Trang Chủ ��� ��� Hình ảnh�� ������ Kinh đi�̉n�� � ��� Th�̀n Chú �������� Li�n lạc �

KINH NH�N QUẢ TRONG ĐỜI QU� KHỨ V� HIỆN TẠI H�n dịch: Đời Tống, Tam tạng ph�p sư Cầu-na-bạt-đ�-la, người Thi�n tr�c Việt dịch: Linh-Sơn Ph�p Bảo Đại Tạng Kinh Quyển 3 Bấy giờ vua Bạch Tịnh sau khi đ� truyền lệnh cho Quốc sư v� quan đại thần đi t�m Th�i tử, liền lấy x�u chuỗi anh lạc của Th�i tử trao cho phu nh�n Ma-ha Ba-x�-ba-đề n�i: -Đ�y l� x�u chuỗi anh lạc của Th�i tử đeo trao cho Xa-nặc đem về giao lại cho khanh. Phu nh�n Ma-ha Ba-x�-ba-đề tr�ng thấy x�u chuỗi l�ng c�ng đau khổ, tự nghĩ: "Trong cuộc đời n�y, chỉ ta l� người bạc phước nhất v� đ� mất một vị Chuyển lu�n th�nh vương đầy tr� s�ng suốt". Vua lại đưa những đồ trang sức c�n lại cho Da-du-đ�-la bảo: -Th�i tử bảo đưa trang sức n�y cho con. Da-du-đ�-la nh�n thấy những m�n trang sức ấy liền ng� ra đất ngất lịm, vua liền cho người đỡ dậy, an ủi, v� dặn ch�nh phi phải tự bảo trọng đừng qu� đau khổ m� ảnh hưởng kh�ng tốt đến thai nhi. Khi Quốc sư v� quan đại thần đến khu rừng tu khổ hạnh của vị Ti�n nh�n Bạt-gi�, họ liền bỏ nghi trượng v� cho đo�n người t�y t�ng dừng lại b�n ngo�i rừng, chỉ hai người đi tới chỗ vị đạo sĩ. Vị đạo sĩ mời hai người ngồi, c�ng ch�o hỏi xong, vị Quốc sư l�n tiếng thưa: -T�i l� Quốc sư của vua Bạch Tịnh, nay đến đ�y l� v� nh� vua c� một Th�i tử nhưng Th�i tử ch�n cảnh khổ sinh gi� bệnh chết n�n đ� đến v�ng n�y xuất gia học đạo. Xin hỏi đạo sĩ c� gặp kh�ng? Ti�n nh�n Bạt-gi� đ�p: -Gần đ�y ch�ng t�i c� gặp một ch�ng trai trẻ dung mạo rất trang nghi�m, đầy đủ tướng tốt, đến khu rừng n�y c�ng t�i b�n luận v� ngủ lại một đ�m, kh�ng ngờ đ� lại l� Th�i tử. V� cho đạo ch�ng t�i th� thiển n�n người đ� đi về hướng Bắc, đến chỗ đạo sĩ A-la-la v� Ca-lan. Hai người nghe vị đạo sĩ n�i thế liền vội v� từ gi� đi về hướng Bắc nơi hai vị Ti�n nh�n kia cư ngụ. Hai người đi được giữa đường th� thấy Th�i tử từ xa đang ngồi tĩnh tọa dưới b�ng c�y, tướng tốt rạng rỡ như mặt trời mặt trăng, n�n vội xuống ngựa, để lại nghi trượng c�ng người t�y t�ng, đi đến chỗ Th�i tử v� ngồi sang một b�n. Sau khi ch�o hỏi xong, vị Quốc sư thưa: -Đại vương sai ch�ng t�i đi t�m Th�i tử c� điều muốn thưa với Th�i tử. Th�i tử hỏi: -Phụ vương sai c�c vị đến n�i điều g�? Vị Quốc sư thưa: -Đại vương từ l�u đ� biết Th�i tử muốn xuất gia, � định đ� kh� thay đổi nhưng l�ng vua đối với Th�i tử t�nh c�n s�u nặng n�n lo rầu nung nấu dường như lửa đốt, mong Th�i tử trở về để dập ngọn lửa ưu sầu phiền muộn. C�i xin Th�i tử h�y trở về. D� nơi vương cung c� nhiều chướng ngại nhưng kh�ng để cho Th�i tử mất đạo nghiệp, bỏ sự tĩnh t�m, cần g� phải v�o rừng n�i. Hiện nay phu nh�n Ma-ha Ba-x�-ba-đề v� ch�nh phi Da-du-đ�-la c�ng tất cả họ h�ng nội ngoại đang đắm ch�m trong biển nhớ thương, mong Th�i tử trở về cứu vớt họ Th�i tử nghe Quốc sư n�i thế b�n cất tiếng tha thiết trả lời: -C� lẽ n�o Ta lại kh�ng biết t�nh cảm s�u nặng của phụ vương đối với Ta sao? Ta chỉ v� sợ c�i khổ do sinh gi� bệnh chết n�n đến đ�y t�m học đạo để dứt trừ ch�ng. Nếu y�u thương m� sum họp m�i m�i, kh�ng c� sinh gi� bệnh chết th� Ta đến đ�y l�m g�? Nay Ta xa phụ vương l� muốn trong tương lai sẽ được sum họp. Hiện nay phụ vương tuy bị lửa buồn rầu thi�u đốt, đời nay Ta v� phụ vương Ta chỉ c� nỗi khổ ấy, nhưng mai sau sẽ trừ diệt được mối lo đ�. Nếu theo lời �ng n�i, muốn Ta cứ ở trong cung m� tu h�nh th� chẳng kh�c n�o ng�i nh� thất bảo đang bị bốc ch�y, c� người n�o c� thể ở trong đ� được kh�ng? Giống như m�n ăn c� độc th� người đ�i cũng kh�ng thể ăn. Ta đ� l�a bỏ vương quốc xuất gia tu h�nh, v� sao �ng lại bảo Ta trở về cung tu tập. Người đời đang ở trong nỗi khổ lớn, chỉ v� một ch�t vui m� say đắm kh�ng thể rời được, huống chi Ta nay ở nơi v� c�ng vắng vẻ, an tịnh kh�ng c� c�c nỗi khổ, sao c� thể bỏ đi để trở lại với cảnh xấu �c? C�c vua xưa v�o rừng tu h�nh kh�ng ai nửa chừng trở về thọ hưởng dục lạc. Nếu phụ vương nhất định muốn Ta trở về l� tr�i với đạo ph�p của c�c vua xưa. Vị Quốc sư liền thưa với Th�i tử: -Lời Th�i tử vừa n�i quả thật rất đ�ng nhưng c�c vị Ti�n th�nh c� người n�i tương lai chắc chắn c� quả b�o, cố người lại bảo kh�ng c� điều đ�. C�c vị Ti�n th�nh ấy c�n kh�ng thể biết chắc trong đời sau c� hay kh�ng c� quả b�o, sao Th�i tử lại muốn bỏ an lạc hiện tại m� t�m quả b�o tương lai chưa chắc chắn? S�ng chết, quả b�o c�n chưa biết c� kh�ng, sao lại muốn t�m quả giải tho�t. C�i xin Th�i tử h�y trở về cung. Th�i tử trả lời: -Hai vị Ti�n kia n�i về quả b�o trong tương lai. Người bảo c�, kẻ bảo kh�ng, đều bởi �m l�ng nghi ngờ n�n chẳng thể khẳng định. Nay Ta ho�n to�n kh�ng tu theo con đường của những vị Ti�n đ�. �ng kh�ng n�n lấy l� lẽ của họ để vấn nạn Ta. V� sao? V� Ta kh�ng phải mong cầu quả b�o m� rời ho�ng cung đến đ�y t�m đạo, nhưng v� ch�nh mắt Ta tr�ng thấy nỗi khổ sinh gi� bệnh chết m� bất cứ ai cũng phải trải qua n�n Ta đi t�m con đường giải tho�t khỏi những nỗi khổ ấy. Kh�ng l�u nữa c�c �ng sẽ thấy đạo của Ta, Ta sẽ ho�n th�nh được ch� nguyện. Nay Ta kh�ng thể trở về. C�c �ng h�y về t�u lại với phụ vương Ta như thế. N�i xong Th�i tử đứng dậy từ gi� Quốc sư v� quan đại thần đi về hướng Bắc, nơi c� hai vị Ti�n nh�n A-la-la v� Ca-lan đang tu h�nh. L�c ấy, cả hai thấy Th�i tử bỏ đi liền k�u kh�c thảm thiết, bởi bỗng nhớ đến �n t�nh s�u nặng của Th�i tử v� cũng v� nhận lệnh của đức vua đến chỗ Th�i tử m� vẫn kh�ng thể n�o l�m chuyển lay được � ch� của người n�n cứ quanh quẩn b�n đường, kh�ng thể quay về. Họ b�n với nhau: -Ch�ng ta đ� chịu mệnh lệnh của vua m� kh�ng l�m được việc, bấy giờ trở về kh�ng c� Th�i tử biết t�u với vua thế n�o? Vậy ch�ng ta n�n để lại năm người trong số những người đi theo, chọn những người th�ng minh tr� tuệ, t�nh t�nh �n h�a, trung t�n, ngay thẳng thuộc d�ng họ nổi tiếng, ngầm sai họ theo d�i Th�i tử xem người đi về đ�u v� dừng lại nơi n�o. N�i xong cả hai vị xem x�t trong đo�n người hầu cận th�n t�n, thấy nh�m người năm �ng Kiều-trần-như l� xứng đ�ng, liền bảo họ: -C�c �ng c� thể ở lại được kh�ng? Năm người đều đ�p: -Thật l� hạnh ph�c! Ch�ng t�i xin tu�n lời ở lại để theo Th�i tử, xem người đi về đ�u. N�i xong, cả năm người vội từ biệt đi theo hướng Th�i tử vừa đi, c�n hai vị Quốc sư v� quan đại thần cũng quay g�t về cung. Tr�n đường tới trụ xứ của hai vị Ti�n nh�n A-la-la v� Ca-lan, Th�i tử đ� vượt qua s�ng Hằng rồi theo đường đến th�nh Vương x�. Khi v�o th�nh, d�n ch�ng thấy th�n tướng v� dung mạo v� c�ng trang nghi�m, đẹp đẽ của Th�i tử n�n rất h�n hoan ngưỡng mộ cung k�nh. D�n ch�ng trong th�nh tranh nhau đến xem l�m huy�n n�o cả th�nh khiến vua Tần-tỳ-sa-la ngạc nhi�n hỏi c�c quan hầu: -C� việc g� m� ồn �o, inh ỏi thế? C�c quan thưa: -Vị Th�i tử con vua Bạch Tịnh t�n l� T�t-b� Tất-đạt khi mới sinh đ� được c�c thầy tướng đo�n rằng sau n�y sẽ l�n ng�i Chuyển lu�n th�nh vương cai trị bốn ch�u thi�n hạ, c�n nếu xuất gia sẽ th�nh Bậc Nhất Thiết Chủng Tr�; Người ấy vừa v�o th�nh, d�n chũng đ� tranh nhau đến xem n�n g�y ra huy�n n�o ồn �o. Vua Tần-tỳ-sa-la nghe t�u trong l�ng rất đỗi vui mừng liền sai một người đi d� xem nơi ở của Th�i tử. Sứ giả v�ng lệnh đi t�m, gặp Th�i tử đang ngồi tĩnh tọa suy tư tr�n một phiến đ� tại n�i B�n-tr�-b�. Sứ giả vội trở về tr�nh t�u l�n vua. Đức vua liền sai chuẩn bị xa gi� c�ng c�c quan v� nh�n d�n đến chỗ Th�i tử. Khi vừa đến n�i B�n-tr�-b�, từ xa vua đ� thấy tướng mạo của Th�i tử s�ng rỡ như mặt trời, mặt trăng n�n liền xuống ngựa dẹp bỏ nghi trượng, kh�ng cho người hầu đi theo, vua đến b�n Th�i tử ngồi v� vấn an sức khỏe: -Th�i tử c� được b�nh y�n kh�ng? Được gặp Th�i tử t�i rất vui mừng, nhưng c� một điều buồn đ� l� Th�i tử vốn thuộc d�ng họ cao qu�, nhiều đời nối ng�i l�m Chuyển lu�n vương, c� đầy đủ tướng của một vị Chuyển lu�n, sao lại rũ bỏ tất cả v�o trong rừng s�u, giẫm tr�n gai g�c đất c�t từ xa đến đ�y, t�i buồn l� v� thấy điều ấy. Nếu Th�i tử thấy vua cha c�n tại thế, kh�ng thể l�n ng�i Chuyển lu�n vương, t�i xin chia nửa nước t�i cho người cai trị, c�n nếu Th�i tử chưa đồng � th� t�i xin nhường cả nước cho Ng�i, t�i sẽ phụng sự Th�i tử. Nếu Th�i tử kh�ng muốn cai trị vương quốc n�y, t�i xin giao cho Ng�i bốn đạo binh để chiếm lấy một nước kh�c. Điều ấy chắc kh�ng tr�i với ước nguyện của Th�i tử. Nghe vua Tần-tỳ-sa-la n�i thế, Th�i tử rất cảm động về tấm ch�n t�nh của nh� vua liền đ�p: -Đại vương vốn thuộc d�ng họ quyền qu�, bản t�nh cao thượng, thuần thiện, kh�ng l�m những điều sai quấy, bất nh�, những điều đại vương đ� l�m đều rất cao đẹp, trong sạch, nay n�i những lời ấy kh�ng lấy g� l�m lạ. Tuy t�i biết l�ng ch� th�nh của đại vương hơn hẳn người đời xưa nay nhưng nay đại vương đang tu theo ph�p tam ki�n l� xem thường th�n thể, mạng sống v� t�i sản th� lẽ n�o đem ph�p bất ki�n m� khuyến dụ người kh�c. T�i đ� bỏ ng�i Chuyển lu�n th� l� đ�u lại nhận ng�i vua. Đại vương c� l�ng ch�n th�nh nhường vương quốc cho t�i, t�i c�n kh�ng nhận th� lẽ n�o lại đem qu�n đi đ�nh chiếm quốc gia kh�c. Sở dĩ t�i nay l�a xa cha mẹ, cạo bỏ r�u t�c, kh�ng m�ng ng�i vị l� muốn dứt c�c nỗi khổ sinh gi� bệnh chết chứ kh�ng muốn đi t�m cầu năm m�n dục lạc ở đời đ�u. Năm m�n dục lạc ấy l� đống lửa thi�u đốt ch�ng sinh l�m cho họ kh�ng tho�t ra được, sao lại khuy�n t�i say đắm n�? Nay t�i đến đ�y v� muốn t�m hai vị Ti�n nh�n A-la-la v� Ca-lan l� c�c vị đạo sư c� con đường giải tho�t tối thượng, t�i từ xa đến đ� l� muốn t�m đạo giải tho�t n�n kh�ng ở lại đ�y l�u. T�i đ� l�m tr�i với �n điển v� l�ng th�nh của đại vương, mong đại vương chớ phiền tr�ch. Xin đại vương d�ng ch�nh ph�p để trị quốc, đừng bỏ d�n. N�i xong, Th�i tử đứng dậy từ gi� nh� vua. Vua Tần-tỳ-sa-la thấy Th�i tử ra đi trong l�ng rất luyến tiếc, đ�i mắt ứa lệ, chắp tay thưa: -Vừa gặp Th�i tử, l�ng t�i rất vui mừng. Nay Th�i tử vội ra đi khiến l�ng t�i buồn b�. Ng�i v� đạo lớn giải tho�t, t�i kh�ng d�m cầm giữ, chỉ mong Th�i tử mau ch�ng th�nh tựu đạo quả. Nếu Ng�i đắc đạo xin độ t�i trước. Th�i tử từ biệt l�n đường, vua theo tiễn ch�n rồi đứng nh�n đăm đăm theo b�ng Th�i tử cho đến khi Th�i tử khuất hẳn mới trở về. Bấy giờ Th�i tử đi đến chỗ vị Ti�n A-la-la. Trước đ� chư Thi�n đ� b�o với vị Ti�n nh�n: -Th�i tử T�t-b� Tất-đạt đ� l�a bỏ ng�i vị Quốc chủ xa l�a cha mẹ l� v� muốn t�m đạo V� thượng Ch�nh ch�n để trừ tận khổ đau cho tất cả ch�ng sinh, nay người sắp đến đ�y. Vị Ti�n nh�n nghe chư Thi�n b�o tin rất vui mừng. Trong gi�y l�t đ� thấy Th�i tử từ xa đi tới, Ti�n nh�n liền ra ngh�nh tiếp. Hai vị ch�o hỏi nhau rồi Th�i tử theo vị Ti�n nh�n v�o nơi �ng cư tr�. Đến nơi, Ti�n nh�n mời Th�i tử ngồi. Nh�n thấy dung mạo Th�i tử đoan nghi�m c� đủ c�c tướng tốt, c�c căn đều thanh tịnh, A-la-la rất k�nh trọng, ngưỡng mộ, b�n hỏi Th�i tử: -Ng�i đi đường c� mệt mỏi lắm kh�ng? Từ l�c Th�i tử sinh ra lớn l�n cho đến khi xuất gia rồi đến đ�y, t�i đều biết cả. Việc Th�i tử xuất gia c� thể n�i như đống lửa tự ch�y, như voi lớn tự tho�t khỏi d�y cương r�ng buộc. Xưa nay c�c vị vua ở tuổi tr�ng ni�n thường ph�ng t�ng thọ hưởng năm dục, đến khi tuổi gi� mới rời bỏ ng�i Quốc chủ xuất gia học đạo, điều đ� chẳng c� g� lạ. Nay Th�i tử trong l�c tuổi c�n thanh xu�n đ� c� thể l�a bỏ năm dục, xuất gia học đạo mới thật l� hy hữu. Nếu Ng�i tinh tấn, sẽ mau qua được bờ b�n kia. Th�i tử nghe xong b�n đ�p: -T�i nghe ng�i n�i trong l�ng thật l� vui mừng, vậy ng�i h�y giảng cho t�i nghe về phương ph�p dứt trừ sinh l�o bệnh tử, t�i nay rất muốn nghe. Ti�n nh�n đ�p: -L�nh thay! L�nh thay! Rồi liền n�i tiếp: -Từ thuở ban đầu, ch�ng sinh đ� sống trong v�ng u tối, từ sự u tối ban đầu ấy m� sinh t�m ng� mạn, từ t�m ng� mạn sinh si m�, từ si m� sinh nhiễm �i, từ t�m đ� nhiễm �i sinh năm m�n vi trần kh�, từ năm thứ vi trần kh� sinh năm đại, từ năm đại sinh ra tham dục, giận dữ... c�c phiền n�o, từ đ� m� lưu chuyển trong sinh gi� bệnh chết, lo buồn khổ n�o. Nay t�i chỉ n�i vắn tắt cho Th�i tử nghe như thế. Khi ấy Th�i tử liền hỏi: -Nay t�i đ� biết những điều ng�i n�i rồi, nhưng bằng phương tiện g� c� thể dứt trừ được cội rễ của sinh tử? Ti�n nh�n đ�p: -Nếu muốn dứt trừ cội rễ của sinh tử th� trước ti�n phải xuất gia tu tr� giới hạnh, khi�m cung, nhẫn nhục, ở nơi vắng vẻ an tịnh tu tập thiền định, xa rời mọi � thức tham muốn xấu, bất thiện, nhưng � thức l�c đ� vẫn c�n cảm gi�c, c�n quan s�t, đạt được Sơ thiền; trừ bỏ mọi cảm thức v� nhận thức, t�m định tĩnh sinh khởi sự hỷ lạc l� đạt Nhị thiền. Rời bỏ t�m hỷ lạc ấy n�n được ch�nh niệm, th�n t�m ph�t sinh niềm vui trọn vẹn l� đạt Tam thiền. Trừ bỏ � niệm khổ v� vui được niệm thanh tịnh, t�m xả ly c�c niệm th� được Tứ thiền, được t�m v� tưởng. Trước đ�y c� một vị cho rằng Tứ thiền ấy ch�nh l� giải tho�t, từ định m� được gi�c ngộ. Sau đ� mới biết chưa phải l� chỗ giải tho�t thật sự. Do vậy cần phải xa l�a mọi sắc tưởng đi v�o Kh�ng tưởng, diệt trừ mọi niệm tưởng c� đối tượng, đi v�o Thức tưởng. Đoạn trừ tất cả mọi tưởng ph�n biệt chỉ c�n tr� t�m qu�n niệm một thức th� được đi v�o tưởng V� sở hữu xứ, rồi lại xa l�a ho�n to�n tất cả niệm tưởng m� đạt đến Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Đến được đ�y mới thật l� giải tho�t rốt r�o, đ� cũng l� mục ti�u cuối c�ng của người tu học. Nếu Th�i tử muốn dứt trừ nỗi khổ sinh gi� bệnh chết th� n�n tu tập theo ph�p h�nh đ�. L�c ấy Th�i tử nghe vị Ti�n nh�n n�i xong trong l�ng kh�ng vui, tự nghĩ: "Những điều vị ấy vừa n�i chưa phải l� chỗ rốt r�o, chưa phải l� c�ch dứt trừ vĩnh viễn bao phiền n�o r�ng buộc". Th�i tử b�n n�i: -Nay t�i c� điều chưa r� trong những lời ng�i giảng giải n�n muốn hỏi. Ti�n nh�n đ�p: -Xin được nghe những � kiến của Ng�i. Th�i tử liền hỏi: -Phi tưởng phi phi tưởng xứ l� hữu ng� hay v� ng�? Nếu n�i v� ng� th� kh�ng thể n�i Phi tưởng phi phi tưởng xứ, c�n nếu n�i hữu ng� th� ng� đ� c� tri gi�c, hay l� kh�ng c� tri gi�c? Nếu ng� đ� kh�ng c� tri gi�c th� kh�c g� gỗ đ�. Nếu ng� ấy c� tri gi�c l� c�n d�nh l�u v�o đối tượng, nếu đ� c� d�nh l�u đến đối tượng th� sẽ c� t�m nhiễm trước, m� t�m c�n nhiễm trước th� kh�ng thể gọi l� giải tho�t. Ng�i nghĩ l� đ� dứt hết mọi phiền n�o r�ng buộc nhưng chưa biết c�n c� những phiền n�o vi tế; do vậy đ� vội cho đ� l� giải tho�t ho�n to�n. C�c phiền n�o vi tế r�ng buộc kia sẽ từ từ tăng trưởng khiến ch�ng sinh luẩn quẩn xoay chuyển trong v�ng sống chết v� tận. V� thế, t�i nghĩ c�ch tu n�y chưa phải l� gi�c ngộ tối hậu, đưa đến gi�c ngộ ho�n to�n. Nếu c� thể dứt hẳn � niệm th� mới c� thể gọi l� ch�n giải tho�t về ng�, xả bỏ ho�n to�n mọi ức tưởng, niệm tưởng về ng� th� ch�nh đ� mới gọi l� giải tho�t thật sự. Ti�n nh�n y�n lặng suy nghĩ: "Điều Th�i tử n�i thật l� thậm s�u, vi diệu" Khi đ� Th�i tử lại hỏi Ti�n nh�n: -Ng�i mấy tuổi th� xuất gia v� tu tập Phạm hạnh đến nay đ� bao l�u? Ti�n nh�n đ�p: -T�i xuất gia năm mười s�u tuổi, tu tập Phạm hạnh đến nay đ� một trăm lẻ bốn năm. Th�i tử nghe n�i liền suy nghĩ: "Từ ng�y xuất gia đến nay đ� rất l�u m� sở đắc chỉ c� như thế sao?" Khi ấy Th�i tử muốn t�m cầu đạo ph�p rốt r�o hơn n�n đứng dậy từ gi� Ti�n nh�n. Ti�n nh�n n�i với Th�i tử: -T�i từ trước đến nay tu tập khổ hạnh đ� l�u m� chỗ sở đắc chỉ được như thế. Th�i tử l� d�ng d�i vua ch�a l�m sao c� thể tu khổ hạnh được? Th�i tử đ�p: -Sự tu tập như của ng�i chưa phải l� khổ lắm đ�u, vẫn c�n những c�ch tu khổ hạnh kh� hơn nữa. Ti�n nh�n đ� thấy Th�i tử tr� tuệ hơn người lại c� � ch� mạnh mẽ, vững v�ng như thế th� biết chắc chắn Th�i tử sẽ th�nh Bậc Nhất Thiết Chủng Tr� n�n vội thưa: -Nếu Ng�i đắc đạo, xin h�y độ t�i trước ti�n. Th�i tử đ�p: -L�nh thay! Kế đ� Th�i tử đến tr� xứ của Ti�n nh�n Ca-lan để c�ng luận b�n đạo l� nhưng cũng chỉ như thế, n�n Th�i tử liền bỏ ra đi. Hai vị Ti�n nh�n thấy Th�i tử ra đi đều nghĩ: "Tr� tuệ của Th�i tử thật v� c�ng th�m s�u, vi diệu, đặc biệt kh�c thường, kh� ai lường được" n�n đồng chắp tay đưa tiễn nh�n theo cho tới khi Th�i tử khuất b�ng mới trở lại. Sau khi Th�i tử đ� điều phục được hai Ti�n nh�n A-la-la v� Ca-lan liền thẳng tiến đến khu rừng khổ hạnh Gi�-x�, nơi năm anh em �ng Kiều-trần-như đang cư ngụ. Th�i tử đến b�n bờ s�ng Ni-li�n tĩnh tọa tư duy, quan s�t căn t�nh của ch�ng sinh, Ng�i thấy cần phải tu s�u năm khổ hạnh rồi mới độ tho�t cho họ. Suy nghĩ như thế rồi, Th�i tử nỗ lực tu khổ hạnh. L�c ấy chư Thi�n d�ng c�ng m�, gạo cho Ng�i. V� muốn cầu đạo Gi�c ngộ n�n Th�i tử tịnh t�m giữ giới, mỗi ng�y chỉ ăn một hột m�, một hạt gạo nhưng nếu c� người đến xin, Th�i tử cũng bố th� hết. Năm người trong nh�m của Kiều-trần-như thấy Th�i tử tịnh tọa tư duy, tu khổ hạnh, mỗi ng�y chỉ ăn một hạt gạo hay một hạt m�, cũng c� khi hai ng�y hoặc bảy ng�y mới ăn một hạt gạo, một hạt m�, n�n năm người cũng tu khổ hạnh, lu�n ở b�n cạnh để hầu hạ Th�i tử kh�ng l�c n�o rời xa. Sau khi thấy Th�i tử tu h�nh như thế, họ liền cử một người trở về thưa với Quốc sư v� quan đại thần, thuật lại đầy đủ việc tu tập của Th�i tử. Bấy giờ Quốc sư v� quan đại thần trở về cung, khu�n mặt buồn rầu, th�n thể mệt mỏi, xơ x�c, giống như người vừa đưa tiễn người th�n chết mới đi ch�n xong, n�n đau thương m� trở về nh�. L�c ấy người giữ cổng th�nh vội v�ng v�o tr�nh t�u l�n vua: -Quốc sư v� quan đại thần đ� về đến ngo�i cổng th�nh. Vua nghe t�u thở hổn hển, n�i kh�ng ra lời, chỉ c�n biết gật đầu. Người g�c cổng biết � liền lớn tiếng truyền lệnh cho Quốc sư v�o gặp vua. Vua qu� buồn kh�ng thể n�i được, hồi l�u mới nghẹn ng�o hỏi: -Th�i tử l� t�nh mạng của ta. C�c khanh nay về c� một m�nh, th� t�nh mạng ta l�m sao c�n được? Quốc sư đ�p: -Ch�ng thần v�ng lệnh đại vương đi t�m Th�i tử, đến chỗ Ti�n nh�n Bạt-gi� hỏi thăm tin tức, Ti�n nh�n cho biết nơi Th�i tử đến v� thuật lại những lời Th�i tử n�i, ch�ng thần liền đi tới, nhưng giữa đường th� gặp Th�i tử đang tĩnh tọa tư duy dưới b�ng c�y, tướng tốt ch�i s�ng hơn cả mặt trời mặt trăng. Thần liền n�i với Th�i tử về nỗi sầu khổ của đại vương, phu nh�n Ma-ha Ba-x�-ba-đề v� ch�nh phi Da-du-đ�-la. Th�i tử đ� d�ng những lời lẽ ch�n t�nh n�i rằng c� l� n�o Th�i tử kh�ng biết mối th�m t�nh của phụ vương v� th�n th�ch đối với Th�i tử? Nhưng chỉ v� sợ c�c nỗi khổ sinh, gi�, bệnh, chết, y�u thương khiến phải xa c�ch n�n Th�i tử ra đi t�m đạo dứt trừ những nỗi khổ ấy. Từng lời từng chữ của Th�i tử n�i đều tỏ b�y � ch� ki�n định, vững v�ng như n�i Tu-di kh�ng thể lay chuyển được, rồi Th�i tử bỏ ch�ng thần ra đi như vứt bỏ cỏ r�c. Khi ấy ch�ng thần liền chọn năm người trong những người t�y t�ng bảo đi theo hầu v� d�i xem Th�i tử đi về đ�u v� như thế n�o. Sau đ� c� một người trong nh�m ấy về b�o với ch�ng thần l� tr�n đường đến chỗ hai vị đạo sĩ A-la-la v� Ca-lan, Th�i tử đ� được thần lực của chư Thi�n đưa qua s�ng Hằng. Khi Th�i tử đến th�nh Vương x�, vua Tần-tỳ-sa-la đ� đến chỗ Ng�i d�ng bao nhi�u c�ch khuy�n Ng�i đừng xuất gia, v� hứa sẽ chia nửa đất nước hoặc cả quốc gia cho cai trị, hoặc trao binh quyền để đi chinh phục nước kh�c nhưng Th�i tử đều kh�ng ưng thuận v� lập tức ra đi, đến chỗ Ti�n nh�n hỏi về ph�p h�ng phục t�m, rồi lại đến rừng khổ hạnh Gi�-x�, tĩnh tọa tư duy b�n d�ng s�ng Ni-li�n-thiền, mỗi ng�y ăn một hạt gạo, một hạt m�. Nghe Quốc sư v� quan đại thần kể lại mọi việc xong, l�ng vua Bạch Tịnh v� c�ng buồn rầu to�n th�n run lẩy bẩy, kinh hoảng tột độ. Nh� vua n�i với hai vị đại thần: -Th�i tử đ�nh bỏ niềm vui hưởng ng�i b�u Chuyển lu�n vương, l�a xa t�nh thương y�u của cha mẹ v� họ h�ng th�n thuộc v�o rừng s�u tu khổ hạnh. Ta nay thật bạc phước n�n phải chịu mất người con qu� b�u như vậy. Nh� vua đem những lời của Quốc sư n�i lại cho Ma-ha Ba-x�-ba-đề v� Da-du-đ�-la nghe rồi ra lệnh sắp xếp, chuẩn bị năm trăm cỗ xe, phu nh�n Ma-ha Ba-x�-ba-đề v� ch�nh phi Da-du-đ�-la cũng cho năm trăm xe đến, mỗi xe đều chở đầy đủ mọi thứ cần d�ng. Nh� vua bảo Xa-nặc: -Ngươi đ� đưa Th�i tử đến chốn rừng s�u, nay ta truyền lệnh cho ngươi phải đưa ng�n cỗ xe chở lương thực v� c�c thứ cần d�ng n�y đến chỗ Th�i tử rồi t�y thời m� d�ng cho Th�i tử đừng để người thiếu thốn, hết th� h�y về b�o. Xa-nặc v�ng lệnh l�nh ng�n cỗ xe tức tốc ra đi. Đến nơi, thấy Th�i tử th�n h�nh gầy kh�, chỉ c�n da bọc xương, c�c đường g�n m�u lộ ra như g�n của lo�i hoa Ba-la-x�, Xa-nặc liền c�i đầu đ�nh lễ nơi ch�n Th�i tử, qu� cảm động n�n ng� xuống đất ngất lịm, gi�y l�t tỉnh lại ứa lệ thưa: -Đại vương thương nhớ Th�i tử ng�y đ�m kh�ng ngu�i n�n sai thần đem một ng�n cỗ xe chở đủ lương thực v� vật dụng cần thiết cho Th�i tử. Th�i tử trả lời Xa-nặc: -Ta xa cha mẹ qu� hương v� đất nước đến đ�y để t�m con đường giải tho�t, lẽ n�o lại nhận những thứ vua cho đem đến? Xa-nặc nghe thế l�ng suy nghĩ: "Nay Th�i tử kh�ng chịu nhận, vậy ta phải nhờ người đưa những xe n�y về t�u lại với vua, ta ở lại đ�y để chăm nom, hầu hạ Th�i tử". Nghĩ thế xong, Xa-nặc liền sai một người đưa xe về c�n m�nh th� ở lại �m thầm ng�y đ�m hầu hạ Th�i tử kh�ng rời. Một h�m, Th�i tử suy nghĩ: "Ta ăn mỗi ng�y một hạt gạo, một hạt m�, c� l�c bảy ng�y mới ăn một hạt gạo, một hạt m�, th�n thể nay gầy như c�y kh�. Ta tu khổ hạnh như thế đ� s�u năm rồi m� kh�ng t�m được con đường giải tho�t; thế mới biết đ�y kh�ng phải l� phương ph�p tu ch�n ch�nh, chi bằng Ta trở lại c�ch trước khi Ta ngồi dưới b�ng c�y Di�m-ph� suy nghĩ c�ch xa l�a năm dục, t�m sự vắng lặng, đ� l� phương ph�p đ�ng nhất. Nếu như nay Ta vẫn theo lối tu khổ hạnh h�nh x�c m� đạt đạo th� những kẻ ngoại đạo sẽ n�i rằng tu tập theo c�ch nhịn đ�i l� nh�n của Niết-b�n. Tuy Ta đ� hạn chế từ từ sức lực của Ta nhưng cũng kh�ng v� thế m� đạt đạo. Ta n�n ăn uống lại b�nh thường, sau đ� mới th�nh đạo". Nghĩ xong, Th�i tử đứng dậy đi xuống d�ng s�ng Ni-li�n-thiền tắm rửa. Tắm xong nhưng v� sức qu� yếu n�n Ng�i kh�ng l�n bờ được. L�c ấy c� vị Thi�n thần l�m cho c�nh c�y b�n bờ s� thấp xuống để Th�i tử vịn m� l�n bờ. L�c đ� ở ngo�i khu rừng c� một mục nữ t�n Nan-đ�-ba-la được vị Thi�n tử ở c�i trời Tịnh cư đến khuy�n: -Nay Th�i tử đang ở trong rừng, n�ng n�n đến c�ng dường. N�ng mục nữ nghe thế, l�ng rất mừng vui. Ngay khi ấy bỗng c� một đ�a hoa sen ng�n c�nh từ đất mọc l�n, nở ra, b�n tr�n đ�a hoa c� sẵn b�t ch�o sữa. C� g�i rất ngạc nhi�n liền lấy b�t ch�o sữa ấy đem đến quỳ lạy, d�ng cho Th�i tử. Th�i tử nhận b�t ch�o sữa v� ch� nguyện: -Nay th� chủ c�ng b�t ch�o sữa để khiến Ta d�ng xong phục hồi được kh� lực. Nguyện cho gia đ�nh th� chủ được an vui, v� bệnh, sống l�u, tr� tuệ đầy đủ. Th�i tử liền tuy�n bố: -Ta v� muốn cứu vớt ch�ng sinh n�n nhận sữa n�y. Ch� nguyện xong, Ng�i liền d�ng b�t ch�o sữa ấy. Kh� lực của Ng�i dần dần phục hồi, th�n thể tươi s�ng, c� thể đạt đạo Bồ-đề. L�c ấy, năm vị nh�m �ng Kiều-trần-như kinh ngạc nghĩ l� Th�i tử đ� tho�i ch� n�n c�ng nhau quay trở về nơi của họ. Bồ-t�t một m�nh đến dưới b�ng c�y Tất-b�t-la v� ph�t lời thệ nguyện: -Ta ngồi nơi cội c�y n�y, nếu kh�ng th�nh đạo quyết kh�ng đứng dậy. Đức độ của Bồ-t�t lớn lao đến nỗi đất trời cảm động, mặt đất khi ấy chấn động mạnh ph�t ra �m thanh lớn. Một con rồng m� nghe được tiếng ấy trong l�ng v� c�ng vui mừng n�n hai mắt tự s�ng, suy nghĩ: "Ta đ� từng thấy điềm l�nh n�y của chư vị cổ Phật trong qu� khứ". Suy nghĩ xong, rồng liền từ đất vọt l�n đến lễ nơi ch�n Bồ-t�t. L�c ấy c� năm trăm con chim Thanh tước bay tr�n hư kh�ng v�ng quanh Bồ-t�t, tr�n kh�ng trung hiện ra c�c vầng m�y l�nh nhiều m�u rực rỡ, c�c l�n gi� thơm theo �nh s�ng thổi đến. L�c ấy rồng liền n�i kệ ca ngợi Bồ-t�t: Bồ-t�t bước đến đ�u Mặt đất đều chuyển động Ph�t ra tiếng vang xa Ta nghe mắt bừng s�ng Lại thấy trong kh�ng trung Khổng tước bay quanh Ng�i M�y l�nh thật rực rỡ Dịu m�t l�n gi� thơm Điềm l�nh n�y của Ng�i Giống như Phật qu� khứ Do vậy biết Bồ-t�t Sẽ th�nh đạo Ch�nh ch�n. L�c ấy Bồ-t�t nghĩ: "Chư Phật trong qu� khứ đ� d�ng t�a ngồi như thế n�o để th�nh đạo V� thượng?" Bồ-t�t nội qu�n tự biết chư Phật đ� d�ng cỏ l�m t�a ngồi. Vua trời Đế Th�ch biết � nghĩ của Bồ-t�t liền h�a th�nh một người trong tay đang �m b� cỏ sạch sẽ, mềm mại đến trước Bồ-t�t. Bồ-t�t hỏi: -�ng t�n g�? Người ấy đ�p: -T�i t�n l� C�t Tường. Bồ-t�t nghe thế l�ng rất vui mừng nghĩ: "Ta sẽ ph� những điều kh�ng l�nh để th�nh đạo kiết tường". Bồ-t�t lại hỏi: -Cỏ tr�n tay người c� thể cho Ta được kh�ng? C�t tường liền tặng b� cỏ cho Bồ-t�t v� thưa: -Bồ-t�t nếu đắc đạo, xin độ t�i trước. Bồ-t�t nhận cỏ trải ra l�m t�a, thẳng th�n ngồi kiết gi� tr�n t�a cỏ, theo đ�ng c�ch ngồi của chư Phật qu� khứ v� ph�t lời thệ nguyện: -Kh�ng th�nh đạo Ch�nh gi�c, Ta quyết kh�ng rời khỏi t�a n�y. Khi Bồ-t�t ph�t lời nguyện ấy, trời rồng, quỷ thần đều vui mừng, gi� m�t l�nh từ bốn phương thổi tới, cầm th� bỗng im tiếng, c�y kh�ng c�n x�o xạc, m�y bay bụi cuốn đều sạch sẽ. Đ� l� điềm l�nh b�o Bồ-t�t sắp th�nh đạo. Cũng l�c ấy, ở tr�n kh�ng trung, t�m bộ ch�ng trời, rồng vui mừng nhảy m�a ngợi khen, c�n cung điện của Ma vương ở tầng trời thứ s�u tự nhi�n rung động. Ma vương trong l�ng buồn bực, tinh thần rối loạn, kh�ng c�n t�m tr� nghĩ đến việc thọ lạc, lo lắng suy nghĩ: "Sa-m�n C�-đ�m hiện đang ngồi tĩnh tọa nơi cội c�y, l�a được ngũ dục, kh�ng bao l�u sẽ th�nh đạo Ch�nh gi�c. Nếu vị ấy th�nh đạo, sẽ đưa tất cả mu�n lo�i vượt tho�t cảnh giới của ta. Vậy nay trong l�c vị ấy chưa th�nh đạo, ta phải đến l�m cho rối loạn". Người con của Ma vương t�n l� T�t-đ� thấy cha c� vẻ lo lắng liền đến thưa: -Thưa cha, kh�ng r� v� sao cha c� vẻ buồn rầu lo lắng như vậy? Ma vương đ�p: -Sa-m�n C�-đ�m nay đang ngồi nơi cội c�y tu h�nh v� sắp đắc đạo. Đạo ấy vượt hơn hẳn đạo của ta n�n ta muốn đến đấy ph� hoại. Người con vội can ngăn: -Bồ-t�t thanh tịnh vượt cả ba c�i, c� thần th�ng v� tr� tuệ kh�ng g� l� kh�ng r� biết, t�m bộ ch�ng trời, rồng... đều ngợi khen. Đối với Ng�i, phụ vương kh�ng thể ph� hoại được, chẳng may tạo �c sẽ tự chuốc lấy tai họa. Ma vương c� ba người con g�i h�nh dung d�ng điệu v� c�ng mỹ miều, xinh đẹp, c� nhiều phương c�ch để quyến rũ, l�m m� hoặc l�ng người, đứng đầu trong h�ng Thi�n nữ. Họ thường x�ng hương thơm ng�t, đeo chuỗi ngọc đẹp. Người thứ nhất t�n l� Nhiễm Dục, người thứ hai t�n Năng Duyệt Nh�n, người thứ ba t�n l� Khả �i Lạc, ba c� đến trước cha v� hỏi: -Kh�ng biết v� sao h�m nay cha lại rầu lo như vậy? Ma vương b�n giải b�y l�ng m�nh với ba con g�i: -Hiện nay c� Sa-m�n C�-đ�m ở thế gian, m�nh mặc �o gi�p Ph�p, tay cầm cung tự tại, bắn mũi t�n tr� tuệ muốn thu phục ch�ng sinh, hủy hoại cảnh giới của ta. Nếu ta kh�ng c� phương c�ch diệt trừ th� ch�ng sinh sẽ tin tưởng v� đều theo về với vị ấy, cảnh giới ta sẽ trở n�n trống rỗng, ch�nh v� vậy m� ta buồn rầu. Trong l�c vị ấy chưa th�nh đạo, ta muốn đến ph� hoại l�m g�y c�y cầu đưa đến bờ gi�c của vị ấy. Dự định như thế Ma vương liền tay cầm cung cứng v� năm mũi t�n c�ng với con trai, con g�i v� ch�ng thi�n ma k�o đến dưới c�y Tất-b�t-la thấy Đức M�u-ni ngồi lặng lẽ kh�ng động, sắp vượt bể sinh tử của ba c�i. Ma vương lập tức tay tr�i cầm cung, tay phải cầm t�n h�t lớn bảo Bồ-t�t: -Người thuộc d�ng S�t-đế-lợi, chết thật oan uổng, sao kh�ng mau rời khỏi đ�y, l�n ng�i Chuyển lu�n vương, bỏ con đường xuất gia, thực h�nh bố th� sẽ được sinh l�n trời hưởng thi�n lạc, đ� l� đạo cao nhất, hơn c�ch tu tập n�y. Người l� d�ng d�i vua Chuyển lu�n m� lại đi l�m khất sĩ, thật kh�ng xứng đ�ng. Nay nếu kh�ng đứng dậy th� ngồi y�n m� hủy bỏ lời thệ nguyện. Với người, ta chỉ cần bắn một mũi t�n. C�c Ti�n nh�n khổ hạnh chỉ nghe tiếng cung t�n của ta kh�ng người n�o kh�ng kinh hồn, khiếp sợ, hoảng loạn, mất hết tinh thần; huống chi C�-đ�m, người sao chịu nỗi những mũi t�n độc n�y. Nếu mau đứng l�n sẽ được an to�n. Ma vương d�ng lời đe dọa Bồ-t�t nhưng Bồ-t�t vẫn an nhi�n kh�ng ch�t kinh động. Ma vương liền ph�ng t�n v� đưa ma nữ đến. Khi ấy Bồ-t�t mắt kh�ng nh�n nhưng những mũi t�n ấy bỗng dừng lại ở khoảng kh�ng, mũi t�n rơi xuống đất h�a th�nh những đ�a sen. L�c ấy ba n�ng ma nữ liền n�i với Bồ-t�t: -Nh�n giả l� bậc đức cao, trời người đều k�nh trọng n�n cần c� người hầu hạ. Ch�ng t�i nay tuổi c�n trẻ, những Thi�n nữ xinh đẹp nhất cũng kh�ng hơn được ch�ng t�i. Nay trời sai ch�ng t�i đến để ng�y đ�m hầu hạ Bồ-t�t. Bồ-t�t n�i: -C�c ngươi nhờ c� trồng �t phước đức n�n được sinh l�n trời lại kh�ng nhớ nghĩ đến v� thường m� l�m điều m� hoặc. Th�n h�nh tuy đẹp m� l�ng kh�ng đoan ch�nh, t�m nhiều dục vọng bất thiện, chết ắt bị sa v�o ba đường dữ, mang th�n cầm th� kh� m� tho�t nạn. Nay c�c ngươi c� � muốn l�m loạn t�m tr� Ta, kh�ng phải t�m thanh tịnh. H�y đi đi! Ta kh�ng cần c�c ngươi. Khi ấy cả ba ma nữ bỗng biến th�nh ba b� l�o t�c bạc, da nhăn răng rụng, nước miếng phều ph�o, gầy trơ xương, bụng to như c�i trống, chống gậy l� bước đi, kh�ng thể lấy lại h�nh d�ng như cũ. Ma vương thấy t�m Bồ-t�t qu� vững mạnh liền nghĩ: "Ng�y xưa trong n�i Tuyết, ta từng bắn Ma-h�-thủ-la l�m cho hoảng sợ, đ�nh mất t�m l�nh, thế m� nay kh�ng l�m lay chuyển được C�-đ�m, cung t�n v� ba đứa con g�i của ta cũng đều kh�ng lay chuyển được �ng ấy l�m ta th�m lo rầu giận dữ. Ta phải d�ng c�ch kh�c mới được". Nghĩ xong Ma vương d�ng lời �m dịu khuy�n dụ Bồ-t�t: -Nếu Ng�i kh�ng ưa th�ch thọ hưởng th� vui của c�i người th� nay c� thể l�n cung trời, ta sẽ trao ng�i vị v� năm m�n dục cho Ng�i. Bồ-t�t đ�p: -Trong c�c đời trước ngươi do tu đối ch�t hạnh bố th� n�n nay được ng�i Tự tại Thi�n vương. Phước b�o ấy cũng c� hạn, hết hạn sẽ bị ch�m đắm trong ba đường, muốn tho�t ra rất kh�. Đ� l� nguy�n nh�n của tội khổ, chẳng phải điều Ta cần. Ma vương hỏi Bồ-t�t: -Quả b�o của ta Ng�i biết rồi, vậy quả b�o của Ng�i ai biết? Bồ-t�t đ�p: -Quả b�o của Ta chỉ c� đất biết. Bồ-t�t vừa dứt lời, mặt đất liền rung động s�u c�ch. L�c ấy một vị Địa thần tay cầm b�nh bảy b�u cắm đầy hoa sen từ đất vọt l�n n�i với Ma vương: -Xưa kia Bồ-t�t đ� từng đem đầu, mắt, n�o, tủy để bố th� cho ch�ng sinh, m�u Ng�i đ� đổ ra thấm ướt khắp nơi. Đất nước, vợ con, ch�u b�u... Bồ-t�t đều đ� bố th�, số ấy kh�ng thể kể xiết, ch� để cầu đạo V� thượng Ch�nh ch�n. Do đ� ngươi nay kh�ng n�n l�m loạn động Bồ-t�t. Ma vương nghe thế l�ng sinh sợ h�i, l�ng t�c dựng đứng. Vị Địa thần liền đảnh lễ Bồ-t�t, d�ng hoa c�ng dường rồi biến mất. Khi ấy Ma vương suy nghĩ: "Ta đ� d�ng cung mạnh t�n sắt, cả ba con g�i ta cũng đ� d�ng lời �m �i để m� hoặc m� vẫn kh�ng thể l�m loạn t�m vị C�-đ�m n�y. Nay ta phải huy động hết tất cả phương tiện v� lực lượng qu�n ma d�ng sức mạnh uy hiếp �ng ta". Ma vương vừa nghĩ xong lập tức qu�n ma hiện ra đầy cả kh�ng trung với h�nh d�ng qu�i dị. Kẻ th� cầm kiếm, k�ch, đầu đội đai thọ, tay cầm ch�y sắt; cả đo�n mang theo rất nhiều c�c loại kh� giới. Bọn ch�ng th�n người nhưng đầu lại l� đầu c�c loại th� như c�, heo, lừa, ngựa, sư tử, rồng hoặc như gấu, cọp, c�c lo�i th� kh�c. C� lo�i nhiều đầu, mỗi mặt một con mắt, hoặc nhiều mắt; hoặc bụng to th�n d�i, hoặc ốm tr�ng như kh�ng c� bụng; hoặc ch�n d�i gối lớn; hoặc g�t ch�n to, bắp ch�n mập; hoặc m�ng d�i răng nhọn; hoặc đầu ở trước ngực; hoặc c� nhiều th�n m�nh m� chỉ c� hai ch�n; hoặc mặt lớn, mặt ở một b�n; hoặc sắc mặt như tro đất; hoặc m�nh ph�ng kh�i lửa; hoặc lỗ tai to như lỗ tai voi tr�m cả n�i; hoặc t�c d�i l�a thể; hoặc sắc mặt nửa đỏ nửa trắng; hoặc m�i xệ chấm đất; hoặc dưới mặc khố tr�n mặc �o da cọp, da sư tử, da rắn hoặc rắn quấn quanh người hoặc tr�n đầu lửa bốc; hoặc mắt trợn tay quơ; hoặc đi ngang hoặc nhảy nh�t; hoặc lăn lộn tr�n kh�ng trung; hoặc chạy bộ la h�t... kh�ng biết bao nhi�u lo�i c� h�nh dạng qu�i �c như thế bao xung quanh như muốn x� x�c Ng�i. Hoặc l�m bốn ph�a kh�i, lửa bốc ch�y rực trời; hoặc nổi l�n �m thanh cuồng loạn, vang động, khắp c�c hang n�i, gi�, lửa, kh�i bụi mờ mịt kh�ng thể nh�n thấy g� cả. Nước trong bốn biển c�ng l�c tr�o d�ng. C�c ch�ng trời, người, rồng, quỷ... theo bảo hộ Bồ-t�t đều giận bọn ma ch�ng đến nỗi m�u từ c�c lỗ ch�n l�ng ứa ra. C�c vị trời ở c�i Tịnh cư thi�n thấy bọn ma l�m rối loạn Bồ-t�t n�n v� l�ng từ bi, sợ ch�ng l�m tổn hại Ng�i liền xuống đứng tr�n hư kh�ng quan s�t thấy v� số v� lượng qu�n ma v�y quanh Bồ-t�t gầm r�, k�u g�o thật hung tợn l�m vang động trời đất, nhưng Bồ-t�t vẫn ngồi bất động, gương mặt kh�ng đổi sắc, kh�c n�o Sư tử ở giữa đ�n nai n�n đều cất lời khen ngợi: -�i thật l� kỳ diệu! Chưa từng thấy bao giờ! Bồ-t�t chắc chắn sẽ th�nh Ch�nh gi�c. Ma qu�n khi ấy gấp r�t đem hết lực lượng đến ph� Bồ-t�t. Ch�ng hoặc trợn mắt nghiến răng, hoặc bay nhảy loạn xạ ngang qua trước Bồ-t�t, nhưng Bồ-t�t xem ch�ng như trẻ con đ�a giỡn. Ma vương c�ng giận dữ gia tăng sức ph� ph�ch, Bồ-t�t lấy sức từ bi khiến những kẻ �m đ� kh�ng sao nhấc l�n được; �m l�n được th� lại kh�ng đặt xuống được. Dao bay, kiếm ph�ng đều dừng lại ở giữa khoảng kh�ng, sấm chớp, mưa lửa đều h�a th�nh hoa năm sắc. Rồng dữ phun độc, độc ấy biến th�nh gi� thơm. Bao nhi�u thứ dữ nhằm l�m hại Bồ-t�t nhưng kh�ng thể đụng đến Ng�i. Ma vương c� một người chị v� một người em t�n l� Di-gi� v� Ca-lợi, cả hai đều cầm vũ kh� l� đầu l�u người chết, đến trước Bồ-t�t l�m nhiều cử chỉ qu�i dị để l�m loạn t�m Ng�i. To�n bộ ch�ng ma qu�n đều hiện th�n h�nh kinh dị muốn khủng bố Bồ-t�t, nhưng tất cả đều kh�ng động được một sợi l�ng của người. Ma vương thấy vậy trong l�ng c�ng uất ức, buồn lo, rầu rĩ. L�c ấy trong kh�ng trung c� vị Thi�n thần t�n Phụ Đa ẩn th�n v� l�n tiếng: -Ta thấy Đức M�u-ni t�m � an tịnh, hỷ xả, kh�ng ch�t o�n hận. Ch�ng qu�n ma khởi l�n l�ng th�m độc ph� hoại m� Ng�i vẫn kh�ng o�n hờn. C�c loại quỷ �c ngu ngốc, ch�ng ngươi chỉ tự l�m m�nh mệt nhọc, ho�n to�n kh�ng được lợi g� cả. Nay n�n bỏ t�m giận dữ toan ph� hoại Ng�i bởi v� miệng c�c ngươi d� c� thể thổi lay động n�i Tu-di, c� thể l�m cho lửa lạnh đi, nước n�ng l�n, đất cứng bị mềm nh�o, nhưng c�c ngươi kh�ng thể hại Bậc Bồ-t�t đ� trải qua nhiều kiếp tu tập thiện quả, thiền định ch�n ch�nh, tinh cần tu h�nh c�c ph�p m�n, n�n tr� tuệ an tịnh, s�ng suốt, bốn c�ng đức ấy kh�ng thể diệt trừ được. Nếu kh�ng trải th�n qua v� lượng khổ kh� ấy th� kh�ng thể đạt được quả Ch�nh gi�c. Như ng�n mặt trời soi s�ng tất diệt hết b�ng tối, d�i c�y được lửa, đ�o đất được nước, chăm lo tu tập c�c ph�p th� c� thể đạt được điều mong muốn. Ch�ng sinh ở đời đang bị ch�m đắm trong ba độc kh�ng c� người cứu vớt; v� l�ng từ bi, Bồ-t�t t�m thuốc tr� tuệ v� đời m� trị bệnh, c�c ngươi sao lại quấy ph� như vậy? Ch�ng sinh trong thế gian m� mờ, phiền n�o, v� tr�, t� kiến; nay Ng�i mở b�y ph�p nh�n, dắt dẫn ch�ng sinh để họ tu tập theo ch�nh đạo, sao c�c ngươi lại quấy rối Bậc Đạo Sư? Đ� l� điều kh�ng thể l�m được, giống như nơi đồng trống m� xem thường người dẫn đường. Ch�ng sinh bị rơi v�o đ�m tối mờ mịt, hoang mang kh�ng biết đường nơi đ�u, Bồ-t�t v� họ m� thắp đ�n tr� tuệ lớn, c�c ngươi sao lại muốn thổi tắt đi? Ch�ng sinh bị ch�m đắm trong bể sinh tử, Bồ-t�t v� họ m� tạo thuyền tr� tuệ sao c�c ngươi lại muốn l�m cho thuyền đắm? Bồ-t�t lấy nhẫn nhục l�m mầm, t�m ki�n định l�m rễ, d�ng ch�nh ph�p v� thượng để đạt quả vị Phật-đ�, sao c�c ngươi lại chặt ph�? Tham, s�n, si tr�i buộc ch�ng sinh, Bồ-t�t tu tập khổ hạnh v� muốn giải tho�t cho họ. H�m nay Ng�i quyết định ngồi kiết gi� thiền định nơi cội c�y n�y để th�nh đạo v� thượng, nơi ấy ch�nh l� t�a kim cang của chư Phật qu� khứ, c�c v�ng đất kh�c d� rung chuyển nhưng v�ng đất ấy vẫn kh�ng rung động. Ng�i đ� nhập v�o định nhiệm mầu, chẳng người n�o c� thể lay chuyển được. Ma vương, ngươi phải sinh l�ng vui mừng, dứt t�m ki�u căng, sửa đổi suy nghĩ để phụng sự Ng�i. Ma vương nghe những lời ấy, lại thấy Bồ-t�t vẫn điềm nhi�n n�n xấu hổ kh�ng c�n l�ng ki�u mạn, theo lời khuy�n trở về cung ma. Ch�ng qu�n ma tan r�, l�ng đầy buồn b�, khốn khổ, kh�ng c�n ch�t uy vũ n�o, kh� giới bỏ rơi ngổn ngang khắp rừng n�i. Khi �c ma đi rồi, Bồ-t�t t�m y�n tĩnh, vắng lặng kh�ng động. Tr�n trời kh�ng một b�ng m�y, gi� ngừng thổi, vầng tịch dương cuối ng�y như s�ng l�n gấp bội, b�ng nguyệt hằng vừa l� dạng nhẹ soi khắp nơi, c�c ch�m sao trời như rực rỡ hẳn, tất cả mọi thứ u �m, tối tăm kh�ng c�n l�m trở ngại. Tr�n hư kh�ng, chư Thi�n tung hoa đẹp xuống như mưa, tấu nhạc c�ng dường Bồ-t�t. V�o đ�m mồng bảy th�ng hai, Bồ-t�t d�ng sức từ bi h�ng phục Ma vương xong liền ph�ng h�o quang lớn v� nhập định suy nghĩ về ch�n l�. Từ trong c�c ph�p thiền định tự tại, Bồ-t�t biết được trong v� lượng kiếp ở qu� khứ, bỏ th�n mạng ở chỗ n�y sinh đến chỗ kia v� đ� tạo những nghiệp thiện �c g�, cha mẹ họ h�ng, gi�u ngh�o, sang h�n, thọ yểu v� t�n họ như thế n�o đều biết r�. Sau đ� Bồ-t�t liền khởi l�ng đại Bi đối với ch�ng sinh suy niệm: "Tất cả ch�ng sinh kh�ng c� người cứu vớt n�n lu�n hồi trong năm đường kh�ng biết bến đ�u. Năm đường ấy đều giả dối, kh�ng ch�n thật, thế m� ch�ng sinh ở trong ấy cứ m�i đ�a giỡn trong khổ lạc". Bồ-t�t nghĩ như thế cho đến hết canh một. V�o l�c giữa đ�m, Bồ-t�t đạt được Thi�n nh�n minh. Bồ-t�t xem x�t mọi việc trong thế gian đều thấy rất r� r�ng như tự thấy h�nh dung m�nh trong gương. Ng�i th�y v� số ch�ng sinh với nhiều chủng loại, chết ở đ�y sinh ở kia, t�y theo nghiệp thiện �c m� thọ quả b�o khổ vui, thấy ch�ng sinh bị trừng phạt trong địa ngục như đổ nước đồng s�i v�o miệng, hoặc �m cột đồng n�ng đỏ, hoặc nằm giường gai, hoặc bị rang đốt trong chảo sắt, hoặc bị nướng tr�n lửa, hoặc bị cọp beo, lang s�i ăn thịt, c� người nấp dưới b�ng c�y để trốn lửa nhưng những l� c�y khi rụng xuống lại biến th�nh đao kiếm cắt đứt th�n thể, hoặc bị cưa b�a cưa chặt tứ chi, hoặc bị n�m v�o d�ng s�ng lửa đầy tro bụi, hoặc bị n�m v�o hầm ph�n uế... chịu bao nhi�u thứ khổ nhưng do nghiệp b�o phải chết đi s�ng lại để chịu cảnh ấy. Bồ-t�t thấy những h�nh phạt ấy rồi, qu�n niệm: "Những ch�ng sinh ấy vốn v� c�i vui ở thế gian n�n tạo c�c nghiệp �c, nay gặp quả b�o thật l� đau khổ. Nếu người n�o thấy được quả b�o như thế th� sẽ kh�ng c� � l�m việc �c." Bồ-t�t lại xem x�t c�i s�c sinh, thấy r� c�c loại s�c sinh t�y theo giống lo�i m� phải mang những h�nh d�ng xấu xa, c� lo�i xương thịt, g�n sừng, răng l�ng bị người giết thịt hay bắt chuy�n chở nặng nề, đ�i kh�t thiếu th�n kh�ng ai biết đến, hoặc bị xỏ mũi, hoặc bị cột đầu, thường cung cấp thịt cho người, lại c�ng đồng loại ăn thịt lẫn nhau, chịu bao nhi�u nỗi khổ như thế. Bồ-t�t thấy thế sinh t�m đại Bi liền nghĩ: "Những ch�ng sinh ấy lu�n phải lấy th�n thể, sức lực để phục vụ cho con người v� c�n bị đ�nh đập đ�i kh�t thống khổ đều do bao nghiệp dữ n�n chịu quả b�o như thế." Bồ-t�t lại xem x�t tiếp c�i ngạ quỷ, thấy ch�ng thường ở những nơi tối tăm, chưa từng thấy �nh s�ng mặt trời, mặt trăng v� cũng kh�ng tr�ng thấy nhau, phải mang th�n thể lớn d�i, bụng to như Th�i sơn nhưng cổ lại nhỏ như c�y kim, trong miệng thường c� lửa bốc ch�y, lu�n lu�n bị đ�i kh�t h�nh hạ đến ng�n mu�n vạn năm kh�ng nghe được tiếng "ăn". Nếu gặp trời mưa th� hạt nước biến th�nh hạt ngọc lửa, nếu v�o nơi s�ng biển ao hồ th� thấy nước biến th�nh nước đồng s�i, tro bụi mịt m�, th�n thể cử động bước đi tạo ra tiếng như người k�o năm trăm cỗ xe, từng đoạn th�n thể đều c� lửa đốt. Bồ-t�t thấy ngạ quỷ chịu bao nhi�u điều khổ như thế n�n khởi t�m đại Bi suy nghĩ: "Những ch�ng sinh đ� vốn c� t�nh keo bẩn, chỉ lo chứa của cải, kh�ng biết bố th� n�n nay phải chịu những tội b�o n�y. Nếu người n�o thấy được nỗi thống khổ ấy chắc sẽ ph�t t�m bố th�, kh�ng c�n keo kiệt. Nếu như kh�ng c� t�i sản, họ cũng phải cắt thịt bố th�". Bồ-t�t lại quan s�t ở nh�n gian, thấy con người bắt đầu từ th�n trung ấm theo dục m� v�o thai, cha mẹ h�a hợp do niệm đi�n đảo sinh ra t�m �i, tức l� lấy điều bất tịnh l�m th�n m�nh. Khi đ� v�o thai ở trong bụng mẹ, th�n thể bị đun n�ng như nỗi khổ ở địa ngục, đến đủ mười th�ng mới sinh ra. L�c mới sinh, được người kh�c bồng ẵm, x�c chạm th� r�t n�n đau đớn, thống khổ như bị đao gươm ch�m ch�ch, chẳng bao l�u lại đến gi� chết, rồi lại sinh ra l�m trẻ con ... cứ thế tr�i lăn trong năm nẻo kh�ng thể tự tỉnh. Sau khi nội qu�n, Bồ-t�t khởi t�m đại Bi, suy nghĩ: "Tất cả ch�ng sinh đều c� nỗi khổ như thế nhưng tại sao họ cứ ở trong cảnh ấy tham đắm c�c m�n dục cho đ� l� vui, kh�ng thể dứt trừ nguồn cội đi�n đảo". Cuối c�ng Bồ-t�t qu�n s�t c�i trời, thấy c�c vị Thi�n tử th�n thể trong sạch, kh�ng bị bụi nhơ, như ngọc lưu ly s�ng l�ng, đ�i mắt sạch trong kh�ng bụi. C� vị trụ ở đỉnh n�i Tu-di, hoặc ở bốn ph�a n�i Tu-di, hoặc ở giữa hư kh�ng, l�ng thường vui vẻ kh�ng c� mối lo, thường tấu nhạc trời để l�m vui, kh�ng biết ng�y đ�m, khắp nơi bốn phương nơi n�o cũng tuyệt diệu. Bồ-t�t thấy chư Thi�n ở phương Đ�ng m� đắm nhiều năm, qu�n sự chuyển đời, chư Thi�n ở phương T�y cũng m�i m� thọ lạc, ng�y qua th�ng lại kh�ng nghĩ đến việc th�c sinh, c�c phương Nam, phương Bắc đều như thế. Ăn uống, �o quần hễ nghĩ tới l� c� ngay. Tuy c� những điều vừa � như thế nhưng cũng bị lửa dục nung nấu. Đến l�c phước ở c�i trời hết th� năm tướng chết hiện ra: một l� hoa tr�n đầu h�o, hai l� mắt nh�y, ba l� �nh s�ng tr�n th�n kh�ng c�n, bốn l� dưới n�ch mồ h�i xuất, năm l� tự nhi�n rời khỏi t�a ngồi của m�nh. C�c quyến thuộc nh�n thấy năm tử tướng ấy hiện ra sinh t�m quyến luyến. Vị Thi�n tử ấy tự thấy th�n m�nh hiện năm tử tướng lại th�m c�c quyến thuộc quyến luyến n�n ngay khi đ� sinh l�ng đau khổ. Bồ-t�t thấy c�c Thi�n tử như vậy n�n khởi t�m đại Bi suy nghĩ: "C�c vị Thi�n tử vốn tu tập �t điều thiện n�n được thọ hưởng lạc th� c�i trời nhưng khi sắp hết phước cũng vẫn sinh khổ n�o, mạng chung bỏ th�n trời vẫn c� thể đọa v�o ba đường �c. Mục đ�ch tu l� để cầu quả b�o vui, nhưng họ được rồi lại vẫn �t vui nhiều khổ, giống như người đ�i ăn thức ăn độc, trước c� thể ngon miệng nhưng sau đ� l� tai họa. Bậc tr� lại ham c�i vui ấy sao? Chư Thi�n ở c�i Sắc v� V� sắc giới thấy thọ mạng l�u d�i liền cho l� c� vui l�u d�i, đến khi thấy tướng suy hoại cảm thấy đau khổ, sinh ra t� kiến phỉ b�ng, cho l� kh�ng c� nh�n quả v� thế m� bị tr�i lăn trong ba đường chịu đủ mọi nỗi khổ". Bồ-t�t d�ng Thi�n nh�n xem khắp năm đường khởi t�m từ bi suy nghĩ: "Trong ba c�i kh�ng một ch�t vui" suy nghĩ như thế đến tận nửa đ�m. Sang canh thứ ba, Bồ-t�t xem x�t ch�ng sinh do nh�n duy�n g� m� c� gi� chết? V� biết r� ch�nh do c� sinh n�n c� gi� chết, nếu xa l�a sinh th� kh�ng c� gi� chết. Lại hiện tượng sinh ấy kh�ng phải từ trời sinh xuống, kh�ng phải tự nhi�n sinh m� do từ nh�n duy�n sinh ra. Do tham dục với sắc v� V� sắc n�n sinh ra nghiệp. Bồ-t�t lại qu�n nghiệp trong Tam hữu từ đ�u sinh, liền biết từ Bốn thủ sinh ra. Cứ thế Bồ-t�t nội qu�n thấy r� bốn thủ từ �i sinh, �i từ thọ sinh, thọ từ x�c sinh, x�c từ lục nhập sinh, lục nhập do danh sắc sinh, danh sắc từ thức sinh, thức từ h�nh sinh, h�nh từ v� minh sinh ra. Nếu diệt được v� minh th� diệt được h�nh, h�nh diệt th� thức diệt, thức diệt th� danh sắc diệt, danh sắc diệt th� lục nhập diệt, lục nhập diệt th� x�c diệt, x�c diệt th� thọ diệt, thọ diệt th� �i diệt, �i diệt th� thủ diệt, thủ diệt th� hữu diệt, hữu diệt th� sinh diệt, sinh diệt th� gi� chết, lo buồn, sầu thương diệt. Cứ như thế Bồ-t�t nội suy, qu�n niệm mười hai nh�n duy�n theo hai chiều thuận, nghịch đến canh ba th� ph� được v� minh, vầng th�i dương vừa hiện, Bồ-t�t t�m được �nh s�ng tr� tuệ, t�m đoạn trừ ho�n to�n tập kh� phiền n�o chướng ngại v� th�nh Bậc Nhất Thiết Chủng Tr�. Khi ấy Như Lai suy nghĩ về t�m Th�nh đạo ch�n ch�nh, l� con đường m� ba đời chư Phật đ� đi để đến Niết-b�n, nay Ng�i đ� thể đạt được, th�nh tựu tr� tuệ v� ngại. L�c ấy to�n mặt đất hiện ra mười t�m tướng chấn động, khắp nơi đều sạch trong, kh�ng c� một mảy bụi trần, trống trời tự ph�t ra tiếng, gi� thơm thổi l�n �m �i m�t mẻ, m�y l�nh nhiều sắc tu�n mưa cam lộ, hoa quả ở trong c�c khu l�m vi�n bỗng nẩy lộc, kết tr�i d� kh�ng phải m�a. Từ trời cao rơi xuống c�c loại hoa qu� như hoa Mạn-đ�-la, Đại Mạn-đ�-la, Mạn-th�-sa v� Đại Mạn-th�-sa, hoa v�ng, hoa bạc, hoa lưu ly... Hoa sen bằng bảy b�u phủ đầy quanh c�y Bồ-đề đến ba mươi s�u do-tuần. C�ng l�c đ� chư Thi�n tấu Thi�n nhạc, đốt hương, ca h�t, khen ngợi, tay cầm bảo c�i, tr�ng phan hiện ra đầy khắp hư kh�ng m� c�ng dường Đức Như Lai. T�m bộ ch�ng rồng, thần... đều c�ng dường như thế. Ngay l�c ấy tất cả ch�ng sinh đều khởi l�ng từ y�u thương, kh�ng c� � tưởng giận dữ l�m hại, vui mừng phấn chấn như thấy được Th�nh t�ch, kh�ng sợ h�i m� �n h�a, kh�ng ki�u căng, kh�ng keo kiệt, ganh tị dối tr�. C�c Thi�n tử ở c�i trời Ngũ Tịnh cư, nơi đ� xa l�a c�c trạng th�i t�m hỷ lạc cũng đều vui mừng kh�ng kiềm chế được. Nỗi thống khổ ở địa ngục tạm thời giảm bớt, ch�ng sinh ở c�i đ� đều khởi sinh niệm hoan hỷ, tất cả lo�i s�c sinh hay ăn thịt nhau bỗng kh�ng c�n l�ng �c, ngạ quỷ no đủ kh�ng c�n đ�i kh�t. Những nơi u �m của thế giới, nơi mặt trời mặt trăng chưa bao giờ chiếu tới nay bỗng s�ng tỏ, ch�ng sinh trong c�c c�i ấy thấy được nhau đều thắc mắc tại sao nơi đ�y bỗng nhi�n c� ch�ng sinh. Vị Ph�p Vương Đại Th�nh xuất hiện khai s�ng cho đời, d�ng �nh s�ng ch�nh ph�p ph� bỏ m�n phi ph�p u tối, l�m cho mọi nơi đều s�ng rỡ. Vương tổ Cam Gi� bỏ ng�i học đạo đạt được Ngũ th�ng, do tu Thập thiện n�n được sinh l�n trời, l�c ấy cũng d�ng thần th�ng đến b�n cội Bồ-đề, từ hư kh�ng vui mừng chắp tay khen ngợi: -Trong d�ng họ Cam Gi� của ch�ng ta, c� người diệt được phiền n�o th�nh Bậc Nhất Thiết Chủng Tr�, l�m con mắt cho thế gian. Thật l� lạ l�ng đặc biệt! Tất cả ch�ng sinh đều hoan hỷ tột độ, chỉ c� Ma vương l� �m l�ng phiền muộn. Bấy giờ Đức Như Lai trong bảy ng�y vẫn ngự tại cội Bồ-đề tư duy nội qu�n: "Ta ở tại đ�y diệt hết phiền n�o, những việc phải l�m đ� l�m xong, bản nguyện ho�n th�nh. Ph�p m� Ta chứng được thật l� vi diệu, chỉ c� Phật v� Phật mới hiểu được. To�n thể ch�ng sinh trong đời ngũ trược bị che khuất bởi tham muốn, giận dữ, ngu si, t� kiến, ki�u mạn, dua nịnh, phước đức mỏng manh, căn tr� tr� độn, kh�ng c� tr� tuệ l�m sao c� thể hiểu được ph�p m� Ta đ� chứng. Nếu nay Ta v� họ m� chuyển ph�p lu�n chắc họ sẽ m� mờ, nghi ngờ, kh�ng thể tin theo rồi sinh ch� bai m� bị sa v�o đường �c chịu bao thống khổ, vậy Ta n�n y�n lặng m� v�o Niết-b�n". Khi đ� Đức Như Lai n�i kệ: Đường Th�nh thật kh� đi Quả tr� tuệ kh� đạt Ta trong kh� khăn ấy Mọi việc l�m đ� xong Tr� tuệ Ta đạt được L� vi diệu đệ nhất T�nh ch�ng sinh tr� độn Ch�m đắm trong m� mờ Tr�i theo d�ng sinh tử Kh�ng thể trở về nguồn C�c lo�i đều như thế L�m sao cứu vớt được. Bấy giờ vị Đại phạm thi�n thấy Như Lai đ� chứng Th�nh quả m� y�n lặng kh�ng chuyển ph�p lu�n, l�ng buồn rầu suy nghĩ: �Thế T�n đ� từng v� lượng kiếp v� ch�ng sinh ở l�u d�i trong sinh tử, l�a bỏ ng�i vị, vợ con, cho đến đầu, mắt, n�o, tủy, chịu bao khổ sở, nay nguyện đ� th�nh, chứng Bậc V� Thượng Ch�nh Đẳng Ch�nh Gi�c, sao lại lặng y�n kh�ng chuyển ph�p lu�n, nếu thế ch�ng sinh sẽ phải ch�m m�i trong biển sinh tử. Ta nay phải đến cầu xin Phật chuyển ph�p lu�n". Nghĩ thế rồi, vị Phạm thi�n rời Thi�n cung đến chỗ Đức Như Lai nhanh như khoảng thời gian một lực sĩ co duỗi c�nh tay. Đến nơi, Phạm thi�n cung k�nh chắp tay, lễ xuống ch�n Phật, nhiễu quanh trăm ng�n v�ng rồi ngồi sang một b�n chắp tay, quỳ bạch Phật: -Bạch Đức Thế T�n, Ng�i từ xưa đến nay từng ở m�i trong sinh tử bỏ cả th�n đầu mắt để bố th�, chịu bao nỗi khổ, chỉ v� ch�ng sinh m� tu tập tất cả đức hạnh, nay đ� th�nh đạo, sao Ng�i lại lặng y�n kh�ng chuyển ph�p lu�n. Ch�ng sinh đang ch�m trong đ�m d�i sinh tử, rơi v�o v� minh, thật kh� biết khi n�o ra khỏi, nhưng cũng c� ch�ng sinh trong đời trước được gần gũi bạn l�nh, vun trồng c�c c�ng đức n�n c� thể nghe ph�p, nhận l�nh đạo Th�nh, vậy xin Thế T�n thương x�t h�y v� những ch�ng sinh đ� m� chuyển ph�p lu�n. Trời Đế Th�ch v� trời Tha h�a tự tại cũng đến khuyến thỉnh Như Lai h�y v� ch�ng sinh m� chuyển ph�p lu�n. L�c ấy Đức Thế T�n bảo c�c vị Thi�n vương: -Ta cũng muốn v� tất cả ch�ng sinh chuyển ph�p lu�n, nhưng chỉ v� ph�p m� Ta chứng được v� c�ng vi diệu, s�u xa, kh� hiểu kh� b�n, ch�ng sinh thật kh� c� thể tin v� v�ng theo, lại sinh l�ng phỉ b�ng m� phải sa v�o địa ngục. Ta nay v� thế m� y�n lặng. Trời Phạm thi�n v� Đế Th�ch phải ba lần khuyến thỉnh, đến hết ng�y thứ bảy, Phật mới y�n lặng nhận lời. Chư Thi�n biết Phật đ� nhận lời liền c�i lạy xuống ch�n Phật rồi trở về Thi�n cung. Sau khi nhận lời khuyến thỉnh của Phạm thi�n v� Đế Th�ch, Thế T�n liền d�ng Phật nh�n qu�n s�t, thấy r� ch�ng sinh c� ba bậc thượng căn, trung căn v� hạ căn; c�c phiền n�o cũng c� ba loại thượng, trung v� hạ. Qu�n s�t như thế cho đến mười bốn ng�y, Phật lại nghĩ: "Ta nay sắp mở cửa cam lộ nhưng ai xứng đ�ng l� người đầu ti�n được nghe ph�p? Ti�n nh�n A-la-la l� người th�ng tuệ, c� thể hiểu được gi�o ph�p n�y. Vị ấy từng nguyện l� nếu Ta th�nh đạo th� độ �ng ta trước". Thế T�n vừa nghĩ như thế th� trong kh�ng trung c� tiếng: -Ti�n nh�n A-la-la vừa qua đời đ�m h�m qua. Đức Thế T�n đ�p: -Ta cũng đ� biết đ�m qua �ng ấy qua đời. Phật lại nghĩ: "Ti�n nh�n Ca-lan căn t�nh lanh lợi, c� thể hiểu được gi�o ph�p của Ta, xứng đ�ng được nghe ph�p trước ti�n". Trong kh�ng trung lại c� tiếng n�i: -Ti�n nh�n Ca-lan cũng đ� vừa qua đời đ�m h�m qua. Thế T�n cũng đ�p như trước rồi Ng�i lại nghĩ: "Năm anh em Kiều-trần-như theo lệnh Quốc sư v� quan đại thần ở lại chăm nom, hầu hạ Ta, đều l� những người th�ng minh. Ngo�i ra trong đời qu� khứ, họ đ� ph�t nguyện với Ta l� mong được nghe ph�p trước ti�n, Ta nay n�n v� năm người n�y m� mở cửa ch�nh ph�p". Lại nghĩ: "Chư Phật qu� khứ chuyển ph�p lu�n đều tại vườn Lộc d�, trụ xứ của c�c vị Ti�n nh�n, thuộc nước Ba-la-nại, năm người kia cũng cư tr� nơi ấy. Ta nay n�n đến đ� chuyển đại ph�p lu�n". Nghĩ thế rồi, Thế T�n đứng dậy đi đến nước Ba-la-nại. Bấy giờ c� năm trăm người l�i bu�n do hai vị thương chủ l� Bạt-đ�-la-tư-na v� Bạt-đ�-la-l� dẫn đầu đang đi qua c�nh đồng trống. Một vị Thi�n tử hiện đến n�i với họ: -C� Đức Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri, Minh Hạnh T�c, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, V� Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thi�n Nh�n Sư, Phật, Thế T�n xuất hiện, khai h�a cho đời, l� ruộng phước cao qu� bậc nhất. C�c người n�n đến trước Ng�i c�ng dường. Vị thương chủ nghe vị Thi�n tử n�i như thế, mừng rỡ khen ngợi v� hỏi: -Lời dạy ấy thật l� tốt l�nh! Đức Thế T�n giờ ở nơi đ�u? Vị Thi�n tử đ�p: -Kh�ng l�u nữa, Thế T�n sẽ đi ngang qua đ�y. L�c ấy Như Lai c� v� số chư Thi�n hộ tống đến th�n Sa-bạt-lợi. Hai người l�i bu�n thấy Đức Như Lai tướng mạo uy nghi trang nghi�m, lại thấy chư Thi�n v�y quanh trước sau hộ tống n�n l�ng c�ng vui mừng b�n d�ng mật ong v� đường d�ng l�n c�ng dường Phật. L�c ấy Thế T�n nghĩ: "Chư Phật trong qu� khứ d�ng B�t-đa-la để đựng thức ăn". Bốn vị Thi�n vương biết � nghĩ của Phật n�n mỗi vị đem một c�i b�t đến d�ng cho Phật. Đức Thế T�n nghĩ: "Nếu Ta nhận b�t của một vị th� c�c vị kia sẽ kh�ng vui" n�n Ng�i nhận hết v� đặt bốn c�i b�t l�n nhau, d�ng b�n tay ấn xuống th�nh một b�t, bốn cạnh b�t hiện l�n rất r�. Thế T�n ch� nguyện: -Nay c�c �ng c�ng dường c�c m�n n�y, mong Ta d�ng xong sẽ tăng kh� lực, Ta cũng ch� nguyện cho c�c �ng được sức khỏe, bền t�m, vui vẻ, an lạc, y�n ổn kh�ng bệnh tật, sống l�u v� được thiện thần ph� hộ. Do c�ng dường trai thực sẽ dứt được gốc rễ ba độc, tương lai sẽ đạt tam ki�n ph�p, th�ng minh tr� tuệ, hết l�ng tin tưởng Phật ph�p, sinh ra ở đ�u cũng đều c� ch�nh kiến, kh�ng m� muội. Trong hiện tại cha mẹ vợ con, quyến thuộc th�n th�ch đều sum vầy, kh�ng c� những chuyện qu�i lạ, chẳng l�nh xảy ra, người trong gia đ�nh c� ai l�m �c m� đọa v�o đường dữ sẽ do phước b�o bố th� n�y được sinh trong c�i người, c�i trời, kh�ng khởi t� kiến, tiến tu c�ng đức, thường được ở gần chư Phật Như Lai, được nghe ph�p nhiệm mầu, chứng được ch�n l� đầy đủ như � nguyện. Đức Thế T�n ch� nguyện xong mới thọ thực. Sau khi thọ thực, rửa tay v� b�t xong, Ng�i truyền ph�p tam quy cho c�c thương gia: quy y Phật, quy y Ph�p, quy y Tăng-gi� ở tương lai. Trao truyền ph�p tam quy xong, Đức Phật từ gi� đi tiếp đến vườn Lộc d�, với oai nghi đĩnh đạc thanh tho�t giống như Nga vương. Tr�n đường, Phật gặp một người ngoại đạo t�n l� Ưu-b�-gi�. Vị ngoại đạo ấy thấy tướng tốt trang nghi�m, c�c căn tĩnh lặng của Phật cho l� điều kỳ diệu n�n n�i kệ khen ngợi: Ch�ng sinh ở thế gian Đều bị ba độc tr�i C�c căn lại ph�ng dật Bị ngoại cảnh cuốn l�i Nhưng nay thấy Nh�n giả C�c căn thật vắng lặng Ắt đạt đạo giải tho�t Chắc thế kh�ng c�n nghi Thầy Nh�n giả l� ai? T�n họ gọi l� g�? Đức Thế T�n d�ng kệ đ�p: Ta nay đ� vượt tho�t Khỏi cảnh giới ch�ng sinh Ph�p vi diệu s�u xa Ta nay đ� biết hết Ba độc v� năm dục Đoạn hẳn kh�ng c�n nữa Như hoa sen trong b�n Kh�ng nhiễm nước b�n h�i Tự chứng B�t ch�nh đạo Kh�ng thầy kh�ng bạn b� D�ng tr� tuệ thanh tịnh H�ng phục được Ma vương Nay đạt đạo Ch�nh gi�c Xứng l� Thầy trời người Th�n miệng � to�n tịnh N�n hiệu l� M�u-ni Muốn đến Ba-la-nại Để chuyển ch�nh ph�p lu�n Điều m� trời người, ma Kh�ng sao giảng n�i được. Ưu-b�-gi� nghe b�i kệ xong, l�ng sinh vui mừng khen l� chưa từng c�, chắp tay cung k�nh nhiễu quanh Thế T�n, từ biệt ra đi. Đi một đoạn, Ưu-b�-gi� c�n quay lại nh�n, kh�ng thấy Thế T�n nữa mới đi hẳn. Đức Thế T�n đi tiếp đến bờ s�ng A-x�-ba-la th� trời đ� chiều tối n�n phải dừng ch�n nghỉ rồi ngồi nhập định suốt bảy ng�y trong mưa gi�. Tại d�ng s�ng ấy, c� vị Long vương t�n Mục-ch�n-l�n-đ� thấy Phật nhập định liền d�ng th�n quấn quanh Phật bảy v�ng suốt trong bảy ng�y. Sau bảy ng�y vị ấy liền biến th�nh h�nh người c�i đầu lễ dưới ch�n Phật thưa: -Thế T�n ngồi ở đ�y suốt trong bảy ng�y kh�ng ngại trời mưa gi� sao? Đức Thế T�n n�i kệ đ�p: Chư Thi�n v� người đời Vui th�ch trong ngũ dục So với vui thiền định Kh�ng thể n�o s�nh bằng. Long vương nghe lời kệ của Phật vui mừng hớn hở c�i đầu lễ xuống ch�n Phật rồi trở về Long cung. Đức Thế T�n lại tiếp tục đi đến th�nh Ba-la-nại, chỗ của năm vị Kiều-trần-như, Ma-ha-na-ma, Bạt-ba, A-x�-b�-x�, Bạt-đ�-la-x� cư tr�. Năm người ấy thấy Phật từ xa đang đi đến liền b�n với nhau: -Sa-m�n C�-đ�m bỏ lối tu khổ hạnh, tho�i th�n trở lại thọ hưởng th� vui ăn uống kh�ng c�n t�m đạo nữa. Nay �ng ta đến đ�y ch�ng ta kh�ng cần đứng l�n tiếp đ�n, cũng kh�ng l�m lễ k�nh, thăm hỏi. Nếu �ng ấy muốn cần một chỗ ngồi th� cứ tự � chọn chỗ để ngồi. N�i xong, họ đều y�n lặng nhưng khi Phật đến gần th� năm người tự động đứng dậy lạy ch�o, vội v�ng cung k�nh tiếp đ�n, l�m những việc như l�c trước, người tiếp đỡ y b�t, người lấy nước rửa, người rửa ch�n cho Phật... Ai cũng l�m ngược lại những lời đ� giao ước, nhưng vẫn như trước, gọi Phật l� C�-đ�m. Bấy giờ Đức Thế T�n hỏi anh em Kiều-trần-như: -C�c người c�ng đồng � với nhau l� gặp Ta kh�ng đứng dậy, nay sao lại tr�i với lời hẹn ước, vội đứng dậy tiếp đ�n hầu hạ Ta? Năm người nghe hỏi trong l�ng hổ thẹn liền thưa: -C�-đ�m đi đường c� mỏi mệt kh�ng? Thế T�n hỏi: -Sao c�c người đối với Bậc V� Thượng T�n lại gọi t�n họ như thế? L�ng Ta tuy kh�ng chấp tr�ch sự hủy b�ng hay khen ngợi, kh�ng c� t�m ph�n biệt nhưng c�c người ki�u căng sẽ chuốc lấy quả b�o dữ. V� như đối với lễ nghi ở thế gian, con c�n kh�ng thể gọi cha mẹ bằng t�n, huống chi Ta nay l� cha mẹ của tất cả. Cả năm vị nghe những lời dạy ấy lại c�ng hổ thẹn, thưa với Phật: -Ch�ng con ngu si kh�ng tr� tuệ, kh�ng biết nay Ng�i đ� th�nh Ch�nh gi�c. V� sao? V� trước kia thấy Như Lai tu khổ hạnh s�u năm, ng�y ăn một hạt gạo, một hạt m� m� nay trở lại hưởng th� vui ăn uống; do đ� ch�ng con tưởng Phật chưa đạt đạo. Phật b�n n�i với năm người: -C�c �ng chớ d�ng tr� nhỏ để đo lường đạo Ta th�nh hay chưa th�nh đạo. V� sao? V� khi th�n x�c khổ th� t�m loạn, th�n vui sướng th� l�ng sẽ say đắm. Do đ� khổ v� vui, cả hai đều kh�ng phải l� nguy�n nh�n th�nh đạo, chẳng kh�c g� d�i c�y lấy lửa, lại đặt kh�c c�y trong nước m� d�i th� chắc chắn kh�ng c� lửa để soi s�ng. T�m lửa tr� tuệ cũng vậy, c� nước của khổ vui th� �nh s�ng của lửa tr� tuệ kh�ng sinh, v� lửa tr� tuệ kh�ng sinh n�n kh�ng thể diệt trừ được m�n đen tối của sinh tử. Nay nếu bỏ được khổ v� vui, tu tập theo Trung đạo th� t�m sẽ an định, c� thể lĩnh hội tu tập theo t�m Th�nh đạo ch�n ch�nh, xa rời mối lo sinh, gi�, bệnh, chết. Ch�nh Ta đ� tu tập theo Trung đạo n�n đạt quả vị V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. Năm người ấy nghe Như Lai dạy như thế l�ng rất vui mừng, v� c�ng phấn chấn, nh�n ngắm dung nhan của Phật kh�ng rời. Khi ấy Đức Thế T�n x�t thấy căn t�nh của năm vị nh�m �ng Kiều-trần-như c� thể nhận hiểu được đạo ph�p n�n dạy: -N�y Kiều-trần-như, c�c �ng n�n biết, th�n năm ấm n�y l� khổ, sinh l� khổ, gi� l� khổ, bệnh l� khổ, chết l� khổ, y�u thương m� xa nhau l� khổ, căm gh�t m� gặp nhau l� khổ, mong mỏi kh�ng được cũng khổ, mất đi niềm vui sướng khi vinh hiển l� khổ. N�y Kiều-trần-như, chưng sinh hữu h�nh hay v� h�nh, kh�ng ch�n, c� một ch�n, hai ch�n, ba ch�n, bốn ch�n hay nhiều ch�n.. kh�ng lo�i n�o l� kh�ng c� những nỗi khổ ấy. V� như lấy tro phủ l�n lửa; nếu gặp cỏ kh�, lửa sẽ bốc ch�y. Như vậy những nỗi khổ l� do gốc chấp Ng� m� sinh ra. Nếu c� ch�ng sinh n�o khởi l�n niệm tưởng chấp ng�, d� nhỏ nhiệm đến đ�u cũng phải chịu những nỗi khổ ấy. Tham dục, giận dữ, ngu si đều do căn bản chấp Ng� sinh ra. Lại nữa, ba độc n�y l� nguy�n nh�n của khổ, v� như hạt giống c� năng lực sinh ra mầm mộng, ch�ng sinh ch�nh v� ch�ng n�n phải lu�n hồi trong ba c�i. Nếu diệt được chấp Ng� v� tham, s�n, si th� những nỗi khổ sẽ theo đ� đoạn dứt. Tất cả khổ đau phiền n�o đều do B�t ch�nh đạo đ� m� diệt trừ, giống như một người lấy nước rưới tắt lửa lớn. To�n thể ch�ng sinh kh�ng biết cội rễ của khổ đau, n�n đều bị lu�n hồi trong sinh tử. N�y Kiều-trần-như, Khổ cần n�n biết, Tập phải đoạn trừ, Diệt cần n�n chứng, Đạo cần n�n tu. N�y Kiều-trần-như, Ta đ� biết Khổ, đ� dứt Tập, đ� chứng Diệt, đ� tu Đạo n�n đ� chứng đắc quả vị V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. Do đ� nay c�c �ng cần phải biết Khổ, dứt Tập, chứng Diệt v� tu Đạo. Nếu ai kh�ng tỏ ngộ Tứ th�nh đế ấy th� n�n biết người ấy chưa được giải tho�t. Bốn ch�n l� ấy l� ch�n thật: Khổ ch�nh thực l� Khổ, Tập ch�nh thực l� Tập, Diệt ch�nh thực l� Diệt, Đạo ch�nh thực l� Đạo. N�y Kiều-trần-như, c�c �ng đ� th�ng suốt chưa? Kiều-trần-như thưa: -Bạch Thế T�n, ch�ng con đ� hiểu, ch�ng con đ� biết. V� hiểu r� ph�p Tứ đế n�n từ ấy �ng c� hiệu l� A-nh� Kiều-trần-như. Khi Phật ba lần giảng ph�p Tứ đế v� Mười hai h�nh, Kiều-trần-như th�ng đạt ph�p ấy, t�m xa l�a trần cấu v� đắc ph�p nh�n thanh tịnh. C�ng l�c ấy, t�m vạn na-do-tha chư Thi�n ở tr�n kh�ng trung cũng xa l�a trần cấu đắc ph�p nh�n tịnh. Vị Địa thần thấy Đức Như Lai ở nơi khu đất của m�nh chuyển ph�p lu�n, l�ng rất vui mừng, lớn tiếng xướng: -Như Lai đ� ở nơi đ�y chuyển ph�p lu�n vi diệu. Tất cả trời thần trong hư kh�ng nghe được lời ấy sinh t�m phấn chấn, truyền nhau h� lớn vang thấu đến c�i trời sắc cứu c�nh. Chư Thi�n tại nơi ấy nghe được liền h�n hoan v� c�ng, cao giọng xướng: -H�m nay, trong vườn Lộc d�, tr� xứ của c�c Ti�n nh�n thuộc th�nh Ba-la-nại, Đức Như Lai đ� chuyển Đại ph�p lu�n, điều m� tất cả thế gian, Trời, Người, Ma vương, Phạm thi�n, Sa-m�n, B�-la-m�n kh�ng thể giảng n�i được. L�c đ� to�n mặt đất hiện ra mười t�m tướng chuyển động, t�m bộ ch�ng trời, rồng... ở tr�n hư kh�ng tấu c�c loại nhạc, trống trời tự k�u, đốt c�c danh hương, rải c�c lo�i hoa qu�, cờ qu�, lọng b�u c�ng ca ng�m khen ngợi, khắp c�c c�i trong thế giới tự nhi�n s�ng rỡ. A-nh� Kiều-trần-như do tỏ ngộ ch�nh ph�p đầu ti�n n�n l� vị đệ tử thứ nhất của Phật. Bốn vị kia thấy Phật chuyển ph�p lu�n xong m� chỉ c� A-nh� Kiều-trần-như đắc đạo n�n trong l�ng nghĩ: "Nếu Thế T�n v� ch�ng ta n�i ph�p lại lần nữa, ch�ng ta cũng sẽ đắc đạo". Nghĩ như thế rồi c�ng nhau chi�m ngưỡng Đức Phật kh�ng rời. Đức Phật biết t�m niệm của bốn người ấy n�n giảng n�i lại ph�p Tứ đế. Sau khi nghe xong, họ cũng xa l�a trần cấu, đắc được ph�p nh�n tịnh. Bấy giờ, sau khi đ� thấy ch�n l�, năm vị liền đảnh lễ Phật, thưa: -Bạch Thế T�n, năm người ch�ng con đ� thấy được ch�n l�, đ� chứng được dấu đạo, nay ch�ng con muốn xuất gia theo Phật, xin Đức Thế T�n thương x�t nhận. Đức Thế T�n liền gọi năm người: -Hay lắm c�c Tỳ-kheo! R�u t�c họ liền tự rụng, kho�c c�-sa tr�n th�n, năm người đều trở th�nh Sa-m�n. L�c ấy Thế T�n hỏi năm vị Tỳ-kheo: -N�y c�c Tỳ-kheo, c�c �ng cho rằng c� biết sắc, thọ, tưởng, h�nh, thức l� thường hay v� thường, l� khổ hay kh�ng khổ, l� kh�ng hay chẳng phải kh�ng, l� ng� hay v� ng�. Năm vị Tỳ-kheo vừa nghe lời hỏi về năm ấm ấy xong, c�c lậu hoặc đều sạch kh�ng, t�m th�ng suốt, chứng được quả A-la-h�n, liền thưa: -Bạch Thế T�n, sắc, thọ, tưởng, h�nh, thức đều l� v� thường, khổ, kh�ng, v� ng�. Kể từ đ�, tại thế gian c� s�u vị A-la-h�n. Đức Phật ch�nh l� Phật bảo, Tứ đế ch�nh l� Ph�p bảo, năm vị La-h�n ấy ch�nh l� Tăng bảo. Như thế, ba ng�i b�u đ� đầy đủ, hiện diện ở thế gian, l� ruộng phước tốt nhất cho cả trời người. � Quyển 1 � �Quyển 2 �� Quyển 3 �� Quyển 4 � �