Ưu B� Tắc Giới Kinh 1

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

S�́ 1488

Ưu B� Tắc Giới Kinh

(Tại Gia Bồ T�t Giới Kinh)

優婆塞戒經

Tam Tạng Ph�p Sư Đ�m V� Sấm dịch Phạn H�n

Th�ch Tịnh Nghi�m dịch H�n Việt

-o0o-

PH�̀N 1

Giới Thiệu Kinh Ưu B� Tắc Giới

Phẩm Một:Tập Hội

Phẩm Hai: Ph�t T�m Bồ Đề

Phẩm Ba:T�m Đại Bi

Ph�̉m Bốn: Giải Tho�t

Phẩm Năm: Ba Loại Bồ Đề

Phẩm S�u:Tu Tập Nghiệp Ba Mươi Hai Tướng

Phẩm Bảy: Ph�t Nguyện

Phẩm T�m: Bồ T�t Giả Danh Bồ T�t Thực Nghĩa

Phẩm Ch�n: T�m Ki�n Cố Của Bồ T�t Thực Nghĩa

Phẩm Mười: Lợi M�nh Lợi Người

Phẩm Mười Một: Trang Nghi�m M�nh v� Người

Phẩm Mười Hai: Trang Nghi�m Phước Đức Tr� Tuệ

Phẩm Mười Ba: Th�u Phục Đệ Tử

Phẩm Mười Bốn: Thọ Giới

PH�̀N 2

Phẩm Mười Lăm: Tịnh Giới

Phẩm Mười S�u: Trừ �c

Phẩm Mười Bảy: C�ng Dường Tam Bảo

Phẩm Mười T�m: S�u Ba La Mật

Ph�̉m Mười Ch�n: Bố Th� Ba La Mật

Phẩm Hai Mươi: Thanh Tịnh Tam Quy Y

Phẩm Hai Mươi Mốt: B�t Quan Trai Giới

Phẩm Hai Mươi Hai: Ngũ Giới

Phẩm Hai Mươi Ba: Thi La Ba La Mật

Phẩm Hai Mươi Bốn: Nghiệp

Phẩm Hai Mươi Lăm: Nhẫn Nhục Ba La Mật

Phẩm Hai Mươi S�u: Tinh Tiến Ba La Mật

Phẩm Hai Mươi Bảy: Thiền Ba La Mật

Phẩm Hai Mươi T�m: B�t Nh� Ba La Mật

�

PH�̀N 1

Giới Thiệu Kinh Ưu B� Tắc Giới

Trong lịch sử truy�̀n giáo của �́n Đ�̣ và Trung Hoa, vai trò của người cư sĩ lu�n lu�n ở địa vị thứ y�́u. Tương truy�̉n, sự hưng khởi của Ph�̣t giáo Đại thừa ở �́n Đ�̣, là do sự b�́t mãn của cư sĩ tại gia đ�́i với n�́p sinh hoạt bảo thủ của Tăng đoàn Thanh văn thời b�́y giờ. Như chúng ta th�́y, trong nhi�̀u kinh đi�̉n Đại thừa vào thời sơ kỳ, các nh�n v�̣t chính đ�̀u là cư sĩ tại gia, như kinh Duy Ma C�̣t, kinh Thắng Man, v.v... Đi�̀u này chứng tỏ có sự qu�̣t khởi của hàng cư sĩ tại gia trong lịch sử truy�̀n bá của Đạo Ph�̣t.

Khi Đạo Ph�̣t truy�̀n sang Trung Hoa, Ph�̣t giáo lại y cựu là Ph�̣t giáo của hàng ngũ xu�́t gia, còn vai trò của cư sĩ lại trở lui vào địa vị r�́t là thứ y�́u. Hơn nữa, trong lịch sử hoằng truy�̀n giới lu�̣t ở nước Tàu, giới lu�̣t của hàng cư sĩ r�́t ít có người quan t�m đ�́n. Ph�̣t giáo nước Tàu tuy tự hào là Đại thừa, nhưng tinh th�̀n Đại thừa kh�ng được phát huy đúng mức. Ngài Thái Hư Đại sư, m�̣t b�̣c cao tăng hi�̣n đại của Trung Hoa, vào khoảng th�̣p ni�n 1930, có đến thăm viếng các qu�́c gia Ph�̣t giáo Nam truy�̀n, sau khi trở lại Đại lục, ngài đã than rằng: "Nước Tàu tuy mang danh là Đại thừa, nhưng tinh th�̀n lại thực sự là Ti�̉u thừa; còn các nước Nam truy�̀n, tuy mang danh là Ti�̉u thừa, nhưng tinh th�̀n lại thực sự là Đại thừa." Tại sao nói như v�̣y? Bởi ngài th�́y các nhà sư Trung Hoa, có m�̣t tinh th�̀n g�̀n như ti�u cực, kh�ng chịu tham gia vào các hoạt đ�̣ng phước lợi cho xã h�̣i nh�n qu�̀n, mà chỉ h�̀u như tránh né qu�̀n chúng, lo tu cho chóng, h�̀u mau mau ra khỏi sinh tử lu�n h�̀i, vãng sanh Tịnh đ�̣. Kh�ng chỉ những người tu Tịnh đ�̣ có thái đ�̣ như th�́, mà ngay cả các người tu Thi�̀n hay các t�ng phái khác cũng đ�̀u như th�́. Đi�̀u này là m�̣t sự l�̣ch lạc tr�̀m trọng của tinh th�̀n B�̀ tát đạo.

Trước đời Đường Vũ T�ng, các trào lưu tư tưởng Đại thừa r�́t ph�̉ c�̣p trong nh�n gian. Các đại tự vi�̣n do các cao tăng trụ trì thường tọa lạc trong các thành ph�́ lớn, thành thử, Ph�̣t giáo v�̃n còn giữ được m�́i li�n h�̣ m�̣t thi�́t với qu�̀n chúng. Khi Đường Vũ T�ng phá di�̣t Ph�̣t giáo vào năm 845, h�̀u h�́t những tự vi�̣n tại các đ� thị đ�̀u bị phá hủy, kinh đi�̉n bị thi�u đ�́t, tăng ni bị bắt hoàn tục. Nói chung, các t�ng phái đ�̀u bị thi�̣t hại nặng n�̀, trừ Thi�̀n t�ng. Lý do là vì các tu vi�̣n Thi�̀n t�ng ph�̀n lớn đ�̀u ở ch�́n th�m sơn cùng c�́c, thành thử tránh được sự dòm ngó của tri�̀u đình. Do đó, từ đời Ngũ Đại v�̀ sau, nh�́t là trong đời Tri�̣u T�́ng, sau khi có m�̣t vị hoàng đ�́ ra sắc l�̣nh khuy�́n cáo các vị xu�́t gia n�n �̉n trú tại sơn l�m tu hành, thì ph�̀n lớn các chùa chi�̀n đ�̀u được x�y c�́t nơi th�m sơn hẻo lánh. Trong các đ� thị, chỉ còn lại những ng�i chùa của các th�̀y chuy�n đi cúng đám (Tàu gọi là ứng phó tăng). Tinh th�̀n xa lánh tr�̀n th�́ của người xu�́t gia trở thành m�̣t phong khí r�́t thịnh hành thời b�́y giờ. Thịnh hành đ�́n n�̃i, những kẻ xu�́t gia trú ngụ nơi đ�� thị đ�̀u bị ch�m bi�́m mỉa mai. Ngạn ngữ Tàu có c�u:

Ninh tọa th�m sơn cơ ngạ tử,
B�́t tác nh�n gian ứng phó tăng.

Nghĩa là chẳng thà ng�̀i chịu ch�́t trong núi s�u, chứ kh�ng chịu làm �ng th�̀y cúng nơi ch�́n nh�n gian. Hàm ý của hai c�u tr�n r�́t phong phú, và có th�̉ giải thích nhi�̀u cách, th�́ nhưng, tựu trung, ý nghĩa chính v�̃n là mu�́n nói rằng những người tu hành ch�n chánh phải là những kẻ xa lánh tr�̀n tục, và hơn nữa, n�́u như chúng ta nh�̣n xét kỹ, sẽ th�́y rằng quan ni�̣m tu hành thời b�́y giờ đã lưu l�̣ những tư tưởng y�́m th�́ ti�u cực của Ti�̉u thừa. Từ đó trở đi, sự quan h�̣ giữa người xu�́t gia và qu�̀n chúng càng ngày càng trở n�n phai nhạt. Mọi người bắt đ�̀u có cái nhìn l�̣ch lạc v�̀ Ph�̣t giáo, cho rằng những người xu�́t gia là những kẻ b�́t hi�́u, chán đời, v� trách nhi�̣m đ�́i với xã h�̣i; th�̣m chí, còn mi�̣t thị những kẻ xu�́t gia là s�u mọt, là ký sinh trùng của xã h�̣i. Những quan ni�̣m l�̣ch lạc v�̀ Ph�̣t giáo như v�̣y, v�̃n còn t�̀n tại cho đ�́n ngày h�m nay.

Còn v�̀ ph�̀n những người xu�́t gia, vì quá tha thi�́t với t�m trạng mong c�̀u giải quy�́t v�́n đ�̀ sinh tử đại sự, cho n�n cũng ít có người quan t�m đ�́n v�́n hoằng dương Ph�̣t pháp, hoặc phát tri�̉n tinh th�̀n ch�n thực của Đại thừa. Sự di�̃n giảng kinh đi�̉n trở thành kh� cứng, hoặc chỉ chú trọng đ�́n ph�̀n đàm huy�̀n thuy�́t di�̣u, hoặc chỉ thu�̀n là sự những giải thích danh tướng. Những b�̣ kinh được ưa chu�̣ng nh�́t trong thời b�́y giờ là Hoa Nghi�m, Thủ Lăng Nghi�m, Pháp Hoa, Duy Ma C�̣t, v.v... Th�́ nhưng, các nh�n v�̣t ti�u bi�̉u như Đ�̀ng tử Thi�̣n Tài trong kinh Hoa Nghi�m, Long Nữ trong kinh Pháp Hoa, Trưởng giả Duy Ma C�̣t trong kinh Duy Ma C�̣t, đ�̀u bị n�ng cao đ�́n chín t�̀ng m�y, đ�̀u trở thành các vị B�̀ tát b�́t khả tư nghì, kh�ng còn quan h�̣ gì đ�́n hi�̣n thực nh�n gian nữa. Những ước mơ, nguy�̣n vọng, khắc khoải được gửi gắm trong những lời nghi v�́n thi�́t tha n�̀ng nhi�̣t của Đ�̀ng tử Thi�̣n Tài: "Th�́ nào đ�̉ tu B�̀ tát hạnh, hành B�̀ tát đạo", đã bi�́n thành những cụm m�y trắng b�̣ch tr�i lững lờ vào những nẽo hoang vu. Ý nghĩa của hai chữ Đại thừa thực sự đã bi�́n thành r�̃ng tu�́ch.

�� Còn n�́u bàn v�̀ phương di�̣n giới lu�̣t của B�̀ tát tại gia cũng như xu�́t gia, thì thịnh hành nh�́t là b�̣ kinh B�̀ tát giới Phạm Võng. Th�́ nhưng, sự di�̃n giảng của b�̣ kinh này cũng bị kẹt vào những l�̃i l�̀m vừa mới n�u tr�n. N�́u chúng ta có cơ h�̣i đọc sách chú giải của những b�̣c c�̉ đức, sẽ th�́y ph�̀n lớn đ�̀u chỉ là những sự huy�̀n đàm v�̀ cảnh giới L� Xá Na, còn ph�̀n giải thích các đi�̀u giới thì lại hoàn toàn là sự ph�n tích danh tướng m�̣t cách máy móc, y như trong các b�̣ lu�̣t của Ti�̉u thừa. Thực sự mà nói, các đi�̀u giới trong các b�̣ Lu�̣t chỉ là những c�ng cụ cho người thọ giới dùng làm phương ti�̣n trong cu�̣c hành trình thực thi B�̀ tát đạo, mà tự chúng kh�ng phải là mục ti�u cứu cánh. Đ�́n như giới lu�̣t của B�̀ tát tại gia như b�̣ kinh Ưu Bà Tắc Giới, thì lại càng ít có người đ�̉ ý đ�́n. B�̣ kinh này, tuy đã được ngài Đàm V� S�́m dịch từ đời Lưu T�́ng (khoảng năm 420 AD), th�́ mà mãi đ�́n cu�́i đời nhà Thanh (khoảng năm 1900 AD) v�̃n kh�ng có m�̣t b�̣ chú giải nào cho b�̣ kinh này được ghi vào Đại tạng Trung Hoa. Đi�̀u này chứng tỏ b�̣ kinh này kh�ng được coi trọng trong lịch sử Ph�̣t giáo nước Tàu.

�� Theo truy�̀n th�́ng Ph�̣t giáo Trung Hoa, mọi người đ�̀u cho rằng b�̣ B�̀ tát giới Phạm Võng có th�̉ áp dụng chung cho hai hàng tại gia và xu�́t gia, kỳ thực, n�́u xét cho kỹ v�́n đ�̀ kh�ng phải hoàn toàn như v�̣y. Trước khi đi vào chi ti�́t của v�́n đ�̀ này, chúng ta sẽ nói sơ lược v�̀ sự hoằng truy�̀n của các b�̣ giới lu�̣t B�̀ tát trong lịch sử Ph�̣t giáo Trung Hoa. N�́u ki�̉m k� trong Đại tạng Ph�̣t giáo, �chúng ta sẽ th�́y, giới lu�̣t B�̀ tát có năm b�̣ chính:

�� (1) Phạm Võng B�̀ Tát Giới, giảng v�̀ mười giới trọng, b�́n mươi tám giới khinh, do ngài Cưu Ma La Th�̣p dịch vào đời Dao T�̀n (khoảng� năm 410AD). B�̣ này áp dụng chung cho hai hàng B�̀ tát tại gia và xu�́t gia.

�� (2) B�̀ Tát Thi�̣n Giới Kinh, giảng v�̀ tám giới trọng, b�́n mươi tám giới khinh, do ngài C�̀u Na Bạt Ma dịch vào đời Lưu T�́ng. B�̣ này chỉ áp dụng cho hàng B�̀ tát xu�́t gia.

�� (3) Du Già B�̀ Tát Giới, giảng v�̀ b�́n giới trọng, b�́n mươi ba giới khinh, do ngài Huy�̀n Tráng dịch vào đời Đường. B�̣ này áp dụng chung cho hai hàng B�̀ tát tại gia và xu�́t gia.

(4) Địa Trì B�̀ Tát Giới, giảng v�̀ b�́n giới trọng, b�́n mươi m�́t giới khinh, do ngài Đàm V� S�́m dịch vào đời Lưu T�́ng. B�̣ này áp dụng chung cho hai hàng B�̀ tát tại gia và xu�́t gia.

Hai b�̣ (3) và (4) là hai bản dịch khác nhau của cùng m�̣t bản ti�́ng Phạn. V�̀ phương di�̣n văn chương, thì bản của ngài Huy�̀n Tráng có ph�̀n đặc sắc, th�́ nhưng, v�̀ phương di�̣n bình dị, d�̃ hi�̉u, thì b�̣ của ngài Đàm V� S�́m có ph�̀n tr�̣i hơn.

�� (5) Ưu Bà Tắc Giới Kinh, giảng v�̀ sáu giới trọng, hai mươi tám giới khinh, cũng do ngài Đàm V� S�́m dịch vào đời Lưu T�́ng. B�̣ này chỉ áp dụng cho hàng B�̀ tát tại gia.

�� Theo truy�̀n thuy�́t, b�̣ Phạm Võng là b�̣ kinh cu�́i cùng mà ngài Cưu Ma La Th�̣p phi�n dịch, và cũng theo truy�̀n thuy�́t, thì sau khi phi�n dịch b�̣ kinh này, ngài đã truy�̀n thọ giới B�̀ tát cho hơn ba trăm người tại Ti�u Dao Vi�n.� N�́u đúng như truy�̀n thuy�́t đã nói, thì ngài La Th�̣p là người đ�̀u ti�n hoằng truy�̀n Đại thừa B�̀ tát giới ở Trung Hoa, th�́ nhưng lại có người cho rằng ngài Đàm V� S�́m mới đích thực là người đ�̀u ti�n Đại thừa giới lu�̣t ở Trung qu�́c. C�ng bình mà nói, n�́u ngài Đàm V� S�́m kh�ng phải là người đ�̀u ti�n, thì ít ra ngài cũng là m�̣t đại c�ng th�̀n trong lịch sử hoằng truy�̀n Đại thừa giới lu�̣t ở nước Tàu. Như chúng ta th�́y, các b�̣ kinh Đại thừa mà ngài phi�n dịch, nh�́t là b�̣ kinh Đại Bát Ni�́t Bàn, đã có c�ng lao trong vi�̣c thi�́t l�̣p n�̀n móng cho tư tưởng Đại thừa ở nước Tàu. Sau này, ngài Trí Khải Đại sư, t�̉ thứ ba của t�ng Thi�n Thai, đã đưa b�̣ kinh này l�n ngang hàng với b�̣ kinh Pháp Hoa là b�̣ kinh chủ y�́u của t�ng Thi�n Thai.

�� Trở lại v�́n đ�̀ mà chúng ta mu�́n tìm hi�̉u là địa vị của kinh Ưu Bà Tắc giới. Như tr�n đã nói sơ qua, su�́t hơn m�̣t ngàn năm, b�̣ kinh này kh�ng có m�̣t địa vị nào đáng k�̉ trong các b�̣ kinh được chú giải ở Trung Qu�́c, mãi cho đ�́n đầu th�́ kỷ hai mươi, vào đời D�n Qu�́c, mới có ngài Thái Hư Đại sư, m�̣t b�̣c cao tăng hi�̣n đại, m�̣t người có nguy�̣n vọng ch�́n hưng Ph�̣t giáo Đại thừa, thực sự hoằng dương. Ph�̣t giáo Trung Qu�́c thời b�́y giờ có th�̉ nói là đã hoàn toàn thoát ly với xã h�̣i hi�̣n thực. Tuy cũng có các b�̣c cao tăng như ngài �́n Quang Đại sư, ngài Hoằng Nh�́t Đại sư, v.v... đang cực lực hoằng dương Ph�̣t pháp, th�́ nhưng những n�̃ lực của các ngài cũng chỉ là những sự vá víu tạm thời, chứ kh�ng th�̉ nào là sự chỉnh đ�́n toàn b�̣ cục di�̣n của Ph�̣t giáo. Đ�́n ngài Thái Hư Đại sư, v� mu�́n cứu vãn Ph�̣t giáo, bằng cách đưa Ph�̣t giáo trở lại nh�n gian, kh�ng th�̉ đ�̉ cho qu�̀n chúng ti�́p tục hi�̉u l�̀m là đạo Ph�̣t cũng gi�́ng như các ngoại đạo thờ th�̀n thờ quỷ khác, ngài b�n chủ trương Nh�n sinh Ph�̣t giáo, nghĩa là Ph�̣t giáo l�́y nh�n sinh làm căn bản, chứ kh�ng mơ m�̣ng vi�̃n v�ng trong những huy�̃n tưởng cao vời, xa lìa đời s�́ng hi�̣n thực của qu�̀n chúng.

�� Trong bài giảng v�̀ b�̣ kinh này, Th�i Hư Đại sư tóm lược quan đi�̉m của ngài, mà chúng ta có th�̉ ph�n làm ba đoạn chính, như sau:

I. Sự quan h�̣ giữa Ph�̣t giáo và nh�n sinh:

�� a. Th�n người khó được, Ph�̣t pháp khó nghe: Thực sự mà nói, Đức Ph�̣t thuy�́t pháp, kh�ng phải chỉ vì loài người tr�n địa c�̀u này, mà là vì t�́t cả chúng sanh. Cho n�n trong kinh có nói: �Vì t�́t cả chúng sanh trong cùng t�̣n hư kh�ng v� bi�n th�́ giới mà thuy�́t pháp.� Hi�̣n nay Ph�̣t pháp được lưu truy�̀n tr�n th�́ giới này là do Đức Ph�̣t Thích Ca, b�̣c thị hi�̣n thành Ph�̣t trong nh�n gian, giảng nói. Tuy cũng chỉ là m�̣t loại chúng sinh, th�́ nhưng loài người lại có những ý nghĩa thù thắng. Đức Ph�̣t Thích Ca thị hi�̣n th�n người thuy�́t pháp, ph�̀n lớn là nhắm vào loài người mà nói. Đức Ph�̣t nói: "Th�n người khó được, Ph�̣t pháp khó nghe," là mu�́n xác định rằng sinh ra làm người kh�ng phải d�̃ dàng. N�́u dùng Ph�̣t pháp quan sát loài người, thì quả th�̣t loài người có nhi�̀u ưu đi�̉m. Th�́ nhưng, sinh được làm người chưa chắc được nghe Ph�̣t pháp. N�́u như kh�ng nghe được Ph�̣t pháp, sẽ kh�ng bi�́t được giá trị của nh�n sinh, và như th�́, cả m�̣t đời người sẽ trở thành lu�́ng u�̃ng. C�̀n phải nghe Ph�̣t pháp thì mới bi�́t được: sự tạo nghi�̣p sẽ đưa đ�́n quả báo, đời ày qua đời khác, n�́i ti�́p tương tục. Có nh�n có quả thì mới sanh được th�n người, th�́ nhưng th�n người lại là v� thường. N�́u như trong đời người, hoặc làm ác, hoặc làm thi�̣n, hoặc phát t�m c�̀u giải thoát, hoặc phát t�m B�̀ đ�̀, tức có th�̉ chuy�̉n sinh vào ác thú, thi�̣n thú, hoặc thành A la hán, Bích chi ph�̣t, nh�̃n đ�́n thành B�̀ tát hoặc thành Ph�̣t. Đ�y là do nghe được Ph�̣t pháp, mới bi�́t được ý nghĩa s�u r�̣ng của nh�n sinh, và do đ�y mới th�́y được quan h�̣ m�̣t thi�́t giữa Ph�̣t pháp và nh�n sinh.

�� b. Nh�n loại là chìa khóa của các sự t�̣i phúc, phàm thánh: Con người chỉ là m�̣t loại trong v� s�́ loại chúng sinh. Ph�̣t pháp thường chia chúng sinh làm mười loại, tức là tứ thánh, lục phàm. Tứ thánh là A la hán, Bích chi ph�̣t, B�̀ tát và Ph�̣t. B�́n b�̣c thánh này đã vượt thoát được lu�n h�̀i sanh tử, còn những chúng sanh đang ở trong lu�n h�̀i thì gọi là lục phàm, tức là trời, người, a tu la, ngạ quỷ, súc sanh và địa ngục. Trong lục phàm, chỉ có trời là cao hơn người, còn ở dưới người thì có b�́n loài: a tu la, ngạ quỷ, súc sanh, địa ngục, còn gọi là b�́n ác thú, tức là những chúng sanh đang thọ ác báo. A tu la, dịch là phi thi�n, loại này, người bình d�n thường gọi là th�̀n, có phước báo g�̀n như trời, nhưng kh�ng có uy đức như loài trời. Loại này tính tình hung hăng, ưa thích đ�́u tranh, thành thử thường hay thọ kh�̉. Dưới nữa là loài súc sanh, tức là loại chim mu�ng c�̀m thú, mà chúng ta thường gọi là đ�̣ng v�̣t. Đ�y là loại chúng sanh [duy nh�́t] mà loài người th�́y được. Ngoài ra còn những chúng sanh mà loài người kh�ng th�́y được, tức là chúng sanh ở cõi u minh, là hai loài ngạ quỷ và địa ngục. Hai loại chúng sanh này toàn là thọ kh�̉ báo. Nói chung, trong mười loại chúng sanh, người và trời đứng ở chính giữa. V�̀ phương di�̣n hưởng thọ phước báo loài trời tr�̣i hơn loài người, th�́ nhưng v�̀ phương di�̣n năng lực sáng tạo của th�n t�m, thì loài trời lại kém hẳn loài người. N�́u tạo nghi�̣p ác thì có th�̉ sẽ trong nhi�̀u đời nhi�̀u ki�́p thọ ác báo, còn n�́u tạo nghi�̣p thi�̣n, hoặc gặp được Tam bảo, nghe pháp, trì giới, v.v..., thì có th�̉ sẽ trong nhi�̀u đời nhi�̀u ki�́p hưởng thọ phước báo. Hơn nữa, từ địa vị phàm phu vượt l�n địa vị thánh nh�n, thì chỉ có loài người là có th�̉ làm được. Đi�̀u này trong nhi�̀u kinh lu�̣n khác đã nói rõ.

�� Từ dị sanh tánh [tức lục phàm] mà có th�̉ sanh khởi thánh đạo, thì chỉ có loài người mới có khả năng, còn các loài loài dị sinh khác kh�ng th�̉ làm được, do vì loài người có th�̉ tu t�̣p b�́ thí, trì giới, đa văn, v.v..., r�́t nhi�̀u c�ng đức, mà dù là loài trời cũng kh�ng th�̉ sánh bằng. Đ�y là c�ng năng thù thắng của nh�n loại, cho n�n gọi nh�n loại là chìa khóa mở vào b�́n đường thánh cùng năm đường phàm kia. Ý nghĩa như th�́ của nh�n sinh, chỉ có Ph�̣t giáo là phát huy đ�́n ch�̃ cùng cực. N�́u kh�ng có Ph�̣t pháp thì kh�ng th�̉ bi�́t được loài người có hy vọng si�u phàm nh�̣p thánh.

�� c. Giáng sinh nh�n gian thành Ph�̣t thuy�́t pháp: Ph�̣t pháp là do Đức Thích Ca M�u Ni nói ra, sau khi Ngài giáng sinh nh�n gian, chứng thành Ph�̣t quả. Đức Ph�̣t có ba th�n, là pháp tính th�n, thọ dụng th�n, và bi�́n hóa th�n. Pháp tính th�n và thọ dụng th�n của Ph�̣t bao trùm khắp mọi nơi, kh�ng có hình tướng đ�̉ có th�̉ th�́y được. Còn như bi�́n hóa th�n, thị hi�̣n tám tướng thành đạo [1] , tức là th�n của Đức Ph�̣t mà nh�n loại có th�̉ nhìn th�́y. Th�n này là do B�̀ tát t�́i h�̣u th�n, từ trời Đ�u xu�́t giáng sinh nh�n gian, xu�́t gia tu đạo, thành Ph�̣t thuy�́t pháp. Từ tám tướng thành Ph�̣t này mới có Ph�̣t pháp được lưu truy�̀n. Th�́ nhưng, Ph�̣t pháp kh�ng những lưu truy�̀n ở nh�n gian, mà còn lưu truy�̀n ở thi�n cung, long cung, v.v... Nh�n vì sự thị hi�̣n thành Ph�̣t, thuy�́t pháp đ�̣ sinh đ�̀u ở tại nh�n gian, do đó chúng ta th�́y được Ph�̣t pháp và nh�n gian có m�̣t quan h�̣ m�̣t thi�́t. Trưởng giả Bùi Hưu, khi vi�́t bài tựa cho kinh Vi�n Giác, đã có c�u: "Chư thi�n chánh lạc, tu la phương s�n, quỷ th�̀n tr�̀m u tù chi kh�̉, súc sinh hoài du�̣t dứu chi bi, kỳ năng chỉnh t�m lự, thú B�̀ đ�̀, duy nh�n đạo vi năng." Nghĩa là: loài trời chỉ lo hưởng lạc, tu la thì s�n h�̣n đ�́u tranh, quỷ th�̀n chìm trong cõi kh�̉ não t�́i tăm, súc sanh thì s�́ng trong n�̃i sợ hãi kinh hoàng. Còn như có th�̉ tu sửa th�n t�m, ti�́n bước tr�n con đường B�̀ đ�̀, thì chỉ có loài người là có khả năng. Cho n�n bi�́t rằng, Ph�̣t pháp tuy là vì t�́t cả chúng sanh, th�́ nhưng từ sự quan h�̣ thù thắng mà nói, thì loài người là ch�̃ Ph�̣t pháp có th�̉ nương c�̣y, còn Ph�̣t pháp lại là v�̣t c�̀n thi�́t nh�́t cho loài người. Cho n�n nh�n sinh đ�́i với Ph�̣t pháp, c�̀n phải nghi�n cứu th�́u tri�̣t, và y vào đó mà tu hành.

II. Địa vị của quy�̉n kinh này trong Ph�̣t pháp:

�� Sự lưu hành của Ph�̣t đi�̉n, đại khái có th�̉ chia làm ba tạng: kinh, lu�̣t, lu�̣n. Lại còn những trước tác của các b�̣c c�̉ đức được x�́p vào tạp tạng, thành thử t�̉ng c�̣ng có b�́n tạng. Quy�̉n kinh Ưu Bà Tắc Giới này thu�̣c v�̀ kinh tạng. Chữ kinh, ti�́ng Phạn là Tu đa la, tức là sự k�́t t�̣p t�́t cả những gì mà Đức Ph�̣t đã giảng nói, đ�̉ lưu truy�̀n tại th�́ gian. Quy�̉n kinh này có địa vị nào trong các kinh đi�̉n của Ph�̣t giáo? Ở đ�y chún ta sẽ l�̀n lượt ph�n tích.

�� a. Ngũ thừa c�̣ng pháp và Đại thừa b�́t c�̣ng pháp: Ph�̣t pháp có th�̉ chia làm ba loại: (i) Ngũ thừa c�̣ng pháp, tức là pháp chung cho người, trời, Thanh văn, Duy�n giác và B�̀ tát. Trong ngũ thừa c�̣ng pháp này, trời người là cơ sở cho Tam thừa xu�́t th�́ kia. (ii) Tam thừa c�̣ng pháp, tức là pháp chung cho sự thoát ly sinh tử lu�n h�̀i, tức là pháp Tứ đ�́ của Thanh văn, pháp Th�̣p nhị nh�n duy�n của Duy�n giác, và pháp Lục đ�̣ của B�̀ tát. (iii) Đại thừa b�́t c�̣ng pháp, tức là pháp phát t�m B�̀ đ�̀, quảng đ�̣ chúng sanh, tu học lục đ�̣ vạn hạnh đ�̉ thành Ph�̣t. Quy�̉n kinh này, trong ba loại tr�n, vì có t�n Ưu Bà Tắc Giới, n�n có th�̉ x�́p vào Ngũ thừa c�̣ng pháp; th�́ nhưng, vì giảng giải v�̀ phát B�̀ đ�̀ t�m, tu học lục đ�̣, quảng đ�̣ chúng sanh, cho n�n lại có th�̉ x�́p vào Đại thừa b�́t c�̣ng pháp. Chúng ta có th�̉ cho rằng quy�̉n kinh này, vừa là Ngũ thừa c�̣ng pháp, vừa là Đại thừa b�́t c�̣ng pháp. Bởi vì những kẻ thọ trì giới pháp của b�̣ kinh này, thì được gọi là B�̀ tát ưu bà tắc.

�� b. Trong ba ph�̀n cảnh, hành, quả, quy�̉n kinh này đặc bi�̣t chú trọng thực hành: Ph�̀n chủ y�́u của quy�̉n kinh này, trong ba ph�̀n cảnh, hành, quả, là thuy�́t minh v�̀ ph�̀n nào? Trong kinh đi�̉n của Ph�̣t giáo, nói r�̣ng v�̀ ph�̀n tính tướng của các pháp, thì được gọi là cảnh; nói r�̣ng v�̀ trì giới, tu hành lục đ�̣, thì gọi là hành; còn n�́u nói r�̣ng v�̀ ph�̀n phước trí trang nghi�m, c�ng đức của Ph�̣t, thì gọi là quả. Trong các kinh đi�̉n Ph�̣t giáo, hoặc có kinh chú trọng v�̀ cảnh, hoặc có kinh chú trọng v�̀ hành, hoặc chú trọng v�̀ quả, lại có kinh chú trọng đ�́n hai, hoặc cả ba ph�̀n. Quy�̉n kinh này chú trọng đ�́n sự thọ trì giới hạnh, do đó trong ba ph�̀n cảnh hành quả, có th�̉ nói quy�̉n kinh này chú trọng v�̀ hành.

�� c. L�́y giới ưu bà tắc làm trung t�m: Quy�̉n kinh này giảng giải v�̀ giới ưu bà tắc, cho n�n có th�̉ nói là l�́y giới ưu bà tắc làm trung t�m. Hai chữ ưu bà là dịch �m, dịch nghĩa là thanh tín, hoặc dịch là c�̣n sự, ho�̣c dịch là thi�̣n túc. Nói m�̣t cách t�̉ng quát, tức là những đ�̣ tử của Đức Ph�̣t, có lòng tin trong sạch, th�n c�̣n h�̣ trì Ph�̣t pháp. Chữ tắc, cũng là dịch �m, ý mu�́n chỉ nam tính. Quy�̉n kinh nảy được giảng giải là do m�̣t vị nam cư sĩ ch�́t v�́n, n�́u lu�̣n v�̀ tính ch�́t, cũng có th�̉ gọi là Ưu Bà Di Giới kinh; chữ di, là chỉ nữ tính. Bởi vì giới ưu bà tắc kh�ng ph�n bi�̣t đ�́i tượng là nam hay nữ. Quy�̉n kinh này nói v�̀ Ph�̣t pháp, quan h�̣ đ�́n t�́t cả pháp mà Đức Ph�̣t đã chứng đắc, th�́ nhưng lại dùng giới ưu bà tắc làm trung t�m đi�̉m, cho n�n phải dùng đ�y làm đ�̀u m�́i đ�̉ quán th�ng t�́t cả. Từ quan đi�̉m này mà nhìn, chúng ta có th�̉ nói:� từ ph�̉m Phát T�m B�̀ Đ�̀ cho đ�́n ph�̉m thọ Giới, là nói r�̣ng v�̀ sự thọ giới cho những kẻ có khả năng; từ ph�̉m Tịnh Giới cho đ�́n ph�̉m Bát Nhã Ba La M�̣t, là nói v�̀ sự tu hành của kẻ đã thọ giới ưu bà tắc. Cho n�n gọi là Ưu bà Tắc Giới Kinh.

�� L�́y B�̀ tát tại gia làm trung t�m: Kinh Ưu bà Tắc Giới, hay nh�́t n�n gọi là Kinh B�̀ tát tại gia. Chúng ta có th�̉ th�́y, như trong ph�̉m T�̣p H�̣i đã nói rõ: "Kẻ tại gia phát t�m B�̀ đ�̀, thù thắng hơn quả vị A la hán, Bích chi ph�̣t." Lại trong ph�̀n cu�́i của m�̃i ph�̉m đ�̀u có đoạn: "Kẻ tại gia phát t�m B�̀ đ�̀, v.v... đ�̀u khó khăn hơn kẻ xu�́t gia." Quy�̉n kinh này, tuy quán th�ng t�́t cả Ph�̣t pháp, th�́ nhưng, chung cu�̣c v�̃n l�́y B�̀ tát tại gia làm trung t�m đi�̉m. Trong kinh tán thán B�̀ tát tại gia phát t�m B�̀ đ�̀, thì từ cõi trời Tứ Thi�n Vương cho đ�́n cõi trời A Ca Ni Trá, đ�̀u hoan hỷ vui mừng, t�n trọng [kẻ phát t�m] như b�̣c th�̀y của trời người. Trong kinh lại có nói: "Kẻ xu�́t gia kh�ng phải lo vi�̣c sinh k�́, thọ dụng sự cúng dường của trời người, cho n�n đ�́i với pháp B�́ thí ba la m�̣t khó có th�̉ thành tựu vi�n mãn." Do đó, kinh này được B�̀ tát tại gia đặc bi�̣t t�n sùng.

III. Mục đích giảng giải b�̣ kinh này:

a. Vì mu�́n ki�́n l�̣p nh�n gian Đại thừa Ph�̣t giáo: Trong ph�̀n sự quan h�̣ giữa Ph�̣t pháp và nh�n sinh, chúng ta đã nói rõ giữa Ph�̣t giáo và nh�n sinh có m�̣t ý nghĩa th�m thi�́t. N�́u như xét kỹ ý chỉ ch�n chánh của Ph�̣t pháp, thì b�́t cứ sự chứng đắc, hay tuy�n dương giáo pháp nào, đ�̀u là Ph�̣t pháp Đại thừa. Cho n�n mu�́n hoằng dương Ph�̣t pháp, n�n dùng nh�n loại th�́ gian mà hoằng dương Đại thừa Ph�̣t pháp. Hơn nữa, chỉ có nh�n sinh là đang c�̀n Đại thừa Ph�̣t pháp nh�́t, cho n�n phải ki�́n l�̣p nh�n gian Đại thừa Ph�̣t giáo. Quy�̉n kinh này có th�̉ làm quy củ, m� phạm cho t�́t cả nam tử, nữ nh�n đ�̀y đủ thi�̣n căn, tu hành thành tựu đạo B�̀ tát tại gia. N�́u như mọi người y vào kinh này, phát t�m tu hành, lợi mình lợi người, thì nh�n gian Đại thừa Ph�̣t giáo sẽ do đ�y mà được ki�́n l�̣p, nh�n loại tr�n th�́ giới cũng nhờ sự lợi ích của Đại thừa Ph�̣t pháp, mà được hưởng hạnh phúc của sự hòa bình an lạc.

�� b. Vì mu�́n đ�̀ xướng sự tu hành thực ti�̉n: Trong các người học Ph�̣t, do sự n�̃ lực nghi�n cứu, hoặc có kẻ trở thành m�̣t học giả của m�̣t t�ng phái, hoặc có kẻ trở thành m�̣t bác học Ph�̣t giáo. Tuy đ�y cũng là sự ki�̣n mà Ph�̣t giáo đang c�̀n, th�́ nhưng t�ng chỉ của Ph�̣t pháp, xưa nay v�̃n là sự tu hành thành V� thượng giác, chứng thực th�́u tri�̣t tính tướng của các pháp, r�̀i từ đó khai thị tính tướng của các pháp, d�̃n đạo kẻ khác tu hành thực ti�̉n, hy vọng những kẻ khác cũng sẽ chứng thực th�́u tri�̣t tính tướng của các pháp mà thành V� thượng giác. Vì th�́ các pháp mà Đức Ph�̣t giảng nói đ�̀u là chú trọng đ�́n sự thực ti�̉n tu hành. Như trong ph�̉m T�̣p H�̣i đã giảng rõ: "Th�̉ tính của B�̀ tát kh�ng phải đã tự sẳn có, cũng kh�ng phải nương vào Đức Ph�̣t mới có, mà là do nh�n duy�n phải t�m tu hành mới có." Đ�y là đi�̉m nh�́n mạnh đ�́n sự thực hành r�́t đặc sắc của quy�̉n kinh này. H�m nay vì mu�́n đ�̀ xướng những người phát t�m học Ph�̣t n�n thực ti�̉n tu hành, cho n�n chọn quy�̉n kinh này đ�̉ giảng giải.

�� Từ căn bản giới học bắt đ�̀u tu l�n: B�̀ tát chia làm hai hạng, m�̣t là tại gia, hai là xu�́t gia. S�́ người xu�́t gia r�́t ít, còn s�́ người tại gia thì r�́t đ�ng. Quy�̉n kinh này là y vào kẻ tại gia mà phát huy sự c�̀n thi�́t của giới học, cho n�n đ�y là đi�̀u có th�̉ ph�̉ c�̣p đ�́n nh�n loại m�̣t các hay nh�́t. Th�́ nhưng trong tam học giới định tu�̣, trước ti�n n�n l�́y giới học làm căn bản đ�̉ tu t�̣p, nghĩa là do giới sinh định, y vào định phát tu�̣. Giới là căn bản của định tu�̣. Sau khi sinh định, thì giới sẽ tương ưng với định mà trở thành định c�̣ng giới; sau khi phát tu�̣, thì giới lại tương ưng với tu�̣ mà trở thành đạo c�̣ng giới. Giới có th�̉ sinh định, là do sau khi đ�̀y đủ giới hạnh, lý đắc t�m an, trong t�m thường sinh hoan hỷ an lạc, do an lạc mà t�m định, y vào định th�̉ nghi�̣m quan sát n�n phát sanh trí tu�̣, tức là v� l�̣u thánh trí. Do đó, tu học Ph�̣t pháp phải l�́y giới học làm căn bản mà tu l�n.

�� c. Vì mu�́n từ pháp lục đ�̣ ph�̉ th�ng mà tu t�̣p: Người Tàu có thói quen là mu�́n nhảy vượt, mà kh�ng mu�́n bị trói bu�̣c vào m�̣t trình tự nào h�́t, hơn nữa, lại ít quan t�m đ�́n sự thực hành bằng con đường ph�̉ th�ng bình dị. Những người học Ph�̣t ưa thích chọn m�̣t b�̣ kinh đ�̉ nghi�n cứu, hay chọn m�̣t t�ng phái nào đó đ�̉ tu t�̣p, r�̀i lại tự cho mình là cao hơn t�́t cả, đ�́i với các b�̣ kinh khác, hoặc các t�ng phái khác, thường sinh khởi sự tranh bi�̣n thị phi. Quy�̉n kinh này, trong ph�̉m Lục Ba La M�̣t, có giảng rõ là chúng ta n�n tu phá lục đ�̣, là phương pháp ph�̉ th�ng mà các vị B�̀ tát thường tu. Hơn nữa, lạc còn phá xích những quan ni�̣m sai l�̣ch khác, như có người cho rằng kh�ng nh�́t định có pháp lục đ�̣, hay cho rằng lục đ�̣ có th�̉ hợp thành tứ đ�̣, hoặc lục đ�̣ hợp thành nh�́t đ�̣, v.v... Đại khái mà nói, tr�n phương di�̣n đàm huy�̀n thuy�́t di�̣u, thì mọi sự mọi v�̣t đ�̀u có th�̉ vi�n dung, m�̣t tức là t�́t cả, t�́t cả tức là m�̣t, m�̣t đ�̣ có th�̉ th�́ng nhi�́p t�́t cả đ�̣, t�́t cả đ�̣ có th�̉ nhi�́p vào m�̣t đ�̣. Th�́ nhưng tr�n căn bản, trước ti�n phải thành l�̣p tướng đặc thù của m�̃i đ�̣, r�̀i sau đó mới có th�̉ th�̉ h�̣i cái lý tưởng tương nhi�́p tương dung. Th�́ n�n, phải từ phương di�̣n sáu đ�̣ mà tu t�̣p, thì mới có th�̉ ti�́n bước tr�n con đường r�̣ng rãi bằng phẳng, từ địa vị phàm phu, ti�́n qua các giai vị B�̀ tát mà thành Ph�̣t.

�� Ph�̀n tr�n chúng ta trình bày sơ lược v�̀ quan đi�̉m của ngài Thái Hư khi ngài giảng b�̣ kinh này tại Nam Kinh vào năm 1935. Từ những nh�̣n xét mà ngài đã đưa ra, chúng ta có th�̉ xác định được địa vị xứng đáng của b�̣ kinh này. Nh�́t là trong thời bu�̉i hi�̣n tại, khi mà th�́ lực của tăng đoàn càng lúc càng suy vi, và vai trò của người Ph�̣t tử tại gia càng lúc càng trở n�n trọng y�́u. Quy�̉n kinh này có th�̉ nói là c�̉m nang, là quy�̉n sách g�́i đ�̀u cho người tại gia phát t�m học t�̣p B�̀ tát đạo. B�́i cảnh của b�̣ kinh này r�́t bình dị, r�́t thực t�́, kh�ng phải như những b�̣ B�̀ tát giới khác. Chẳng hạn như b�̣ Phạm Võng B�̀ Tát Giới là do Đức L� Xá Na giảng cho các vị Đại B�̀ tát tr�n cõi trời A Ca Ni Trá, hoặc là b�̣ Du Già B�̀ Tát Giới là do B�̀ tát Di Lặc giảng cho ngài V� Trước tr�n cung trời Đ�u Su�́t, hoặc như b�̣ B�̀ Tát Thi�̣n Giới Kinh là do Đức Thích Ca giảng cho các vị Đại B�̀ tát tại Kỳ Vi�n Tinh Xá. Chỉ ri�ng b�̣ Ưu Bà Tắc giới này là Đức Ph�̣t giảng cho m�̣t vị cư sĩ tại gia, khi vị này bày tỏ thắc mắc v�̀ ý nghĩa của sự l�̃ lạy sáu phương theo phong tục Bà la m�n. Đ�́i tượng đã là người phàm, thì dĩ nhi�n con đường mà Đức Như Lai vạch ra cho sự tu hành B�̀ tát đạo cũng phải thực t�́, có th�̉ thực hi�̣n được. Đ�y kh�ng phải là cảnh giới của những kẻ si�u phàm, mà chỉ là cảnh giới của những kẻ bằng xương bằng thịt như chúng ta. Th�́ n�n, mu�́n tu B�̀ tát hạnh, học B�̀ tát đạo, chúng ta những kẻ học Ph�̣t sơ cơ, kh�ng c�̀n phải bước vào những cảnh giới m�nh m�ng huyền diệu của Đ�̀ng tử Thi�̣n Tài trong kinh Hoa Nghi�m, hoặc đòi hỏi phải có những năng lực si�u nhi�n như trưởng giả Duy Ma C�̣t trong kinh Duy Ma C�̣t, mà chỉ c�̀n chúng ta có m�̣t ý hướng, m�̣t lòng tin nhi�̣t thành đ�́i với Tam Bảo, m�̣t nghị lực vững chải, và đi�̀u quan trọng hơn h�́t là phải bi�́t rõ mục ti�u mà mình mu�́n tìm đ�́n. Lòng tin là bước đ�̀u quan trọng hơn h�́t trong vi�̣c học Ph�̣t. Kinh Hoa Nghi�m có c�u: �Tín vi đạo nguy�n c�ng đức m�̃u�, lòng tin là c�̣i ngu�̀n của đạo, là mẹ của t�́t cả c�ng đức. Lòng tin ở đ�y kh�ng phải như lòng tin mà ngoại đạo đã đ�̀ xướng, mà là như đã nói ở ph�̀n tr�n, chữ tin ở đ�y là sự tin s�u lý nhơn quả. Ngay trong ph�̉m đ�̀u ti�n là ph�̉m T�̣p h�̣i, Đức Th�́ T�n đã đả phá thuy�́t tự nhi�n và thuy�́t v� nh�n của ngoại đạo, đưa t�́t cả v�̀ thuy�́t duy�n sinh. Sau khi chúng ta th�́u rõ thuy�́t duy�n sinh: �cái này có thì cái kia có, cái này kh�ng thì cái kia kh�ng�, từ đ�y sẽ th�́u rõ các pháp là kh�ng có tự tính, là v� ngã, là kh�̉. Mình đã như th�́, thì kẻ khác cũng sẽ như th�́. Từ sự th�̉ ng�̣ như v�̣y, chúng ta sẽ phát khởi t�m từ bi, nguy�̣n mình và chúng sinh đ�̀u sẽ được thoát khỏi sự v� thường, kh�̉ não này, và do đ�y mà phát t�m B�̀ đ�̀, nguy�̣n đ�̣ chính mình và t�́t cả chúng sanh đ�̀u thành Ph�̣t đạo.

[1] Tám tướng: Có hai thuy�́t chính là: (a) Giáng sinh, nh�̣p thai, trụ thai, xu�́t thai, xu�́t gia, thành đạo, chuy�̉n pháp lu�n, nh�̣p Ni�́t bàn. (b) Giáng sinh, nh�̣p thai, xu�́t thai, xu�́t gia, hàng ma, thành đạo, chuy�̉n pháp lu�n, nh�̣p Ni�́t bàn.

Phẩm Một

Tập Hội

T�i nghe như vầy, một thuở nọ Đức Phật ở Tinh x� Cấp C� Độc, trong rừng Kỳ Đ�, tại nước X� Vệ, c�ng với một ng�n hai trăm năm mươi vị tỳ khưu tăng, năm trăm vị tỳ khưu ni, một ng�n ưu b� tắc, v� năm trăm người ăn m�y.

L�c bấy giờ trong ph�p hội c� một vị trưởng giả t�n Thiện Sinh, bạch với Đức Phật:

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Ph�i ngoại đạo Lục sư� thường dạy rằng: �Nếu mỗi buổi s�ng k�nh lạy s�u phương, th� sẽ được sống l�u, gi�u c�. V� sao? C�i phương đ�ng thuộc về trời Đế th�ch; nếu người n�o c�ng dường, sẽ được trời Đế th�ch bảo hộ v� gi�p đỡ. C�i phương nam thuộc về vua Di�m la; nếu người n�o c�ng dường, sẽ được vua Di�m la bảo hộ v� gi�p đỡ. C�i phương t�y thuộc về trời B� l�u na; nếu người n�o c�ng dường, sẽ được trời B� l�u na bảo hộ v� gi�p đỡ. C�i phương bắc thuộc về trời C�u tỳ la; nếu người n�o c�ng dường, sẽ được trời C�u tỳ la bảo hộ v� gi�p đỡ. C�i phương dưới thuộc về trời Lửa; nếu người n�o c�ng dường, sẽ được trời Lửa bảo hộ v� gi�p đỡ. C�i phương tr�n thuộc về trời Gi�; nếu người n�o c�ng dường, sẽ được trời Gi� bảo hộ v� gi�p đỡ.�

K�nh bạch Đức Thế T�n! Trong Phật ph�p cũng c� s�u phương như vậy chăng?

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Trong Phật Ph�p cũng c� s�u phương, tức l� s�u ph�p Ba la mật. Phương đ�ng tức l� Bố th� Ba la mật. V� sao? Phương đ�ng đại biểu sự mới bắt đầu của một ng�y, đem đến �nh s�ng ch�i lọi của tr� tuệ. Phương đ�ng lại thuộc về t�m ch�ng sinh. Nếu người n�o c�ng dường� Bố th� Ba la mật, sẽ được sống l�u v� gi�u c�. Phương nam tức l� Tr� giới Ba la mật. V� sao? Tr� giới Ba la mật đại biểu ph�a mặt. Nếu người n�o c�ng dường, sẽ được sống l�u v� gi�u c�. Phương t�y tức l� Nhẫn nhục Ba la mật. V� sao? Phương t�y ở về ph�a sau, tượng trưng cho tất cả ph�p �c đều bị bỏ lại ở ph�a sau. Nếu người n�o c�ng dường, sẽ được sống l�u v� gi�u c�. Phương bắc tức l� Tinh tiến Ba la mật. V� sao? Phương bắc tượng trưng cho sự chiến thắng c�c ph�p �c. Nếu người n�o c�ng dường, sẽ được sống l�u v� gi�u c�. Phương dưới tức l� Thiền định Ba la mật. V� sao? V� xuy�n qua thiền định, ch�ng sinh c� thể ch�n ch�nh qu�n s�t ba đường dữ. Nếu người n�o c�ng dường, sẽ được sống l�u v� gi�u c�. Phương tr�n tức l� B�t nh� Ba la mật. V� sao? V� tr�n tức l� v� thượng, v� sinh. Nếu người n�o c�ng dường, sẽ được sống l�u v� gi�u c�. Thiện nam tử! S�u phương đều thuộc về t�m của ch�ng sinh, kh�ng phải như bọn ngoại đạo Lục Sư đ� n�i.�

- Ai c� thể c�ng dường s�u phương như vậy?

- Thiện nam tử! Chỉ c� Bồ t�t mới c� thể c�ng dường.

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Do nghĩa g� m� gọi l� Bồ t�t?��

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Người đ� gi�c ngộ được gọi l� Bồ t�t, người c� t�nh gi�c ngộ được gọi l� Bồ t�t.�

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Nếu người đ� gi�c ngộ được gọi l� Bồ t�t, như vậy l�c chưa c�ng dường s�u phương, th� thế n�o được gọi l� Bồ t�t? Nếu v� c� t�nh gi�c ngộ m� được gọi l� Bồ t�t, th� ai c� t�nh ấy? Nếu như, người c� t�nh nầy mới c� thể c�ng dường s�u phương, c�n kh�ng c� t�nh nầy kh�ng thể c�ng dường, Đức Như Lai kh�ng thể n�i l� s�u phương thuộc về t�m ch�ng sinh.

- Thiện nam tử! Kh�ng phải được gi�c ngộ m� gọi l� Bồ t�t. V� sao? Người được gi�c ngộ th� gọi l� Phật, c�n trước khi gi�c ngộ th� gọi l� Bồ t�t.

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh kh�ng c� t�nh gi�c ngộ, cũng như ch�ng sinh kh�ng c� t�nh trời, người, sư tử, cọp, s�i, ch�, v.v... Do trong đời nầy h�a hợp nhiều nh�n duy�n của nghiệp l�nh m� ch�ng sinh được th�n người, trời; hoặc h�a hợp nhiều nh�n duy�n của nghiệp �c m� sinh v�o lo�i b�ng sinh, như sư tử chẳng hạn. Bồ t�t cũng như vậy, do sự h�a hợp nhiều nh�n duy�n của nghiệp l�nh, lại ph�t t�m Bồ đề, n�n gọi l� Bồ t�t. Giả sử c� người n�i rằng tất cả ch�ng sinh đều c� t�nh Bồ t�t, nghĩa nầy kh�ng đ�ng. V� sao? Nếu đ� c� t�nh Bồ t�t th� kh�ng cần tu tập những nh�n duy�n nghiệp l�nh bằng c�ch c�ng dường s�u phương.

Thiện nam tử! Nếu ch�ng sinh đ� c� sẵn t�nh Bồ t�t, th� chắc kh�ng c� người mới ph�t t�m cũng như c� người tho�i t�m. Do v� lượng nh�n duy�n nghiệp l�nh m� ph�t t�m Bồ đề, n�n mới gọi l� c� t�nh Bồ t�t.

Thiện nam tử! (1) C� những ch�ng sinh tu theo ngoại đạo, v� kh�ng th�ch l� thuyết đi�n đảo của bọn họ m� ph�t t�m Bồ đề; (2) hoặc c� ch�ng sinh ở nơi vắng lặng, nhờ nh�n duy�n thiện căn trong t�m m� ph�t t�m Bồ đề; (3) hoặc c� ch�ng sinh qu�n s�t lỗi lầm của sinh tử m� ph�t t�m Bồ đề; (4) hoặc c� ch�ng sinh thấy nghe điều �c m� ph�t t�m Bồ đề; (5) hoặc c� ch�ng sinh biết r� sự tham dục, s�n hận, ngu si, bỏn sẻn, ganh gh�t của m�nh, v� muốn đối trị m� ph�t t�m Bồ đề; (6) hoặc c� ch�ng sinh thấy bọn ti�n ngoại đạo c� năm ph�p thần th�ng m� ph�t t�m Bồ đề; (7) hoặc c� ch�ng sinh muốn biết thế giới l� hữu bi�n hoặc v� bi�n m� ph�t t�m Bồ đề; (8) hoặc c� ch�ng sinh thấy nghe cảnh giới kh�ng thể nghĩ b�n của Như Lai m� ph�t t�m Bồ đề; (9) hoặc c� ch�ng sinh khởi t�m thương x�t cứu độ mọi lo�i m� ph�t t�m Bồ đề; (10) hoặc c� ch�ng sinh v� y�u mến mọi lo�i m� ph�t t�m Bồ đề.

Thiện nam tử! T�m gi�c ngộ c� ba bậc: thượng, trung v� hạ. Nếu ch�ng sinh quyết định c� t�nh gi�c ngộ, l�m sao lại n�i c� ba bậc? Ch�ng sinh bậc hạ c� thể ph�t t�m bậc trung, ch�ng sinh bậc trung c� thể ph�t t�m bậc thượng, ch�ng sinh bậc thượng c� thể ph�t t�m bậc trung, v� ch�ng sinh bậc trung c� thể ph�t t�m bậc hạ. Ch�ng sinh si�ng tu v� lượng ph�p l�nh, c� thể tăng l�n bậc thượng, nếu kh�ng si�ng tu th� sẽ sụt xuống bậc hạ. Nếu kh�o tu tiến th� gọi l� kh�ng tho�i lui, nếu kh�ng kh�o tu tiến th� gọi l� tho�i lui. Nếu trong tất cả thời gian thường v� tất cả ch�ng sinh tu tập hạnh l�nh th� gọi l� người kh�ng tho�i chuyển, ngược lại, th� gọi l� người tho�i chuyển; những Bồ t�t tho�i chuyển gọi l� người c� t�m tho�i lui, khiếp sợ. Nếu c� người n�o, trong tất cả thời gian v� tất cả ch�ng sinh m� tu ph�p l�nh, được quả vị bất tho�i, ta sẽ thọ k� người ấy nhất định kh�ng bao l�u sẽ được quả vị V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.

Thiện nam tử! Ba bậc gi�c ngộ kh�ng c� t�nh nhất định, nếu c� t�nh nhất định, th� người ph�t t�m Thanh văn, Duy�n gi�c kh�ng thể ph�t t�m V� thượng Bồ đề.

Thiện nam tử! Giống như ch�ng tăng kh�ng c� t�nh nhất định, t�nh của ba bậc gi�c ngộ cũng như thế. Nếu c� người n�i: �Gi�c ngộ c� t�nh nhất định�, người đ� l� ngoại đạo. V� sao? V� bọn ngoại đạo kh�ng tin nh�n quả, như trời Tự tại của họ, phủ nhận cả nh�n lẫn quả.

Thiện nam tử! Nếu c� người n�i t�nh Bồ t�t giống như t�nh của v�ng, nhất định hiện hữu trong kim kho�ng, do sự tinh lọc m� hiển hiện được c�ng dụng của v�ng. Đ�y l� thuyết của ngoại đạo Phạm ch�. V� sao? Bọn Phạm ch� thường cho rằng trong hạt Ni c�u đ� đ� c� c�y Ni c�u đ�, v� trong tr�ng mắt c� lửa v� đ�. Do đ� bọn Phạm ch� thừa nhận kh�ng c� nh�n cũng kh�ng c� quả. Nh�n tức l� quả, v� quả tức l� nh�n. Hạt Ni c�u đ� đ� c� sẵn c�y Ni c�u đ�. Đ�y l� thuyết nh�n quả của bọn Phạm ch�. Nhưng điều nầy kh�ng đ�ng. V� sao? Nh�n th� nhỏ m� quả th� to. Vả lại, nếu n�i trong con mắt nhất định c� lửa, mắt sẽ bị đốt ch�y, l�m sao c� thể thấy được?

Thiện nam tử! Bọn Phạm ch� cho rằng: �C� tức l� vĩnh viễn c�, kh�ng tức vĩnh viễn l� kh�ng, kh�ng chẳng thể sinh khởi, c�n c� th� vĩnh viễn kh�ng diệt.� Nếu trong kho�ng c� t�nh của v�ng, v�ng kh�ng thể gọi l� t�nh, m� t�nh cũng kh�ng thể gọi l� v�ng.

Thiện nam tử! Do nhiều nh�n duy�n n�n c� sự h�a hợp, v� h�a hợp n�n trước vốn l� kh�ng m� sau mới c�. Nếu vậy, bọn Phạm ch� cho rằng: �kh�ng tức vĩnh viễn l� kh�ng�, nghĩa nầy l� thế n�o? Lại như v�ng h�a hợp với thủy ng�n, v�ng bị biến đổi. Nếu vậy, như bọn Phạm Ch� cho rằng: �c� th� vĩnh viễn kh�ng diệt�, nghĩa nầy l� thế n�o? Nếu n�i ch�ng sinh c� sẵn t�nh Bồ t�t, đ�y l� thuyết của ngoại đạo, kh�ng phải thuyết của đạo Phật.

Thiện nam tử! V� như do nh�n duy�n h�a hợp m� c� t�c dụng của v�ng, t�nh Bồ t�t cũng giống như vậy. Ch�ng sinh c� t�m tư duy, gọi l� t�m mong cầu, d�ng t�m mong cầu đ�, c�ng với nh�n duy�n thiện nghiệp m� ph�t t�m Bồ đề, như vậy gọi l� t�nh Bồ t�t.

Thiện nam tử! V� như ch�ng sinh trước kia kh�ng c� t�m gi�c ngộ, sau nầy mới c�, t�nh Bồ t�t cũng vậy, trước kh�ng sau c�. Thế n�n, kh�ng thể n�i quyết định c� t�nh Bồ t�t.

Thiện nam tử! Bất cứ người n�o cầu tr� tuệ rộng lớn đều gọi l� Bồ t�t. Bởi v� họ muốn biết sự ch�n thực của tất cả c�c ph�p, v� muốn được sự trang nghi�m rộng lớn, v� muốn t�m được ki�n cố, độ v� lượng ch�ng sinh, v� v� kh�ng tiếc th�n mệnh, n�n được gọi l� Bồ t�t tu hạnh Đại thừa.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tho�i chuyển, hai l� kh�ng tho�i chuyển. Người đ� tu tập nghiệp ba mươi hai tướng, gọi l� kh�ng tho�i chuyển; nếu chưa thể tu tập, gọi l� tho�i chuyển. Lại c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia, phụng tr� t�m giới trọng, ho�n to�n thanh tịnh, gọi l� Bồ t�t kh�ng tho�i chuyển. Bồ t�t tại gia, phụng tr� s�u giới trọng, ho�n to�n thanh tịnh, cũng gọi l� Bồ t�t kh�ng tho�i chuyển.

Thiện nam tử! Phước đức của bọn ngoại đạo đoạn được t�m tham dục, th� thắng hơn phước đức của ch�ng sinh trong c�i dục giới; Tu đ� ho�n th� thắng hơn bọn ngoại đạo dị kiến; Tư đ� h�m th� thắng hơn Tu đ� ho�n; A na h�m th� thắng hơn Tư đ� h�m; A la h�n th� thắng hơn A na h�m; B�ch chi phật th� thắng hơn A la h�n; người tại gia ph�t t�m Bồ đề, lại th� thắng hơn B�ch chi phật. Người xuất gia ph�t t�m Bồ đề kh�ng kh�, người tại gia ph�t t�m Bồ đề, quả thật kh�ng thể nghĩ b�n. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc. L�c người tại gia ph�t t�m Bồ đề, th� từ c�i trời Tứ thi�n vương, cho đến c�i trời Sắc cứu c�nh, tất cả đều kinh ngạc vui mừng, n�i như thế nầy: �H�m nay ch�ng ta đ� c� được vị Thầy của trời người!�.

Phẩm Hai

Ph�t T�m Bồ Đề

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Ch�ng sinh v� sao ph�t t�m Bồ đề?�

- Thiện nam tử! (1) V� hai việc n�n ph�t t�m Bồ đề: một l� tăng tuổi thọ, hai l� th�m t�i sản. (2) Lại c� hai việc: một l� v� kh�ng muốn chủng t�nh Bồ đề đoạn tuyệt, hai l� v� muốn đoạn trừ phiền n�o tội khổ của ch�ng sinh. (3) Lại c� hai việc: một l� tự qu�n s�t m�nh trong v� lượng đời chịu bao nhi�u l� khổ n�o m� vẫn kh�ng được lợi �ch, hai l� tuy c� chư Phật xuất hiện nhiều như số c�t s�ng Hằng, c�c ng�i cũng kh�ng thể độ tho�t m�nh, m� ch�nh m�nh phải tự độ. (4) Lại c� hai việc: một l� tu c�c nghiệp l�nh, hai l� những nghiệp l�nh đ� tu sẽ kh�ng mất. (5) Lại c� hai việc: một l� v� muốn vượt hơn tất cả quả b�o của trời người, hai l� v� muốn vượt hơn tất cả quả b�o của Nhị thừa. (6) Lại c� hai việc: một l� v� cầu đạo Gi�c ngộ n�n nhận chịu nhiều khổ n�o, hai l� v� muốn được v� lượng sự lợi �ch rộng lớn. (7) Lại c� hai việc: một l� qu�n s�t chư Phật nhiều như số c�t s�ng Hằng ở qu� khứ, vị lai, đều giống như m�nh, hai l� qu�n s�t th�m s�u rằng Bồ đề l� ph�p c� thể chứng được, v� thế ph�t t�m tu tập. (8) Lại c� hai việc: một l� qu�n s�t Bồ t�t lục trụ, tuy c� t�m tho�i chuyển, vẫn c�n th� thắng hơn tất cả Thanh văn, Duy�n gi�c, hai l� si�ng năng truy cầu quả vị V� thượng Ch�nh gi�c. (9) Lại c� hai việc: một l� mong tất cả ch�ng sinh đều được giải tho�t, hai l� mong quả b�o giải tho�t của ch�ng sinh vượt hơn quả b�o của ngoại đạo. (10) Lại c� hai việc: một l� kh�ng xả bỏ tất cả ch�ng sinh, hai l� xa l�a tất cả phiền n�o. (11) Lại c� hai việc: một l� v� đoạn trừ khổ n�o của ch�ng sinh trong đời nầy, hai l� v� ngăn chận khổ đau của ch�ng sinh trong đời sau. (12) Lại c� hai việc: một l� v� muốn đoạn trừ sự chướng ngại của tr� tuệ, hai l� v� muốn đoạn trừ th�n chướng của ch�ng sinh.[1]

Thiện nam tử! Do năm việc m� ph�t t�m Bồ đề: một l� gần gũi bạn l�nh, hai l� trừ t�m n�ng giận, ba l� tu�n lời thầy dạy, bốn l� sinh l�ng thương x�t, năm l� tu h�nh tinh tiến. Lại c� năm việc ph�t t�m Bồ đề: một l� kh�ng thấy lỗi người, hai l� tuy thấy lỗi người, nhưng t�m kh�ng nghĩ nhớ đến, ba l� tuy l�m việc l�nh, vẫn kh�ng sinh l�ng ki�u mạn, bốn l� thấy người l�m l�nh, kh�ng sinh l�ng ghen gh�t, năm l� qu�n s�t tất cả ch�ng sinh, tưởng như con một của m�nh.

Thiện nam tử! Người tr� sau khi ph�t t�m Bồ đề, c� thể hủy diệt nghiệp �c to như n�i Tu Di. Người tr� v� ba việc m� ph�t t�m Bồ đề: một l� v� thấy ch�ng sinh thọ khổ trong đời �c năm trược, hai l� v� thấy Đức Như Lai c� đạo lực thần th�ng kh�ng thể nghĩ b�n, ba l� v� nghe t�m thứ �m thanh vi diệu của Đức Như Lai.[2] Lại do hai việc: một l� biết r� sự khổ đau của th�n m�nh, hai l� hiểu r� ch�ng sinh khổ như m�nh khổ, v� muốn đoạn trừ sự khổ cho họ, cũng như trừ sự khổ cho chi�nh m�nh.

Thiện nam tử! Nếu c� người ph�t t�m Bồ đề, phải biết người đ� c� thể lễ lạy s�u phương, v� sẽ được sống l�u, gi�u c�. Điều nầy kh�ng giống như bọn ngoại đạo đ� n�i.

Phẩm Ba

T�m Đại Bi

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bọn ngoại đạo Lục sư kh�ng n�i nh�n quả, Đức Như Lai lại n�i nh�n c� hai thứ: một l� sinh nh�n, hai l� liễu nh�n. Như Đức Thế T�n vừa n�i, nguy�n nh�n ph�t t�m Bồ đề l� sinh nh�n hay liễu nh�n?�

- Thiện nam tử! Ta v� ch�ng sinh, hoặc n�i một nh�n, hai nh�n, ba nh�n, bốn nh�n, năm nh�n, hoặc n�i s�u, bảy, cho đến mười hai nh�n. N�i một nh�n tức l� sinh nh�n. Hai nh�n l� sinh nh�n v� liễu nh�n. Ba nh�n l� phiền n�o, nghiệp chướng v� kh� thế giới. Bốn nh�n tức l� bốn Đại. Năm nh�n tức l� năm chi vị lai của mười hai nh�n duy�n.[3] S�u nh�n như trong khế kinh đ� n�i. Bảy nh�n như trong kinh Ph�p Hoa đ� n�i. T�m nh�n tức l� t�m chi hiện tại của mười hai nh�n duy�n.[4] Ch�n nh�n như trong kinh Đại Th�nh đ� n�i. Mười nh�n, như Đức Như Lai đ� giảng cho ưu b� tắc Ma Nam. Mười một nh�n, như trong kinh Tr� Ấn đ� n�i. Mười hai nh�n tức l� mười hai nh�n duy�n.

Thiện nam tử! Tất cả ph�p hữu lậu c� v� lượng v� bi�n nh�n. Tất cả ph�p v� lậu cũng c� v� lượng v� bi�n nh�n. Người tr�, v� muốn biết tất cả, n�n ph�t t�m Bồ đề. Đức Như Lai, v� biết tất cả, n�n được gọi l� Nhất thiết tr�.

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh ph�t t�m Bồ đề, hoặc do sinh nh�n, hoặc do liễu nh�n, hoặc do cả hai. Nay �ng n�n biết, sinh nh�n tức l� t�m Đại bi, v� t�m Đại bi n�n mới ph�t t�m Bồ đề, v� thế t�m Đại bi l� sinh nh�n.

- K�nh bạch Đức Thế T�n! L�m thế n�o tu tập t�m Đại bi?

- Thiện nam tử! (1) Người tr� thấy r� tất cả ch�ng sinh bị ch�m đắm trong biển lớn sinh tử chịu nhiều khổ n�o, v� muốn cứu vớt n�n sinh t�m Đại bi; (2) lại thấy ch�ng sinh chưa được mười Lực, bốn ph�p V� �y, t�m Đại bi, ba Niệm,[5] v.v..., b�n nghĩ như vầy: �Ta l�m thế n�o để cho họ được đầy đủ�, n�n sinh t�m Đại bi; (3) lại tuy thấy ch�ng sinh l�ng đầy o�n th� cay độc m� vẫn xem họ như người th�n thuộc, n�n sinh t�m Đại bi; (4) lại thấy ch�ng sinh m� mờ ch�nh đạo, kh�ng c� người dẫn dắt, n�n sinh t�m Đại bi; (5) lại thấy ch�ng sinh bị ch�m đắm trong vũng b�n ngũ dục, kh�ng c�ch n�o ra khỏi, m� lại c�n bu�ng lung ph�ng dật, n�n sinh t�m Đại bi; (6) lại thấy ch�ng sinh thường bị của cải, vợ con r�ng buộc, kh�ng thể xả bỏ, n�n sinh t�m Đại bi; (7) lại thấy ch�ng sinh do sắc đẹp, sức mạnh, sống l�u m� sinh l�ng ki�u mạn, n�n sinh t�m Đại bi; (8) lại thấy ch�ng sinh bị �c tri thức, như bọn Lục sư chẳng hạn, dối gạt, m� vẫn tưởng l� quyến thuộc, n�n sinh t�m Đại bi; (9) lại thấy ch�ng sinh trong ba c�i, tuy chịu nhiều khổ n�o m� vẫn tham luyến, n�n sinh t�m Đại bi; (10) lại thấy ch�ng sinh tạo nghiệp th�n khẩu � xấu xa, độc �c, nh�n đ�y chịu nhiều quả b�o khổ n�o, m� vẫn m� muội, n�n sinh t�m Đại bi; (11) lại thấy ch�ng sinh th�m kh�t ngũ dục như người kh�t uống nước mặn, n�n sinh t�m Đại bi; (12) lại thấy ch�ng sinh tuy muốn cầu vui m� kh�ng tạo nh�n vui, tuy kh�ng th�ch khổ m� ưa g�y nh�n khổ, muốn hưởng cảnh vui c�i trời m� lại thiếu giới hạnh, n�n sinh t�m Đại bi; (13) lại thấy ch�ng sinh đối với sự vật kh�ng ng�, ng� sở, m� tưởng l� ng�, ng� sở, n�n sinh t�m Đại bi; (14) lại thấy ch�ng sinh lưu chuyển một c�ch v� định trong năm c�i, n�n sinh t�m Đại bi; (15) lại thấy ch�ng sinh sợ sinh, gi�, chết, m� cứ tạo nghiệp sinh, gi�, chết, n�n sinh t�m Đại bi; (16) lại thấy ch�ng sinh th�n t�m chịu nhiều thống khổ m� vẫn tạo nghiệp, n�n sinh t�m Đại bi; (17) lại thấy ch�ng sinh đau khổ khi �n �i bị chia l�a, m� vẫn kh�ng chịu dứt sự �n �i, n�n sinh t�m Đại bi; (18) lại thấy ch�ng sinh ở trong sự tăm tối của v� minh, m� kh�ng biết thắp s�ng đ�n tr� tuệ, n�n sinh t�m Đại bi; (19) lại thấy ch�ng sinh bị lửa phiền n�o đốt ch�y, m� kh�ng chịu cầu nước thiền định tam muội, n�n sinh t�m Đại bi; (20) lại thấy ch�ng sinh v� th� vui ngũ dục m� tạo v� lượng nghiệp �c, n�n sinh t�m Đại bi; (21) lại thấy ch�ng sinh, tuy biết sự thống khổ của ngũ dục, m� vẫn cầu m�i kh�ng th�i, như người đ�i ăn cơm c� thuốc độc, n�n sinh t�m Đại bi; (22) lại thấy ch�ng sinh ở trong đời �c, gặp vua bạo ngược, chịu nhiều khổ sở, m� vẫn bu�ng lung, n�n sinh t�m Đại bi; (23) lại thấy ch�ng sinh lưu chuyển trong t�m cảnh khổ, nhưng vẫn kh�ng biết c�ch đoạn trừ gốc khổ, n�n sinh t�m Đại bi; (24) lại thấy ch�ng sinh, đối với cảnh đ�i kh�t, lạnh n�ng, kh�ng được tự tại, n�n sinh t�m Đại bi; (25) lại thấy ch�ng sinh hủy phạm giới luật, bị đọa địa ngục, ngạ quỷ, s�c sinh, n�n sinh t�m Đại bi; (26) lại thấy ch�ng sinh h�nh d�ng, sức lực, tuổi thọ, an ổn v� biện t�i, kh�ng được tự tại, n�n sinh t�m Đại bi; (27) lại thấy ch�ng sinh th�n thể t�n khuyết, n�n sinh t�m Đại bi; (28) lại thấy ch�ng sinh, sinh ở nơi bi�n địa, kh�ng tu ph�p l�nh, n�n sinh t�m Đại bi; (29) lại thấy ch�ng sinh, sinh nhằm đời đ�i kh�t, th�n thể ốm gầy, cướp đoạt lẫn nhau, n�n sinh t�m Đại bi; (30) lại thấy ch�ng sinh, sinh trong kiếp đao binh, giết hại lẫn nhau, l�ng �c độc hừng hẫy, sẽ chịu v� lượng quả b�o khổ, n�n sinh t�m Đại bi; (31) lại thấy ch�ng sinh, gặp Phật ra đời n�i Ph�p thanh tịnh như m�i vị Cam lộ, m� kh�ng biết tu học, n�n sinh t�m Đại bi; (32) lại thấy ch�ng sinh, tin thầy t� bạn �c, kh�ng chịu nghe lời thầy hay bạn l�nh, n�n sinh t�m Đại bi; (33) lại thấy ch�ng sinh, gi�u c�, của cải tr�n đầy, m� kh�ng chịu bố th�, n�n sinh t�m Đại bi; (34) lại thấy ch�ng sinh, cầy s�u cuốc bẫm, bu�n tảo b�n tần, nhọc nhằn gian khổ, n�n sinh t�m Đại Bi; (35) lại thấy ch�ng sinh, cha mẹ, anh em, vợ con, t�i tớ, quyến thuộc kh�ng thương mến nhau, n�n sinh t�m Đại bi.

Thiện nam tử! (36) Người tr� n�n qu�n s�t sự vui thiền định của c�i trời Phi tưởng Phi phi tưởng, giống như sự khổ địa ngục, m� tất cả ch�ng sinh đều phải nhận chịu, n�n sinh t�m Đại bi.

Thiện nam tử! (1) Trước khi đắc đạo, qu�n s�t như thế, gọi l� t�m Bi; nếu đ� đắc đạo, th� gọi l� t�m Đại bi. V� sao? L�c chưa đắc đạo, d� c� qu�n s�t, sự qu�n s�t chỉ c� giới hạn, ch�ng sinh cũng c� giới hạn, cho n�n gọi l� t�m Bi; khi đ� đắc đạo, sự qu�n s�t c�ng ch�ng sinh đều v� hạn, cho n�n gọi l� t�m Đại bi. (2) Hơn nữa, l�c chưa đắc đạo, t�m Bi vẫn c�n bị lay chuyển, thế n�n gọi l� t�m Bi; khi đ� đắc đạo, t�m Bi kh�ng c�n bị lay chuyển, n�n gọi l� t�m Đại bi. (3) Khi chưa đắc đạo, kh�ng thể cứu vớt tất cả ch�ng sinh, n�n gọi l� t�m Bi; khi đ� đắc đạo, c� thể cứu vớt tất cả, n�n gọi l� t�m Đại bi. (4) L�c chưa đắc đạo, t�m Bi chưa tương ưng với tr� tuệ, n�n gọi l� t�m Bi; khi đ� đắc đạo, t�m Bi tương ưng với tr� tuệ, n�n gọi l� t�m Đại bi.

Thiện nam tử! Người tr� tu t�m Đại bi, tuy chưa thể đoạn trừ khổ n�o cho ch�ng sinh, đ� c� v� lượng lợi �ch.

Thiện nam tử! S�u ph�p Ba la mật đều lấy t�m Đại bi l�m gốc.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� Bồ t�t xuất gia, hai l� Bồ t�t tại gia. Bồ t�t xuất gia tu tập t�m Đại bi kh�ng kh�, Bồ t�t tại gia tu tập t�m Đại bi mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Thiện nam tử! Người tại gia nếu kh�ng tu tập t�m Đại bi, kh�ng thể đắc giới Ưu b� tắc. Sau khi tu tập t�m Đại bi, sẽ được đắc giới.

Thiện nam tử! Bậc xuất gia chỉ c� thể tu trọn vẹn năm ph�p Ba la mật, kh�ng thể tu trọn vẹn Bố th� Ba la mật. Người tại gia th� c� thể tu tr�n cả s�u ph�p. V� sao? V� họ trong tất cả thời gian, c� thể tu tập bố th� tất cả. V� thế, người tại gia trước ti�n phải tu t�m Đại bi. Nếu đ� tu tập t�m Đại bi, người đ� sẽ được đầy đủ tr� giới, nhẫn nhục, tinh tiến, thiền định v� tr� tuệ. Nếu tu t�m Đại bi, vật kh� bố th� c� thể bố th�, điều kh� nhẫn nhịn c� thể nhẫn nhịn, những việc kh� l�m đều c� thể l�m. Do đ�y biết rằng, tất cả c�c ph�p l�nh, đều lấy t�m Đại bi l�m gốc.

Thiện nam tử! Nếu c� người tu tập t�m Đại bi như vậy, phải biết người ấy c� thể ph� tan nghiệp �c to như n�i Tu di, kh�ng bao l�u sẽ chứng quả V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. Người ấy d� tu ch�t thiện, sẽ được quả l�nh như n�i Tu di.

Phẩm Bốn

Giải Tho�t

- Thiện nam tử! Nếu c� thiện nam tử, thiện nữ nh�n tu hạnh Đại bi, phải biết người ấy sẽ được một ph�p thể, gọi l� giải tho�t phần.

- K�nh bạch Đức Thế T�n! C�i gọi l� ph�p thể đ� c� nghĩa g�?

- Thiện nam tử! Ph�p thể đ�, nghĩa l� th�n khẩu �. Th�n khẩu � nầy, từ phương tiện m� c� được. Phương tiện c� hai loại: một l� tai nghe, hai l� suy nghĩ. Lại c� ba loại: một l� bố th�, hai l� giữ giới, ba l� nghe nhiều Phật Ph�p.

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Như Đức Thế T�n đ� n�i, từ ba phương tiện được giải tho�t phần. Nếu vậy, ba phương tiện đ� c� số lượng nhất định kh�ng?��

- Thiện nam tử! Kh�ng c� số lượng nhất định. V� sao? C� người ở trong v� lượng đời, đem v� lượng của cải bố th� cho v� lượng ch�ng sinh, m� vẫn kh�ng được giải tho�t phần; lại c� người chỉ trong một lần, đem một nắm bột bố th� cho một kẻ ăn m�y, m� lại được giải tho�t phần. C� người ở nơi v� lượng Phật thọ tr� giới luật, m� vẫn kh�ng được giải tho�t phần; lại c� người chỉ trong một ng�y một đ�m thọ tr� t�m giới m� lại được giải tho�t phần. C� người trong v� lượng đời, ở nơi v� lượng Phật, thọ tr� đọc tụng mười hai phần gi�o, m� vẫn kh�ng được giải tho�t phần; lại c� người chỉ đọc một b�i kệ bốn c�u m� lại được giải tho�t phần. V� sao? V� t�m của tất cả ch�ng sinh kh�ng giống nhau.

Thiện nam tử! Nếu c� người kh�ng thể nhất t�m qu�n s�t tội lỗi của sinh tử, c�ng sự an lạc của Niết b�n, những người như vậy, tuy đầy đủ bố th�, giữ giới, nghe nhiều Phật ph�p, chung cuộc cũng kh�ng được giải tho�t phần. Nếu như c� thể nh�m l�a tội lỗi của sinh tử, thấy r� c�ng đức an lạc của Niết b�n, những người như vậy, tuy �t bố th�, �t tr� giới, �t nghe Phật ph�p, m� vẫn c� thể được giải tho�t phần.

Thiện nam tử! H�nh giả ở trong ba trường hợp c� thể được giải tho�t phần: một l� l�c Phật xuất thế, hai l� l�c B�ch chi phật xuất thế, ba l� nếu kh�ng c� Phật hoặc B�ch chi phật xuất thế, th� l�c vị trời Sắc cứu c�nh n�i ph�p giải tho�t, người ấy nghe xong, liền được giải tho�t phần.

Thiện nam tử! Ta l�c xa xưa, khi mới ph�t t�m, tuy kh�ng gặp Phật hoặc B�ch chi phật, nhưng được nghe trời Tịnh cư n�i ph�p giải tho�t, nghe xong ta liền ph�t t�m Bồ đề.

Thiện nam tử! Ph�p giải tho�t như vậy, kh�ng phải c�c trời c�i dục c� thể chứng được. V� sao? V� họ bu�ng lung theo ngũ dục. Cũng kh�ng phải c�c trời c�i sắc c� thể chứng được. V� sao? V� họ kh�ng c� ba phương tiện. Lại cũng chẳng phải l� chỗ chứng ngộ của trời c�i v� sắc. V� sao? V� họ kh�ng c� th�n, khẩu, m� ph�p thể ấy chi�nh l� th�n khẩu �. Người ở ch�u Bắc c�u l� cũng kh�ng chứng được. V� sao? V� họ kh�ng c� ba phương tiện. Chỉ c� ba hạng người được giải tho�t phần, tức l� Thanh văn, Duy�n gi�c, v� Bồ t�t. Ch�ng sinh nếu gặp được thiện tri thức, th� c� thể chuyển đổi giải tho�t Thanh văn th�nh giải tho�t B�ch chi phật, chuyển đổi giải tho�t B�ch chi phật th�nh giải tho�t Bồ t�t. Giải tho�t phần của Bồ t�t th� kh�ng c�n tho�i chuyển hoặc hư hoại.

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Người thuyết ph�p l�m thế n�o để ph�n biệt r� người n�o được giải tho�t phần, người n�o chưa được giải tho�t phần?

- Thiện nam tử! C� hai hạng người được giải tho�t phần, tức l� Bồ t�t tại gia v� Bồ t�t xuất gia. Hai hạng người đ�, ch� t�m nghe ph�p, nghe xong liền thọ tr�. Nghe sự khổ của ba đường �c, t�m sinh sợ h�i, l�ng t�c dựng đứng, nước mắt tu�n tr�o, ph�t l�ng ki�n quyết thọ tr� trai giới, cho đến tội rất nhỏ cũng kh�ng d�m phạm. N�n biết người ấy l� người được giải tho�t phần.

Thiện nam tử! Bọn ngoại đạo tuy được định Phi tưởng phi phi tưởng, sống l�u v� lượng kiếp, nếu như kh�ng được giải tho�t phần, n�n qu�n s�t bọn họ chỉ l� người c�i địa ngục. Lại nếu c� người, tuy ở địa ngục A tỳ, l�u v� lượng kiếp, chịu tất cả sự thống khổ khốc liệt nhất, nhưng nếu được giải tho�t phần, n�n qu�n s�t người ấy như người c�i Niết b�n.

Thiện nam tử! V� thế ta đối với �ng Uất Đầu Lam Phất sinh t�m thương x�t, c�n đối với �ng Đề B� Đạt Đa th� kh�ng lo lắng g� cả.

Thiện nam tử! Như �ng X� Lợi Phất, trong s�u vạn kiếp cầu đạo Bồ đề, sở dĩ bị tho�i chuyển l� v� chưa được giải tho�t phần, d� thế, căn cơ vẫn c�n hơn h�ng Duy�n gi�c lợi căn.

Thiện nam tử! Giải tho�t phần c� ba bậc: hạ, trung v� thượng. Bậc hạ l� Thanh văn, bậc trung l� Duy�n gi�c, bậc thượng tức l� chư Phật.

Thiện nam tử! C� người chuy�n cần cầu giới Ưu b� tắc, trong v� lượng kiếp, tuy y như điều đ� nghe m� thực h�nh, m� vẫn kh�ng được giới. C� người xuất gia cầu giới Tỳ khưu, giới Tỳ khưu ni, trong v� lượng kiếp, tuy y như điều đ� nghe m� thực h�nh, m� cũng chẳng được giới. V� sao? V� kh�ng được giải tho�t phần. Họ chỉ c� thể gọi l� tu tập giới luật, m� kh�ng thể gọi l� nghi�m tr� giới luật.

Thiện nam tử! C�c vị Bồ t�t được giải tho�t phần, tuy kh�ng c�n tạo nghiệp sinh v�o ba c�i, m� vẫn thường nguyện sinh v�o c�c c�i c� thể l�m được lợi �ch cho ch�ng sinh. Nếu biết chắc m�nh c� nghiệp sinh về c�i trời, liền hồi hướng nghiệp ấy cầu sinh c�i người. Nghiệp ấy chi�nh l� bố th�, tr� giới v� tu định.

Thiện nam tử! Nếu Thanh văn được giải tho�t phần, kh�ng qu� ba đời sẽ được giải tho�t. Bậc B�ch chi phật cũng thế. C�c vị Bồ t�t được giải tho�t phần, d� trải qua v� lượng th�n, nhưng lu�n lu�n kh�ng tho�i chuyển. T�m kh�ng tho�i chuyển nầy, vượt hẳn tất cả Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thiện nam tử! Nếu được giải tho�t phần như vậy, tuy �t bố th� m� vẫn được v� lượng quả b�o. �t tr� giới, �t nghe ph�p cũng giống như vậy. Người ấy giả sử ở trong ba đường �c, cũng kh�ng giống như ch�ng sinh ở trong ba c�i ấy thọ khổ. Nếu c�c vị Bồ t�t được giải tho�t phần như vậy th� được gọi l� Điều nhu địa. V� sao gọi l� Điều nhu địa? V� tất cả phiền n�o từ từ trở n�n yếu thế. Đ�y cũng được gọi l� ngược d�ng sinh tử.

Thiện nam tử! C� bốn hạng người: một l� thuận d�ng sinh tử, hai l� nghịch d�ng sinh tử, ba l� kh�ng thuận kh�ng nghịch, bốn l� đến bờ b�n kia.

Thiện nam tử! Giải tho�t phần nầy, đối với h�ng Thanh văn, gọi l� Nhu nhuyễn địa; đối với Bồ t�t cũng gọi l� Nhu nhuyễn địa, lại gọi l� Hoan hỉ địa. V� nghĩa n�o m� gọi l� Hoan hỉ địa? V� nghe Ph�p n�n kh�ng tho�i chuyển. Lại c�n gọi l� Bồ t�t ch�n thực. V� nghĩa n�o m� gọi l� Bồ t�t ch�n thực? V� thường l�m cho ch�ng sinh khởi t�m gi�c ngộ. C�c vị Bồ t�t đ�, tuy biết r� s�ch vở ngoại đạo, tự m�nh kh�ng thọ tr�, cũng kh�ng dạy cho người kh�c. Họ kh�ng được gọi l� người hoặc trời, cũng kh�ng thuộc v�o năm nẻo. Đ�y gọi l� tu h�nh đạo kh�ng chướng ngại.

Thiện nam tử! T�m Bồ Đề c� bốn hạt giống: một l� kh�ng tham của cải, hai l� kh�ng tiếc th�n mệnh, ba l� tu hạnh nhẫn nhục, bốn l� thương x�t ch�ng sinh.

Thiện nam tử! C� năm việc l�m tăng trưởng hạt giống Bồ Đề: một l� kh�ng n�n tự khinh, cho rằng m�nh kh�ng thể được quả V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c; hai l� thọ khổ, t�m kh�ng hối hận; ba l� si�ng năng tu h�nh, chưa từng ngơi nghỉ; bốn l� cứu vớt ch�ng sinh đang chịu v� lượng khổ n�o; năm l� thường ca ngợi c�ng đức vi diệu của Tam Bảo. Người tr� khi tu tập t�m Bồ đề, thường n�n tu tập năm việc tr�n. Lại c� s�u ph�p l�m cho hạt giống Bồ đề nảy nở tốt tươi, tức l� Bố th� Ba la mật, cho đến B�t nh� Ba la mật. S�u ph�p Ba la mật nầy, do v� một việc m� được tăng trưởng, đ� l� sự kh�ng ph�ng dật. Bồ t�t nếu ph�ng dật, sẽ kh�ng tăng trưởng s�u ph�p Ba la mật nầy. Nếu kh�ng ph�ng dật th� sẽ tăng trưởng.

Thiện nam tử! Bồ t�t khi cầu Bồ đề, lại c� bốn việc: (1) một l� gần gũi bạn l�nh, (2) hai l� t�m bền chắc kh�ng lay chuyển, (3) ba l� c� thể l�m những hạnh kh� l�m, (4) bốn l� thương x�t ch�ng sinh. Lại c� bốn việc: (5) một l� thấy người kh�c được lợi �ch, t�m sinh vui mừng; (6) hai l� thường vui vẻ khen ngợi c�ng đức người kh�c; (7) ba l� thường th�ch tu tập ph�p lục niệm; (8) bốn l� thường n�i lỗi lầm của sinh tử.

Thiện nam tử! Thật l� phi l� nếu c� người cho rằng kh�ng c� t�m ph�p nầy m� được Bồ đề.

Thiện nam tử! Bồ t�t khi vừa ph�t t�m V� thượng Bồ đề, liền được gọi l� ng�i phước điền v� thượng. Vị Bồ t�t đ� đ� vượt l�n tất cả sự vật thế gian v� tất cả ch�ng sinh.

Thiện nam tử! Tuy c� người n�i rằng trong v� lượng thế giới c� v� lượng Phật, nhưng Phật đạo rất kh� th�nh tựu. V� sao? Thế giới v� bi�n, ch�ng sinh v� bi�n, n�n chư Phật cũng v� bi�n. Giả sử Phật đạo dễ th�nh, chỉ một Đức Phật Thế T�n cũng c� thể h�a độ tất cả ch�ng sinh, v� như vậy th� thế giới v� ch�ng sinh đều c� hạn lượng.

Thiện nam tử! L�c Đức Phật ra đời, c� thể độ ch�n vạn ch�n na do tha ch�ng sinh; mỗi một vị đệ tử Thanh văn của Phật độ một na do tha ch�ng sinh, m� số ch�ng sinh vẫn kh�ng thể độ hết được, v� thế gọi l� v� bi�n. Do đ�, trong kinh Thanh văn, ta n�i kh�ng c� mười phương chư Phật. V� sao? V� sợ c�c ch�ng sinh xem thường Phật đạo. Th�nh đạo của chư Phật kh�ng nằm trong c�c ph�p thế gian. N�n biết, lời của Như Lai kh�ng phải hư vọng, Như Lai kh�ng c� t�m ghen gh�t, chỉ v� Phật đạo kh� th�nh, n�n n�i l� kh�ng c� chư Phật ở mười phương.

Thiện nam tử! V� lượng ch�ng sinh ph�t t�m Bồ đề, m� kh�ng thể tu h�nh th�nh tựu đạo Bồ t�t. Nếu c� người hỏi: �Nếu hiện tại c� v� lượng chư Phật, tại sao trong kinh chỉ n�i hai đời qu� khứ v� vị lai c� v� lượng Phật, m� kh�ng n�i hiện tại c� v� lượng Phật?�

Thiện nam tử! Ta n�i rằng ở trong một thế giới, th� đời qu� khứ v� vị lai c� v� lượng Phật, c�n đời hiện tại chỉ c� một Đức Phật.

Thiện nam tử! Người n�o thấu r� nghĩa ch�n thực sẽ th�nh tựu Phật đạo. Tuy v� lượng ch�ng sinh tu h�nh Phật đạo, phần lớn đều tho�i chuyển. Nếu c� một người th�nh tựu giải tho�t, người đ� hiếm c�, như hoa Y�m la kết tr�i, v� như trứng c� chuyển biến th�nh c� lớn.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia được giải tho�t phần, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia được giải tho�t phần, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Năm

Ba Loại Bồ Đề

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Như Đức Thế T�n đ� n�i, Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ đề c� ba loại: Thanh văn Bồ đề, Duy�n gi�c Bồ đề, v� Phật Bồ đề. Nếu th�nh tựu Bồ đề gọi l� Phật, tại sao Thanh văn, B�ch chi phật kh�ng được gọi l� Phật? Nếu người gi�c ngộ ph�p t�nh được gọi l� Phật, Thanh văn, Duy�n gi�c cũng gi�c ngộ ph�p t�nh, tại sao kh�ng được gọi l� Phật? Nếu người chứng được Nhất thiết tr� được gọi l� Phật, Thanh văn, Duy�n gi�c cũng chứng được Nhất thiết tr�, tại sao kh�ng được gọi l� Phật? Ở đ�y n�i Nhất thiết tr� tức l� bốn Th�nh đế.�

- Thiện nam tử! Bồ đề c� ba loại: một l� từ sự nghe Ph�p m� chứng ngộ; hai l� từ sự suy tư m� chứng ngộ, ba l� từ sự tu h�nh m� chứng ngộ. Thanh văn từ sự nghe Ph�p m� chứng ngộ, n�n kh�ng gọi l� Phật. B�ch chi phật từ sự suy tư m� chứng ngộ �t phần, n�n gọi l� B�ch chi phật. Chư Phật l� bậc kh�ng thầy, cũng kh�ng nhờ nghe Ph�p, hoặc suy tư, m� chỉ do sự tu h�nh m� gi�c ngộ tất cả, thế n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! V� thấu r� ph�p t�nh, n�n gọi l� Phật. Ph�p t�nh c� hai loại: một l� tổng tướng, hai l� biệt tướng. H�ng Thanh văn chỉ biết tổng tướng, n�n kh�ng gọi l� Phật. B�ch chi phật, tuy đồng với Thanh văn biết tổng tướng, nhưng chẳng phải do sự nghe Ph�p, n�n gọi l� B�ch chi phật. Đức Như Lai Thế T�n, thấu r� tất cả tổng tướng, biệt tướng. Kh�ng do sự nghe Ph�p, suy tư, kh�ng nương v�o thầy, chỉ nương v�o sự tu h�nh m� được gi�c ngộ.

Thiện nam tử! Đức Như Lai Thế T�n tr� tuệ vi�n m�n, biết tất cả c�c ph�p. Thanh văn, Duy�n gi�c tuy biết r� bốn Th�nh đế, nhưng tr� tuệ chưa vi�n m�n, do nghĩa nầy n�n kh�ng gọi l� Phật. Đức Như Lai Thế T�n tr� tuệ vi�n m�n, biết tất cả c�c ph�p, n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! Như ba con th�: thỏ, ngựa v� hương tượng, lội qua s�ng Hằng. Ch�n thỏ kh�ng chạm đến đ�y s�ng, nổi tr�n mặt nước m� bơi qua. Ch�n ngựa th� c� l�c chạm đến đ�y s�ng, c� l�c kh�ng chạm. Ch�n hương tượng th� l�c n�o cũng chạm đến đ�y s�ng. Ở đ�y, s�ng Hằng tượng trưng d�ng s�ng mười hai nh�n duy�n. Khi h�ng Thanh văn vượt qua d�ng s�ng mười hai nh�n duy�n, cũng giống như thỏ qua s�ng; khi h�ng Duy�n gi�c vượt qua, cũng giống như ngựa qua s�ng; khi Đức Như Lai vượt qua, cũng giống như lo�i hương tượng qua s�ng. V� thế Đức Như Lai được gọi l� Phật. Thanh văn, Duy�n gi�c tuy đoạn phiền n�o, nhưng chưa đoạn tập kh�. C�n Đức Như Lai đ� nhổ tận gốc của tất cả phiền n�o v� tập kh�, n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! Sự nghi c� hai loại: một l� phiền n�o nghi, hai l� v� k� nghi. H�ng Nhị thừa tuy đoạn được phiền n�o nghi, nhưng chưa đoạn được v� k� nghi. Như Lai đoạn hết cả hai sự nghi, n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! Thanh văn ch�n sự nghe nhiều, Duy�n gi�c nh�m sự nghĩ s�u, chỉ c� Đức Phật, đối với hai việc nầy, t�m kh�ng nh�m ch�n, bởi thế n�n gọi l� Phật. V� như vật sạch để trong đồ đựng sạch, trong ngo�i đều sạch. Thanh văn, Duy�n gi�c, tr� tuệ tuy thanh tịnh, nhưng th�n t�m kh�ng thanh tịnh. Như Lai kh�ng phải thế, tr� tuệ v� th�n t�m đều thanh tịnh, thế n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! Sự thanh tịnh c� hai loại: một l� tr� tuệ thanh tịnh, hai l� đức hạnh thanh tịnh. Thanh văn, Duy�n gi�c tuy c� tr� tuệ thanh tịnh, nhưng đức hạnh kh�ng thanh tịnh. Đức Như Lai Thế T�n tr� tuệ, đức hạnh đều thanh tịnh, thế n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! C�ng hạnh của Thanh văn, Duy�n gi�c c� giới hạn, c�n c�ng hạnh của Đức Như Lai Thế T�n th� kh�ng c� giới hạn, thế n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! Đức Như Lai Thế T�n, trong một niệm trừ diệt hai chướng: một l� tr� chướng, hai l� giải tho�t chướng, thế n�n gọi l� Phật. Đức Như Lai đầy đủ tr� nh�n v� tr� quả,[6] thế n�n gọi l� Phật.

Thiện nam tử! Như Lai n�i Ph�p, kh�ng c� hai lời, cũng kh�ng lầm lẫn, tr� tuệ v� ngại, biện t�i v� ngại, đầy đủ nh�n tr�, thời tr�, tướng tr�.[7] Như Lai kh�ng c� che dấu, kh�ng cần ai che chở, cũng kh�ng ai c� thể n�i lỗi. Như Lai biết hết phiền n�o của ch�ng sinh, nh�n duy�n khởi phiền n�o, c�ng nh�n duy�n diệt phiền n�o. Như Lai kh�ng bị t�m ph�p thế gian [8] l�m � nhiễm, v� c� l�ng thương thấm thiết, cứu vớt ch�ng sinh khổ n�o. Như Lai đầy đủ mười Lực, bốn ph�p V� �y, t�m Đại bi, ba Niệm, c�ng sức lực của th�n t�m thảy đều vi�n m�n.

Thiện nam tử! Sức lực của th�n t�m đều vi�n m�n l� thế n�o? V� như trời Đao Lợi c� một th�nh lớn t�n l� Thiện Kiến. Th�nh ấy bề rộng mười vạn dặm, c� trăm vạn cung điện. Số c�c vị trời ở trong th�nh c� đến mười triệu s�u trăm s�u mươi s�u ng�n s�u trăm s�u mươi s�u. Trong ba th�ng m�a hạ, vua Đế Th�ch muốn đến rừng Ba Lợi Chất Đa du ngoạn. Tr�n n�i Kiền Đ�, c� con hương tượng bảy đầu t�n l� Y La B�t Na. Vua Đế Th�ch vừa động niệm, th� voi kia đ� biết, v� liền đến chỗ Đế Th�ch. Tất cả c�c vị trời trong th�nh đều ngồi tr�n đầu của voi m� đến rừng Ba Lợi Chất Đa, c�ch th�nh khoảng năm mươi do tuần, du ngoạn. Sức mạnh của voi Y La B�t Na hơn tất cả c�c hương tượng. Giả sử tụ tập một vạn t�m ng�n thớt voi như Y La B�t Na, sức mạnh đ� chẳng qua chỉ bằng sức lực của một l�ng tay của đức Phật. Phải n�n biết rằng, sức mạnh của th�n Phật mạnh hơn tất cả sức lực của ch�ng sinh. Thế giới kh�ng ngằn m�, ch�ng sinh kh�ng ngằn m�, t�m lực của Đức Như Lai cũng kh�ng ngằn m�. Bởi vậy chỉ c� Đức Như Lai được t�n xưng l� Phật, m� chẳng phải h�ng Nhị thừa c� thể được xưng l� Phật.

V� cũng v� thế m� Đức Như Lai được t�n xưng l� bậc V� Thượng Sư, bậc Đại Trượng Phu; l� Hương Tượng, Sư Tử, Long Vương trong lo�i người; l� bậc Điều Ngự, bậc Đạo Sư, bậc Đại Thuyền Sư, bậc Đại Y Sư, l� vua trong lo�i Đại Ngưu, l� Ngưu Vương trong lo�i người, cũng gọi l� Li�n Hoa Thanh Tịnh, l� bậc Kh�ng Thầy Tự Ngộ, l�m Nh�n Mục cho ch�ng sinh. Lại cũng gọi l� bậc Đại Th� Chủ, Đại Sa M�n, Đại B� La M�n. L� bậc tr� giới, t�m tr� tịch tĩnh, tinh tiến tu h�nh, đ� đến bờ b�n kia, v� đạt đến giải tho�t.

Thiện nam tử! H�ng Thanh văn, Duy�n gi�c tuy đ� được Bồ đề, đều kh�ng được những việc như tr�n. Bởi thế, chỉ c� những bậc đầy đủ đức hạnh như tr�n mới được t�n xưng l� Phật.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia ph�n biệt ba loại Bồ đề kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia ph�n biệt ba loại Bồ đề, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc

Phẩm S�u

Tu Tập Nghiệp Ba Mươi Hai Tướng

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Như Phật đ� dạy, th�n lực của Bồ t�t khi n�o được th�nh tựu?�

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Thiện nam tử! Bồ t�t l�c mới bắt đầu tu nghiệp ba mươi hai tướng, liền được th�nh tựu th�n lực.

Thiện nam tử! H�nh giả l�c tu tập hạnh nghiệp như vậy được gọi l� Bồ t�t. Vị Bồ t�t nầy được hai tam muội: một l� tam muội giải tho�t, hai l� tam muội hiện hữu trong ba c�i. Lại được hai tam muội: một l� tam muội biết đời qu� khứ, hai l� tam muội sinh ra nh�n của Ch�nh ph�p.

Thiện nam tử! Bồ t�t l�c bắt đầu tu tập hạnh nghiệp ba mươi hai tướng, cho đến l�c th�nh bậc V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, trong khoảng trung gian, nghe nhiều Phật ph�p kh�ng biết nh�m ch�n. Bậc Đại Bồ t�t khi tu h�nh nghiệp ba mươi hai tướng, l�c tu mỗi tướng, đều đem trăm phước trang nghi�m. Khi tu tập t�m Bồ đề được năm mươi phước, v� đến khi vi�n m�n lại được th�m năm mươi phước, v� thế gọi l� một trăm loại phước đức.

Thiện nam tử! Tất cả phước đức của thế gian, kh�ng bằng c�ng đức của một lỗ ch�n l�ng của Đức Như Lai. C�ng đức của tất cả ch�n l�ng của Như Lai, kh�ng bằng c�ng đức của một vẻ đẹp trong t�m mươi vẻ đẹp. Tụ hợp tất cả c�ng đức của t�m mươi vẻ đẹp, kh�ng bằng c�ng đức của một tướng trong ba mươi hai tướng. Tất cả c�ng đức của c�c tướng, kh�ng bằng c�ng đức của tướng Bạch h�o. C�ng đức của tướng Bạch h�o lại kh�ng bằng c�ng đức của tướng V� kiến đỉnh.

Thiện nam tử! Bồ t�t thường ở trong v� lượng kiếp, v� tất cả ch�ng sinh l�m lợi �ch lớn, ch� t�m si�ng năng l�m tất cả nghiệp l�nh, v� thế th�nh tựu đầy đủ Như Lai v� lượng c�ng đức. Ba mươi hai tướng đ�, tức l� quả b�o của t�m Đại bi. Chuyển lu�n th�nh vương tuy cũng c� ba mươi hai tướng, nhưng kh�ng được r� r�ng v� ho�n bị như của Đức Phật. Nghiệp thể của ba mươi hai tướng đ� tức l� th�n khẩu �. Chỉ c� người ở ba ch�u: Đ�ng thắng thần ch�u, Nam thiệm bộ ch�u, v� T�y ngưu h�a ch�u, mới c� thể tu nghiệp ba mươi hai tướng đ�, chứ kh�ng phải người c�i trời, hay người ở Bắc c�u l� ch�u, vả lại, phải l� th�n người nam, kh�ng phải l� th�n người nữ, mới được ba mươi hai tướng nầy. C�c vị Đại Bồ t�t tu nghiệp ba mươi hai tướng được vi�n m�n, tức l� vi�n m�n ba A tăng kỳ kiếp, sẽ chứng đắc V� thượng Ch�nh đẳng Bồ đề.

Thiện nam tử! Khi xưa ta ở nơi Đức Phật Bảo Đỉnh, vi�n m�n A tăng kỳ kiếp thứ nhất, ở Đức Phật Nhi�n Đăng, vi�n m�n A tăng kỳ kiếp thứ hai, v� ở Đức Phật Ca Diếp, vi�n m�n A tăng kỳ kiếp thứ ba.

Thiện nam tử! Ta ở Đức Cổ Phật Th�ch Ca M�u Ni, mới bắt đầu ph�t t�m V� thượng Bồ đề. Sau khi ph�t t�m, ta đ� c�ng dường chư Phật, nhiều như số c�t trong v� lượng s�ng Hằng; trồng c�c căn l�nh, tu tập đạo hạnh, g�n giữ giới luật, si�ng năng, v� nghe nhiều Phật ph�p.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t sau khi tu nghiệp ba mươi hai tướng ấy, tự biết m�nh sẽ chứng đắc quả V� thượng Ch�nh đẳng Bồ đề, r� r�ng như xem quả Am ma lặc trong l�ng b�n tay. Nghiệp ba mươi hai tướng tuy cố định, thế nhưng, khi tu tập c�c nghiệp nầy, kh�ng cần phải theo thứ tự nhất định.

(1) Hoặc c� người n�i, Đức Như Lai trước ti�n được tướng con mắt như mắt Ngưu Vương. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, ưa đem cặp mắt hiền từ nh�n ch�ng sinh, v� thế n�n trước ti�n được tướng mắt như Ngưu Vương, v� kế đ� được c�c tướng kh�c; (2) hoặc c� người n�i, Đức Như Lai trước ti�n được tướng t�m thứ Phạm �m, kế đ� được c�c tướng kh�c. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, thường d�ng lời nhỏ nhẹ, lời ch�o đ�n, lời ch�n thực, dạy dỗ ch�ng sinh, v� thế n�n trước ti�n được tướng t�m thứ Phạm �m; (3) hoặc c� người n�i, Đức Như Lai trước ti�n được tướng V� kiến đỉnh, kế đ� được c�c tướng kh�c. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, c�ng dường sư trưởng, chư Phật, Bồ t�t, c�i đầu lễ b�i, ph� t�m ki�u mạn, v� thế n�n trước ti�n được tướng V� kiến đỉnh; (4) hoặc c� người n�i, Đức Như Lai trước ti�n được tướng l�ng Bạch h�o, kế đ� được c�c tướng kh�c. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, đ� kh�ng dối gạt tất cả ch�ng sinh, v� thế n�n trước ti�n được tướng l�ng Bạch h�o. Ngoại trừ Đức Phật Thế T�n, kh�ng người n�o c� thể n�i r�nh rẽ nghiệp của c�c tướng đ� như vậy.

Hoặc c� người theo thứ lớp n�i rằng: (1) Đức Như Lai trước ti�n được tướng l�ng b�n ch�n bằng phẳng, v� kế đ� được c�c tướng kh�c. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, bố th�, giữ giới, tu tập đạo hạnh, t�m kh�ng lay động, v� thế n�n trước ti�n được tướng l�ng b�n ch�n bằng phẳng; (2) được tướng ấy rồi, kế đến được l�ng b�n ch�n c� tướng b�nh xe ng�n căm. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, bạn l�nh, đ�ng như ph�p ủng hộ tất cả ch�ng sinh, v� thế l�ng b�n ch�n, b�n tay đều c� tướng b�nh xe ng�n căm; (3) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng ng�n tay thon d�i. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, ch� t�m thọ tr� giới ưu b� tắc thứ nhất v� thứ tư, v� thế được tướng ng�n tay thon d�i, v� tướng g�t ch�n đầy đặn; (4) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng hai vai đầy đặn. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, t�y thuận lời dạy của sư trưởng, cha mẹ, bạn l�nh, v� thế được tướng hai vai đầy đặn; (5) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng m�ng lưới giữa c�c ng�n tay v� ch�n. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, đem ph�p Tứ nhiếp nhiếp thọ ch�ng sinh, thế n�n được tướng m�ng lưới giữa c�c ng�n tay v� ch�n; (6) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng tay ch�n mềm mại hơn c�c tướng kh�c của th�n thể. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, d�ng tay thoa b�p, tắm rửa th�n thể của cha mẹ, sư trưởng, l�m sạch cấu nhơ, lại d�ng dầu thơm thoa xức, v� thế n�n được tướng tay ch�n mềm mại; (7) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng l�ng tr�n th�n đều xoay l�n về ph�a phải. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, thường dạy dỗ ch�ng sinh, khiến tu bố th�, giữ giới v� l�m c�c việc l�nh, thế n�n được tướng l�ng xoay l�n về ph�a phải; (8) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng bắp đ�i như Lộc vương. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, ch� t�m nghe Ph�p, ch� t�m n�i Ph�p, v� muốn ph� tan c�c tội lỗi sinh tử, thế n�n được tướng bắp đ�i như Lộc vương; (9) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng th�n thể tr�n trịa, như c�y Ni c�u đ�. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, thường bố th� thuốc men cho tất cả ch�ng sinh c� bệnh, thế n�n được tướng th�n thể tr�n trịa; (10) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng c�nh tay d�i qu� đầu gối. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, kh�ng bao giờ lừa dối tất cả Hiền th�nh, cha mẹ, sư trưởng, bạn b�, c�ng bậc thiện tri thức, thế n�n được tướng c�nh tay d�i qu� đầu gối; (11) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng �m t�ng của Tượng vương, M� vương. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, thấy người sợ h�i liền che chở, n�ng đỡ họ, thường sinh t�m hổ thẹn, kh�ng n�i lỗi người, lại kh�o che tội cho họ, thế n�n được tướng �m t�ng như vậy; (12) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng th�n mềm mại, mỗi ch�n l�ng chỉ mọc một sợi l�ng. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, gần gũi người tr�, ưa nghe v� đ�m luận Ch�nh ph�p, nghe xong vui vẻ tu h�nh, lại hay sửa sang đường x�, nhặt dọn gai g�c, thế n�n được tướng da thịt mịn m�ng, mỗi ch�n l�ng mọc một sợi l�ng; (13) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng th�n m�u ho�ng kim. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, thường bố th� ch�ng sinh nh� cửa, giường chiếu, thức ăn, đ�n đuốc, thế n�n được tướng th�n m�u ho�ng kim; (14) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng bảy chỗ tr�n th�n tr�n đầy. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, d� chỗ đ�ng giận cũng kh�ng sinh l�ng giận, vui vẻ bố th� những g� m� ch�ng sinh mong muốn, thế n�n được tướng bảy chỗ tr�n th�n tr�n đầy; (15) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng chỗ những khớp xương đều vi�n m�n. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, kh�o ph�n biệt tướng l�nh dữ, lời n�i kh�ng sai lầm, kh�ng n�i lời v� nghĩa, thường n�i Ph�p th�ch hợp với căn cơ ch�ng sinh, nếu kh�ng th� kh�ng n�i, thế n�n được tướng chỗ những khớp xương vi�n m�n; (16), (17) được tướng ấy rồi, kế đến được hai tướng: một l� th�n tr�n, hai l� hai m�, đều như tướng của sư tử. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, tự m�nh kh�ng n�i đ�m thọc, lại dạy người kh�c kh�ng n�i đ�m thọc, thế n�n được hai tướng như thế; (18), (19), (20) được tướng ấy rồi, kế đến được ba tướng: một l� c� bốn mươi c�i răng, hai l� răng thật trắng, ba l� răng mọc kh�t v� bằng nhau. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, d�ng mười ph�p l�nh gi�o h�a, ch�ng sinh thọ rồi, t�m sinh vui mừng, lại thường ưa ca tụng c�ng đức người kh�c, thế n�n được ba tướng như vậy; (21) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng bốn răng nanh trắng sạch. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, tu tập t�m từ bi của c�i dục giới, thường hay suy ngẫm ph�p l�nh, thế n�n được tướng bốn răng nanh trắng sạch; (22) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng vị gi�c th� thắng nhất. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, kh�ng đợi người xin rồi sau mới bố th�, thế n�n được tướng vị gi�c th� thắng nhất; (23), (24) được tướng ấy rồi, kế đến được hai tướng: một l� tướng nhục kế, hai l� tướng lưỡi rộng d�i. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, ch� t�m thọ tr� ph�p Thập thiện, đồng thời gi�o h�a ch�ng sinh, thế n�n được hai tướng như thế; (25) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng Phạm �m. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, tự m�nh kh�ng n�i lời �c, dạy dỗ người kh�c kh�ng n�i lời �c, thế n�n được tướng Phạm �m; (26) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng cặp mắt xanh biếc như Ngưu vương. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, đem cặp mắt từ �i nh�n ch�ng sinh, th�n th� b�nh đẳng, thế n�n được tướng cặp mắt xanh như Ngưu vương; (27) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng Bạch h�o. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, giảng n�i Ch�nh ph�p, ch�n thực kh�ng hư dối, thế n�n được tướng Bạch h�o; (28) được tướng ấy rồi, kế đến được tướng V� kiến đỉnh. V� sao? L�c tu hạnh Bồ t�t, trong v� lượng đời, thường cung k�nh lễ b�i tất cả Hiền th�nh, sư trưởng, cha mẹ, t�n trọng, ca ngợi, cung k�nh, c�ng dường, thế n�n được tướng V� kiến đỉnh.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu nghiệp ba mươi hai tướng, điều n�y �kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu nghiệp ba mươi hai tướng, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Bảy

Ph�t Nguyện

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Ai l� người c� thể tu nghiệp ba mươi hai tướng?��

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Thiện nam tử! Người tr� c� thể tu.�

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Thế n�o gọi l� người tr�?

- Thiện nam tử! Người tr� l� người c� thể ph�t nguyện rộng lớn v� thượng.

Bậc Đại Bồ t�t sau khi ph�t t�m, tất cả nghiệp l�nh của th�n khẩu �, đều hồi hướng, đều nguyện v� ch�ng sinh, nguyện trong tương lai được th�nh Phật, tất cả ch�ng sinh cũng được th�nh Phật. Bậc Đại Bồ t�t thường gần gũi chư Phật, Thanh văn, Duy�n gi�c, c�ng những bậc thiện tri thức, c�ng dường, cung k�nh, thưa hỏi Phật Ph�p th�m s�u, thọ tr� kh�ng xao l�ng.

C�c vị Đại Bồ t�t ấy ph�t nguyện rằng: �Con nay gần gũi chư Phật, Thanh văn, Duy�n gi�c, v� bạn l�nh. Th� thọ v� lượng khổ n�o dữ dội, nhưng quyết kh�ng tho�i chuyển đạo Bồ đề. Ch�ng sinh nếu d�ng l�ng độc �c đến đ�nh đập, chửi rủa, hủy nhục con, nguyện con nhờ nh�n duy�n nầy, tăng trưởng t�m từ bi, kh�ng sinh niệm �c. Nguyện con đời sau, bất cứ chỗ n�o, đều kh�ng thọ th�n người nữ, kh�ng căn, hai căn, hoặc l�m th�n n� tỳ. Lại nguyện th�n con được sức lực tự tại để lĩnh đạo người kh�c, m� kh�ng để cho họ sai sử con. Nguyện th�n con kh�ng bị t�n khuyết, xa l�a bạn �c, kh�ng sinh v�o nước dữ, bộ lạc d� man, m� thường sinh v�o d�ng họ cao sang, dung nhan tuấn t�, của b�u tự tại. Nguyện được t�m � hiền h�a, tự tại, cương nghị v� dũng m�nh, nếu n�i ra điều g�, người nghe đều vui nhận. Nguyện xa l�a c�c chướng ngại, kh�ng c�n ph�ng dật, l�a bỏ tất cả nghiệp �c của th�n khẩu �, thường v� ch�ng sinh m� l�m tất cả sự lợi �ch. Nguyện con v� muốn lợi �ch ch�ng sinh, kh�ng tham tiếc th�n mệnh, kh�ng v� th�n mệnh m�nh m� tạo nghiệp �c, khi l�m lợi cho ch�ng sinh, kh�ng cầu sự trả ơn. Nguyện thường hay thọ tr� mười hai phần gi�o, sau khi thọ tr�, đem dạy người kh�c. Nguyện con c� thể dẹp tan sai lầm v� nghiệp �c của ch�ng sinh. Nguyện con đối với tất cả sự việc tr�n đời, kh�ng ai hơn được, sau khi được hơn tất cả, d�ng phương tiện đ� gi�o h�a ch�ng sinh. Nguyện kh�o trị c�c chứng bệnh nặng nơi th�n t�m của ch�ng sinh. Nguyện khi thấy người chia ly, gi�p cho h�a hợp, thấy người sợ h�i, t�m c�ch che chở, cứu vớt, kế đ� n�i ph�p l�nh, khiến họ nghe xong, t�m � nhu h�a phục thiện. Nguyện con khi thấy ch�ng sinh đ�i kh�t, bố th� th�n m�nh, l�m cho họ được no đủ, nguyện họ kh�ng sinh t�m tham �c, khi ăn th�n nầy, nguyện họ kh�ng tham luyến, như ăn c�y cỏ. Nguyện thường hay c�ng dường sư trưởng, cha mẹ, bạn l�nh v� bậc Hiền đức, đối người th�n, kẻ th�, t�m thường b�nh đẳng. Nguyện thường tu ph�p lục niệm, qu�n v� ng�, v� mười hai nh�n duy�n. Nguyện con l�c kh�ng c� ng�i Tam Bảo, thường ở nơi tịch tĩnh, tu tập t�m từ bi. Nguyện tất cả ch�ng sinh, hoặc nghe t�n, hoặc nh�n thấy, hoặc x�c chạm v�o th�n con, đều được xa l�a phiền n�o.� Bồ t�t tuy biết rằng, ngoại trừ quả vị V� thượng Bồ đề, kh�ng n�n cầu quả b�o n�o kh�c, thế nhưng v� ch�ng sinh n�n vẫn mong cầu, hầu l�m lợi �ch rộng lớn cho họ.

Thiện nam tử! Bồ t�t nếu lập đại nguyện như vậy, phải biết người đ� l� vị trưởng giả đầy đủ v� thượng ph�p t�i, đang cầu ng�i vị Ph�p vương m� chưa được.

Thiện nam tử! (1) Bậc Đại Bồ t�t l�m tr�n ba việc th� được gọi l� vị trưởng giả đầy đủ ph�p t�i: một l� t�m kh�ng ưa th�ch kinh điển ngoại đạo; hai l� t�m kh�ng tham luyến cảnh vui sinh tử; ba l� thường ưa th�ch c�ng dường Tam Bảo. (2) Lại c� ba việc: một l� v� ch�ng sinh thọ khổ, t�m kh�ng hối hận; hai l� đầy đủ tr� tuệ vi diệu v� thượng; ba l� khi đủ ph�p l�nh, kh�ng sinh ki�u mạn. (3) Lại c� ba việc: một l� v� ch�ng sinh m� chịu khổ địa ngục, nhưng vẫn xem như thọ sự vui của c�i Tam thiền; hai l� thấy người kh�c được lợi, t�m kh�ng sinh ghen gh�t; ba l� kh�ng v� quả b�o trong sinh tử m� tạo nghiệp l�nh. (4) Lại c� ba việc: một l� thấy người thọ khổ, xem như chi�nh m�nh thọ; hai l� l�m tất cả điều l�nh đều v� ch�ng sinh; ba l� kh�o lập phương tiện độ người tho�t khổ. (5) Lại c� ba việc: một l� qu�n s�t sự vui trong sinh tử xem như rắn độc; hai l� ưa trong cảnh sinh tử l�m lợi �ch ch�ng sinh; ba l� qu�n V� sinh ph�p nhẫn c� nhiều c�ng đức. (6) Lại c� ba việc: một l� v� lợi �ch ch�ng sinh m� bố th� th�n thể; hai l� bố th� mạng sống; ba l� bố th� của cải. (7) Lại c� ba việc: một l� nghe nhiều Phật ph�p kh�ng nh�m ch�n; hai l� nhẫn chịu cảnh �c; ba l� dạy người kh�c tu nhẫn nhục. (8) Lại c� ba việc: một l� hay x�t lỗi m�nh; hai l� kh�o che lỗi người; ba l� ưa tu t�m từ. (9) Lại c� ba việc: một l� ch� t�m thọ tr� cấm giới; hai l� d�ng ph�p Tứ nhiếp th�u phục ch�ng sinh; ba l� lời n�i dịu d�ng kh�ng th� bạo. (10) Lại c� ba việc: một l� đem Phật ph�p bố th� ch�ng sinh; hai l� đem t�i sản bố th� ch�ng sinh; ba l� khuyến kh�ch ch�ng sinh bố th� t�i sản v� Phật ph�p. (11) Lại c� ba việc: một l� thường đem ph�p Đại Thừa gi�o h�a ch�ng sinh; hai l� thường tu tập để thăng tiến; ba l� kh�ng khinh mạn ch�ng sinh. (12) Lại c� ba việc: một l� d� đầy phiền n�o, nhưng vẫn nhẫn chịu được; hai l� tuy biết phiền n�o nhiều lỗi lầm, l�ng vẫn an vui kh�ng nh�m ch�n; ba l� tuy m�nh c�n đầy đủ phiền n�o, vẫn c� thể diệt trừ phiền n�o cho người kh�c. (13) Lại c� ba việc: một l� thấy người được lợi, vui như m�nh được; hai l� được sự an vui, kh�ng giữ ri�ng m�nh hưởng thọ; ba l� đối gi�o ph�p Tiểu Thừa, kh�ng sinh t�m tự m�n. (14) Lại c� ba việc: một l� nghe sự khổ hạnh của Bồ t�t, t�m kh�ng kinh sợ; hai l� c� người đến xin, kh�ng bao giờ từ chối; ba l� kh�ng bao giờ nghĩ m�nh hơn tất cả.

Thiện nam tử! Bồ t�t nếu qu�n nh�n, qu�n quả, qu�n nh�n quả, hay l� qu�n quả nh�n,[9] Bồ t�t đ� c� thể đoạn trừ nh�n quả thế gian. Nếu Bồ t�t c� thể đoạn trừ nh�n quả, chứng được nh�n quả, th� gọi l� ph�p quả, l� vua của c�c ph�p, tự tại với c�c ph�p.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia lập nguyện như vậy, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia lập nguyện như vậy, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm T�m

Bồ T�t Giả Danh Bồ T�t Thực Nghĩa

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Như Đức Phật đ� dạy, Bồ t�t c� hai hạng: một l� Bồ t�t giả danh, hai l� Bồ t�t thực nghĩa. Thế n�o gọi l� Bồ t�t giả danh? (Thế n�o l� Bồ t�t thực nghĩa?)�

- Thiện nam tử! Ch�ng sinh ph�t t�m Bồ Đề rồi, được gọi l� Bồ t�t giả danh, nếu ưa học ph�p thuật, c�ng đọc tụng kinh điển của ngoại đạo, lại đem ph�p ấy gi�o h�a ch�ng sinh. Kh�ng th�ch tu t�m Từ bi, v� th�n mệnh m�nh �m� giết hại ch�ng sinh. Tham m� sinh tử, thường tạo nghiệp mong hưởng cảnh vui hữu lậu. Kh�ng c� l�ng tin, lại sinh t�m nghi ngờ Tam Bảo. Tham tiếc giữ g�n th�n mệnh, kh�ng thể nhẫn nhục. Lời n�i cộc cằn, hối hận, bu�ng lung, sinh l�ng tự khinh, nghĩ m�nh kh�ng thể được quả V� Thượng Bồ Đề. Đối với phiền n�o, sinh l�ng khiếp sợ, kh�ng chịu si�ng tu phương tiện ti�u diệt phiền n�o. Thường sinh l�ng bỏn sẻn, ganh gh�t, giận dữ, gần gũi bạn �c, biếng nh�c, loạn t�m. Ưa ở trong v� minh, kh�ng tin ph�p Lục độ. Kh�ng chịu tu phước đức, kh�ng chịu qu�n sinh tử. Thường ưa nghe theo lời �c của người kh�c. Những người như vậy được gọi l� Bồ t�t giả danh.

Thiện nam tử! Lại c� ch�ng sinh ph�t t�m mong cầu quả vị V� Thượng Bồ Đề, nghe n�i phải si�ng năng tu tập gian khổ, trải qua v� lượng kiếp sau đ� mới được, nghe rồi sinh l�ng hối tiếc. Tuy th�n tu h�nh đạo nghiệp, m� t�m kh�ng ch�n thực. Kh�ng biết hổ thẹn, kh�ng c� l�ng thương người. Hay thờ phụng ngoại đạo, giết d� tế trời. D� c� ch�t �t l�ng tin, t�m kh�ng bền chắc. V� sự vui ngũ dục m� tạo rất nhiều tội �c. Ỷ v�o sắc đẹp, tuổi thọ v� t�i sản m� sinh t�m ki�u mạn. H�nh động đi�n đảo, kh�ng đem lại lợi �ch. V� ham th� vui sinh tử m� bố th�, v� muốn sinh c�i trời m� giữ giới, v� muốn sống l�u m� tu thiền định. Những người như vậy gọi l� Bồ t�t giả danh.

Thiện nam tử! Bồ t�t thực nghĩa l� người c� thể nghe hiểu nghĩa l� s�u xa, ưa gần bạn l�nh, ưa c�ng dường sư trưởng, cha mẹ, bạn l�nh; ưa nghe mười hai phần gi�o của Như Lai, thọ tr�, đọc tụng, bi�n ch�p, suy tư nghĩa l�. V� nh�n duy�n cầu Ph�p, kh�ng tiếc th�n mệnh, vợ con, của cải. T�m � ki�n cố, thương x�t ch�ng sinh. N�i lời dịu d�ng, lời ch�o đ�n, lời ch�n thật. Kh�ng n�i lời th� �c hoặc đ�m thọc. Kh�ng tự khinh chi�nh m�nh. Bố th� rộng r�i kh�ng hề lưỡng lự. Thường ưa d�i m�i lưỡi gươm tr� tuệ. Học tập kinh s�ch ngoại đạo, chỉ v� muốn ph� dẹp v� si�u việt t� kiến. R�nh rẽ phương tiện điều phục ch�ng sinh. Ở giữa đ�m đ�ng, t�m kh�ng khiếp sợ. Thường dạy ch�ng sinh rằng đạo Bồ Đề dễ được, l�m cho người nghe kh�ng sinh l�ng lo sợ, m� si�ng năng tu h�nh. Coi thường phiền n�o, kh�ng để cho phiền n�o lay động m�nh. T�m kh�ng bu�ng lung, thường tu nhẫn nhục. V� muốn đắc quả vị Niết B�n m� tr� giới v� tu tập tinh tiến. Nguyện l�m người phục dịch cho ch�ng sinh, l�m cho họ được an ổn, vui sướng. V� người kh�c chịu khổ, t�m kh�ng sinh hối hận. Thấy người tho�i thất t�m Bồ Đề, sinh l�ng thương x�t. Cứu vớt tất cả ch�ng sinh khổ n�o, qu�n s�t lỗi lầm v� tội �c của sinh tử. C� thể vi�n m�n s�u ph�p Ba la mật v� thượng. L�m mọi sự việc đều hơn ch�ng sinh. L�ng tin vững chắc, tu tập từ bi m� kh�ng mong cầu quả b�o. Đối với người th�n kẻ th�, t�m coi như một. L�c bố th� t�i vật t�m thường b�nh đẳng, l�c th� xả th�n m�nh cũng thế. V� biết tướng hữu vi l� v� thường, n�n kh�ng tiếc th�n mệnh. D�ng ph�p Tứ nhiếp th�u phục ch�ng sinh. Biết r� Thế tục đế n�n t�y thuận ch�ng sinh. Khi v� ch�ng sinh m� thọ khổ, t�m kh�ng lay động như n�i Tu di. Tuy thấy ch�ng sinh tạo nhiều nghiệp �c, �t người l�m l�nh, nhưng vẫn kh�ng bỏ rơi họ. Đối với Tam Bảo kh�ng sinh l�ng nghi, thường ưa c�ng dường. L�c c� �t t�i vật, trước bố th� người ngh�o, sau c�ng dường Tam Bảo. L�m việc g�, trước đều v� người ngh�o, sau mới v� người gi�u. Ưa khen ngợi sự hay của người, v� họ m� giảng Phật ph�p, hầu mở đường cho họ đến Niết B�n. Muốn người kh�c học tất cả c�c kỹ thuật. Thấy người học hơn m�nh, t�m sinh vui mừng. Kh�ng nghĩ đến lợi m�nh, m� thường nghĩ đến việc lợi người. Tất cả nghiệp l�nh th�n khẩu �, đều kh�ng v� chi�nh m�nh, m� v� ch�ng sinh. Đ�y gọi l� Bồ t�t thực nghĩa.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia muốn th�nh Bồ t�t thực nghĩa, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia muốn th�nh Bồ t�t thực nghĩa, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Ch�n

T�m Ki�n Cố Của Bồ T�t Thực Nghĩa

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t thực nghĩa l�m sao biết m�nh l� Bồ t�t thực nghĩa?�

- Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t l�c tu khổ hạnh, trước hết phải n�n tự giữ t�m m�nh.

Thiện nam tử! Ta nhớ thuở xưa l�c c�n tu hạnh Bồ t�t, trước theo ngoại đạo học ph�p khổ hạnh, hết l�ng tu tập, t�m kh�ng tho�i chuyển. Trong v� lượng đời, d�ng tro b�i th�n, mỗi ng�y ăn một hạt m�, hạt đậu. D�ng ch�ng gai, c�y đ� l�m chỗ l�t nằm. Lấy ph�n c�ng nước tiểu l�m thuốc trị bệnh. Trong m�a h� n�ng bức, d�ng năm thứ lửa đốt th�n. Trong m�a đ�ng buốt gi�, d�ng nước đ� ch� x�t v�o th�n. Hoặc ăn cỏ, rễ, nh�nh, l�, quả; hoặc ăn đất, hoặc hớp gi�. L�c tu những sự khổ hạnh như vậy, th�n m�nh th�n người đều kh�ng lợi �ch. Tuy thế, t�m vẫn kh�ng tho�i sụt, m� c�n vượt hơn tất cả khổ hạnh của ngoại đạo.

Thiện nam tử! Ta thuở xưa v� bốn việc m� hy sinh th�n mệnh: một l� v� muốn ph� phiền n�o của ch�ng sinh; hai l� v� muốn l�m ch�ng sinh được an vui; ba l� v� muốn ph� trừ sự tham đắm th�n thể; bốn l� v� muốn b�o ơn sinh dưỡng của cha mẹ. Bồ t�t nếu kh�ng tiếc th�n mệnh, quyết định biết m�nh l� Bồ t�t thực nghĩa.

Thiện nam tử! Trong qu� khứ, v� cầu Ch�nh ph�p, ta đ� kho�t th�n l�m ba ng�n s�u trăm ngọn đ�n. L�c bấy giờ, ta tuy vẫn c�n đầy phiền n�o, th�n thể đau đớn, nhưng v� muốn ch�ng sinh được độ tho�t sinh tử, ta tự an ủi khiến l�ng ki�n quyết, kh�ng sinh t�m tho�i chuyển. L�c đ� được đầy đủ ba việc: một l� rốt r�o kh�ng c�n tho�i chuyển; hai l� trở th�nh Bồ t�t thực nghĩa; ba l� được ch�ng sinh gọi l� bậc kh�ng thể nghĩ b�n. Đ�y gọi l� Bồ t�t kh�ng thể nghĩ b�n. Lại nhớ khi xưa v� cầu Ch�nh ph�p, trong một đại kiếp, khắp th�n chịu sự thống khổ của h�ng ng�n mụt nhọt. L�c đ�, ta tuy vẫn c�n đầy phiền n�o, th�n thể đau đớn, nhưng v� muốn ch�ng sinh đều được độ tho�t, ta tự an ủi, khiến l�ng ki�n quyết, kh�ng sinh t�m tho�i chuyển. Đ�y gọi l� Bồ t�t kh�ng thể nghĩ b�n. Khi xưa ta v� một con bồ c�u m� bố th� th�n mệnh của m�nh. L�c bấy giờ ta c�n đầy phiền n�o, th�n thể đau đớn, nhưng v� muốn ch�ng sinh được độ tho�t, ta tự an ủi, khiến l�ng ki�n quyết, kh�ng sinh t�m tho�i chuyển. Đ�y gọi l� Bồ t�t kh�ng thể nghĩ b�n.

Thiện nam tử! Tất cả bạn �c, phiền n�o v� nghiệp, chi�nh l� người bạn l�m trang nghi�m đạo nghiệp của Bồ t�t. V� sao? V� tất cả ph�m phu kh�ng c� tr� tuệ v� ch�nh niệm, n�n đem phiền n�o l�m kẻ o�n địch; c�n Bồ t�t đầy đủ tr� tuệ v� ch�nh niệm, n�n đem phiền n�o l�m người bạn đạo. Trường hợp bạn �c v� nghiệp cũng tương tự như thế.

Thiện nam tử! Người đ� đoạn phiền n�o, th� kh�ng c�n phải thọ th�n trong c�c c�i �c. Thế n�n, Bồ t�t tuy thị hiện l�m nghiệp �c, thực sự kh�ng phải do th�n khẩu � l�m ra, m� l� do sức mạnh của thệ nguyện. Như v� muốn điều phục lo�i b�ng sinh, do thệ nguyện m� thọ th�n th� dữ. Bồ t�t tuy thị hiện thọ th�n cầm th�, hiểu r� tiếng người, lời ph�p, lời ch�n thực, lời kh�ng th� �c, lời kh�ng v� nghĩa; t�m thường thương x�t, tu tập từ bi, l�ng kh�ng bu�ng lung. Đấy gọi l� Bồ t�t kh�ng thể nghĩ b�n.

Thiện nam tử! Thuở xưa l�c ta thọ th�n gấu, d� vẫn c�n đủ phiền n�o, nhưng ta kh�ng c�n bị phiền n�o lay chuyển. V� sao? V� ta đầy đủ ch�nh niệm, thương x�t ch�ng sinh, ủng hộ Ch�nh ph�p, tu h�nh ph�p hạnh. Thọ th�n tr�u, chim, thỏ, rắn, rồng, voi, kim x� điểu, bồ c�u, nai, vượn, d�, g�, chim trĩ, khổng tước, anh vũ, c�c lo�i c�c nh�i. L�c ta thọ th�n chim, th� như vậy, tuy vẫn c�n đủ phiền n�o, nhưng phiền n�o đối với ta kh�ng c�n sức tự tại. V� sao? V� ta đầy đủ ch�nh niệm, thương x�t ch�ng sinh, ủng hộ Ch�nh ph�p, tu h�nh ph�p hạnh.

Thiện nam tử! Trong đời đ�i khổ, ta lập đại nguyện, do nguyện lực m� thọ th�n l�m lo�i c� lớn, l�m cho ch�ng sinh khỏi sự đ�i kh�t. Người n�o ăn thịt ta, đều tu h�nh, tư duy ch�nh đạo, kh�ng phạm tội �c. Trong đời nhiều tật dịch, ta lập đại nguyện, do nguyện lực m� thọ th�n l�m c�y thuốc. Những người bệnh tật thấy, nghe, hoặc chạm đến th�n ta, hoặc ăn da, thớ, m�u, thịt, xương, tủy của ta th� bệnh hoạn đều l�nh.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t thọ khổ như vậy, t�m kh�ng tho�i chuyển, gọi l� Bồ t�t thực nghĩa.

L�c Bồ t�t tu h�nh s�u ph�p Ba la mật, chung qui kh�ng mong cầu quả b�o, chỉ lấy sự lợi �ch ch�ng sinh l�m sự nghiệp. Bồ t�t thấy r� lỗi lầm của sinh tử, nhưng vẫn ưa ở trong sinh tử để l�m lợi �ch ch�ng sinh, khiến cho họ được an vui. Bồ t�t hiểu r� niềm vui của giải tho�t, sự lỗi lầm của sinh tử, m� vẫn c� thể ở trong sinh tử, đ�y l� hạnh kh�ng thể nghĩ b�n của họ. Bồ t�t l�m việc g�, kh�ng cầu b�o ơn; c�n đối với người l�m ơn cho m�nh, th� thường nghĩ đến sự trả ơn.

Thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh thường cầu tự lợi, Bồ t�t l�m việc thường mong lợi người. Đ�y l� hạnh kh�ng thể nghĩ b�n của Bồ t�t.

Thiện nam tử! Bọn ngoại đạo l�c gi�o h�a ch�ng sinh, hoặc d�ng lời hung �c, đ�nh đập, nhục mạ, xua đuổi, sau đ� mới điều phục. Bồ t�t kh�ng phải thế, l�c gi�o h�a ch�ng sinh, kh�ng d�ng lời th� tục, lời giận dữ, lời v� �ch, m� chỉ d�ng lời nhỏ nhẹ, lời ch�n thực m� gi�o h�a họ. Ch�ng sinh nghe rồi, như hoa sen xanh dưới �nh trăng, như hoa sen đỏ dưới �nh mặt trời.

Thiện nam tử! L�c Bồ t�t bố th�, tuy �t tiền của, thấy nhiều người đến xin, kh�ng sinh t�m ch�n gh�t. Đ�y l� hạnh kh�ng thể nghĩ b�n của Bồ t�t. D� dạy dỗ người m�, điếc, c�m, ngọng, ngu si, hoặc người d� man, hung �c, nhưng t�m vẫn kh�ng nh�m ch�n. Đ�y l� hạnh kh�ng thể nghĩ b�n của Bồ t�t.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� bốn việc kh�ng thể nghĩ b�n: một l� c� thể đem vật y�u qu� bố th� cho người kh�c; hai l� tuy đầy đủ phiền n�o, m� vẫn nhẫn được việc �c; ba l� thấy đại ch�ng chia rẽ, c� thể khiến h�a hợp; bốn l� d� l�c sắp chết, nếu thấy người �c, liền n�i ph�p để chuyển đổi họ. Đ�y l� bốn việc kh�ng thể nghĩ b�n của Bồ t�t. Lại c� ba việc kh�ng thể nghĩ b�n: một l� thường quở tr�ch tất cả phiền n�o; hai l� ở trong phiền n�o, nhưng v� ch�ng sinh n�n kh�ng xả bỏ phiền n�o; ba l� d� đầy đủ phiền n�o v� phiền n�o nghiệp m� vẫn kh�ng d�m bu�ng lung. Đ�y l� ba việc kh�ng thể nghĩ b�n của Bồ t�t. Lại c� ba việc kh�ng thể nghĩ b�n: một l� l�c muốn bố th�, t�m sinh vui mừng; hai l� l�c bố th�, chỉ v� người m� kh�ng cầu quả b�o; ba l� l�c bố th� xong, t�m thường an vui, kh�ng sinh nuối tiếc. Đ�y l� ba việc kh�ng thể nghĩ b�n của Bồ t�t.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t l�c tu hạnh như vậy, n�n tự qu�n s�t t�m m�nh: �T�i l� Bồ t�t giả danh hay Bồ t�t thực nghĩa?� Ch�ng sinh nếu l�m được những việc như vậy, n�n biết đ� l� Bồ t�t thực nghĩa.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia l�m những việc ấy, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia l�m những việc ấy, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười

Lợi M�nh Lợi Người

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ đề l� g�? Đạo Bồ đề l� g�?�

Đức Phật dạy: �Thiện nam tử! Xa l�a Bồ đề kh�ng c� Đạo Bồ đề, xa l�a Đạo Bồ đề kh�ng c� Bồ đề. Đạo Bồ đề tức l� Bồ đề, Bồ đề tức l� Đạo Bồ đề. Vượt hơn tất cả quả vị của Thanh văn, Duy�n gi�c gọi l� Bồ đề, cũng gọi l� Đạo Bồ đề.�

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Đạo quả của Thanh văn, Duy�n gi�c tức l� Bồ đề, tức l� Đạo Bồ đề. Tại sao gọi l� vượt hơn?

- Thiện nam tử! Đạo của Thanh văn, Duy�n gi�c kh�ng được rộng lớn, kh�ng phải l� gi�c ngộ tất cả, bởi vậy Bồ đề, Đạo Bồ đề được gọi l� vượt hơn đạo của Thanh văn, Duy�n gi�c. Giống như trong tất cả kinh s�ch thế gian, mười hai phần gi�o của Đức Như Lai l� cao hơn hết. V� sao? V� lời n�i trong kinh kh�ng sai lầm, kh�ng đi�n đảo. Đạo của Nhị thừa so với Đạo Bồ đề cũng giống như thế.

Thiện nam tử! Đạo bồ đề tức l� Học, cũng tức l� Học quả. V� sao gọi l� Học? Tu học đạo Bồ đề, chưa được đầy đủ t�m kh�ng tho�i chuyển gọi l� Học, đ� được quả vị kh�ng tho�i chuyển gọi l� Học quả. L�c chưa chứng được Định hữu,[10] gọi l� Học; sau khi chứng được Định hữu, trong A tăng kỳ kiếp thứ ba, gọi l� Học quả. Trong A tăng kỳ kiếp đầu ti�n vẫn c�n chưa c� thể bố th� tất cả t�i sản, bố th� trong tất cả thời gian, v� bố th� đến tất cả ch�ng sinh. Trong A tăng kỳ kiếp thứ hai, đ� c� thể bố th� tất cả t�i sản, nhưng vẫn chưa thể bố th� trong tất cả thời gian, hoặc bố th� đến tất cả ch�ng sinh. Trong hai giai đoạn nầy gọi l� Học. Đến A tăng kỳ kiếp thứ ba, c� thể bố th� tất cả t�i sản, bố th� trong tất cả thời gian, v� bố th� đến tất cả ch�ng sinh, đ�y gọi l� Học quả.

Thiện nam tử! Bồ t�t l�c tu tập hạnh bố th�, tr� giới, nhẫn nhục, tinh tiến, thiền định, tr� tuệ gọi l� Học. Đến l�c tất cả đều vi�n m�n gọi l� Học quả.

Thiện nam tử! C� hạnh bố th� m� kh�ng phải l� Ba la mật, c� hạnh Ba la mật m� kh�ng phải l� Bố th� Ba la mật, c� hạnh bố th� m� cũng l� Ba la mật, c� hạnh kh�ng phải bố th� m� cũng kh�ng phải Ba la mật.

Thiện nam tử! Hạnh bố th� m� kh�ng phải l� Ba la mật l� hạnh bố th� của Thanh văn, Duy�n Gi�c, tất cả ph�m phu ngoại đạo, c�ng c�c vị Bồ t�t trong hai A tăng kỳ kiếp đầu. Hạnh Ba la mật m� kh�ng phải l� Bố th� Ba la mật, như Tr� giới Ba la mật cho đến B�t Nh� Ba la mật. Hạnh bố th� m� cũng l� Ba la mật, tức l� hạnh bố th� của c�c vị Bồ t�t trong A tăng kỳ kiếp thứ ba. Hạnh kh�ng phải bố th� m� cũng kh�ng phải Ba la mật, tức l� hạnh tr� giới, tu định, nhẫn nhục, từ bi của h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c.

Thiện nam tử! Hạnh bố th� m� kh�ng phải l� ba la mật gọi l� Học, hạnh bố th� m� cũng l� Ba la mật gọi l� Học quả.

Thiện nam tử! Bồ đề tức l� Tận tr� v� V� sinh tr�.[11] V� muốn được hai tr� nầy m� chuy�n t�m tu tập ba mươi bảy phẩm trợ đạo ph�p, gọi l� Học. Đ� chứng Bồ đề, gọi l� Học quả. Trước ti�n tự điều phục c�c căn của m�nh, sau đ� điều phục người kh�c, gọi l� Học. Đ� được giải tho�t, lại độ ch�ng sinh được giải tho�t, gọi l� Học quả. Tu tập mười Lực, bốn V� sở �y, Đại bi, ba Niệm, gọi l� Học. Được đầy đủ mười t�m Ph�p bất cộng gọi l� Học quả. V� lợi m�nh lợi người m� tạo t�c c�c nghiệp l�nh, gọi l� Học. L�m lợi ch�ng sinh rồi, gọi l� Học quả. Học tập ph�p thế gian gọi l� Học, học tập ph�p xuất thế gian gọi l� Học quả. Nếu v� ch�ng sinh m� kh�ng bỏn sẻn th�n thể, t�i sản, gọi l� Học; c�n nếu v� ch�ng sinh m� kh�ng bỏn sẻn th�n thể, t�i sản, thọ mệnh, gọi l� Học quả. C� thể gi�o h�a ch�ng sinh tạo nghiệp trời, người, gọi l� Học. Gi�o h�a ch�ng sinh tạo nghiệp v� lậu, gọi l� Học quả. C� thể bố th� ch�ng sinh tất cả t�i sản, gọi l� Học. Bố th� ch�ng sinh Phật ph�p, gọi l� Học quả. Tự ph� bỏn sẻn, tham lam, ganh gh�t, gọi l� Học. Ph� bỏn sẻn, tham lam, ganh gh�t cho người kh�c, gọi l� Học quả. Thọ tr� năm thiện căn, tu tập ch�nh niệm, gọi l� Học. Dạy người kh�c tu tập th�nh tựu năm thiện căn v� ch�nh niệm, gọi l� Học quả.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� t�n căn, l�m lợi m�nh xong, lại l�m lợi �ch cho người. Nếu chỉ l�m lợi cho m�nh, kh�ng phải l� ch�n thực tự lợi. L�m lợi cho người mới l� ch�n thực tự lợi. V� sao? Bậc Đại Bồ t�t v� lợi người kh�c, đối với th�n thể, thọ mệnh, t�i sản, kh�ng sinh l�ng bỏn sẻn, đ� l� tự lợi. Bồ t�t biết rằng, nếu đem Bồ Đề của h�ng Thanh văn, Duy�n gi�c gi�o h�a ch�ng sinh, ch�ng sinh kh�ng tiếp nhận, b�n đem sự an lạc của trời người m� gi�o h�a họ, đ�y l� lợi người. Lợi �ch người kh�c chi�nh l� lợi m�nh. Nếu Bồ t�t kh�ng thể l�m lợi �ch cho m�nh v� người, m� chỉ l�m lợi m�nh, đ�y l� bậc hạ. V� sao? Vị Bồ t�t đ�, đối với gi�o ph�p, t�i sản, sinh t�m tham luyến, v� vậy kh�ng thể tự l�m lợi m�nh. H�nh giả nếu l�m người kh�c chịu khổ n�o, ri�ng m�nh hưởng sự an vui, Bồ t�t như vậy, kh�ng thể lợi người. Nếu Bồ t�t kh�ng tu tập bố th�, tr� giới, nghe nhiều, d� c� dạy người kh�c cũng chỉ gọi l� lợi người m� kh�ng lợi m�nh. Nếu đầy đủ năm thiện căn, sau đ� đem dạy người kh�c, đ� l� Bồ t�t l�m lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! Lợi �ch c� hai loại: một l� đời nầy, hai l� đời sau. Bồ t�t nếu l�m lợi �ch đời nầy, kh�ng gọi l� thực sự lợi �ch. Nếu l�m lợi �ch đời sau tức l� c� thể l�m cho m�nh v� người đều được lợi �ch.

Thiện nam tử! Sự an lạc c� hai loại: một l� an lạc thế gian, hai l� an lạc xuất thế gian. Phước đức cũng thế. Bồ t�t nếu đầy đủ hai sự an lạc v� phước đức để gi�o h�a ch�ng sinh, th� gọi l� lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t đầy đủ một ph�p th� c� thể lợi m�nh lợi người, đ� l� sự kh�ng ph�ng dật. Lại c� hai ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người: một l� thường nghe Phật ph�p, hai l� suy tư Phật ph�p. Lại c� ba ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người: một l� thương x�t ch�ng sinh, hai l� si�ng năng tu h�nh, ba l� đầy đủ ch�nh niệm. Lại c� bốn ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người, tức l� bốn uy nghi. Lại c� năm ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người: một l� đức tin, hai l� giữ giới, ba l� thường nghe Phật ph�p, bốn l� bố th�, năm l� tr� tuệ. Lại c� s�u ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người, tức l� s�u niệm.[12] Lại c� bảy ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người, tức l� ph� hoại bảy loại ki�u mạn.[13]

Thiện nam tử! Nếu Bồ t�t thấy sa m�n, b� la m�n, trưởng giả, nam nữ, hoặc trong đại ch�ng c� người l�m lỗi, trước n�n t�y thuận � của họ, rồi sau mới n�i ph�p l�m họ được điều phục. Nếu Bồ t�t kh�ng biết rằng trước n�n t�y thuận ch�ng sinh, rồi sau mới thuyết ph�p, đ�y l� Bồ t�t bậc hạ.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� ưa gần gũi bạn l�nh, hai l� kh�ng ưa gần gũi bạn l�nh. Người ưa gần gũi bạn l�nh c� thể l�m lợi m�nh lợi người, c�n người kh�ng ưa gần gũi bạn l�nh, ắt kh�ng thể l�m lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! C� hai loại Bồ t�t ưa gần bạn l�nh: một l� ưa c�ng dường, hai l� kh�ng ưa c�ng dường. Người ưa c�ng dường c� thể lợi m�nh lợi người, người kh�ng ưa c�ng dường, kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người ưa c�ng dường lại c� hai hạng: một l� chuy�n t�m nghe Phật ph�p, hai l� kh�ng chuy�n t�m nghe Phật ph�p. Người chuy�n t�m nghe Phật ph�p c� thể lợi m�nh lợi người, người kh�ng chuy�n nghe Phật ph�p kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người chuy�n t�m nghe Phật ph�p lại c� hai hạng: một l� hay hỏi nghĩa l�, hai l� kh�ng hay hỏi nghĩa l�. Người hay hỏi nghĩa l�, c� thể lợi m�nh lợi người, người kh�ng hay hỏi nghĩa l� kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người hay hỏi nghĩa l� lại c� hai hạng: một l� ch� t�m thọ tr�, hai l� kh�ng thọ tr�. Người ch� t�m thọ tr�, c� thể lợi m�nh lợi người, người kh�ng thọ tr�, kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người ch� t�m thọ tr� lại c� hai hạng: một l� hay suy tư nghĩa l�, hai l� kh�ng suy tư nghĩa l�. Người suy tư nghĩa l� c� thể lợi m�nh lợi người, người kh�ng suy tư nghĩa l� kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người suy tư nghĩa l� lại c� hai hạng: một l� hiểu r� nghĩa l�, hai l� kh�ng hiểu r� nghĩa l�. Người hiểu r� nghĩa l� c� thể lợi m�nh lợi người, người kh�ng hiểu r� nghĩa l� kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người hiểu r� nghĩa l� lại c� hai hạng: một l� sống đ�ng Ch�nh ph�p, hai l� kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p. Người sống đ�ng Ch�nh ph�p c� thể l�m lợi m�nh lợi người, người kh�ng sống đ�ng Ch�nh ph�p, kh�ng thể lợi m�nh lợi người. Người sống đ�ng Ch�nh ph�p lại c� hai hạng: một l� đầy đủ t�m tr�, hai l� kh�ng đầy đủ t�m tr�. T�m tr� l� g�? Một l� tr� biết ph�p, hai l� tr� biết nghĩa, ba l� tr� biết thời tiết nh�n duy�n, bốn l� tr� biết đủ, năm l� tr� biết m�nh v� người kh�c, s�u l� tr� biết tất cả sự vật, bảy l� tr� biết căn cơ ch�ng sinh, t�m l� tr� biết sự cao thấp. Người đầy đủ t�m tr� n�i ra điều g� đều đầy đủ mười s�u việc: Một l� n�i đ�ng thời, hai l� n�i một c�ch th�nh t�m, ba l� n�i c� thứ lớp, bốn l� n�i h�a hợp, năm l� n�i c� nghĩa l�, s�u l� n�i vui vẻ, bảy l� n�i t�y theo � người nghe, t�m l� n�i m� kh�ng coi thường người nghe, ch�n l� n�i m� kh�ng tr�ch mắng người nghe, mười l� n�i đ�ng như Ch�nh ph�p, mười một l� n�i lợi m�nh lợi người, mười hai l� n�i m� kh�ng t�n loạn, mười ba l� n�i hợp với nghĩa l�, mười bốn l� n�i lời ch�n ch�nh, mười lăm l� n�i rồi kh�ng sinh l�ng ki�u mạn, mười s�u l� n�i m� kh�ng cầu phước b�o thế gian. Những người như vậy c� thể nghe người kh�c n�i ph�p; l�c nghe người kh�c n�i ph�p c� đủ mười s�u việc: Một l� nghe đ�ng thời, hai l� th�ch nghe ph�p, ba l� nghe một c�ch th�nh t�m, bốn l� nghe một c�ch cung k�nh, năm l� nghe m� kh�ng t�m lỗi của người n�i, s�u l� kh�ng v� biện luận m� nghe, bảy l� kh�ng v� thắng người kh�c m� nghe, t�m l� l�c nghe kh�ng coi thường người n�i, ch�n l� l�c nghe kh�ng khinh thường Phật ph�p, mười l� l�c nghe, kh�ng tự khinh m�nh, mười một l� v� muốn xa l�a ngũ c�i m� nghe, mười hai l� v� muốn thọ tr�, đọc tụng m� nghe, mười ba l� v� muốn diệt trừ ngũ dục m� nghe, mười bốn l� v� muốn đầy đủ l�ng tin m� nghe, mười lăm l� v� muốn điều phục ch�ng sinh m� nghe, mười s�u l� v� muốn đoạn trừ văn căn m� nghe.[14]

Thiện nam tử! Người c� đủ t�m tr�, c� thể n�i ph�p v� nghe ph�p. Những người như vậy c� thể lợi m�nh lợi người. Người kh�ng đủ t�m tr� kh�ng được gọi l� người lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! Người n�i ph�p cũng c� hai hạng: Một l� thanh tịnh, hai l� kh�ng thanh tịnh. Người kh�ng thanh tịnh cũng c� năm việc: Một l� v� lợi m� n�i ph�p, hai l� v� muốn được b�o �n m� n�i ph�p, ba l� v� muốn hơn người kh�c m� n�i ph�p, bốn l� v� muốn được quả b�o thế gian m� n�i ph�p, năm l� đem t�m nghi ph�p m� n�i ph�p. Người n�i ph�p thanh tịnh cũng c� năm việc: Một l� trước cho ăn rồi sau mới n�i ph�p, hai l� v� muốn Tam Bảo hưng long m� n�i ph�p, ba l� v� muốn đoạn phiền n�o cho m�nh cho người m� n�i ph�p, bốn l� v� muốn ph�n biệt t� ch�nh m� n�i ph�p, năm l� v� muốn người nghe được sự th� thắng m� n�i ph�p.

Thiện nam tử! Người n�i ph�p kh�ng thanh tịnh gọi l� người bẩn thỉu, l� người b�n ph�p, l� người � nhục, l� người lầm lạc, l� người đ�nh mất � nghĩa của sự n�i ph�p. Người n�i ph�p thanh tịnh gọi l� người trong sạch, n�i lời ch�nh đ�ng, n�i lời ch�n thực, v� l� nơi qui tụ của Ch�nh ph�p.

Thiện nam tử! Người n�o biết to�n bộ mười hai phần gi�o, thanh minh luận, nh�n minh luận, trong nh�n minh lại biết nh�n, biết dụ, biết chỗ chủ trương của m�nh v� của người, người đ� l� người thuyết ph�p ch�nh đ�ng. Người nghe c� bốn hạng: Một l� nghe �t hiểu nhiều, hai l� hiểu theo sự ph�n biệt của ch�nh m�nh, ba l� hiểu theo bổn � của người n�i, bốn l� hiểu theo từng chữ, từng c�u. Đức Như Lai v� ba hạng người đầu m� m� thuyết ph�p, kh�ng v� hạng người thứ tư. V� sao? V� họ kh�ng phải l� ph�p kh�. Bốn hạng người tr�n được ph�n l�m hai loại: Một l� đ� thuần thục, hai l� chưa thuần thục. Người đ� thuần thục l� người đ� được điều phục, người chưa thuần thục l� người sẽ được điều phục.

Thiện nam tử! Giống như rừng c�y c� bốn loại: Một l� dễ chặt m� kh� nhổ gốc, hai l� kh� chặt m� dễ nhổ gốc, ba l� dễ chặt lại dễ nhổ gốc, bốn l� kh� chặt lại kh� nhổ gốc. Người tại gia cũng c� bốn hạng: Một l� dễ điều phục m� kh� gi�p họ tiến bộ, hai l� kh� điều phục nhưng lại dễ gi�p họ tiến bộ, ba l� dễ điều phục lại dễ gi�p họ tiến bộ, bốn l� kh� điều phục lại kh� gi�p họ tiến bộ. Bốn hạng người như vậy, được chia l�m ba loại: Một l� quở tr�ch rồi điều phục, hai l� d�ng lời nhỏ nhẹ điều phục, ba l� d�ng cả hai, quở tr�ch c�ng d�ng lời nhỏ nhẹ, m� điều phục. Lại c� hai loại: một l� tự m�nh c� thể điều phục, kh�ng nhờ người kh�c, hai l� tự m�nh kh�ng thể điều phục, m� phải cần người kh�c. Lại c� hai loại: Một l� d�ng sự bố th� điều phục, hai l� d�ng ch� thuật điều phục. Sự điều phục lại c� hai loại: Một l� nh�n l�c vui mừng, hai l� nh�n l�c đau khổ. L�c thuyết ph�p cho bốn hạng người như thế, cần phải c� hai phương tiện: Một l� biết r�nh việc thế gian, hai l� gi�p đỡ phục dịch cho họ.

Thiện nam tử! Bồ t�t nếu biết hai phương tiện như thế, ắt c� thể l�m lợi m�nh lợi người. Nếu kh�ng biết, ắt kh�ng thể l�m lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t, v� muốn lợi người, trước học kinh điển ngoại đạo, sau mới học mười hai phần gi�o. Ch�ng sinh nếu nghe mười hai phần gi�o, ắt sẽ nhờm ch�n kinh điển ngoại đạo. Lại v� ch�ng sinh n�i sự lỗi lầm của phiền n�o, sự giải tho�t khỏi phiền n�o, khen ngợi đức hạnh của bạn l�nh, quở tr�ch lỗi lầm của bạn �c, t�n th�n c�ng đức của bố th�, hủy b�ng lỗi lầm của bỏn sẻn. Bồ t�t thường n�n ở chỗ tịch tĩnh tu h�nh, khen ngợi c�ng đức của sự tịch tĩnh, thường tu tập Phật ph�p, t�n th�n sự tu tập Phật ph�p. Nếu được như vậy, gọi l� lợi m�nh lợi người.

Bồ t�t tại gia, trước phải tự điều phục m�nh. Nếu kh�ng tự điều phục, ắt kh�ng n�n xuất gia. Bồ t�t tại gia c� thể độ được nhiều người, Bồ t�t xuất gia kh�ng được như vậy. V� sao? Nếu kh�ng c� h�ng tại gia, ắt kh�ng c� h�ng xuất gia trong ba Thừa. Người xuất gia trong ba Thừa tu tập đạo hạnh, giữ giới, tụng kinh, ngồi thiền, đều do người tại gia hộ tr�.

Thiện nam tử! C� Đạo v� sự trang nghi�m cho Đạo. Đạo tức l� sự tu tập Phật ph�p, trang nghi�m cho Đạo tức l� người tại gia. Bồ t�t xuất gia v� người tại gia m� tu h�nh đạo nghiệp, người tại gia từ bậc xuất gia m� tu học Phật ph�p. Người tại gia phần lớn tu tập hai ph�p: Một l� thọ tr�, hai l� bố th�. Người xuất gia cũng tu tập hai ph�p: Một l� đọc tụng, hai l� giảng dạy.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t tu tập cả bốn ph�p: thọ tr�, bố th�, đọc tụng, giảng dạy. Như vậy gọi l� lợi m�nh, lợi người. Bồ t�t nếu muốn v� ch�ng sinh m� n�i nghĩa th�m s�u của ph�p giới, trước ti�n n�n n�i ph�p thế gian, sau đ� n�i nghĩa th�m s�u của ph�p giới. V� sao? V� dễ gi�o ho�. Bậc Đại Bồ t�t n�n chăm s�c cuộc sống t�m linh của ch�ng sinh. Nếu kh�ng chăm s�c, ắt kh�ng thể th�u phục tất cả ch�ng sinh. Bồ t�t cũng phải chăm s�c th�n m�nh. Nếu kh�ng chăm s�c, cũng kh�ng thể th�u phục ch�ng sinh. Bồ t�t tuy kh�ng tham luyến th�n mệnh, t�i sản, m� lại chăm s�c th�n mệnh, t�i sản, đều v� muốn th�u phục ch�ng sinh. Bậc Đại Bồ t�t, trước ti�n n�n tự trừ �c, sau đ� dạy người kh�c trừ �c. Nếu kh�ng tự trừ �c, ắt kh�ng thể dạy người kh�c trừ �c. Bởi thế, Bồ t�t trước ti�n n�n tu tập bố th�, giữ giới, biết đủ, tinh tiến tu h�nh, sau đ� dạy người kh�c. Nếu Bồ t�t kh�ng tự m�nh tu h�nh, kh�ng thể giảng dạy người kh�c.

Thiện nam tử! Căn cơ của ch�ng sinh c� ba loại: thượng, trung, hạ. Căn cơ của Bồ t�t cũng c� ba loại: thượng, trung, hạ. Bồ t�t hạ căn, chỉ c� thể gi�o h�a người hạ căn, kh�ng thể gi�o h�a người trung căn c�ng thượng căn. Bồ t�t trung căn, c� thể gi�o h�a người trung căn, hạ căn, m� kh�ng thể gi�o h�a người thượng căn. Bồ t�t thượng căn c� thể gi�o h�a cả ba.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: Một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập lợi m�nh lợi người, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập lợi m�nh lợi người, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười Một

Trang Nghi�m M�nh v� Người

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bậc Đại Bồ t�t đầy đủ bao nhi�u ph�p mới c� thể l�m lợi m�nh lợi người?�

- Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t đầy đủ t�m ph�p, c� thể l�m lợi m�nh lợi người. T�m ph�p đ� l� g�? Một l� tuổi thọ l�u d�i, hai l� dung nhan tuyệt thế, ba l� sức lực mạnh mẽ, bốn l� d�ng d�i t�n qu�, năm l� của cải tr�n đầy, s�u l� l�m th�n người nam, bảy l� ăn n�i h�ng hồn, t�m l� ở giữa đ�m đ�ng kh�ng sợ.

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Do nh�n duy�n n�o m� Bồ t�t được tuổi thọ l�u d�i, nhẫn đến ở giữa đ�m đ�ng kh�ng sợ?�

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t: (1) trong v� lượng đời tu t�m từ bi kh�ng giết hại, do nh�n duy�n n�y được thọ mệnh l�u d�i; (2) trong v� lượng đời thường bố th� y phục, đ�n đuốc, do nh�n duy�n n�y được dung nhan tuyệt thế; (3) trong v� lượng đời thường trừ diệt sự ki�u mạn, do nh�n duy�n n�y sinh v�o d�ng d�i t�n qu�; (4) trong v� lượng đời thường bố th� c�c m�n ăn uống, do nh�n duy�n n�y được sức lực mạnh mẽ; (5) trong v� lượng đời thường ưa n�i ph�p, do nh�n duy�n n�y được của cải tr�n đầy; (6) trong v� lượng đời ch� tr�ch th�n người nữ, do nh�n duy�n n�y được th�n người nam; (7) trong v� lượng đời chuy�n t�m giữ giới, do nh�n duy�n n�y ăn n�i h�ng hồn; (8) trong v� lượng đời c�ng dường Tam Bảo, do nh�n duy�n n�y ở giữa đ�m đ�ng kh�ng sợ.

T�m ph�p như vậy, c� ba nh�n duy�n: Một l� vật bố th� thanh tịnh, hai l� t�m thanh tịnh, ba l� phước điền thanh tịnh. Thế n�o gọi l� vật bố th� thanh tịnh? Vật ấy chẳng phải l� vật do trộm cướp; chẳng phải vật m� bậc Th�nh ngăn cấm; chẳng phải vật chung của nhiều người; chẳng phải vật của Tam Bảo; chẳng phải vật trước đ� bố th� cho một người, sau lấy lại đem cho nhiều người; chẳng phải vật trước đ� bố th� cho nhiều người, sau lấy lại đem cho một người; chẳng phải vật c� được bằng sự n�o loạn, dối gạt, hay ch�n �p người kh�c. Đ�y gọi l� vật bố th� thanh tịnh. Thế n�o gọi l� t�m thanh tịnh? L�c bố th� kh�ng v� quả l�nh trong c�i sinh tử, hoặc muốn được danh tiếng hơn người kh�c, hoặc muốn được sắc đẹp, sức lực, t�i sản, hoặc muốn gia phong lưu truyền bất tuyệt, quyến thuộc đ�ng nhiều, m� chỉ v� muốn trang nghi�m Bồ Đề, muốn điều phục ch�ng sinh m� bố th�. Đ�y gọi l� t�m thanh tịnh. Thế n�o gọi l� phước điền thanh tịnh? Nếu người nhận bố th� đ� xa rời t�m điều t� ngụy,[15] đ�y gọi l� phước điền thanh tịnh.

Thiện nam tử! V� ba nh�n duy�n như thế, cho n�n đầy đủ t�m ph�p.

Thiện nam tử! Bồ t�t cầu sống l�u, v� muốn ch�ng sinh khen ngợi giới kh�ng s�t sinh; Bồ t�t cầu dung nhan tuyệt thế, v� muốn ch�ng sinh thấy mặt đều vui mừng; Bồ t�t cầu d�ng d�i t�n qu�, v� muốn ch�ng sinh khởi l�ng cung k�nh; Bồ t�t cầu sức lực mạnh mẽ, v� muốn tr� giới, tụng kinh, ngồi thiền; Bồ t�t cầu của cải tr�n đầy, v� muốn điều phục ch�ng sinh; Bồ t�t cầu th�n người nam, v� muốn th�nh ph�p kh� để chứa đựng ph�p l�nh; Bồ t�t cầu ăn n�i h�ng hồn, v� muốn ch�ng sinh nghe lời dạy dỗ của m�nh; Bồ t�t cầu ở giữa đ�m đ�ng kh�ng sợ, v� muốn ph�n biệt ph�p ch�n thực.

Thiện nam tử! Bồ t�t đầy đủ t�m ph�p như vậy c� thể lợi m�nh lợi người. Nếu c� thể l�m được như vậy, gọi l� hạnh ch�n thực.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t c� t�m ph�p, thọ tr� đủ mười ph�p l�nh, ưa đem mười ph�p dạy dỗ người. Cũng thế, Bồ t�t thọ tr� đủ giới Ưu b� tắc, ưa đem giới ph�p dạy dỗ người. Tuy được dung nhan tuyệt thế, nhưng kh�ng v� vậy m� sinh t�m ki�u mạn; tuy giữ giới thanh tịnh, nghe nhiều, tinh tiến, sức lực mạnh mẽ, d�ng d�i t�n qu�, của cải dồi d�o, cũng kh�ng v� vậy m� sinh t�m ki�u mạn. Kh�ng đem những sự huyễn hoặc để lừa dối ch�ng sinh; kh�ng sinh t�m ph�ng dật, thường tu ph�p lục h�a. Bồ t�t đầy đủ những ph�p như vậy, tuy l� người tại gia, m� kh�ng kh�c g� người xuất gia. Bồ t�t như vậy, quyết định kh�ng v� người kh�c m� l�m điều �c. V� sao? V� t�m hổ thẹn vững chắc.

Thiện nam tử! Người tại gia, giả sử trong một đời thọ tr� giới Ưu b� tắc như vậy, tuy đời sau sinh v�o nơi kh�ng c� Tam Bảo, quyết kh�ng tạo những �c duy�n. V� sao? C� hai nh�n duy�n: Một l� c� tr� tuệ, hai l� kh�ng ph�ng dật.

Thiện nam tử! Trong đời sau, ở chỗ �c m� kh�ng tạo nghiệp �c, c� bốn nh�n duy�n: Một l� hiểu r� lỗi lầm của phiền n�o, hai l� kh�ng chiều theo phiền n�o, ba l� c� thể chịu đựng được sự khổ đau, bốn l� kh�ng sinh t�m khiếp sợ. Bồ t�t nếu đầy đủ bốn ph�p như vậy, kh�ng bị sự khổ c�ng tất cả phiền n�o l�m lay động.

Thiện nam tử! Bồ t�t đối cảnh kh�ng lay động, c� năm nh�n duy�n: Một l� ưa tu tập ph�p l�nh, hai l� ph�n biệt r� sự thiện �c, ba l� gần gũi Ch�nh ph�p, bốn l� thương x�t ch�ng sinh, năm l� thường biết đời trước.

Thiện nam tử! Nếu Bồ t�t đầy đủ t�m ph�p, khi nghe người ch� bai, hủy b�ng, t�m c� thể nhẫn thọ. Nếu nghe người khen ngợi, lại cảm thấy hổ thẹn. L�c tu h�nh đạo nghiệp, l�ng tuy vui mừng, nhưng kh�ng sinh ki�u mạn; c� thể điều phục người �c, thấy nh�m đ�ng chia rẽ, c� thể l�m cho họ h�a hợp. Ph� b�y việc tốt của người, che dấu điều quấy của họ. Kh�ng n�i ra những điều m� người kh�c hổ thẹn. Nghe việc b� mật của người, kh�ng đem n�i với người kh�c. Kh�ng v� việc đời m� thề thốt. Nhận ch�t �t �n của người, thường nghĩ trả ơn thật nhiều. Đối kẻ o�n địch, thường sinh t�m l�nh. Nếu người th�n, kẻ o�n đồng chịu khổ, cứu kẻ o�n địch trước. Thấy người chửi rủa m�nh, lại đem l�ng thương x�t. Thấy người đến trộm của, mặc nhi�n kh�ng khua động. Thấy người đến đ�nh m�nh, sinh l�ng từ bi. Coi tất cả ch�ng sinh như cha mẹ. Th� mất th�n mạng, quyết kh�ng n�i dối. V� sao? V� biết r� quả b�o. Xem phiền n�o như kẻ th�, nh�n ph�p l�nh như quyến thuộc. Nếu đối với ph�p của ngoại đạo khởi t�m tham luyến, b�n lập tức qu�n s�t lỗi lầm của sự tham đắm. Đối với c�c phiền n�o kh�c cũng như vậy. Tuy ở l�u với kẻ �c, quyết kh�ng bao giờ th�n thiện với họ. Tuy kh�ng ở chung với người l�nh, nhưng kh�ng bao giờ xa c�ch. Tuy c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, nhưng kh�ng v� đ� m� l�m việc �c. L�c thiếu tiền của, thấy người đến xin, kh�ng sinh t�m nh�m gh�t. Tuy kh�ng gần gũi kẻ �c, m� vẫn sinh l�ng thương x�t. Nếu kẻ �c đến hại, đem điều l�nh đền đ�p. L�c hưởng cảnh vui, kh�ng khinh người kh�c. Thấy người chịu khổ, kh�ng sinh vui mừng. Th�n nghiệp thanh tịnh, giữ bốn uy nghi, lại đem ph�p ấy dạy dỗ ch�ng sinh. Khẩu nghiệp thanh tịnh, đọc tụng mười hai phần gi�o của Như Lai, lại đem ph�p ấy dạy dỗ ch�ng sinh. � nghiệp thanh tịnh, tu bốn v� lượng t�m, lại đem ph�p ấy dạy dỗ ch�ng sinh. Nếu nh�n chịu khổ m� người kh�c được vui sướng, cũng vui vẻ cam chịu sự khổ ấy. Sự việc ở đời, đối với Bồ t�t tuy kh�ng lợi �ch, nhưng v� ch�ng sinh, Bồ t�t b�n học hỏi tất cả. Những chỗ học hỏi, đều l� cao nhất thế gian. Tuy được th�ng th�i, nhưng kh�ng sinh l�ng ki�u mạn. Đem chỗ m�nh đ� biết, si�ng năng dạy dỗ ch�ng sinh, muốn cho việc ấy lưu truyền kh�ng dứt. Đối người th�n bạn b�, kh�ng khiến họ l�m �c. Ưa đem t�m ph�p dạy dỗ ch�ng sinh. N�i nh�n n�i quả, quyết kh�ng lầm lẫn. L�c c�ng người y�u mến chia ly, t�m kh�ng buồn khổ, v� biết qu�n s�t việc đời v� thường. L�c hưởng sự vui sướng, t�m kh�ng đam m�, v� biết qu�n ph�p hữu vi l� v� thường, l� khổ.

Thiện nam tử! Bồ t�t đầy đủ t�m ph�p, ắt c� thể thực thi những việc như vậy.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: Một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập t�m ph�p, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập t�m ph�p, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười Hai

Trang Nghi�m Phước Đức Tr� Tuệ

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t l�m thế n�o để trang nghi�m cho m�nh v� người?�

Đức Phật bảo Thiện Sinh: �Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai ph�p, c� thể trang nghi�m cho m�nh v� người: Một l� phước đức, hai l� tr� tuệ.�

- K�nh bạch Đức Thế T�n! Do nh�n duy�n n�o m� được hai ph�p trang nghi�m n�y?

- Thiện nam tử! Bồ t�t tu tập s�u ph�p Ba la mật, sẽ được hai ph�p trang nghi�m: bố th�, tr� giới, tinh tiến, được gọi l� phước đức trang nghi�m; nhẫn nhục, thiền định, tr� tuệ, được gọi l� tr� tuệ trang nghi�m. Lại c� s�u ph�p l�m nh�n cho hai ph�p trang nghi�m n�y, tức l� ph�p lục niệm: niệm Phật, niệm Ph�p, niệm Tăng, gọi l� tr� tuệ trang nghi�m; niệm giới, niệm th�, niệm thi�n, gọi l� phước đức trang nghi�m.

Thiện nam tử! Bồ t�t đầy đủ hai ph�p trang nghi�m n�y, c� thể lợi m�nh lợi người. V� ch�ng sinh chịu khổ trong ba đường �c, m� trong t�m vẫn kh�ng sinh sầu khổ, hối hận. Nếu c� thể đầy đủ hai ph�p trang nghi�m n�y, sẽ được phương tiện thiện xảo vi diệu, thấu r� ph�p thế gian v� xuất thế gian.

Thiện nam tử! Phước đức trang nghi�m tức l� tr� tuệ trang nghi�m, tr� tuệ trang nghi�m tức l� phước đức trang nghi�m. V� sao? V� người c� tr� tuệ, c� thể tu ph�p l�nh, đầy đủ mười điều thiện, thu hoạch được sự gi�u c� c�ng sự tự tại. V� được hai việc n�y, n�n c� thể l�m việc lợi m�nh lợi người.

Người c� tr� tuệ, tất cả những sự học hỏi đều hơn người kh�c, do nh�n duy�n n�y, được sự gi�u c� v� tự tại. Bồ t�t đầy đủ hai ph�p như vậy, c� thể trong đời n�y v� đời sau l�m lợi cho m�nh v� người. Người tr� c� thể ph�n biệt ph�p thế gian v� ph�p xuất thế gian. Ph�p thế gian tức l� tất cả học thuyết c�ng thiền định của ph�m phu; ph�p xuất thế gian l� sự hiểu biết về năm ấm, mười hai nhập, mười t�m giới. Bồ t�t hiểu r� nh�n duy�n của hai ph�p, n�n c� thể lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! Bồ t�t tuy biết r� những sự vui sướng thế gian chỉ l� huyễn dối kh�ng thực, nhưng lại c� thể tạo những nh�n duy�n cho những sự vui tr�n đời. V� sao? V� muốn lợi �ch cho tất cả ch�ng sinh.

Thiện nam tử! Hai ph�p trang nghi�m n�y, c� hai nguy�n nh�n ch�nh: Một l� t�m từ, hai l� t�m bi. Tu hai nh�n n�y, tuy vẫn tiếp tục tr�i lăn trong sinh tử, nhưng t�m kh�ng sinh hối tiếc. Lại nữa, Bồ t�t đầy đủ hai ph�p, c� thể l�m trang nghi�m V� thượng Bồ đề: Một l� kh�ng tham luyến sinh tử, hai l� qu�n s�t th�m s�u ph�p giải tho�t, thế n�n c� thể l�m lợi �ch trong hai đời. Hiểu r� ph�p tướng, được tr� tuệ rộng lớn, l�m cho của cải c�ng thọ mệnh của m�nh v� người đều được tăng trưởng.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t đầy đủ hai ph�p như vậy, bất cứ khi n�o l�m việc bố th�, đều kh�ng sinh sự hối tiếc. Thấy những sự �c, cũng đều nhẫn nhịn được. Bồ t�t l�c bố th�, qu�n s�t hai loại ruộng: Một l� ruộng phước, hai l� ruộng bần c�ng. Bồ t�t v� muốn tăng trưởng phước đức, thế n�n bố th� cho người bần khổ; v� muốn tăng trưởng tr� tuệ v� thượng, thế n�n c�ng dường Tam Bảo; v� muốn tăng trưởng nh�n duy�n cho tất cả sự phước lạc, thế n�n c�ng dường Tam Bảo; v� muốn xa l�a nh�n duy�n của tất cả sự ngh�o khổ, thế n�n bố th� cho người bần c�ng. Bồ t�t nếu bố th� cho người th�n quyến, chi�nh l� v� muốn trả ơn cho họ. Bồ t�t nếu bố th� cho kẻ o�n th�, chi�nh l� v� muốn ti�u trừ sự th� hận. Bậc Đại Bồ t�t thấy người đến xin, xem như con một của m�nh, v� thế t�y sức m�nh nhiều �t đều đem bố th�, thế n�n gọi l� Bố th� Ba la mật. Bồ t�t l�c bố th�, xả bỏ t�m sẻn tiếc, thế n�n gọi l� Tr� giới Ba la mật. C� thể nhẫn chịu những lời cay nghiệt của người đến xin, thế n�n gọi l� Nhẫn nhục Ba la mật. Tự tay m�nh đem bố th� cho người đến xin, thế n�n gọi l� Tinh tiến Ba la mật. Chuy�n t�m nhất �, qu�n s�t sự giải tho�t, thế n�n gọi l� Thiền định Ba la mật. Kh�ng c�n ph�n biệt người th�n kẻ th�, thế n�n gọi l� B�t nh� Ba la mật.

Thiện nam tử! Như những ch�ng sinh, l�c khởi t�m tham m� giết hại, trong một niệm đầy đủ mười hai nh�n duy�n; Bồ t�t, l�c bố th� cũng thế, trong một niệm đầy đủ s�u Ba la mật, thế n�n gọi l� trang nghi�m c�ng đức v� tr� tuệ.

Lại nữa, bậc Đại Bồ t�t tạo t�c nh�n duy�n cho những ph�p kh�ng c�ng chung với bậc Tiểu thừa, gọi l� phước đức trang nghi�m; dạy dỗ ch�ng sinh l�m cho họ được ba loại Bồ đề, gọi l� tr� tuệ trang nghi�m.

Lại nữa, thiện nam tử! Bồ t�t c� thể điều phục ch�ng sinh, gọi l� tr� tuệ trang nghi�m, c�ng với ch�ng sinh nhẫn chịu sự khổ n�o, gọi l� phước đức trang nghi�m. Bồ t�t c� thể l�m cho ch�ng sinh xả bỏ những �c kiến, n�n gọi l� tr� tuệ trang nghi�m; c� thể gi�o h�a ch�ng sinh l�m cho họ tăng trưởng l�ng tin, bố th�, tr� giới, nghe nhiều Phật ph�p, tr� tuệ, n�n gọi l� phước đức trang nghi�m.

Lại nữa, thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t đầy đủ năm ph�p, c� thể trang nghi�m V� thượng Bồ đề. Thế n�o l� năm ph�p? Một l� l�ng tin, hai l� l�ng bi, ba l� can đảm, bốn l� đọc s�ch vở thế gian kh�ng biết nh�m ch�n, năm l� học tập nghề nghiệp thế gian kh�ng biết mỏi nhọc.

Thiện nam tử! Bồ t�t đầy đủ hai ph�p trang nghi�m, sẽ c� được bảy tướng. Thế n�o l� bảy tướng? Một l� tự biết lỗi m�nh, hai l� kh�ng n�i lỗi của người kh�c, ba l� ưa chăm s�c người bệnh, bốn l� ưa bố th� người ngh�o, năm l� được t�m Bồ đề, s�u l� t�m kh�ng bu�ng lung, bảy l� bất cứ l�c n�o cũng thường chuy�n t�m tu tập s�u ph�p Ba la mật.

Thiện nam tử! Lại c� bảy tướng: Một l� ưa dạy dỗ kẻ o�n th�, hai l� dạy dỗ họ kh�ng hề biết nh�m ch�n, ba l� l�m cho nh�n duy�n giải tho�t của ch�ng sinh được ch�n muồi, bốn l� đem hết tất cả những điều học hỏi dạy cho người kh�c, m� kh�ng tham cầu sự cung k�nh c�ng dường, năm l� c� thể nhẫn chịu tất cả những sự �c, s�u l� kh�ng bao giờ n�i những điều m� người kh�c kh�ng vui, bảy l� thấy những người ph� giới c�ng những người tệ �c, t�m kh�ng hờn giận, m� thường sinh l�ng thương x�t.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t biết r� bảy tướng n�y, th� c� thể lợi m�nh lợi người.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia tu tập hai ph�p trang nghi�m, điều �n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tu tập hai ph�p trang nghi�m, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười Ba

Th�u Phục Đệ Tử

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t sau khi đầy đủ hai ph�p trang nghi�m, l�m sao th�u phục đệ tử của m�nh?�

- Thiện nam tử! Bồ t�t n�n d�ng ph�p Tứ nhiếp th�u phục họ, l�m cho họ rời xa điều �c, tăng trưởng ph�p l�nh. Một l�ng dạy dỗ, xem họ như đứa con một của m�nh, m� kh�ng cầu sự trả ơn, kh�ng v� tiếng tăm, kh�ng v� lợi dưỡng, cũng kh�ng cầu sự vui cho chi�nh m�nh.

Thiện nam tử! Bồ t�t nếu kh�ng d�ng những sự việc như vậy m� th�u phục đệ tử, th� đ� l� người tệ �c, l� Bồ t�t giả danh, kh�ng phải Bồ t�t thực nghĩa, l� chi�n đ� la, l� người bẩn thỉu h�i thối, ph� hoại Phật ph�p. Chư Phật mười phương sẽ kh�ng đo�i ho�i những người như vậy.

Thiện nam tử! Bồ t�t phải n�n t�y l�c m� dạy dỗ khuy�n răn. T�y l�c, tức l� l�c đệ tử khởi t�m tham s�n si. L�c họ khởi t�m tham, n�n dạy họ những phương ph�p đối trị, gi�p cho họ trừ diệt t�m tham. Trừ diệt s�n, si, cũng giống như thế. Kế đ� dạy họ học mười hai phần gi�o, thiền định, tam muội, ph�n biệt nghĩa l� th�m s�u, điều phục th�n t�m, l�m cho họ tu ph�p lục niệm, kh�ng được bu�ng lung. Khi đệ tử bệnh phải chăm s�c cho họ, m� kh�ng sinh t�m ch�n gh�t. Nhẫn chịu những lời mắng nhiếc, hủy b�ng, nhục mạ, c�ng sự thống khổ của th�n t�m. Giả sử đệ tử bị khổ nạn, phải cứu vớt l�m họ hết khổ, ti�u trừ t�m tệ �c nghi ngờ của họ. Kh�o biết căn cơ của đệ tử l� lợi căn, trung căn hay độn căn. Dạy đệ tử độn căn l�m cho họ sinh l�ng tin đối với Phật ph�p, đối với người trung căn, dạy dỗ l�m cho họ thuần thục, đối với người lợi căn, dạy dỗ l�m cho họ được giải tho�t. Nếu Bồ t�t si�ng năng dạy dỗ đệ tử như vậy, th� gọi l� Bồ t�t thực nghĩa, l� người l�nh, l� hoa Ph�n đ� lợi, l� hương tượng trong lo�i người, l� bậc Điều ngự trượng phu, l� bậc Đại thuyền sư.

Thiện nam tử! Chẳng th� thọ �c giới, trong một ng�y giết v� lượng ch�ng sinh, quyết kh�ng nu�i dưỡng đệ tử �c m� m�nh kh�ng thể dạy dỗ. V� sao? Phạm giới �c, chỉ li�n hệ đến th�n m�nh, c�n nu�i đệ tử �c m� kh�ng dạy dỗ, c� thể khiến cho v� lượng ch�ng sinh l�m �c, c� thể l�m ch�ng sinh hủy b�ng v� lượng ph�p l�nh vi diệu, ph� h�a hợp tăng, l�m cho nhiều ch�ng sinh phạm tội ngũ nghịch. Do đ�, c�n �c liệt hơn tội �c luật nghi.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng, một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia c� hai loại đệ tử: một l� xuất gia, hai l� tại gia. Bồ t�t tại gia chỉ c� một loại đệ tử tại gia.

Bồ t�t xuất gia dạy đệ tử xuất gia mười hai phần gi�o, t�y chỗ phạm tội, dạy họ s�m hối. Lại dạy họ t�m loại tr� tuệ: Một l� tr� biết ph�p, hai l� tr� biết nghĩa, ba l� tr� biết thời, bốn l� tr� biết đủ, năm l� tr� biết chi�nh m�nh, s�u l� tr� biết người kh�c, bảy l� tr� biết căn cơ ch�ng sinh, t�m l� tr� kh�o ph�n biệt.

Thiện nam tử! Bậc Đại Bồ t�t, nếu c� thể dạy dỗ, điều phục đệ tử xuất gia như thế, cả thầy lẫn tr� đều được v� lượng lợi �ch. Thầy tr� như thế, c� thể hưng long Tam Bảo. V� sao? V� đệ tử đ�, biết t�m tr� rồi, c� thể si�ng năng c�ng dường sư trưởng, h�a thượng, bậc trưởng l�o c� đức hạnh; biết nghe lời l�nh, si�ng năng đọc tụng, lại hay giảng n�i Phật ph�p, t�m kh�ng ph�ng t�ng, điều phục ch�ng sinh, thường hay chăm s�c những người bệnh khổ, bố th� cho người bần c�ng, thiếu thốn.

Thiện nam tử! Bồ t�t xuất gia, nếu c� đệ tử tại gia, cũng n�n dạy ph�p kh�ng ph�ng dật. Kh�ng ph�ng dật, tức l� tu h�nh Ch�nh ph�p, c�ng dường cha mẹ, c�ng c�c bậc thầy, h�a thượng, những bậc tuổi t�c cao, những bậc c� đức hạnh, đem đến sự an vui cho họ. Đem t�m ch� th�nh thọ giới, kh�ng d�m hủy phạm. Nhận vật của người gởi, kh�ng được chuy�n quyền. C� thể nhận chịu sự hung hăng của người kh�c. Kh�ng bao giờ n�i lời �c c�ng lời v� nghĩa. Thương x�t ch�ng sinh. Đối với quốc vương, trưởng giả, quan lớn, thường sinh t�m cung k�nh, nể sợ. C� thể tự điều phục vợ con, quyến thuộc, ph�n biệt người th�n, kẻ th�. Kh�ng khinh thường ch�ng sinh, trừ diệt sự ki�u mạn, kh�ng gần bạn �c, ăn uống c� chừng mực, giảm trừ l�ng tham, �t muốn biết đủ, kh�ng l�n la đến chỗ tranh c�i, ngay đến l�c giởn hớt cũng kh�ng n�i lời �c. Như vậy gọi l� ph�p kh�ng ph�ng dật. Bồ t�t xuất gia nếu nu�i đệ tử tại gia, trước n�n dạy dỗ, răn nhắc ph�p kh�ng ph�ng dật; thường c�ng với đệ tử chia xẻ nỗi vui buồn. Nếu đệ tử tại gia ngh�o khổ thiếu thốn, ngoại trừ s�u vật của người xuất gia, nếu họ cần d�ng vật g�, đều n�n cung cấp cho họ m� kh�ng sẻn tiếc. Nếu họ c� bệnh tật, n�n đi t�m những vật m� họ cần d�ng. L�c săn s�c bệnh cho họ, kh�ng n�n sinh t�m nh�m ch�n. Nếu Bồ t�t tự m�nh kh�ng c� của, n�n đi khắp nơi t�m kiếm; nếu t�m kh�ng được, n�n mượn vật Tam Bảo. Sau khi l�nh bệnh, người đệ tử tại gia phải trả lại gấp mười lần, như ph�p của nước X� Vệ của vua Ba Tư Nặc. Nếu người đệ tử tại gia kh�ng thể trả được, n�n bảo họ rằng: ��ng nay mượn của Tam Bảo rất nhiều, nếu kh�ng thể trả được, �ng n�n phải si�ng năng tu tập quả Tu đ� ho�n cho đến quả A la h�n, hoặc ph�t t�m Bồ đề, hoặc dạy được mọi người sinh l�ng tin trong sạch đối với Phật ph�p, hoặc diệt trừ được sự thấy biết t� �c s�u nặng của họ.� Nếu Bồ t�t xuất gia dạy đệ tử tại gia những sự việc như thế, cả hai thầy tr� đều sẽ được v� lượng lợi �ch.

Thiện nam tử! Bồ t�t tại gia nếu nu�i dưỡng đệ tử tại gia, trước ti�n cũng n�n dạy ph�p kh�ng ph�ng dật. Kh�ng ph�ng dật c� nghĩa l� c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, h�a thượng, người gi� cả, người c� đức hạnh; lại cũng cung cấp cho anh em, bạn b�, quyến thuộc, người sắp đi xa, hoặc người nơi xa đến. Khi ăn, n�n đem thức ăn đến ph�n ph�t đầy đủ cho kẻ t�i tớ, sau đ� tự m�nh mới d�ng. Lại l�m cho họ tin tưởng Tam Bảo, chia xẻ sự khổ vui với họ. Kh�ng bao giờ tự hưởng một m�nh. T�y thời ban thưởng cho họ, kh�ng để họ đ�i lạnh. Kh�ng bao giờ đ�nh chưởi, hoặc d�ng roi gậy l�m họ khổ sở. N�n d�ng lời mềm dịu m� dạy dỗ khuy�n răn. Nếu họ c� bệnh, phải n�n săn s�c. Những g� m� họ cần, n�n đi t�m cho. Phải dạy cho họ những việc thế gian. Khi họ lập gia thất, n�n đi t�m chỗ xứng đ�ng, đừng chọn chỗ thấp h�n. Dạy cho họ năm bộ kinh của Như Lai.[16] Thấy người ly t�n, n�n l�m cho họ h�a hợp. Đ� h�a hợp xong, n�n l�m cho họ tăng trưởng l�ng thiện. Đối với tất cả bậc xuất gia, trong đạo cũng như ngo�i đạo, t�y � c�ng dường, kh�ng n�n lựa chọn. V� sao? Trước n�n d�ng ph�p bố th� dẫn dụ, sau đ� mới điều phục họ. Đem s�u ph�p H�a k�nh m� khuyến dụ họ. Nếu đệ tử v� cầu tiền của m� kinh doanh, l�m ruộng, hay l�m việc cho ch�nh phủ, Bồ t�t dạy họ phải n�n chuy�n t�m l�m cho đ�ng ph�p. Đ� được tiền của, phải dạy họ giữ tiền đ�ng c�ch, v� n�n ham th�ch bố th� tu tập phước đức. Thấy đệ tử l�m đ�ng như lời dạy, t�m sinh hoan hỷ. Đ�y gọi l� ph�p kh�ng ph�ng dật. Bồ t�t tại gia nếu c� thể dạy dỗ đệ tử tại gia như thế, thầy tr� đều được v� lượng lợi �ch.

Thiện nam tử! Nếu Bồ t�t tại gia được thế lực l�m vua nước lớn, n�n bảo hộ d�n ch�ng, coi như con một. Dạy họ xa l�a việc �c, tu tập ph�p l�nh. Thấy kẻ l�m �c, tuy trừng phạt khiển tr�ch, nhưng kh�ng s�t hại họ. Đ�nh thuế d�n ch�ng, chỉ th�u một phần s�u t�i vật của họ. Thấy người s�n giận, dạy họ tu ph�p nhẫn nhục v� kh�ng bu�ng lung. Đem lời nhỏ nhẹ dạy dỗ d�n ch�ng, lại kh�o ph�n biệt người l�nh kẻ dữ. Kh�ng t�y tiện tra hỏi người c� tội. Nếu c� tiền của, t�y lực ph�n ph�t cho nh�n d�n. T�y sức đọc tụng năm bộ kinh. Kh�o giữ g�n th�n mệnh, của cải. C� thể dạy dỗ ch�ng sinh, kh�ng cho l�m �c. Thấy người ngh�o khổ, sinh l�ng thương x�t. Đối với l�nh thổ của m�nh, thường tu ph�p biết đủ. Quyết định kh�ng tin lời s�m tấu, hoặc hủy b�ng. Kh�ng d�ng điều phi ph�p b�c lột nh�n d�n. Như ph�p bảo vệ quốc gia, xa l�a bảy điều �c: một l� kh�ng ưa cờ bạc, hai l� kh�ng th�ch săn bắn, ba l� kh�ng th�ch rượu ch�, bốn l� t�m kh�ng h�o sắc, năm l� kh�ng n�i lời th�, s�u l� kh�ng n�i lời đ�m thọc, bảy l� kh�ng b�c lột t�i sản nh�n d�n. Thường hay c�ng dường những bậc xuất gia. C� thể l�m cho người d�n trong nước đối với nh� cầm quyền khởi t�m cung k�nh. Tin tưởng nh�n quả. Thấy người hơn m�nh, kh�ng sinh l�ng ghen gh�t. Thấy m�nh hơn người, cũng kh�ng sinh l�ng ki�u mạn. Hay nghĩ việc trả ơn. Thọ ơn nhỏ, đền ơn lớn. C� thể điều phục s�u căn, l�m sạch ba nghiệp. Khen ngợi người l�nh, khiển tr�ch kẻ �c. Trước khi n�i lời g�, đều suy nghĩ kỹ. Lời n�i nhỏ nhẹ. Nếu tự m�nh kh�ng đủ thế lực, th� c� thể lệ thuộc nước kh�c một c�ch đ�ng ph�p. L�c chiếm nước người, kh�ng d�ng bốn thứ binh. Khi ch�ng sinh sợ h�i, c� thể cứu hộ. Thường d�ng ph�p Tứ nhiếp th�u phục ch�ng sinh. Kh�o ph�n biệt tất cả ph�p tướng. Đối với người kh�ng tin, d�ng lời dịu d�ng m� nhiếp phục họ.

Thiện nam tử! Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia nu�i dạy hai loại đệ tử, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia nu�i dạy đệ tử tại gia, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Phẩm Mười Bốn

Thọ Giới

Thiện Sinh bạch Phật: �K�nh bạch Đức Thế T�n! Bồ t�t tại gia l�m thế n�o để được thọ giới Ưu b� tắc?�

- Thiện nam tử! Bồ t�t tại gia nếu muốn được thọ giới Ưu b� tắc, trước hết n�n theo thứ lớp c�ng dường lễ lạy s�u phương: đ�ng, t�y, nam, bắc, dưới v� tr�n.

Phương đ�ng tức l� cha mẹ. Nếu c� người c�ng dường cha mẹ: quần �o, thức ăn, giường chiếu, thuốc men, ph�ng nh�, của b�u, cung k�nh, lễ b�i, ca ngợi, t�n trọng, v.v..., người đ� l� người c�ng dường phương đ�ng. Cha mẹ cũng phải đem năm việc đền đ�p: Một l� hết l�ng thương y�u; hai l� kh�ng bao giờ lừa dối con c�i; ba l� giao hết của cải; bốn l� gả con cho nh� d�ng d�i; năm l� dạy con r�nh r�i việc đời.

Phương nam tức l� sư trưởng. Nếu c� người c�ng dường sư trưởng: quần �o, thức ăn, giường chiếu, thuốc men, t�n trọng, ca ngợi, cung k�nh, lễ b�i, thức khuya dậy sớm, học hỏi tu tập lời dạy hay của thầy, v.v..., người đ� l� người c�ng dường phương nam. Sư trưởng cũng đem năm việc đền đ�p: Một l� dạy dỗ kh�ng để l�ng ph� th� giờ; hai l� dạy hết những điều m�nh đ� biết; ba l� thấy học tr� hơn m�nh, kh�ng sinh l�ng ghen gh�t; bốn l� gởi gắm học tr� đến những bậc thầy hay, bạn tốt; năm l� khi chết, giao hết t�i sản cho tr�.

Phương t�y tức l� người vợ. Nếu c� người cung cấp vợ m�nh: quần �o, thức ăn, giường chiếu, thuốc men, anh lạc, đồ trang sức, v.v..., người đ� l� người c�ng dường phương t�y. Người vợ n�n d�ng mười bốn việc đền đ�p: Một l� l�m bất cứ việc g� đều phải tận t�m; hai l� thường si�ng năng l�m việc kh�ng biếng nh�c; ba l� l�m bất cứ việc g� đều ho�n tất; bốn l� l�m việc đều nhanh ch�ng, kh�ng ph� th� giờ; năm l� thường chăm s�c kh�ch khứa; s�u l� qu�t dọn nh� cửa ngăn nắp; bảy l� y�u k�nh chồng con, n�i lời mềm dịu; t�m l� d�ng lời nhỏ nhẹ dạy dỗ t�i tớ; ch�n l� kh�o giữ tiền của; mười l� thức khuya dậy sớm; mười một l� kh�o l�o trong việc nấu nướng; mười hai l� kh�o nghe lời dạy bảo; mười ba l� kh�o che lỗi cho chồng; mười bốn l� kh�o chăm s�c khi chồng đau bệnh.

Phương bắc tức l� bạn l�nh. Nếu c� người c�ng dường bạn l�nh, t�y sức cung cấp, cung k�nh, n�i lời mềm dịu, lễ b�i, ca ngợi, v.v..., người đ� l� người c�ng dường phương bắc. Bạn l�nh n�n d�ng bốn việc b�o đ�p: Một l� dạy dỗ tu tập ph�p l�nh; hai l� l�m cho xa l�a ph�p �c; ba l� cứu gi�p khi gặp sợ h�i; bốn l� l�m cho xa l�a sự ph�ng dật.

Phương dưới tức l� t�i tớ. Nếu c� người cung cấp quần �o, thức ăn, thuốc men cho t�i tớ, kh�ng đ�nh đập, mắng nhiếc họ, v.v..., người đ� l� người c�ng dường phương dưới. T�i tớ n�n d�ng mười việc b�o đ�p: Một l� kh�ng l�m điều lỗi; hai l� kh�ng đợi sai bảo mới l�m; ba l� l�m việc g� phải cho xong; bốn l� l�m nhanh ch�ng kh�ng để mất th� giờ; năm l� chủ tuy ngh�o khổ cũng kh�ng rời bỏ; s�u l� dậy sớm; bảy l� giữ g�n đồ đạc, kh�ng để thất lạc; t�m l� nhận ơn d� �t, đền đ�p rất nhiều; ch�n l� ch� t�m k�nh mến; mười l� kh�o dấu việc xấu của chủ.

Phương tr�n tức l� Sa m�n, B� la m�n, v.v... Nếu c� người c�ng dường Sa m�n, B� la m�n quần �o, thức ăn, nh� cửa, thuốc men, cứu gi�p khi họ l�m cảnh hiểm nguy, c�ng dường thức ăn l�c họ đ�i kh�t, kh�o che đậy lỗi lầm, cung k�nh, lễ b�i, t�n trọng, khen ngợi c�ng đức của họ, v.v..., người đ� l� người c�ng dường phương tr�n. Bậc xuất gia n�n đem năm việc b�o đ�p: Một l� dạy dỗ l�m sinh l�ng tin; hai l� dạy dỗ l�m tăng trưởng tr� tuệ; ba l� dạy dỗ l�m tăng trưởng bố th�; bốn l� dạy giữ giới; năm l� dạy dỗ l�m cho nghe nhiều hiểu rộng.

Nếu c� người c�ng dường s�u phương, người đ� tăng trưởng t�i sản, tuổi thọ, c� thể thọ tr� giới Ưu b� tắc.

Thiện nam tử! Nếu c� người thọ giới Ưu b� tắc v� muốn tăng trưởng của cải v� tuổi thọ, trước hết họ phải hỏi � kiến cha mẹ. Nếu cha mẹ đ� bằng l�ng, kế đến n�n b�o cho vợ con v� t�i tớ. Nếu vợ con t�i tớ đều bằng l�ng, kế đ� n�n thưa với nh� vua. Nếu nh� vua đ� cho ph�p, họ c� thể đến bất cứ vị xuất gia n�o đ� ph�t t�m Bồ đề, c�i đầu l�m lễ, cung k�nh thưa rằng: �K�nh bạch Đại đức, con l� trượng phu, đầy đủ th�n người nam, nguyện thọ giới Bồ t�t Ưu b� tắc. C�i xin Đại đức từ bi cho con thọ giới.�

L�c đ� vị Tỳ khưu n�n hỏi như sau: �Cha mẹ, vợ con, t�i tớ của �ng v� nh� vua đ� cho ph�p chưa?�

Nếu người đ� trả lời đ� cho ph�p, n�n hỏi tiếp: ��ng c� thiếu nợ của Tam Bảo hoặc của người kh�c hay kh�ng?�

Nếu trả lời kh�ng, n�n hỏi tiếp: �Th�n thể hay t�m thần của �ng c� bệnh hoạn g� kh�ng?�

Nếu trả lời kh�ng, n�n hỏi tiếp: ��ng c� ph� hoại phạm hạnh của Tỳ khưu hoặc Tỳ khưu ni hay kh�ng?�

Nếu trả lời kh�ng, n�n hỏi tiếp: ��ng c� tạo tội ngũ nghịch hay kh�ng?�

Nếu trả lời kh�ng, n�n hỏi tiếp: ��ng c� nghe trộm ph�p hay kh�ng?�

Nếu trả lời kh�ng, n�n hỏi tiếp: ��ng c� phải l� người hai căn, hoặc v� căn hay kh�ng? �ng c� ph� hoại B�t quan trai? Khi cha mẹ đang bị đau bệnh, �ng lại bỏ đi m� kh�ng săn s�c? Trộm cắp t�i sản của hiện tiền tăng? N�i đ�m thọc? N�i lời th� �c? Đối với cha mẹ, chị em c� l�m điều loạn lu�n hay kh�ng? C� ở trước đại ch�ng n�i dối hay kh�ng?�

Nếu người ấy trả lời kh�ng, l�c ấy n�n bảo họ rằng: �Giới Ưu b� tắc rất kh� giữ g�n. V� sao? V� giới ấy l�m nền tảng cho giới Sa di, giới Tỳ khưu, v� giới Bồ t�t, nhẫn đến l�m nền tảng cho sự chứng đắc V� thượng Bồ đề. Người n�o ch� t�m thọ tr� giới Ưu b� tắc, người đ� sẽ được v� lượng lợi �ch của sự thọ giới. Nếu như hủy phạm giới ph�p, th� sẽ trong v� lượng đời sinh v�o ba đường �c, chịu v� lượng khổ n�o. Nay �ng muốn được v� lượng lợi �ch, c� thể ch� t�m thọ tr� hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n n�i tiếp: �Giới Ưu b� tắc n�y rất kh� thọ tr�. Nếu đ� quy y Phật, th� mất th�n mệnh, quyết kh�ng quy y trời thần quỷ vật, v.v... Nếu đ� quy y Ph�p, th� mất th�n mệnh, quyết kh�ng quy y kinh s�ch ngoại đạo. Nếu đ� quy y Tăng, th� mất th�n mệnh, quyết kh�ng quy y thầy t�, bạn �c. �ng c� thể ch� t�m quy y Tam Bảo như thế hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n n�i tiếp: �Thiện nam tử! Giới Ưu b� tắc n�y rất kh� thọ tr�, nếu c� người n�o quy y Tam Bảo, người ấy phải bố th� cho ch�ng sinh sự kh�ng sợ. Người n�o c� thể bố th� sự kh�ng sợ cho ch�ng sinh, người ấy sẽ được giới Ưu b� tắc, nhẫn đến chứng đắc V� thượng Bồ đề. �ng c� thể bố th� sự kh�ng sợ như thế cho ch�ng sinh hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp: �C� năm điều l�m cho ch�ng sinh kh�ng được tăng trưởng t�i sản thọ mệnh. Năm điều ấy l� g�? Một l� tham việc s�t hại, hai l� tham việc trộm cắp, ba l� t� d�m, bốn l� n�i dối, năm l� uống rượu. Tất cả ch�ng sinh, nh�n v� s�t hại sinh mệnh, m� đời n�y mang quả b�o xấu x�, ốm yếu, tiếng xấu b�u r�u, tuổi thọ ngắn ngủi, tiền của hao m�n, quyến thuộc chia l�a, bị c�c bậc Hiền th�nh ch� tr�ch, người kh�c kh�ng tin d�ng, người kh�c l�m �c, m�nh bị tội l�y. Đ�y l� quả b�o đời n�y. Khi bỏ th�n n�y rồi, sẽ bị đọa địa ngục, chịu nhiều sự khổ n�o, đ�i lạnh, đời sống d�i l�u trong địa ngục, xấu x� ốm yếu, tiếng xấu đồn xa, đ�y l� quả b�o đời sau. Nếu được th�n người, h�nh mạo xấu x�, yểu mệnh ngh�o khổ. V� sức mạnh �c nghiệp của người đ� ảnh hưởng đến ho�n cảnh b�n ngo�i, m� ngũ cốc c�ng hoa quả đều bị tổn giảm; tai ương của người đ� vạ l�y đến mọi người trong cả một thi�n hạ.

Thiện nam tử! Nếu người ưa trộm cắp, cũng sẽ bị quả b�o h�nh mạo xấu x�, ốm yếu, tiếng xấu đồn xa, yểu mệnh, tiền của ti�u hao, quyến thuộc chia l�a, người kh�c mất của thường hay nghi m�nh, tuy gần gũi người kh�c nhưng họ kh�ng tin cậy, lại c�n thường bị c�c bậc Hiền th�nh quở tr�ch. Đ�y gọi l� quả b�o hiện tại. Sau khi bỏ th�n n�y, sẽ bị đọa v�o địa ngục, nhận thọ h�nh mạo xấu x�, tiếng xấu đồn xa, đ�i kh�t, khổ n�o, nhận chịu sự thống khổ l�u d�i. Đ�y gọi l� quả b�o đời sau. Nếu được sinh l�m người, bần c�ng thiếu thốn, nếu được tiền của đều bị mất m�t. Cha mẹ, anh em, vợ con thảy đều gh�t bỏ. Th�n thường chịu sự khổ sở, trong t�m lại thường sầu n�o kh�ng ngu�i. V� sức mạnh �c nghiệp của người đ� ảnh hưởng đến ho�n cảnh b�n ngo�i m� mọi người chung quanh tuy ăn uống đầy đủ, m� vẫn ốm yếu, tiều tụy; tai ương của người đ� vạ l�y đến tất cả mọi người.

Thiện nam tử! Nếu c� người ưa n�i dối, người ấy sẽ bị quả b�o ăn n�i th� tục, h�nh th� xấu x�, lời n�i d� ch�n thực nhưng người kh�c vẫn kh�ng tin. Mọi người đều ch�n gh�t, kh�ng muốn thấy mặt. Đ�y gọi l� quả b�o hiện đời. Sau khi mất th�n n�y, sẽ bị đọa v�o địa ngục, nhận chịu sự thống khổ dữ dội của đ�i kh�t v� thi�u đốt. Đ�y gọi l� quả b�o đời sau. Nếu được sinh l�m người, sứt m�i m�o miệng, tuy n�i lời ch�n thực, người kh�c kh�ng tin tưởng, v� t�m c�ch l�nh xa. D� n�i Ch�nh ph�p, người kh�c cũng kh�ng th�ch nghe. V� sức mạnh �c nghiệp của người ấy ảnh hưởng đến ho�n cảnh b�n ngo�i m� sự sinh sản của c�c lo�i vật đều bị giảm bớt.

Thiện nam tử! Nếu c� người ưa uống rượu, người ấy hiện đời hay mất m�t tiền của, th�n t�m đều nhiều bệnh tật, tiếng xấu đồn xa, tổn giảm tr� tuệ, t�m kh�ng biết hổ thẹn, dung mạo xấu x�, th�n thể ốm yếu, thường bị mọi người ch� tr�ch, xa l�nh, kh�ng thể tu ph�p l�nh. Đ�y l� �c b�o hiện đời của sự uống rượu. Sau khi mất th�n n�y, sẽ bị đọa địa ngục, nhận chịu v� lượng thống khổ của sự đ�i kh�t, v.v... Đ�y l� quả b�o đời sau. Nếu sinh l�m người, t�m thường cuồng loạn, kh�ng thể buộc t�m tư duy ph�p l�nh. V� sức mạnh �c nghiệp của người ấy ảnh hưởng đến ho�n cảnh, m� tất cả vật dụng b�n ngo�i đều hư n�t.

Thiện nam tử! Nếu c� người ưa t� d�m, người ấy kh�ng thể giữ g�n th�n m�nh cũng như th�n người kh�c, v� thường thường bị người kh�c nghi ngờ. L�m mọi việc g�, cũng đều gian dối. Bất cứ l�c n�o cũng thường nhận chịu sự khổ n�o. T�m thường t�n loạn, kh�ng thể tu ph�p l�nh. Hay mất m�t của cải, vợ con đều ch�n gh�t, tuổi thọ ngắn ngủi. Đ�y l� quả b�o hiện đời của sự t� d�m. Sau khi mất th�n n�y, sẽ bị đọa v�o địa ngục. Chịu v� lượng thống khổ của sự ốm yếu, đ�i kh�t, dung mạo xấu x�, v.v..., trong thời gian l�u d�i. Đ�y gọi l� quả b�o đời sau. Nếu sinh l�m th�n người, h�nh mạo xấu x�, ốm yếu, ăn n�i th� tục, mọi người đều xa l�nh, kh�ng thể giữ g�n vợ con. V� nghiệp lực của người ấy ảnh hưởng đến ho�n cảnh, n� tất cả những sự vật b�n ngo�i đều kh�ng được tự tại.

Thiện nam tử! �ng c� thể ch�n thực xa l�a năm ph�p �c n�y hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, c� bốn ph�p kh�ng n�n l�m. Bốn ph�p đ� l� g�? Kh�ng n�n gian dối v� những nh�n duy�n sau: Một l� tham lam, hai l� giận dữ, ba l� ngu m�, bốn l� khiếp sợ. �ng c� thể xa l�a bốn �c ph�p n�y hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, c� năm chỗ kh�ng n�n tới lui: Một l� chỗ của bọn h�ng thịt, hai l� chốn lầu xanh, ba l� chỗ b�n rượu, bốn l� chỗ của vua, năm l� chỗ của kẻ đ� tiện. �ng c� thể xa l�nh năm chỗ như thế hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, c� năm việc kh�ng n�n l�m: Một l� kh�ng được b�n sinh mạng, hai l� kh�ng bu�n b�n vũ kh�, ba l� kh�ng bu�n b�n thuốc độc, bốn l� kh�ng được b�n rượu, năm l� kh�ng được �p dầu. �ng c� thể l�a xa năm việc n�y hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! C� ba việc kh�ng n�n l�m: Một l� kh�ng n�n l�m nghề đan lưới, hai l� kh�ng n�n l�m nghề thợ nhuộm, ba l� kh�ng n�n l�m nghề thuộc da. �ng c� thể xa l�nh ba việc như thế hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, c� hai việc kh�ng n�n l�m: Một l� cờ bạc, hai l� những việc ca h�t nhảy m�a, v.v... �ng c� thể xa l�nh hai việc như thế hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, kh�ng n�n gần gũi bốn hạng người: Một l� những người cờ bạc, hai l� những người rượu ch�, ba l� những người gian dối, bốn l� những người b�n rượu. �ng c� thể xa l�nh bốn hạng người đ� hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, kh�ng n�n l�m những việc ph�ng dật. Thế n�o gọi l� ph�ng dật? Nghĩa l� kh�ng tu ph�p l�nh trong những thời gian sau đ�y: khi lạnh, n�ng, đ�i, kh�t, khi ăn cơm no, buổi s�ng, buổi tối, l�c sợ h�i, l�c l�m việc, l�c dự định c�ng việc, l�c mất, l�c được, l�c vui, l�c c� giặc cướp, l�c l�a gạo mắc mỏ, l�c bệnh hoạn, l�c c�n trai tr�ng, l�c gi� nua, l�c gi�u c�, l�c ngh�o n�n, l�c l�m việc để sinh sống. �ng c� thể xa l�nh sự ph�ng dật như vậy hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, trước hết phải học những kiến thức thế gian, sau khi đ� th�ng đạt, theo đ�ng ph�p m� l�m việc kiếm tiền. Nếu c� tiền của n�n chia l�m bốn phần: một phần d�ng để nu�i sống cha mẹ, vợ con, quyến thuộc v� chi�nh m�nh, hai phần d�ng để kinh doanh, một phần c�n lại để d�nh, nhỡ khi c� việc cần d�ng. �ng c� thể l�m được bốn việc như vậy hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Kh�ng n�n giao gửi tiền bạc cho bốn chỗ: Một l� người gi�, hai l� những nơi xa xăm, ba l� người xấu �c, bốn l� người c� quyền thế. Những nơi như vậy, kh�ng n�n giao gửi tiền của. �ng c� thể xa l�nh được kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo tiếp rằng: �Thiện nam tử! Thọ giới Ưu b� tắc, n�n xa l�nh bốn hạng người �c: Một l� ưa n�i lỗi người kh�c, hai l� ưa n�i điều t� ngụy, ba l� hạng người �khẩu phật t�m x��, bốn l� hạng người n�i nhiều l�m �t. �ng c� thể xa l�nh bốn hạng người như thế kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, n�n bảo người đ� trong v�ng s�u th�ng, phải gần gũi, hầu hạ những bậc xuất gia c� tr� tuệ. Bậc tr� tuệ đ� cũng phải qu�n s�t bốn uy nghi của người cầu thọ giới.

Nếu biết người cầu thọ giới c� thể y theo lời dạy m� thực h�nh, sau khi hết s�u th�ng, n�n triệu tập ch�ng tăng đủ số hai mươi người, l�m ph�p yết ma.

Bậc tr� tuệ bạch yết ma: �C�c vị Đại đức Tăng, xin ch� � nghe! Nay c� (n�i t�n người thọ giới), đến giữa ch�ng Tăng cầu thọ giới Ưu b� tắc. Trong s�u th�ng nay, bốn uy nghi đều thanh tịnh, ch� t�m thọ tr� giới ph�p thanh tịnh trang nghi�m. Người n�y l� bậc đại trượng phu, th�n người nam đầy đủ. Nếu ch�ng Tăng chấp nhận, xin tất cả im lặng. C�n vị n�o kh�ng đồng �, xin l�n tiếng.�

Nếu ch�ng Tăng đ� chấp nhận, bậc tr� tuệ n�n n�i như sau: �Thiện nam tử! Ch� � nghe cho r� r�ng. Ch�ng Tăng đ� h�a hợp, cho ph�p �ng thọ tr� giới Ưu b� tắc. Giới n�y l� cội gốc của tất cả ph�p l�nh. Người n�o c� thể th�nh tựu ph�p n�y, sẽ đắc quả Tu đ� ho�n, nhẫn đến quả A na h�m. Nếu như ph� giới, sau khi mất đi, sẽ đọa v�o ba đường �c.

Thiện nam tử! Giới Ưu b� tắc kh�ng thể nghĩ b�n. V� sao? V� sau khi thọ giới n�y, d� hưởng thọ ngũ dục, nhưng vẫn kh�ng chướng ngại quả Tu đ� ho�n, cho đến quả A na h�m. V� thế n�n gọi l� kh�ng thể nghĩ b�n. �ng c� thể v� thương x�t ch�ng sinh m� thọ giới n�y hay kh�ng?�

Nếu trả lời c� thể, l�c ấy bậc tr� giả n�n v� người ấy m� n�i ph�p Tam quy y. Lần thứ hai, lần thứ ba cũng n�i như thế. Sau khi thọ ph�p Tam quy, được gọi l� ưu b� tắc. Tiếp đến, bậc tr� tuệ n�n bảo rằng: �Thiện nam tử! Lắng nghe cho kỹ. Đức Như Lai Ch�nh Gi�c n�i giới Ưu b� tắc c� nhiều tr�nh độ thọ giới kh�c biệt, hoặc một phần, hoặc nửa phần, hoặc kh�ng c� phần, hoặc nhiều phần, hoặc to�n phần. Nếu như ưu b� tắc, sau khi thọ Tam quy, kh�ng thọ năm giới, th� chỉ gọi l� ưu b� tắc; nếu thọ Tam quy giữ một giới, th� gọi l� ưu b� tắc một phần; nếu thọ Tam quy giữ hai giới, th� gọi l� ưu b� tắc thiểu phần. Sau khi thọ Tam quy giữ hai giới, nếu ph� một giới, th� gọi l� kh�ng c� phần. Nếu thọ Tam quy giữ ba giới, bốn giới, th� gọi l� ưu b� tắc nhiều phần; nếu thọ Tam quy giữ năm giới, th� gọi l� ưu b� tắc to�n phần. Nay �ng muốn thọ giới ưu b� tắc một phần, hay giới ưu b� tắc nhiều phần?� Sau khi người thọ n�i l�n � m�nh, bậc tr� tuệ sẽ y theo sở th�ch của họ m� thọ giới.

Sau khi đ� thọ giới, n�n dạy tiếp rằng: �Giới ph�p của ưu b� tắc, c� s�u giới trọng. Thiện nam tử! (1) Sau khi thọ giới Ưu b� tắc, d� cho mất th�n mạng, ngay đến lo�i tr�ng kiến, cũng kh�ng được giết hại. Nếu phạm giới giết hại, hoặc bảo người giết, hoặc tự m�nh giết, sẽ lập tức mất giới Ưu b� tắc; trong hiện đời, c�n kh�ng thể chứng được no�n ph�p, huống hồ l� th�nh quả Tu đ� ho�n, Tư đ� h�m, hoặc A na h�m. Người đ� l� ưu b� tắc ph� giới, ưu b� tắc x� uế, ưu b� tắc cấu �, ưu b� tắc chi�n đ� la, ưu b� tắc bị triền phược. Đ�y l� giới trọng thứ nhất. (2) Sau khi thọ giới Ưu b� tắc, d� cho mất th�n mạng, ngay đến một đồng tiền, cũng kh�ng được trộm cắp. Nếu phạm giới trộm cắp sẽ lập tức mất giới Ưu b� tắc; trong hiện đời, c�n kh�ng thể chứng được no�n ph�p, huống hồ l� th�nh quả Tu đ� ho�n, Tư đ� h�m, hoặc A na h�m. Người đ� l� ưu b� tắc ph� giới, ưu b� tắc x� uế, ưu b� tắc cấu �, ưu b� tắc chi�n đ� la, ưu b� tắc bị triền phược. Đ�y l� giới trọng thứ hai. (3) Sau khi thọ giới Ưu b� tắc, d� cho mất th�n mạng, cũng kh�ng được đại vọng ngữ: �T�i đ� chứng được ph�p qu�n bất tịnh�,..., hoặc: �T�i đ� chứng được th�nh quả A na h�m�. Nếu phạm giới đại vọng ngữ sẽ lập tức mất giới Ưu b� tắc; trong hiện đời, c�n kh�ng thể chứng được no�n ph�p, huống hồ l� th�nh quả Tu đ� ho�n, Tư đ� h�m, hoặc A na h�m. Người đ� l� ưu b� tắc ph� giới, ưu b� tắc x� uế, ưu b� tắc cấu �, ưu b� tắc chi�n đ� la, ưu b� tắc bị triền phược. Đ�y l� giới trọng thứ ba. (4) Sau khi thọ giới Ưu b� tắc, d� cho mất th�n mạng, cũng kh�ng được t� d�m. Nếu phạm giới t� d�m sẽ lập tức mất giới Ưu b� tắc; trong hiện đời, c�n kh�ng thể chứng được no�n ph�p, huống hồ l� th�nh quả Tu đ� ho�n, Tư đ� h�m, hoặc A na h�m. Người đ� l� ưu b� tắc ph� giới, ưu b� tắc x� uế, ưu b� tắc cấu �, ưu b� tắc chi�n đ� la, ưu b� tắc bị triền phược. Đ�y l� giới trọng thứ tư. (5) Sau khi thọ giới Ưu b� tắc, d� cho mất th�n mạng, cũng kh�ng được rao n�i tội lỗi của bốn ch�ng: tỳ khưu, tỳ khưu ni, ưu b� tắc, ưu b� di. Nếu phạm giới rao n�i tội lỗi của bốn ch�ng sẽ lập tức mất giới Ưu b� tắc; trong hiện đời, c�n kh�ng thể chứng được no�n ph�p, huống hồ l� th�nh quả Tu đ� ho�n, Tư đ� h�m, hoặc A na h�m. Người đ� l� ưu b� tắc ph� giới, ưu b� tắc x� uế, ưu b� tắc cấu �, ưu b� tắc chi�n đ� la, ưu b� tắc bị triền phược. Đ�y l� giới trọng thứ năm. (6) Sau khi thọ giới Ưu b� tắc, d� cho mất th�n mạng, cũng kh�ng được b�n rượu. Nếu phạm giới b�n rượu sẽ lập tức mất giới Ưu b� tắc; trong hiện đời, c�n kh�ng thể chứng được no�n ph�p, huống hồ l� th�nh quả Tu đ� ho�n, Tư đ� h�m, hoặc A na h�m. Người đ� l� ưu b� tắc ph� giới, ưu b� tắc x� uế, ưu b� tắc cấu �, ưu b� tắc chi�n đ� la, ưu b� tắc bị triền phược. Đ�y l� giới trọng thứ s�u.

Thiện nam tử! Nếu ưu b� tắc sau khi thọ giới c� thể hết l�ng giữ g�n kh�ng cho hủy phạm th� sẽ đắc được th�nh quả như tr�n. Thiện nam tử! Giới Ưu b� tắc l� ngọc anh lạc trang nghi�m, l� hương thơm vi diệu x�ng khắp mọi nơi, l� quỹ luật cho ph�p thiện, ngăn chận c�c ph�p bất thiện, l� kho t�ng diệu bảo v� thượng, l� chủng t�nh của d�ng d�i t�n qu�, l� nơi đại tịch tĩnh, l� vị cam lộ, l� đất sanh ra thiện ph�p. Chỉ cần ch�n thực ph�t t�m thọ giới đ� được v� lượng v� bi�n lợi �ch như vậy, huống chi l� nhất t�m giữ g�n kh�ng cho hủy phạm.

Thiện nam tử! Như Đức Phật đ� dạy: (1) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, kh�ng c�ng dường cha mẹ, sư trưởng, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (2) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, ham m� uống rượu, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (3) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, gặp người bệnh khổ, sinh khởi �c t�m, bỏ phế kh�ng chăm s�c, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (4) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, thấy người đến xin, kh�ng t�y sức m�nh m� bố th� �t nhiều, để cho người đến xin ra về tay kh�ng, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (5) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, gặp c�c vị tỳ khưu, tỳ khưu ni, hoặc c�c vị ưu b� tắc thọ giới trước, kh�ng đứng dậy tiếp đ�n, lễ lạy, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (6) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, thấy tỳ khưu, tỳ khưu ni, ưu b� tắc, ưu b� di phạm giới, b�n sinh t�m ki�u mạn, cho rằng m�nh hơn họ, họ kh�ng bằng m�nh, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (7) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, mỗi th�ng kh�ng thọ s�u ng�y b�t quan trai giới, kh�ng c�ng dường Tam Bảo, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (8) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, trong v�ng bốn mươi dặm c� chỗ giảng kinh thuyết ph�p m� kh�ng đến nghe, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (9) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, thọ dụng đồ d�ng của chư tăng, như ngọa cụ, giường, ghế, v.v..., th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (10) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, nghi nước c� tr�ng m� vẫn cố � uống, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (11) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, đi một m�nh trong chỗ nguy hiểm, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (12) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, một m�nh ngủ đ�m tại ch�a ni, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (13) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, v� tiền của m� đ�nh đập chửi rủa t�i tớ, hoặc người ngo�i, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (14) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, đem thức ăn thừa bố th� cho tỳ khưu, tỳ khưu ni, hoặc ưu b� tắc, ưu b� di kh�c, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (15) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, nu�i dưỡng m�o, chồn, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (16) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, nu�i dưỡng voi, ngựa, tr�u, d�, lạc đ�, hoặc c�c loại s�c vật kh�c, kh�ng chịu tịnh th� cho người chưa thọ giới, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (17) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, kh�ng chứa sẵn tăng gi� l�, b�nh b�t, t�ch trượng để c�ng dường ch�ng Tăng, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (18) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, l�m nghề canh t�c sinh sống, kh�ng t�m chỗ nước sạch, đất cao r�o để trồng trọt, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (19) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, l�m nghề mua b�n: l�c b�n h�ng, một khi đ� đồng � gi� cả, kh�ng được lật lọng, đem b�n cho người trả gi� đắt hơn; l�c mua h�ng, nếu thấy người b�n c�n lường gian lận, phải n�i lỗi họ, để họ sửa đổi. Nếu kh�ng l�m như thế, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (20) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, h�nh d�m kh�ng đ�ng chỗ, kh�ng đ�ng thời, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (21) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, l�m nghề thương mại, c�ng nghiệp, v.v..., kh�ng chịu nộp thuế, hoặc khai thuế gian lận, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (22) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, vi phạm luật ph�p quốc gia, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (23) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, l�c l�a, tr�i c�y, rau cải được m�a, kh�ng d�ng c�ng Tam Bảo trước, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (24) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, Tăng gi� kh�ng cho ph�p thuyết ph�p, khen ngợi, m� vẫn cứ l�m, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (25) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, ra đường đi trước c�c tỳ khưu, sa di, v.v..., th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (26) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, trong l�c ph�n phối thức ăn cho chư Tăng, sinh t�m thi�n vị, lựa những m�n ngon, nhiều hơn phần người kh�c, để c�ng dường thầy m�nh, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (27) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, nu�i tằm lấy tơ, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi. (28) Nếu ưu b� tắc, sau khi thọ giới, đi đường gặp người bệnh, kh�ng t�m phương tiện chăm s�c, hoặc gửi gắm cho người kh�c chăm s�c, th� sẽ phạm tội sơ �. Nếu kh�ng khởi t�m s�m hối, sẽ bị đọa lạc. Đ� l� người nhiễm �, tạo nghiệp sinh tử lu�n hồi.

Thiện nam tử! Nếu ưu b� tắc n�o, c� thể ch� t�m thọ tr� giới ph�p n�y, người ấy l� hoa Ph�n đ� lợi� trong h�ng ưu b� tắc, l� hương thơm vi diệu trong h�ng ưu b� tắc, l� hoa sen trong sạch trong h�ng ưu b� tắc, l� tr�n b�u ch�n thực trong h�ng ưu b� tắc, l� bậc đại trượng phu trong h�ng ưu b� tắc.

Thiện nam tử! Đức Phật c� dạy: Bồ t�t c� hai hạng: một l� tại gia, hai l� xuất gia. Bồ t�t xuất gia gọi l� tỳ khưu hoặc tỳ khưu ni, Bồ t�t tại gia gọi l� ưu b� tắc hoặc ưu b� di. Bồ t�t xuất gia tr� giới xuất gia, điều n�y kh�ng kh�. Bồ t�t tại gia tr� giới tại gia, điều n�y mới kh�. V� sao? V� người tại gia bị nhiều �c duy�n r�ng buộc.

Ch� Th�ch�

[1] Sự chướng ngại của tr� tuệ,tức l� sở tri chướng; th�n chướng của ch�ng sinh, tức l� phiền n�o chướng.

[2] T�m thứ �m thanh vi diệu: (1) ngọt ng�o, (2) mềm mỏng, (3) h�a nh�, (4) th�ng tuệ, (5) kh�ng dối, (6) s�u sắc, (7) kh�ng lầm lẫn, (8) kh�ng c�ng tận.

[3] Năm chi vị lai của mười hai nh�n duy�n, tức l� �i, thủ, hữu, sinh v� l�o tử.

[4] T�m chi hiện tại của mười hai nh�n duy�n, tức l� thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ, �i, thủ v� hữu.

[5] Ba niệm, c�n gọi l� ba niệm trụ: (1) Ch�ng sinh tin Phật, Phật cũng kh�ng vui, m� thường an trụ trong ch�nh niệm, ch�nh tri; (2) ch�ng sin kh�ng tin Phật, Phật cũng kh�ng buồn, m� thường an trụ trong ch�nh niệm, ch�nh tri; (3) Đồng thời c� người tin, người kh�ng tin, cũng giống như tr�n.

[6] Tr� nh�n, tức l� Bồ đề t�m, v.v.., tr� quả, tức l� Phật quả.

[7] Nh�n tr� l� tr� biết r� t�m h�nh của ch�ng sinh, thời tr� l� tr� biết r� thời gian, tướng tr� l� tr� biết r� tất cả tướng nh�n, tướng quả, tướng sai biệt, v.v...

[8] T�m ph�p thế gian, c�n gọi l� b�t phong, tức l� lợi, suy, hủy, dự, xưng, ky, khổ, lạc.

[9] Qu�n nh�n quả, tức l� từ nh�n qu�n s�t quả; qu�n quả nh�n, tức l� từ quả qu�n s�t nh�n, chẳng hạn như qu�n khổ tập, qu�n diệt đạo l� từ quả qu�n s�t nh�n.

[10] Định hữu: Hữu ph�n l�m ba hữu (tam giới), ch�n hữu, hai mươi lăm hữu v� s�u mươi hai hữu. Định hữu, tức l� ở c�i trời, người.

[11] Tận tr� l� tr� tuệ, khi chứng A la h�n, biết sự sinh tử của m�nh đ� chấm dứt. V� sinh tr� l� tr� tuệ biết m�nh kh�ng c�n thọ th�n đời sau. Tiểu thừa cần phải chứng quả A la h�n, c�n Đại thừa th� phải đến quả Phật.

[12] S�u niệm (lục niệm), tức l� niệm Phật, niệm Ph�p, niệm Tăng, niệm giới, niệm th� v� niệm thi�n.

[13] Bảy loại ki�u mạn: (1) mạn, (2) qu� mạn, (3) mạn qu� mạn, (4) ng� mạn, (5) tăng thượng mạn, (6) ti liệt mạn, v� (7) t� mạn.

[14] Đoạn trừ văn căn: từ tr�nh độ �văn sở th�nh tuệ�, tiến l�n tr�nh độ �tư sở th�nh tuệ�, m� chứng đắc căn bổn tr�, tức l� đoạn trừ �những lời đ� được nghe� nghĩa l� kh�ng c�n chấp trước v� ngữ ng�n văn tự.

[15] T�m điều t� ngụy: l� t�m điều tương phản với b�t ch�nh, tức l� t� ngữ, t� kiến, t� nghiệp, t� tinh tiến, t� định, t� mệnh, t� niệm v� t� tư duy.

[16] Năm bộ kinh, tức l� năm bộ kinh A H�m.

�

� �

�

�