n nếu cảnh duy�n nhỏ hẹp, th� sẽ nhỏ hẹp. Từ bi c� ba loại: thượng, trung, hạ. Lại c� ba loại: (1) duy�n với người th�n, (2) duy�n với kẻ th�, (3) duy�n với người kh�ng th�n kh�ng th�. Lại c� ba loại: (1) duy�n với t�m tham, (2) duy�n với ch�ng hữu t�nh, (3) duy�n với ch�ng v� t�nh. Những cảnh duy�n như thế, đều gọi l� tam muội. C�c t�m bi, hỷ, xả, cũng giống như vậy.

Thiện nam tử! C� thiền định m� kh�ng phải Ba la mật, c� Ba la mật m� kh�ng phải thiền định, c� thiền định vừa l� Ba la mật, c� vừa kh�ng phải thiền định vừa kh�ng phải Ba la mật.

Thiền định kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như thiền định của thế tục, Thanh văn, Duy�n gi�c; Ba la mật kh�ng phải thiền định, chẳng hạn như bố th�, tr� giới, nhẫn nhục, tinh tiến; thiền định vừa l� Ba la mật, chẳng hạn như Kim cương tam muội; vừa kh�ng phải thiền định vừa kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như c�c thiện ph�p ph�t sinh từ văn, tư của tất cả ch�ng sinh, c�ng Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập thiền định thanh tịnh, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập thiền định thanh tịnh, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Hai Mươi T�m

B�t Nh� Ba La Mật

Thiện Sinh bạch Phật: �Bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t tu B�t nh� Ba la mật thanh tịnh như thế n�o?�

Thiện nam tử! Nếu c� Bồ t�t tr� giới, tinh tiến, đa văn, ch�nh niệm, tu hạnh nhẫn nhục, thương x�t ch�ng sinh, t�m thường hổ thẹn, xa l�a sự đố kỵ, ch�n thực biết r� c�c phương tiện l�nh, v� ch�ng sinh chịu khổ m� kh�ng hối tiếc, tho�t lui, ưa l�m việc bố th�, c� thể điều phục ch�ng sinh, kh�o biết chỗ phạm tội l� nặng hay nhẹ, si�ng năng khuy�n nhắc ch�ng sinh l�m việc phước thiện, biết chữ biết nghĩa, t�m kh�ng ki�u mạn, gần gũi bạn l�nh, c� thể l�m lợi �ch cho m�nh v� người; cung k�nh Tam Bảo, sư trưởng, h�a thượng, c�c bậc trưởng l�o đức hạnh, đối với th�n tu tập Bồ đề, kh�ng khởi t�m khinh rẻ, c� thể qu�n s�t c�ng đức th�m diệu của Bồ đề; biết r� tướng thiện �c, biết tất cả thanh luận [34] của thế gian v� xuất thế gian, biết r� nh�n quả, biết phương tiện đầu ti�n v� căn bản, n�n biết người ấy c� thể được tr� tuệ.

Tr� tuệ c� ba loại: (1) từ văn ph�t sinh, (2) từ tư ph�t sinh, (3) từ tu ph�t sinh. Từ văn tự m� hiểu nghĩa, gọi l� từ văn ph�t sinh; từ sự suy ngẫm m� hiểu nghĩa, gọi l� từ tư ph�t sinh; từ sự tu tập m� hiểu nghĩa, gọi l� từ tu ph�t sinh.

C� thể đọc tụng mười hai phần gi�o của Như Lai, ph� trừ lưới nghi, đọc tụng tất cả thế luận, thế sự, kh�o l�o ph�n biệt nẽo t� nẽo ch�nh, đ�y gọi l� tr� tuệ.

C� thể ph�n biệt mười hai phần gi�o, nh�n quả, chữ nghĩa của ấm, nhập, giới, v.v..., tướng của tỳ b� x� na, xa ma tha, thiện, �c, v� k� v� tứ đi�n đảo, kiến đạo, tu đạo, c� thể kh�o l�o ph�n biệt những sự việc như vậy, gọi l� tr� tuệ.

Thiện nam tử! Người tr� muốn chứng đắc thập lực, tứ v� sở �y, đại bi, tam niệm xứ, phải thường gần gũi Đức Phật v� đệ tử của Ng�i. Trong đời kh�ng c� Phật ph�p, thường theo ngoại đạo xuất gia tu học, tuy theo t� đạo, thường cầu Ch�nh ph�p; thường tu tập từ, bi, hỷ, xả v� ph�p ngũ th�ng. Sau khi chứng được ngũ th�ng, qu�n s�t bất tịnh v� sự v� thường; c� thể n�i r� tội lỗi của ph�p hữu vi. V� ch�nh ngữ, dạy chư ch�ng sinh học tập thanh luận. C� thể l�m cho ch�ng sinh xa l�a bệnh khổ của th�n t�m, ưa đem việc đời dạy dỗ người kh�c; th�nh tựu sự nghiệp kh�ng ai hơn được, chẳng hạn, ch� thuật, c�c loại thuốc thang, kh�o l�m ra tiền của, biết c�ch giữ g�n, ti�u d�ng đ�ng chỗ, như ph�p bố th�. Tuy hiểu biết tất cả, kh�ng sinh l�ng ki�u mạn, được c�ng đức lớn, vẫn kh�ng tự m�n; c� thể dạy dỗ ch�ng sinh ch�nh t�n, bố th�, tr� giới, đa văn, tr� tuệ. Biết r� phương tiện l� thiện, �c hoặc v� k�, kh�o biết nh�n duy�n học h�nh thứ lớp; biết r� đạo Bồ đề v� sự trang nghi�m Bồ đề; biết r� căn cơ thượng, trung, hạ của ch�ng sinh. Biết thanh luận thế gian, t�m kh�ng đắm nhiễm; biết r� ch�ng sinh, t�y căn cơ m� điều phục; biết r� thế gian hữu t�nh v� v� t�nh, biết từ đ�u đầy đủ s�u Ba la mật.

Thiện nam tử! C� tr� tuệ kh�ng phải Ba la mật, c� Ba la mật kh�ng phải tr� tuệ, c� tr� tuệ vừa l� Ba la mật, c� vừa kh�ng phải tr� tuệ vừa kh�ng phải Ba la mật.

Tr� tuệ kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn tất cả tr� tuệ của thế gian, tr� tuệ của Thanh văn, Duy�n gi�c. Ba la mật kh�ng phải tr� tuệ, kh�ng c� nghĩa n�y. Tr� tuệ vừa l� Ba la mật, tức l� tất cả s�u Ba la mật. Vừa kh�ng phải tr� tuệ vừa kh�ng phải Ba la mật, chẳng hạn như sự bố th�, tr� giới, tinh tiến của h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thiện nam tử! Nếu c� người si�ng năng tu tập s�u Ba la mật, th� đ� l� người c�ng dường s�u phương, c� thể tăng trưởng t�i sản v� thọ mạng.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập tr� tuệ thanh tịnh, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập tr� tuệ thanh tịnh, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

L�c n�i ph�p ấy, một ng�n vị ưu b� tắc, trưởng giả Thiện Sinh, v.v..., ph�t t�m A nậu đa la tam miệu tam bồ đề. Sau khi ph�t t�m, từ chỗ ngồi đứng dậy, k�nh lễ Đức Phật, rồi trở về bổn xứ.

Ch� Th�ch�

[17] Ba ph�p, tức l� tham s�n si; ba thời, tức l� qu� khứ, hiện tại, vị lai; ba loại ch�ng sinh, tức l� thiện, �c, kh�ng thiện kh�ng �c.

[18] Hai thời, tức l� l�c Đức Phật ra đời, v� l�c Duy�n gi�c ra đời.

[19] Bốn tr� v� ngại, tức l� ph�p v� ngại, từ v� ngại, nghĩa v� ngại v� nhạo thuyết v� ngại.

[20] Năm tr� tam muội, tức l� do tu tập ngũ đ�nh t�m qu�n tr� m� đắc tam muội. Ba loại ph�p m�n, tức l� chỉ, qu�n v� thiền na. Bảy tr�, tức l� thất gi�c phần.

[21] Nghĩa l� đem ph�p hữu lậu (t�i sản thế gian) đổi lấy ph�p v� lậu (ph�p th�n).

[22] T�y hỷ, phụ gi�p v� vui mừng.

[23] Bốn l�ng tin kh�ng hoại: nghĩa l� l�ng tin đối với Phật, ph�p, tăng v� giới kh�ng c�n bị dao động, ph� hoại.

[24] Th�ng trắng, tức l� từ ng�y mồng một đến ng�y mười lăm �m lịch, th�ng đen tức l� nửa th�ng c�n lại.

�� Trai, nghĩa l� kh�ng ăn qu� ngọ, chứ kh�ng phải l� ăn chay � kh�ng ăn mặn - theo quan niệm th�ng thường!

[25] (1) V� t�c quả: đ�y l� l�c thọ giới ph�t sinh v� t�c giới thể; (2) b�o quả: thọ tr� ngũ giới đều sẽ c� được quả b�o, (3) dư quả: thọ tr� ngũ giới, ngoại trừ quả ch�nh b�o, c�n được th�m quả y b�o; (4) t�c quả: ph�t t�m thọ tr� ngũ giới, tất cả mọi sự việc đều do quả b�o chi�u cảm m� được sở cầu như �; (5) giải tho�t quả: mục đ�ch ch�nh của sự tu tập ngũ giới l� sẽ th�nh tựu được quả giải tho�t.

[26] Ba sự kh�ng bền chắc, tức l� th�n, t�i v� thọ mệnh.

[27] T�c sắc, v� t�c sắc (c�n gọi l� biểu sắc, v� biểu sắc; biểu nghiệp, v� biểu nghiệp; t�c nghiệp, v� t�c nghiệp): nghiệp biểu lộ ra b�n ngo�i l�m cho người kh�c biết, gọi l� biểu nghiệp, c�n nghiệp kh�ng thể biểu lộ cho người kh�c biết gọi l� v� biểu nghiệp. Chẳng hạn h�nh động, lời n�i biểu lộ h�nh vi của m�nh, gọi l� biểu nghiệp, c�n như, tuy người kh�c kh�ng thấy, nhưng do biểu nghiệp của th�n miệng dẫn khởi, m� c� đầy đủ c�ng năng ngăn trở việc thiện hoặc việc �c, th� gọi l� v� biểu nghiệp.�

[28] Bốn ph�p: Người ở ch�u Uất Đan Việt nhờ tu nhiều phước đức đời trước, tuy hiện đời kh�ng biết tu thập thiện, nhưng tự nhi�n c� được bốn ph�p kh�ng s�t hại, kh�ng trộm cắp, kh�ng t� d�m v� kh�ng n�i dối.

[29] Năm ph�p: Người ở địa ngục v� qu� khổ, kh�ng c� th� giờ để tạo �c, do đ� cứ l� m� x�t th� kh�ng c� năm ph�p: s�t sanh, trộm cắp, t� d�m, n�i dối v� tham lam.

[30] T�c, v� t�c, tức l� biểu nghiệp, v� biểu nghiệp đ� n�i ở tr�n.

[31] Thời gian đầy đủ (chẳng hạn phải đủ hai mươi tuổi), điều kiện đầy đủ (chẳng hạn như phải c� đủ ba y, b�nh b�t, ...).

[32] Ngũ căn, ngũ trần.

[33] Tức l� ngũ đ�nh t�m qu�n.

[34] Thanh luận, c�n gọi l� thanh minh, tức l� ngữ ng�n, văn tự.

�

� �

�