�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

S�́ 1513

LUẬN TH�CH KINH NĂNG ĐOẠN KIM CƯƠNG B�T NH� BA LA MẬT ĐA

Bồ t�t V� Trước viết tụng

Bồ t�t Thế Th�n giải th�ch

H�n dịch: Đời Đường, Tam Tạng Ph�p sư Nghĩa Tịnh

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o

QUYỂN 1

Kinh nầy: Văn, c�u nghĩa, thứ lớp

Đời kh�ng minh tuệ, kh�ng thể hiểu

Đảnh lễ bậc ấy dạy ch�ng con

C�ng đức v� bi�n sinh khởi th�n.

Đủ đức như đ�y n�n lễ k�nh

Dấu ch�n hoằng h�a dốc phụng tr�

Biết r� nẻo vận h�nh ch�nh ph�p

T�m cầu lợi khắp mọi h�m thức.

* Kinh viết: C� thể đem lại lợi �ch tối thắng. Đ�y l� căn cứ v�o c�c Bồ-t�t đ� th�nh thục. C� thể tạo được sự ph� ch�c tối thắng. Đ�y l� căn cứ v�o c�c Bồ-t�t chưa th�nh thục. Thế n�o l� lợi �ch tối thắng đối với c�c Bồ-t�t? Lại, những g� l� ph� ch�c tối thắng? Đ�p lại c�u hỏi ấy, tụng viết:

Lợi �ch thắng, n�n biết

Nơi th�n c�ng quyến thuộc

Đạt, chưa đạt, kh�ng thối

L� ph� ch�c tối thắng.

Nghĩa l� ở trong th�n Bồ-t�t, v� lợi �ch kia, n�n cũng c� thể khiến Bồ-t�t ấy tạo lợi �ch cho quyến thuộc, bạn b� hiện c�, gọi l� lợi �ch tối thắng. Ở trong th�n đ�, khiến ph�p Phật được th�u hợp th�nh thục, tức l� tạo lợi �ch cho th�n. Cũng khiến việc h�a độ c�c hữu t�nh kh�c, những người c� thể kham nhận hiện c� đều th�nh tựu, l� đối với người th�n thuộc c� thể đạt được lợi �ch. N�n biết như thế.

Nơi c�c c�ng đức hiện c�, đạt được, chưa đạt được, c� thể v� họ tạo nh�n kh�ng thối chuyển. Do đối với thiện hữu đ� hết l�ng ph� th�c. Đ� gọi l� đem sự ph� ch�c th� thắng m� c�ng ph� ch�c. Ở đ�y, đạt được m� kh�ng thối chuyển: L� nhằm khiến kh�ng xả bỏ Đại thừa. Chưa đạt được nhưng kh�ng thối chuyển: L� khiến đối với Đại thừa, c�ng hướng tới nẻo th� thắng.

C�c hữu t�nh ph�t t�m hướng đến thừa Bồ-t�t, n�n trụ như thế n�o? Để đ�p lại c�u hỏi ấy, tụng n�u:

Nơi t�m rộng, hơn hết

Tột c�ng, kh�ng đi�n đảo

Lợi �ch, chốn � lạc

Thừa nầy c�ng đức đủ.

Đ�y l� n�u r� về nghĩa g�? Nếu Bồ-t�t tạo bốn thứ � lạc lợi �ch ấy, khởi đầu l� trụ ph�t t�m, đối với Đại thừa c� đủ � lạc đ�, mới c� thể gọi l� c�ng đức vi�n m�n.

Những g� l� 4 � lạc lợi �ch? Đ� l�:

1. Rộng lớn.

2. Hơn hết.

3. Tột c�ng.

4. Kh�ng đi�n đảo.

* Kinh viết: C�c hữu t�nh ph�t t�m hướng đến thừa Bồ-t�t, n�n sinh t�m như vầy: N�i rộng cho đến: Tất cả như thế. Đ�y l� n�u r� về � lạc lợi �ch rộng lớn.

+ Ta đều khiến nhập Niết-b�n v� dư, đạt được giải tho�t: Đ�y l� l�m r� về � lạc lợi �ch hơn hết.

+ Tuy h�a độ v� lượng ch�ng sinh như thế, cho đến: Kh�ng gọi l� Bồ-t�t. Đ�y l� l�m r� về � lạc lợi �ch tột c�ng.

Đấy l� c� � g�? Tức muốn biện minh tất cả ch�ng sinh hiện c� thảy đều th�u giữ đồng với Bồ-t�t. Th�n m�nh do đấy chỉ l� vắng lặng. Th�n m�nh kh�ng kh�c biệt với hữu t�nh. Nếu tạo sự dị biệt l� c� ch�ng sinh, kh�ng phải l� tưởng của ch�nh m�nh, th� đấy tức kh�ng gọi l� Bồ-t�t. Nếu th�u giữ l�m thể của m�nh, tức l� tận c�ng kh�ng xả bỏ. Do đấy gọi l� � lạc tột c�ng.

+ Nếu Bồ-t�t c� tưởng về ng�, tưởngvề ch�ng sinh, tưởng về thọ giả, tưởng về c�nh cầu th�, tức kh�ng gọi l� Bồ-t�t: Đ�y l� n�u r� về � lạc lợi �ch kh�ng đi�n đảo. Đ� tức do dựa nơi hữu th�n kiến, n�n c�c tưởng như ng� v.v� sinh khởi. V� khiến ch�nh đoạn l� kh�ng đi�n đảo, n�n phần tiếp sau sẽ hiển b�y.

C�c hữu t�nh ph�t t�m hướng đến thừa Bồ-t�t n�n tu h�nh như thế.

* Kinh viết: Bồ-t�t kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th�, n�i rộng như vậy. Ở đ�y do đ�u chỉ d�ng một tiếng bố th� m� gồm th�u chung hết thảy s�u thứ Ba-la-mật? Kệ đ�p:

S�u Độ đều gọi th�

Do t�i, ph�p, v� �y

Trong đ� một, hai, ba

Gọi tu h�nh chẳng trụ.

Tức n�u r� s�u Độ ấy đều c� tướng th�. T�nh của th� do t�i, ph�p, v� �y. T�i th� gồm th�u một thứ, đ� l� Th� Ba-la-mật. V� �y th� gồm th�u hai thứ l� Giới, Nhẫn Ba-la-mật. Nơi kh�ng o�n th� (Giới) c�ng xứ o�n th� (Nhẫn) đều kh�ng sợ h�i. Ph�p th� gồm th�u ba: L� Cần (tinh tấn), Định, Tuệ. Do qu�n hẳn mệt nhọc (Cần), r� t�m kia rồi (Định) th� n�u giảng ph�p như thật (Tuệ). Đ�y l� xứ tu h�nh của Đại Bồ-t�t, tức d�ng một tiếng th�, gồm th�u hết s�u Độ.

* Kinh viết: Bồ-t�t kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th� v.v�: Ở đ�y thế n�o l� t�nh kh�ng trụ? Tụng n�u:

L� tự th�n, b�o �n

Quả b�o, đều kh�ng chấp.

+ N�i kh�ng trụ nơi sự: Đ� l� hiển b�y kh�ng chấp trước nơi tự th�n.

+ Kh�ng trụ theo xứ để h�nh bố th�: Đ�y l� l�m r� kh�ng chấp trước nơi b�o �n, đối với lợi dưỡng cung k�nh. Cầu �n, mong xứ c� lợi �ch, sự việc ấy c� nhiều đường, n�n gọi l�: Kh�ng n�n theo xứ sinh chấp trước m� h�nh bố th�.

+ Kh�ng trụ nơi sắc v.v�: L� kh�ng chấp trước nơi quả b�o.

Hỏi: Do đ�u h�nh kh�ng trụ như thế để bố th�?

Tụng n�u:

L� l�a nơi kh�ng khởi

C�ng l�a c�c h�nh kh�c.

Do quyến luyến tự th�n, kh�ng h�nh bố th�, v� nhằm l�a t�m kh�ng dấy khởi bố th� ấy, n�n chớ chấp trước tự th�n, n�n mau ch�ng h�nh th�. V� t�m mong b�o �n, c�ng mong cầu quả, n�n b�n xả bỏ t�nh của quả Bồ-đề Ch�nh gi�c. Do ở nơi c�c sự kh�c m� h�nh tuệ th�, v� thế n�n xả bỏ cầu h�nh th� kh�c.

Phần tiếp sau sẽ n�i về th�u phục t�m. Sự ấy như thế n�o? Tụng n�u:

Th�u phục tại ba lu�n

Nơi tướng, t�m trừ dứt

C�c nghi hoặc về sau

Theo đời, thảy đều diệt.

* Kinh viết: Bồ-t�t n�n h�nh bố th� như thế, cho đến: Tướng tưởng cũng kh�ng n�n chấp trước: Đ�y l� hiển b�y về vật được xả th�, c�ng đối tượng được th� l� ch�ng sinh vả chủ thể th�.

Nơi ba xứ ấy, đều trừ bỏ t�m tưởng chấp.

Tiếp đến l� n�u r� về lợi �ch của bố th�. Hoặc c� vấn nạn: Đ� ở nơi th� v.v�, l�a c�c tướng trạng, như thế th� c� đạt được phước đức, lợi �ch? V� đ�p lại vấn nạn ấy, n�n n�i l� sinh phước rất nhiều.

Hỏi: V� sao n�u b�y về tu h�nh ở sau, kh�ng l�m s�ng r� về phước lợi đối với việc th�u phục, sau đấy mới bắt đầu n�i?

Đ�p: V� nhằm hiển b�y: Nếu người kh�ng chấp trước nơi tướng, tưởng, mới c� thể h�nh bố th� kh�ng chấp trước.

Từ đ�y trở về sau, phần văn kinh hiện c� đều l� nhằm trừ bỏ c�c nghi hoặc tiếp sau. Ở đ�y, tức c� sinh nghi như thế.

Hỏi: Nếu kh�ng gắn liền với ph�p m� h�nh bố th�, th� l�m sao h�nh tuệ th� để cầu thắng quả Ch�nh gi�c?

Nhằm đ�p lại nghi vấn ấy, n�n kinh viết: � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng tướng th� thắng để qu�n Như Lai chăng? N�i rộng như thế. Tụng n�u:

Nếu d�ng để hợp tạo

Diệu tướng phi thắng tướng

Ba tướng dời đổi kh�c

Kh�ng đấy tức Như Lai.

Nếu cho Như Lai l� do nh�n duy�n như bố th� v.v� tạo n�n, th� ở trong tướng hữu vi đạt được t�nh tối thắng, tức thấy Như Lai c� thắng tướng kia. Nếu đối chiếu với t�nh ch�n như của Như Lai, tức kh�ng c� thắng tướng ấy. Do đấy, kh�ng n�n d�ng tướng để qu�n Như Lai. Do Ph�p th�n kia kh�ng phải l� chỗ hiển b�y của hợp tạo, n�n tiếp theo n�i: V� sao? V� Như Lai n�i thắng tướng kia nơi ba tướng l� đổi kh�c. Do thắng tướng ấy tức phi thắng tướng.

Ở đ�y � n�i thể của ba tướng l� dời chuyển, n�n nầy Diệu Sinh (Tu-bồ-đề)! Thắng tướng hiện c� đều l� hư vọng. V� vậy, n�n d�ng thắng tướng phi tướng để qu�n Như Lai.

� nầy nhằm l�m r�: Từ nh�n sinh ph�p l� hư giả, n�n kh�ng. Đấy nghĩa l� Như Lai do ho�n to�n kh�ng c� ba thứ tướng kia. Do l�a tướng ấy, tức lấy v� tướng l�m tướng. Nếu ở nơi xứ đ�, kh�ng sinh khởi t�nh biến dị trụ diệt, c� thể nhận biết r�: Đấy l� hiển b�y Như Lai kh�ng l� t�nh tạo t�c của hữu vi, do nh�n duy�n tạo th�nh. Như vậy l� giải th�ch r� về t�nh của Như Lai rồi, tuy v� quả Phật m� h�nh bố th�, kh�ng phải l� chấp trước nơi ph�p th�, tức l� trừ bỏ niệm nghi. Tiếp sau diệu sinh lại khởi niệm nghi lần nữa: Nếu do h�nh kh�ng trụ như thế để bố th�, tức l� nh�n hết sức th�m diệu. Lại n�i Như Lai l� t�nh v� vi, tức l� quả v� c�ng s�u xa. V� sao v�o đời sau c�ng c� được người tin, khiến quả b�o kia kh�ng bị dứt bỏ? V� đoạn trừ nghi ấy, tụng n�u:

Nh�n c�ng quả s�u xa

L�c nơi �c kia n�i

Đ�y ch�nh l� lợi �ch

Do ba, Bồ-t�t kh�c.

Nếu ở đời sau c�ng m� c� Bồ-t�t gồm đủ giới, đức, tuệ, do đấy n�i ph�p, quả lợi kh�ng hư dối. Tụng n�u:

Từ nơi chốn Phật trước

Phụng tr� về giới học

C�ng gieo trồng thiện căn

Gọi đủ giới đủ đức.

* Kinh viết:Nhưng Bồ-t�t kia kh�ng phải ở nơi một Đức Phật m� h�nh sự c�ng dường. Kh�ng phải ở nơi một Đức Phật gieo trồng c�c thiện căn: Đ�y l� hiển b�y, nơi trụ xứ của Đức Phật trước, v� tr� giới m� h�nh cung k�nh, thừa sự, c�ng gieo trồng c�c thiện căn. Như thứ lớp ấy tức l� đủ giới đủ đức. Tiếp theo l� l�m r� về người đủ tuệ. Tụng n�u:

Hay đoạn trừ tưởng ng�

C�ng do nơi tưởng ph�p

Đ�y gọi l� đủ tuệ

Hai, bốn kh�c th�nh t�m.

Đấy l� n�u r�: Tưởng ng� c� bốn, tưởng ph�p cũng c� bốn, n�n th�nh t�m tưởng. Tụng n�u:

Thể ri�ng nối tiếp khởi

Đến thọ mạng hết, trụ

Lại cầu t�m nẻo kh�c

Tưởng tưởng c� bốn thứ.

Bốn thứ tưởng ng�:

1. Tưởng ng�.

2. Tưởng hữu t�nh.

3. Tưởng thọ giả.

4. Tưởng c�nh cầu th�.

Bốn thứ ấy chẳng đồng. Ở đ�y nơi hữu t�nh của năm uẩn, mỗi mỗi ri�ng biệt tự sinh, đoạn dứt l� tưởng ng�, thấy nối tiếp khởi, tạo tưởng hữu t�nh, cho đến thọ mạng tồn tại, tạo tưởng thọ giả. Mạng căn đ� diệt, chuyển cầu hữu sau, l� tạo tưởng c�nh cầu th�. Bốn thứ tưởng ph�p, tụng n�u:

Đều kh�ng n�n chẳng c�

C� n�n kh�ng thể n�i

L� n�u b�y về nh�n

Tưởng ph�p c� bốn thứ.

Bốn thứ tưởng ph�p:

1. Tưởng ph�p.

2. Tưởng kh�ng ph�p.

3. Tưởng c�.

4. Tưởng kh�ng.

Đ�y nghĩa l� chủ thể giữ lấy, đối tượng được giữ lấy l� c�c ph�p đều kh�ng, n�n tưởng ph�p kh�ng sinh, tức tưởng kh�ng ph�p. Ch�ng kh�ng phải l� c� ph�p m� l� kh�ng tự t�nh. T�nh kh�ng c�, n�n kh�ng phải l� tưởng kh�ng ph�p. Tức ch�ng kh�ng phải c�, c� kh�ng phải l� t�nh c�. Kh�ng phải l� ng�n từ nơi đối tượng được n�u giảng, n�n kh�ng phải l� tưởng c�. L� nh�n của ng�n thuyết n�n kh�ng phải l� tưởng kh�ng. Do sức của tưởng, n�n tuy kh�ng phải l� ng�n từ hiển b�y m� cho l� ng�n thuyết, n�n c� t�m nghĩa chẳng đồng. V� t�m tưởng của ng� v� ph�p dứt hết, n�n gọi l� người đủ tuệ. Nghĩa nầy c� � g�? Tức chỉ nơi gồm đủ tuệ m� n�i, kh�ng phải l� đủ giới đủ đức, v� sao? Đ�p: V� hiển b�y về tưởng thật c� sai biệt, n�n n�i như thế. Tụng n�u:

Do lực tin hiểu kia

Tin n�n sinh tưởng thật

Chẳng như lời chấp giữ

Chấp giữ cho ch�nh thuyết.

Do nghĩa ấy n�n n�i. Về sau, tức gọi l� người c� thể nghe kinh điển nầy sinh khởi nhất t�m tin tưởng. Do gồm đủ tuệ, n�n kh�ng như ng�n thuyết m� chấp giữ. C�ng do t�y thuận tr� thắng nghĩa, n�n d�ng l�m ch�nh thuyết, gọi l� tưởng thật. V� l� ấy n�n n�i, về sau tức cho l� kh�ng n�n giữ lấy l�m ph�p, kh�ng n�n giữ lấy l�m phi ph�p. Kh�ng n�n như ng�n thuyết d�ng l�m ph�p, cũng lại chẳng tức cho l� phi ph�p. Do đấy l� c� thể t�y thuận tr� thắng nghĩa, d�ng l�m ch�nh thuyết. Tức l� kinh n�i: Nghe thuyết giảng kinh nầy sinh khởi tin thật chăng?

* Kinh viết: Diệu Sinh! Như Lai đều đ� thấy biết về người ấy v.v�: L� hiển b�y nghĩa g�? Tụng n�u:

Phật r� quả kh�ng đối

Do nguyện tr� n�n biết.

Ngườic� đủ giới v.v� kia, với quả b�o hiện c�, Phật kh�ng d�ng so s�nh để nhận biết, nhưng do hiện lượng của nguyện tr� m� thấu tỏ. Nếu kh�ng n�i thấy, th� hoặc cho l� do so s�nh n�n biết. Nếu kh�ng n�i biết, th� e cho l� do nhục nh�n v.v� m� thấy. Thế n�n c�ng n�i l� thấy, biết. Do đ�u Đức Thế T�n n�i như vậy? Tụng n�u:

V� cầu được lợi, k�nh

Ngăn chỗ tự n�u ấy.

Kẻ đủ giới kia, v� cầu được lợi dưỡng, cung k�nh, n�n tự n�i về đức của m�nh, liền sinh niệm: Đức Như Lai đ� từ xa thấy r� Ta, v� đấy, kh�ng n�n tự n�i.

* Kinh viết: Diệu Sinh! C�c hữu t�nh kia sẽ sinh, sẽ gồm th�u v� lượng nh�m phước: Đ�y l� n�u về nghĩa g�? Tức khiến nh�m phước kia sẽ sinh. Lại, phước kia sẽ c� thể nối tiếp, hu�n tập kh�ng dứt.

�N�i c� ng� chấp v.v�: � n�i c� t�nh của t�y mi�n, kh�ng phải l� c� chấp hiện h�nh.

* Kinh viết: Do đ�, Như Lai mật � tuy�n thuyết về ph�p m�n dụ như chiếc b�. C�c hữu t�nh tr� tuệ, ph�p h�y c�n n�n bỏ, huống chi l� phi ph�p. Ở đ�y c� mật � g�? Tụng n�u:

Chứng chẳng trụ nơi ph�p

Đ� ch�nh l� t�y thuận

Cũng như bỏ b� kia

L� mật �, n�n biết.

Nghĩa l� đối với c�c ph�p như kinh v.v�, kh�ng phải l� trụ xứ của tăng thượng chứng. Tức được chứng rồi, n�n xả bỏ ph�p đ�. Như tới bờ kia th� xả bỏ chiếc b�. Đối với tăng thượng chứng, l� t�y thuận, n�n cần th�u giữ. Như chưa đạt đến bờ tất nhờ v�o b� ấy. Đ� gọi l� mật �.

Tr�n một chiếc b� c� sự lấy, bỏ, n�n gọi l� mật. Nếu l� từ nơi kh�c, kh�ng phải l� thuận chứng l� ph�p, cần xả bỏ. N�n tiếp theo sau lại l� trừ nghi. Thế n�o l� văn ở tr�n viết: Kh�ng n�n d�ng thắng tướngđể qu�n Như Lai. V� Như Lai l� từ nơi v� vi hiển b�y t�nh. Nếu như thế, th� v� sao lại n�i: Như Lai Th�ch-ca M�u-ni chứng đắc Ch�nh đẳng Bồ-đề V� thượng, mới c� thể tuy�n dương ph�p gi�o hiện c�. Do đạo l� ấy, n�n Như Lai kia kh�ng phải l� Ch�nh gi�c, cũng khiến thuyết ph�p. Đ�p lại nghi vấn ấy, tụng n�u:

H�a, thể kh�ng Phật thật

Cũng kh�ng người thuyết ph�p.

Do c� 3 Phật:

1. Phật Ph�p th�n.

2. Phật Thọ dụng th�n.

3. Phật H�a th�n.

N�i Phật Th�ch-ca M�u-ni, tức l� H�a th�n. Đ�y ch�nh l� gốc, kh�ng phải l� chứng gi�c, cũng kh�ng thuyết ph�p độ sinh. Văn viết: V� sao? V� Phật đ� thuyết ph�p v.v� V� nhằm ngăn trừ sự b�i b�c chung về tất cả sự việc thuyết ph�p, n�n n�i:

H�a, thể kh�ng Phật thật

Cũng kh�ng người n�i ph�p.

Nhưng chẳng phải to�n bộ l� kh�ng. Tụng n�u:

Thuyết ph�p kh�ng hai thủ

Chỗ n�i l�a giảng n�u.

Hai thứ như thế, nghĩa l� ph�p t�nh, phi ph�p t�nh, phi tai c� thể nghe, phi lời c� thể n�i. Do đ� n�n biết, phi ph�p, phi - phi ph�p. Đ�y l� căn cứ nơi đạo l� của ch�n như m� n�i. Phi kia l� ph�p, nghĩa l� ph�p, t�nh l� v� vi. Lại, phi - phi ph�p. Do ph�p kia kh�ng tự t�nh, thể l� c�, v� sao chỉ n�i ph�p của đối tượng được n�u giảng, kh�ng n�i người chủ thể chứng đắc?

Đ�p: Chỉ n�i về đối tượng được thuyết giảng th� nghĩa của chủ thể chứng đắchiển b�y, do phi chẳng gi�c tức c� được đối tượng n�u giảng.

* Kinh viết: Do c�c bậc Th�nh đều từ nơi v� vi m� được hiển b�y: L� n�u r� về nh�n của ph�p ấy. Do c�c Th�nh nh�n đều từ ph�p thanh tịnh của ch�n như m� hiển hiện, n�n gọi l� chỗ hiển b�y của v� vi, v� thế, Th�nh nh�n trở lại thuyết giảng ph�p v� vi. Ph�m c�c sự hiện c�, ng�n từ kh�ng thể n�u b�y: Đ�y tức n�u đ�u c� thể giữ lấy. Tự t�nh của ph�p kia kh�ng phải l� xứh�nh của ng�n thuyết, l�m r� đ�y tức l� t�nh phi ng�n thuyết. Do đ�u trong ấy kh�ng c� lựa chọn ph�n biệt, để n�i chung về Th�nh giả, kh�ng chỉ n�i Phật?

Đ�p: V� l�m r� Th�nh nh�n đều từ nơi ch�n như thanh tịnh hiển b�y. Do c� một phần tịnh của ho�n to�n tịnh, theo chỗ ứng hợp, n�n kh�ng c� lỗi. Lại n�i phước sai kh�c, l� muốn hiển b�y về g�?

Đ�p: Ph�p tuy thật t�nh l� kh�ng thể giữ lấy, c�ng kh�ng thể n�i, nhưng m� c� �ch. Tụng n�u:

Tự thọ, v� kh�c n�i

Hợp phước kh�ng v� �ch.

Do đ�u kinh viết: Thế T�n! Nh�m phước nầy, tức kh�ng phải l� nh�m phước, thế n�n Như Lai n�i l� nh�m phước, nh�m phước. Tụng n�u:

Phước kh�ng giữ Bồ-đề

Hai ấy đều n�n giữ.

N�i phước đối với Bồ-đề kh�ng thể g�nh giữ. Hai thứ đối với Bồ-đề l� c� thể thọ tr�. � của tụng l� như thế. Thế n�o gọi l� hai? Nghĩa l� tự thọ nhận v� v� kẻ kh�c giảng n�i.

* Kinh viết: Đ� tự thọ nhận rồi, ở nơi kẻ kh�c diễn n�i. Chưa r� lời ấy sắp n�u về nghĩa g�? Do tiếng nh�m (tụ) kia c� 2 thứ nghĩa:

1. Nghĩa t�ch tụ.

2. Nghĩa g�nh v�c.

Cũng như ở nơi vai, c� thể g�nh v�c, v� đấy n�n gọi vai l� tụ (Nh�m). Do l� ấy, n�n phước kia t�ch tụ, gọi l� phước tụ. Do kh�ng thể nhận giữ Bồ-đề, n�n n�i l� phi tụ, tức chẳng phải l� nghĩa về vai g�nh v�c, m� l� nghĩa t�ch tụ. Hai thứ đ� l� nh�n của Bồ-đề, n�n phước mới rất nhiều.

Hỏi: Do đ�u hai thứ ấy c� thể nhận giữ Bồ-đề? V� hiển b�y nghĩa ấy, n�n kinh n�i: V� sao? Nầy Diệu Sinh! Do quả Bồ-đề V� thượng của c�c Như Lai đ� từ nơi kinh nầy xuất sinh. V� sao Bồ-đề gọi l� xuất, chư Phật gọi l� sinh? Tụng n�u:

Đạt nh�n của tự t�nh

Phần kh�c ấy l� sinh.

N�i Bồ-đề tức l� Ph�p th�n. Đ�y l� t�nh v� vi, n�n gọi l� tự t�nh. Do đ�, hai thứ ấy l� đạt được nh�n của tự t�nh kia, kh�ng phải l� nh�n sinh. Nếu đối chiếu với h�a th�n thọ dụng kh�c đ�y, l� nh�n sinh. Do sự th�n cận ấy, c� thể nắm giữ Bồ-đề, n�n sinh phước đức rất nhiều. V� hiển b�y nghĩa đ�, n�n kinh n�i: V� sao? v.v� Tức do đ�u đ� l� nh�n c� thể th�nh lập? Tụng n�u:

N�n ch�nh l� ph�p Phật

Hay th�nh phước tối thắng.

N�i Như Lai thuyết giảng l� phi Phật ph�p: Đ�y hiển b�y về ph�p của đối tượng được gi�c ngộ, chỉ Phật mới c� thể chứng đắc, do t�nh bất cộng, thế n�n l� tối thắng. Đ�y l� t�nh của nh�n nơi phước tối thắng, n�n chi�u cảm phước rất nhiều. � n�u r� đấy l� nh�n gần c� thể tạo th�nh thắng phước. Ở tr�n, kinh n�i: Th�nh nh�n đều chẳng phải l� chỗ hiển b�y của t�ch tập tạo t�c. V� c�c bậc Th�nh ấy, nơi ph�p chứng đắc kia l� kh�ng thể giữ lấy, kh�ng thể n�u b�y. C�c Th�nh nh�n như bậc Dự lưu v.v�, thảy đều giữ lấy tự quả của m�nh, v� sao ở đ�y x�c nhận kh�ng phải l� t�nh được giữ lấy? Nơi đối tượng được giữ lấy kia m� tuy�n thuyết, th� kh�ng phải l� t�nh kh�ng thể n�u b�y? V� nhằm dứt trừ nghi, n�n sinh khởi phần văn sau, tức l�m r� phi đối tượng được giữ lấy, phi đối tượng được chứng đắc, l� kh�o th�nh tựu. Tụng n�u:

Kh�ng giữ lấy tự quả

Phi c� thể giữ, n�i.

Do l� chỗ hiển b�y t�nh của v� vi, n�n vị kia đối với s�u cảnh kh�ng c� một ch�t ph�p n�o c� thể thủ đắc. Đ� kh�ng thể tham dự gọi l� Dự lưu, cho đến A-la-h�n cũng kh�ng c� ph�p, v� l� đều đồng nơi Thể của ph�p v� vi ấy, kh�ng thể giữ lấy cho đ� l� Th�nh nh�n. Đối với tự quả kh�ng giữ lấy, kh�ng n�u b�y. Nếu Th�nh nh�n khởi niệm như vầy: Ta chứng đắc quả, tức l� c� c�c chấp như ng� v.v� � n�i c� t�y mi�n Hoặc, kh�ng phải l� hiện h�nh. Do kh�ng phải vị kia l�c chứng hiện qu�n, c� c�c chấp như ng� v.v�, m� gọi l� ng� chứng đắc. V� đ�u Diệu Sinh tự n�i l� đắc A-la-h�n? V� khiến một phần hữu t�nh nhận biết l� đ� th�n chứng. Lại tự n�i đạt được trụ v� tr�nh, l� hiển b�y th�n c�ng thắng đức tương ưng. V� nhằm khiến cho kẻ kh�c sinh tin k�nh hơn hết. Do � nghĩa s�u xa g�, m� n�i: Diệu Sinh đều kh�ng chỗ trụ? Nhưng đ� n�i: Ta đạt được trụ v� tr�nh, đạt được trụ v� tr�nh? Tụng n�u:

Giải tho�t nơi hai chướng

N�i Diệu Sinh kh�ng tranh.

Chướng c� 2 thứ:

1. Chướng của phiền n�o.

2. Chướng của định.

Đối vớic�c chướng ấy đ� giải tho�t, n�n kh�ng trụ nơi hai chướng. V� đấy n�n n�i lần nữa. N�i hai lần về t�nh kh�ng tranh, tức l� sự tranh c�i kh�ng hề c�.

Tiếp theo lại khởi nghi vấn: Đức Thế T�n, thời xa xưa, ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng, c� thể giữ lấy ph�p hiện c�. Vị kia cũng v� người kh�c n�u giảng ph�p yếu. Theo đấy m� n�i, v� sao được x�c nhận l� kh�ng giữ lấy, kh�ng n�u b�y? V� đ�p vấn nạn ấy, n�n n�i: Thật kh�ng c� ph�p n�o để Như Lai giữ lấy. Đ�y c� � g�? Tụng n�u:

Tại nơi Phật Nhi�n Đăng

N�i kh�ng giữ ph�p chứng.

Đ�y l� n�i Đức Thế T�n nơi tr� xứ của Phật Nhi�n Đăng, cũng kh�ng d�ng ng�n từ để giữ lấy ph�p chứng đắc kia. Tụng n�u:

Do đấy ph�p chứng th�nh

Kh�ng nơi giữ chốn n�u.

Nếu n�i c�c Th�nh đều l� chỗ hiển b�y của v� vi, th� ph�p kia kh�ng l� chỗ được giữ lấy, cũng kh�ng phải l� chỗ được n�u b�y. V� sao c�c Bồ-t�t đ� giữ lấy việc l�m nghi�m tịnh quốc độ Phật? Lại, th�n thọ dụng, v� sao tự m�nh cho l� Ph�p vương? Thế gian đối với bậc ấy cũng cho l� Ph�p vương? V� dứt trừ nghi vấn ấy, n�n mới sinh khởi phần văn tiếp sau. � ở đ�y, như tụng n�u:

Tr� động, chỉ t�nh thức

Quốc độ kh�ng chỗ giữ.

Do thật kh�ng c� c�i Phật nghi�m tịnh, l� sự việc c� thể giữ lấy, ngoại trừ từ nơi tr� tịnh của chư Phật lưu xuất, chỉ l� thức hiện b�y. Đ�y tức kh�ng thể c� chỗ chấp giữ. Nếu n�i thật c� h�nh chất, l� t�nh c� thể giữ lấy, Ta sẽ th�nh tựu quốc độ nghi�m tịnh, th� đấy thực l� vọng ngữ. Như Lai n�i quốc độ kia kh�ng l� nghi�m tịnh. Do đấy n�i l� quốc độ nghi�m tịnh. Đ�y l� c� nghĩa g�? Tụng n�u:

Kh�ng h�nh n�n hơn hẳn

Kh�ng nghi�m, cho t�nh nghi�m.

N�i trang nghi�m, ở đ�y c� 2 nghĩa:

1. H�nh tướng.

2. Thắng tướng.

Đ�y n�i tối thắng l� đệ nhất nghĩa. Đấy l� cho kh�ng h�nh chất, n�n c�i Phật trang nghi�m, chẳng phải l� trang nghi�m, do c�i kia kh�ng l� trang nghi�m đ�ch thực, thế n�n n�i đấy l� tối thắng. Ph�p th� thắng t�ch tập ở đấy n�n gọi l� tối thắng. Nếu chấp c� c�i Phật h�nh tướng th� thắng trang nghi�m, n�i l� Ta sẽ th�nh tựu c�i ấy, tức l� ở nơi cảnh giới như sắc v.v�, c� t�m trụ chấp. V� nhằm ngăn chận kiến chấp ấy, n�n c� văn n�i về chẳng trụ. Lại sinh khởi nghi vấn: Phật của th�n thọ dụng, v� sao tự m�nh cho l� ph� ch�c, người kh�c cũng cho như thế. V� đ�p vấn nạn ấy, n�n đem th�n thọ dụng đồng nơi n�i Diệu Cao. Văn nầy nhằm hiển b�y nghĩa g�? Tụng n�u:

V� như n�i Diệu Cao

Nơi thọ dụng kh�ng lấy.

Như n�i ch�a Diệu Cao, đạt được t�nh của vị T�n chủ lớn lao hơn hẳn, n�n gọi l� Diệu Cao, nhưng kh�ng tự cho l� t�nh của n�i ch�a, do t�nh của n�i kh�ng ph�n biệt. Phật của th�n thọ dụng cũng lại như thế: Gồm đủ t�nh Ph�p vương do đạt được t�nh của bậc T�n chủ lớn lao th� thắng, n�n gọi l� vĩ đại, th� thắng, nhưng kh�ng tự chấp giữ t�nh Ph�p vương kia: Ta l� Ph�p vương, do kh�ng c�n ph�n biệt. V� sao được n�i l� kh�ng ph�n biệt? V� hiển b�y nghĩa ấy, văn viết: Như Lai n�i l� chẳng phải th�n. Do th�n kia kh�ng phải l� c�, n�n n�i l� c� th�n. Đ�y l� c� � g�? Tụng n�u:

T�nh kh�ng phải hữu lậu

Cũng kh�ng l� nh�n tạo.

Nhưng th�n thọ dụng, t�nh kh�ng phải l� hữu lậu. Do đấy, kh�ng phải l� c� th�n, n�i l� c� th�n, hiển nhi�n, thuần tịnh tự thể l� c�, n�n cũng kh�ng phải l� từ nh�n g�y tạo. Do đấy c� th�n, kh�ng phải l� dựa v�o nh�n duy�n kh�c sinh khởi. V� sao ở trước phần hiển b�y về t�nh của phước đức, đ� n�i dụ kia, nay lại n�i nữa? Tụng n�u:

V� hiển nhiều sai biệt

C�ng do th�nh th� thắng

Trước sau phước kh�ng đồng

Lại n�u ra dụ n�i.

Trước l� n�u dụ về Tam thi�n thế giới để hiển b�y phước nhiều, nay n�i v� số Tam thi�n, l� l�m r� về sự việc kia c�ng rộng.

Do đ�u ở trước kh�ng n�i dụ ấy? L� do chỗ ưa th�ch của ngườithọ h�a kh�ng đồng. Trước �t, sau nhiều, � ở tại đấy. Phước trước sai biệt, kh�ng n�u r� nh�n được th�nh, n�n đối với Bồ-đề kh�ng c� dụng của sự g�nh v�c, nhận giữ. Nay muốn hiển b�y về tướng của nh�n c� thể th�nh lập, lại n�u dụ ri�ng theo sự m� n�i.

HẾT - QUYỂN 1

LUẬN TH�CH KINH NĂNG ĐOẠN KIM CƯƠNG B�T NH� BA LA MẬT ĐA

Bồ t�t V� Trước viết tụng

Bồ t�t Thế Th�n giải th�ch

H�n dịch: Đời Đường, Tam Tạng Ph�p sư Nghĩa Tịnh

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o

QUYỂN 2

Thế n�o l� c� thể lập tướng nh�n? Tụng n�u:

Hai th�nh, n�n t�n trọng

Do đẳng lưu th� thắng

Do t�nh nh�n phiền n�o

N�n k�m cũng th�nh hơn.

+ N�i hai th�nh n�n t�n trọng: L� do nơi chốn nhờ gởi lưu giữ, th�nh Th�p miếu (Chế để), nghĩa l� v�ng đất giảng n�i ph�p. L� chỗ dựa nơi th�n kia, th�nh t�nh t�n trọng như bậc Đại sư. Tức l� người thọ tr� kinh, v�ng đất bố th� ch�u b�u, c�ng với chủ thể h�nh th�, kh�ng c� sự việc như thế (?). N�n tiếp sau, văn kinh hiển b�y về ph�p m�n ấy, ch�nh l� chỗ chứng đắc gần của chư Phật hợp với t�nh của đẳng lưu.

+ Từng c� ph�p l� Như Lai thuyết giảng chăng?: Đấy l� n�u r� về � g�? Tức n�i kh�ng c� ph�p l� ri�ng của Như Lai giảng n�u, đều l� chư Phật c�ng tuy�n dương.

Lại, phước c� được do bố th� ch�u b�u ấy l� nh�n sinh khởi sự khổ n�o. C�ng đức của ph�p m�n ch�nh l� yếu tố đoạn trừ c�c thứ Hoặc. Hơn k�m đ� qu� c�ch biệt r�, thế n�n phần tiếp sau, văn d�ng vi trần l�m dụ.

+ Như Lai n�i tạo phi vi trần, do đấy n�i l� vi trần. Gọi l� thế giới, Như Lai n�i l� phi thế giới, do đấy n�i l� thế giới. Đ�y l� c� � g�? N�i vi trần nầy kh�ng l� t�nh trần nhiễm v.v�, do đấy gọi l� vi trần. Lại, thế giới kia kh�ng phải l� nh�n của phiền n�o, gọi l� giới, v� đấy n�i l� thế giới. Giới l� nghĩa nh�n, tức l� nh�n của đời. Ở đ�y n�i, � l� hiển b�y phước đức ấy ch�nh l� nh�n của phiền hoặc trần cấu. Do ngoại trần kia tuy l� v� k�, phước ấy d� l� thiện cũng l� qu� k�m, so với nh�n của phước đều th�nh Phật, m� kh�ng lại l� nhỏ k�m!

Lại, nghiệp phước hiện c� kia c� thể th�nh tựu tướng đại trượng phu so với nh�n th�nh Bồ-đề nầy, tức phước của việc thọ tr�, n�u giảng ph�p m�n cũng c�n l� k�m. Do c�c tướng ấy kh�ng phải l� thể t�nh của ch�nh gi�c. V� đấy gọi l� tướng đại trượng phu, l� n�u r� về tướng ấy. Do phước của việc thọ tr�, giảng n�i c� thể đạt được t�nh của Đại gi�c. V� vậy gọi l� k�m, cũng hơn hẳn phước của h�nh bố th� ch�u b�u, huống chi l� nh�n của Ph�p th�n m� kh�ng si�u việt! Thế n�n k�m cũng l� hơn. Tức l� phước của bố th� ch�u b�u rất k�m, c� thể th�nh lập nh�n. Đ�y đ� th�nh lập phước của bố th� ch�u b�u, so với nh�n của phước nầy c� sai biệt rồi, c�c văn tiếp theo lại th�nh lập nữa. L� nhằm n�u r� về điều g�? Tụng n�u:

Quả kia hơn hẳn khổ

Kh� gặp được sự thắng

Cảnh, c�i kh�ng phải biết

Nơi phần kh�c chẳng c�ng.

T�nh ấy rất s�u xa

Hơn kh�c, lược giảng n�i

Tộc họ vốn, cao, hơn

So phước, phước hơn hẳn.

Đ�y l� n�u b�y về nghĩa n�o? Đ�p: Phước của bố th� ch�u b�u l� quả đ� thọ dụng của tự th�n đạt được. Th�n kia l� hơn, do c� thể xả bỏ v� bi�n th�n. Phước nầy hơn trước, v� tự th�n ấy l� t�nh khổ, huống chi l� đem th�n ấy h�nh bố th�.

* Kinh viết: Bấy giờ, Cụ thọ Diệu Sinh, hiểu r� tự th�n đ� l� sự khổ, do uy lực của ph�p n�n b�n rơi lệ. Ph�p m�n nầy lại l� kh� gặp. Diệu Sinh, từ l�c ph�t sinh tr� đến giờ cũng chưa từng nghe. Lại l� thắng sự. Ở đấy n�i muốn hiển b�y về t�n gọi của B�t-nh�. Từ đ�y trở xuống, � nhằm th�nh lập sự thắng diệu ấy. Tức như kinh n�u: Như Lai n�i l� B�t-nh� Ba-la-mật-đa, đấy tức phi Ba-la-mật-đa. L� do � nghĩa s�u xa g� n�n n�i như thế? Đ�p: Cảnh, c�i kh�ng phải biết. Do cảnh, c�i của đối tượng được nhận biết ấy, trừ Đức Phật, kẻ kh�c kh�ng thể nhận biết. Tức đối với kẻ kh�c lại l� bất cộng.

+ Ph�pm�n nầy, với tưởng thật hiện c�, tức l� tưởng thật: L� trừ gi�o ph�p của Phật ra, xứ kh�c kh�ng c�.

+ N�i tưởng thật: Tức chỉ xứ nầy c�.

+ N�i phi thật: L� nghĩa ở nơi kh�c kh�ng sinh. V� thế, văn n�u: Nếu c� thể sinh tưởng như thật, th� người ấy sẽ th�nhtựu sự hy hữu bậc nhất.

Lại, ph�p m�n nầy cũng l� th�m diệu. Do đối với kinh ấy hoặc thọ nhận ch�t �t, hoặc h�nh tr� đầy đủ, ở nơi c�c tưởng như ng� v.v�, kh�ng c�n sinh khởi. Do kh�ng c�n sinh khởi c�c tưởng đ�: L� n�u r� ở nơi nghĩa của đối tượng được nhận lấy, kh�ng c� đi�n đảo.

+ Đối với c�c tưởng như ng� v.v�, tức l� phi tưởng: L� l�m r�, ở nơi chủ thể nhận lấy kh�ng c� đi�n đảo. Hai thứ đ�, theo như tr�nh tự l� l�m r� hai tr� v� t�nh của ng�, ph�p.

Đức Phật ở nơi nghĩa nầy đ� thuận ấn chứng c�c sự việc do T�n giả Diệu Sinh n�u b�y.

+ N�i kh�ng kinh, kh�ng sợ, kh�ng h�i: Ba thứ ấy đều gọi l� sợ, tức l� kinh sợ, lo sợ, sợ h�i, nhưng theo sự chẳng đồng n�n c� ba thứ ri�ng. N�i kinh: Nghĩa l� đối với phi xứ sinh sợ h�i. Tr�i vượt với l� ch�nh, như vượt ch�nh đạo, đ�ng ch�n gh�t. N�i sợ: L� nối tiếp sinh sợ h�i, tức sinh rồi, kh�ng thể đoạn trừ. N�i h�i: L� sinh t�m quyết định ho�n to�n l� sợ h�i. Những thứ ấy nếu kh�ng c�, tức th�nh tựu t�m l�a hoảng loạn, lầm lạc.

Lại, ph�p m�n nầy đ� giảng t�m lược, hơn hẳn c�c thứ kh�c. Do kinh n�i: Đ�y l� Ba-la-mật-đa tối thắng, do Đức Như Lai đ� thuyết giảng.

Lại, ph�p m�n nầy, tộc họ cao, thắng. N�i tộc họ thắng: L� do chư Phật c�ng thuyết giảng.

Nhưng bố th� ch�u b�u kia kh�ng c� c�c đức vi�n m�n như đ�y. Tức l� th�nh lập phước ấy, so với nh�m phước đức l� vượt hơn, huống chi l� n�i ri�ng về l�. Chỗ gọi đối với th�n l� t�nh khổ, th� kia tức l� t�nh của quả khổ, n�n phước đ� l� thấp k�m. Nhưng ph�p m�n nầy, nếu c� người thọ tr�, giảng n�i, th� bậc Đại sĩ ấy h�nh c�c hạnh khổ, đ�y cũng đ�u phải l� chi�u cảm khổ b�o? V� sao kh�ng phải l� nhận lấy quả khổ? V� để trừ bỏ vấn nạn ấy, n�n c� văn tiếp sau. Nhằm hiển b�y về nghĩa g�? Tụng n�u:

H�nh ấy khi gắng nhẫn

Tuy h�nh khổ nhưng thiện

Đức kia kh� lường x�t

Do đấy gọi thắng sự.

V� t�nh kh�ng giận dữ

Kh�ng gọi l� t�nh khổ

C� an lạc, đại bi

L�c h�nh, kh�ng quả khổ.

Hỏi: Đ� l� n�u b�y về nghĩa g�?

Đ�p: Nếu khiến kẻ kia l�c h�nh hạnh khổ, c� quả khổ n�o, nhưng v�o khi đ�, do c� t�nh gắng nhẫn, n�n đấy gọi l� thắng sự. C� 2 nh�n:

1. L� t�nh thiện. Do c�c Ba-la-mật-đa đều d�ng thiện l�m thể t�nh.

2. L� đức kia kh� lường.

Như kinh n�i: Đ�y tức l� phi Ba-la-mật-đa.

+ Do bờ c�i của đức ấy từng kh�ng nhận biết: V� đấy gọi l� kh�ng nhận biết về bờ bến. Do c�ng với thắng ph�ptương ưng. Tức khổ của h�nh kh� nầy, so với khổ n�o ở trước, tự c� kh�c biệt, huống hồ l� tưởng ng�, tưởng giận dữ thể t�nh kh�ng c�, tất kh�ng c� khổ kia. Kh�ng phải chỉ kh�ng khổ, m� lại sinh bi, lạc. Như kinh n�i: Ta kh�ng c� tưởng ấy cũng kh�ng phải l� kh�ng tưởng.

+ N�i kh�ng phải l� kh�ng tưởng: Đ�y l� hiển b�y c� tưởng c�ng với t�m bi tương ưng.

Căn cứ theo đấy, n�i về l�, nếu c�c hữu t�nh, đối với tưởng ng� v.v�, kh�ng trừ diệt, th� l�c h�nh khổ thấy c� khổ n�o, tức liền muốn bỏ t�m Bồ-đề. Do đ� n�n l�a c�c tưởng, cho đến n�i rộng. Đ�y l� hiển b�y về điều g�? Nếu người kh�ng ph�t t�m Bồ-đề th� thắng, liền c� lỗi lầm sinh t�m s�n hận như thế. Tụng n�u:

Nh�n sinh t�m kh�ng bỏ

V� thế n�n dốc cầu.

Hỏi: Nơi xứ n�o, t�m l� nh�n sinh t�m ấy, m� khiến ki�n cố si�ng cầu. Lại ở nơi xứ n�o l� kh�ng xả bỏ nh�n của t�m Bồ-đề khiến tinh tấn mong cầu? Tức l� t�m kh�ng trụ. Văn viết: N�n l�a c�c tưởng để ph�t khởi t�m Ch�nh đẳng gi�c v� thượng.

+ V� sao? V� đ�y l� hiển b�y về nh�n sinh khởi của t�m kh�ng trụ chấp. Nếu ở nơi xứ như sắc v.v�, c� t�m trụ chấp: Th� ở đấy tất kh�ng thể tiến cầu quả Phật.

+ C�c Bồ-t�t n�n kh�ng chỗ trụ m� h�nh bố th�: � của văn muốn n�u r� bố th� gồm th�u cả s�u Ba-la-mật. Tức l� sinh khởi phương tiện của t�m kh�ng trụ chấp. Nghĩa l�, được nhẫn rồi, tuy gặp phải khổ m� kh�ng từ bỏ t�m Đại Bồ-đề.

Hỏi: V� sao ph�t khởi h�nh tạo lợi �ch cho hữu t�nh, lại khiến kh�ng trụ nơi sự lợi �ch cho hữu t�nh? Đ�y tức lấy bỏ đồng m�n, t�m nghi b�n khởi.

Đ�p: Bồ-t�t n�n h�nh bố th�như thế để tạo lợi �ch cho ch�ng sinh. Đ�y l� hiển b�y về � g�? Tụng n�u:

N�n biết kẻ ch�nh h�nh

L� nh�n của lợi sinh

Nơi sự tướng hữu t�nh

N�n biết dứt trừ khắp.

Đ� l� n�i về nghĩa n�o?

N�i ch�nh h�nh ấy: L� nh�n tạo lợi �ch cho ch�ng sinh. N�n biết tức l� tạo lợi �ch cho hữu t�nh, nhưng kh�ng giữ lấy tướng mạo hiện c� của hữu t�nh.

Thế n�o l� sự việc thuộc tướng mạo của hữu t�nh? Tụng n�u:

Sự kia gọi l� tụ.

+ Ch�ng sinh ấy: Tức l� danh tự được n�u đặt, gọi l� ch�ng sinh, c�ng chỗ dựa l� sự việc. Thế n�o l� ch�nh h�nh? Nghĩa l� đối với sự tướng của ch�ng sinh đều trừ bỏ.

+ Do tưởng của danh tự kia, tức l� phi tưởng. Do gốc của tự thể ấy kh�ng c�. Tức ch�ng sinh kia kh�ng l� ch�ng sinh, nghĩa l� đối với năm uẩn gọi l� ch�ng sinh, do tự thể của ch�ng sinh đ� l� kh�ng, n�n ng� ph�p ấy l� kh�ng t�nh. V� sao? V� do Đức Phật, Thế T�n đều dứt trừ c�c tưởng. Đ�y l� l�m r� hai tưởng ng�, ph�p đều kh�ng. V� sao c� thể th�nh sự diệu tối thắng? Tụng n�u:

Hơn hết trừ bỏ tưởng

C�c Thế T�n kh�ng đấy

Do thấy đ�ng tương ưng.

Đ�y l� n�u b�y về g�? Do hai thứ kia kh�ng phải l� t�nh thật c�, nhưng c�c Đại sư quyết trừ bỏ tưởng ấy. Chư Như Lai c�ng với thấy đ�ng tương ưng, n�n quả kh�ng trụ nơi phần vị của nh�n, do đ�u c� thể thấy nh�n của quả kia? Đ� c� nghi ấy, n�n đ�p: Như kinh n�i: Nầy Diệu Sinh! Như Lai l� thật ngữ (c� bốn c�u). Tụng n�u:

Quả kh�ng trụ vị nh�n

L� đạt nh�n quả kia

Thế T�n n�i lời thật

N�n biết c� bốn thứ.

T�nh của thật ngữ ấy c� bốn thứ. Những g� l� bốn? Tụng n�u:

Lập n�n n�i thừa dưới

C�ng n�u nghĩa Đại thừa

Do c�c sự thọ k�

Đều kh�ng c� sai biệt.

Do Đức Phật lập thời hạn cần thiết, gốc cầu quả Phật kh�ng c� sai lầm. Nơi Thừa thấp k�m c�ng với Đại thừa v� c�c thọ k�, đều kh�ng lầm lẫn. Ở đ�y, lu�n t�y theo thứ lớp: Thật ngữ (n�i thật), như ngữ (n�i như), n�i kh�ng dối tr�, n�i kh�ng sai kh�c, m� c�ng phối hợp.

+ N�i Như Lai: L� do nơi thừa Thanh-văn, giảng n�i bốn đế như khổ v.v�, l� thật kh�ng hư giả. Đối với Đại thừa thuyết ph�p kh�ng t�nh, hiển b�y ch�n như, gọi l� nhận biết thật, n�n Như Lai l� nghĩa nhận biết. Nơi tất cả thời qu� khứ, hiện tại, vị lai, như sự thọ k� hiện c�, đều kh�ng sai lầm, n�n gọi l� Như Lai. Kinh n�i: Như Lai chứng đắc ph�p, c�ng thuyết giảng ph�p. Đấy tức l� phi thật phi vọng. Tụng n�u:

Kh�ng đạt chỗ thuận kia

Tr�i phải thật kh�ng vọng

Như lời m� chấp giữ

Đối ứng n�n tuy�n thuyết.

N�i chư Như Lai thuyết ph�p hiện c�. L� n�i đ�y kh�ng đạt kia (?), nhưng l� t�y thuận nơi kia (?). Do thuyết ph�p ấy kh�ng thể gần đạt ph�p nội chứng, ở nơi ng�n thuyết thấp, kh�ng c� thể t�nh (?), n�n kh�ng phải l� thật (?). Do thuận theo kia (?) n�n kh�ng phải l� vọng ng�n (?).

+ Ta hiện chứng Ch�nh gi�c V� thượng: Đ�y l� nhằm căn cứ nơi đạo l� văn c� (?) m� c� lời n�i ấy.

Hỏi: Do đ�u Đức Thế T�n tự lập lời cốt yếu: Ta l� người n�i lời ch�n thật, nhưng ph�p được n�u giảng l� phi thật phi hư. N�i một gồm hai l� th�nh kh� tin. Do đấy, đ�p n�i:

Như lời m� chấp giữ

Đối kia n�n tuy�n thuyết.

N�i c�c Th�nh nh�n l� chỗ hiện b�y của v� vi: Tức t�nh của ch�n như l� thường hằng, c� khắp. V� sao quả Phật phải do t�m v� trụ mới c� thể chứng đắc, kh�ng phải l� t�m hữu trụ? Lại nữa, v� sao thật thể nơi ch�n như l� thường hằng, c� khắp, nhưng c� trường hợp được, hoặc kh�ng đạt được? V� dứt trừ nghi vấn ấy, n�n n�i dụ về kẻ đi v�o nơi tối tăm. Đ�y l� n�u r� về nghĩa g�? Tụng n�u:

Thường hằng, c�c xứ c�

Nơi ch�n t�nh kh�ng đạt

Do kh�ng biết, c� trụ

Tr� v� trụ, đạt thật.

Ở đ�y � n�i t�nh của ch�n như tuy l� thường hằng, c� khắp, nhưng do kh�ng tr�, t�m c� trụ, tức kh�ng thể đạt được, l� nghĩakh�ng thanh tịnh. Do c� tr�, t�m kh�ng trụ, tức liền được thấy, l� nghĩa thanh tịnh. Nhưng Đức Phật, Thế T�n lu�n l� chỗ hiển b�y của ch�n như, do l� ấy, n�n v� t�m c� trụ tức kh�ng thể chứng đắc. Tụng n�u:

Kh�ng tr�, cũng như tối

N�n tr� tối hoặc s�ng

Chủ đối c�ng chỗ trị

Được mất đều hiện tiền.

Cũng như kẻ tối tăm, l� c�ng với nghĩa tối tăm tương tợ, do đấy, d�ng tối tăm để so s�nh với kẻ kh�ng hiểu biết. D�ng �nh s�ng mặt trời để v� cho người đồng c� tr�, c� mắt, như văn đ� n�u đủ, n�n n�i:

Chủ đối c�ng chỗ trị

Được mất đều hiện tiền.

Theo chỗ ứng hợp, do người kia c� mắt, n�n hiển b�y được xem l� chủ thể đối trị. Đ�m d�i đ� s�ng rồi, l� l�m r� việc ph� trừ đối tượng được đối trị l� b�ng tối đ� lui. Mặt trời s�ng tỏ đ� xuất hiện, l� hiển b�y, chủ thể đối trị hiện tiền. �nh s�ng mặt trời đ� tỏa chiếu, thấy r� c�c sắc, tượng. Văn tiếp sau muốn n�i về sự việc g�? Tụng n�u:

Do h�nh đ�ng như thế

Đạt lượng phước như vậy

Nơi ph�p kẻ h�nh đ�ng

Nghiệp dụng nay sẽ n�i.

+ Do h�nh đ�ng như thế: Đ�y l� n�u r� về người h�nh đ�ng. Tụng n�u:

Nơi người c� ba loại

Thọ tr�, tụng, diễn n�i.

Người c� 3 loại:

1. Thọ tr�.

2. Đọc tụng.

3. Diễn n�i.

+ N�i thọ tr�: L� người duy tr� ph�p.

+ Đọc tụng: L� dựa v�o đa văn m� n�i. Tuy kh�ng thể nhận giữ, nhưng do c� thể đọc tụng, n�n cũng thuộc về đa văn.

+ Nghĩa h�nh đ�ng: Tức l� đạt được đủ khắp nghĩa ấy. Tụng n�u:

Nghĩa đạt do kẻ kh�c

C�ng nghe, nghĩ của m�nh.

Nghĩa đạt được, nh�n từ nơi kẻ kh�c v� ch�nh m�nh. Thế n�o l� từ nơi kẻ kh�c? V� sao do ch�nh m�nh? L� do nghe, nghĩ. Như thứ lớp, từ nơi kẻ kh�c, c�ng do ch�nh m�nh m� đạt được: L� căn cứ v�o nghĩa đạt được khắp. Đ�y tức l� nghĩa h�nh đ�ng của người. Tụng n�u:

Đ�y l� th�nh thục nội

C�n th�nh hữu t�nh kh�c

Do sự khi t�nh lớn

So phước, phước hơn hẳn.

+ Thọ tr� v.v� ấy, chỉ l� th�nh thục b�n trong nơi ch�nh m�nh.

+ C�n th�nh hữu t�nh kh�c: Tức l� đối với kẻ kh�c, rộng v� họ thuyết giảng đ�ng đắn. Đạt lượng phước như vậy: L� hiển b�y về số lượng phước kia c� sai biệt.

+ Do sự khi t�nh lớn, So phước, phước hơn hẳn: Đ�y l� phước do xả bỏ th�n mạng, so với phước do xả bỏ th�n ở trước. Do sự lớn n�n c� sai biệt, c�ng do thời gian lớn. V� trong một ng�y h�y c�n d�ng rất nhiều th�n mạng m� h�nh bố th�. Lại trải qua nhiều thời gian, đối với ph�p đ� h�nh đ�ng, tức nghiệp dụng nay sẽ n�i. Thế n�o l� nghiệp dụng của h�nh kia? Tụng n�u:

Kh�ng cảnh, t�nh, ri�ng t�nh

Chủ dựa l� đại nh�n

C�ng kh� c� thể nghe

Nh�n v� thượng tăng trưởng.

Nếu chỉ giữ ch�nh ph�p

Nơi chốn dựa th�nh vật

Dứt trừ c�c nghiệp chướng

Mau đạt tr� t�nh th�ng.

Thế diệu, sự vi�n m�n

Quả b�o rất t�n qu�

Nơi ph�p ấy tu h�nh

N�n biết đạt nghiệp kia.

+ Kinh n�i: Kh�ng thể tư duy: Đ�y tức l�m r� kh�ng phải l� ph�m t�nh, so s�nh, lường x�t về cảnh giới của đối tượng h�nh.

+ N�i kh�ng thể n�u b�y: Đ� l� hiển b�y về phước đ� đạt được của t�nh ri�ng. Đối với h�ng Thanh-văn l� t�nh kh�ng chung.

+ N�i v� tạo lợi �ch cho c�c hữu t�nh ph�t khởi, hướng tới Thừa tối thượng tối thắng, n�n thuyết giảng: Tức l�m r� ph�p m�n nầy l� gi�o ph�p Đại thừa, chỗ dựa của bậc Đại nh�n, gọi l� h�nh của Đại thừa, Tối thượng thừa, gọi l� Tối thắng thừa, n�n kẻ ưa th�ch nẻo thấp k�m kh�ng muốn nghe. Đ�y l� n�u r� về t�nh kh� được nghe, người nghe kh� đạt được, do c� thể th�nh tựu c�c nh�m phước kh�ng thể lường t�nh. Đ� l� hiển b�y về nh�n v� thượng tăng trưởng, giống phước tăng trưởng.

+ Ở đ�y văn n�i kh�ng thể suy x�t, kh�ng thể n�u b�y: Nghĩa l� do kh�ng phải l� lường, kh�ng phải l� x�t, như thứ lớp n�n biết.

+ N�n biết người ấy tức l� d�ng vai g�nh v�c: Đ�y l� l�m r� người kia c� thể nắm giữ ph�p, do nắm giữ ph�p tức l� nắm giữ Bồ-đề.

+ Nơi chốn hiện c�, n�n d�ng hương hoa c�ng dường: Đ�y l� n�u r� về xứ của chỗ dựa, để x�c nhận vật chứa đựng thắng diệu. Do bị hủy nhục: Tức nghiệp hiện c� đ�ng lẽ phải sinh nơi nẻo �c, đều được ti�u trừ hết. Đấy l� l�m r� về nghiệp chướng đ� được dứt trừ sạch.

+ N�i đ�y l� sự thiện: Tức l�c gặp phải sự hủy nhục, n�u r� người nhẫn nhục c� t�nh phước đức, n�n n�i đấy l� sự thiện.

+ Nơi trước thời Đức Phật Nhi�n Đăng, c�ng dường chư Phật, phước đức đạt được, so với người ở đời sau c�ng đối với ph�p m�n nầy, c� thể thọ tr� v.v�, th� phước đạt được l� nhiều hơn: Đ�y l� n�u r� về việc th�nh tựu được tr� t�nh th�ng, tư lương phước đều vi�n m�n. Cho đến n�n biết kinh nầy l� kh�ng thể nghĩ b�n: Đ� l� hiển b�y về quả b�o kh�ng thể lường x�t. Tức l� thế diệu, sự vi�n m�n, quả b�o rất t�n qu�. Nghĩa l� đối với Hộ-thế, Đế-th�ch, B�-la-m�n, mọi vi�n m�n hiện c� đều được th�u giữ.

+ N�i cuồng loạn: N�n biết đ�y l� nh�n của t�m cuồng.

+ N�i quả b�o kh�ng thể lường x�t: Tức hai thứ t�nh nhiều, t�nh th� thắng ấy, đều kh�ng phải l� chỗ lường x�t của ph�m t�nh. Đấy l� đối với ph�p h�nh đ�ng, n�n c� thể an trụ nơi c�c đức như vậy. Do đ�, gọi đấy l� c�ng dụng của quả b�o nơi h�nh nghiệp đ�ng đắn.

Lại nữa, như ba thứ Hỏi - Đ�p ở trước, ở đ�y lại hỏi nữa, nghĩa c� g� sai kh�c? Đ�p:

Do l�c tự th�n h�nh

Xem m�nh l� Bồ-t�t

Gọi đ� l� chướng t�m

Tr�i với t�m kh�ng trụ.

+ Diệu Sinh! Thật kh�ng c� ph�p n�o c� thể gọi l� Bồ-t�t: Nếu kh�ng c� Bồ-t�t, th� v� sao Đức Như Lai, ở nơi Phật Nhi�n Đăng h�nh tr� hạnh Bồ-t�t?

Đ�p nghi nầy, n�i: Thật kh�ng c� ph�p, để Như Lai ở nơi Đức Phật Nhi�n Đăng v.v� Đ�y l� n�u r� về nghĩa g�? Tụng viết:

Thọ k� nơi thời sau

Nhi�n Đăng, h�nh kh�ng hơn

Bồ-đề, h�nh kia đồng

Kh�ng thật, do nh�n tạo.

Ở đ�y � n�i: Ta từ xưa, ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng, kh�ng phải l� h�nh tr� h�nh Bồ-t�t thắng thượng. Tức Ta thời xưa, l�c h�nh tr� thật kh�ng c� ph�p để ở b�n Đức Phật ấy chứng đắc ch�nh gi�c. Nếu chứng đắc ch�nh gi�c, tức Đức Phật ấy đ� kh�ng thọ k� cho Ta thời sau th�nh Phật. � ở đ�y n�i: L�c h�nh tr� v�o thời ấy, tự cho l� Ta sẽ th�nh Phật. Nếu n�i Bồ-đề kh�ng c�, th� Phật cũng l�kh�ng, tức b�c bỏ to�n bộ l� kh�ng. Đức Phật v� trừ bỏ vấn nạn ấy, văn viết: Diệu Sinh! N�i Như Lai, tức l� t�n gọi kh�c của thật t�nh, ch�n như. Tức nghĩa kh�ng đi�n đảo, gọi l� thật t�nh. Nghĩa kh�ng biến đổi, gọi l� ch�n như.

Diệu Sinh! Nếu c� người n�i Như Lai chứng đắc Ch�nh đẳng gi�c v� thượng. Đ�y l� trở lại b�c bỏ to�n bộ thật kh�ng, c� Ch�nh đẳng Bồ-đề V� thượng. Đ�p lại vấn nạn nầy, n�i: Nầy Diệu Sinh! Như Lai hiện c� ph�p của ch�nh gi�c.

+ Đ�y tức l� phi thật phi vọng: Đấy c� � g�? R� r�ng l� l� của ch�n như l� đối tượng được chứng đắc của Phật. Ch�ng tức kh�ng phải l� thật, v� từ nh�n sinh khởi. Nghĩa của c�c tướng hữu vi l� tướng t�ch tụ. Ch�ng tức kh�ng c� tướng như sắc v.v� Tụng n�u:

Kh�ng tướng kia l� tướng

N�n hiển chẳng l� vọng

Do ph�p l� ph�p Phật

Đều kh�ng c� l� tướng.

Nghĩa l� ở đ�y kh�ng c� tướng như sắc, thanh v.v� kia. Tướng như sắc v.v� kh�ng l� tự tướng của ch�ng. Do đấy n�n viết:

Kh�ng tướng kia l� tướng

N�n hiển chẳng l� vọng.

+ V� thế, Đức Như Lai n�i: Tất cả ph�p tức l� ph�p Phật. Đ�y l� l�m r� về nghĩa g�? Do Đức Như Lai đ� chứng đắc ph�p ấy.

+ V� ph�p l� ph�p Phật, đều kh�ng phải l� tướng hữu vi: Đ� l� l�m r� d�ng v� vi l�m thể, n�u b�y tất cả ph�p lấy ch�n như l�m tự t�nh. Đ�y mới ch�nh l� đối tượng được gi�c ngộ của Phật. Thế n�n, tất cả ph�p gọi l� ph�p Phật. Do đấy, sắc v.v� kh�ng thể mang giữ tướng của tự thể kia. C�c ph�p như sắc, thanh v.v� kia hiện c�, đều kh�ng l� ph�p. Do kh�ng l� ph�p, v� vậy ở đ�y x�c nhận ph�p kia tức l� ho�n to�n c� thể nắm giữ tướng kh�ng phải c�. Dụ về trượng phu l� l�m r� về điều g�? Tụng n�u:

L� do Ph�p th�n Phật

N�n biết dụ Trượng phu

Th�n tr�n đủ, kh�ng chướng

L� t�nh hiện đủ khắp.

C�ng đạt được thể lớn

Cũng gọi l� th�n lớn

Kh�ng c� th�n l� c�

N�i tạo kia kh�ng th�n.

Hai chướng phiền n�o v� sở tri kh�ng c�n, n�n gọi l� th�n tr�n đủ.

+ N�i hiện đủ khắp: L� nghĩa h�nh tr� khắp, hiện hữu khắp c�c xứ n�n gọi l� th�n đầy đủ:

C�ng đạt được thể lớn

Cũng gọi l� th�n lớn.

+ Đ�y l� h�nh hiện c� khắp: N�n biết tức l� t�nh của ch�n như. Ở trong c�c ph�p kh�ng c� t�nh kh�c, n�n gọi:

Th�n phi hữu l� c�

N�i tạo kia kh�ng th�n.

Tức Đức Như Lai n�i l� phi th�n, do đấy gọi l� th�n đầy đủ.

+ Th�n lớn: Đ�y l� n�u b�y về nghĩag�? Do phi hữu l�m th�n n�n gọi đấy l� phi th�n, tức t�nh của ch�n như. Do v� kh�ng th�n, thế n�n gọi đấy l� th�n đầy đủ, th�n lớn.

+ Nếu n�i kh�ng c� Bồ-t�t, th� ch�nh gi�c cũng kh�ng c�. Đối tượng được gi�c ngộ cũng kh�ng. Cũng kh�ng ch�ng sinh khiến nhập Niết-b�n, cũng kh�ng l�m nghi�m tịnh quốc độ của chư Phật, tức đ�u c� chỗ h�nh t�c để c�c Bồ-t�t v.v�, khiến c�c ch�ng sinh nhập nơi vi�n tịch, lại t�c � l�m thanh tịnh c�i Phật? V� đ�p vấn nạn ấy n�n c� phần văn tiếp sau. Đ�y l� n�u r� về nghĩa g�? Tụng n�u:

Chẳng r� nơi ph�p giới

T�m tạo độ hữu t�nh

C�ng đất ruộng thanh tịnh

Đấy gọi l� dối vọng.

Hỏi: Nếu n�i t�m ấy l� dối vọng, v� đấy kh�ng gọi l� Bồ-t�t. Nếu như thế th� do đ�u được mang t�n?

Đ�p: Nầy Diệu Sinh! Nếu c� người tin hiểu tất cả ph�p l� v� t�nh. Tất cả ph�p l� v� t�nh: Văn ấy n�u như thế l� nhằm hiển b�y về nghĩa g�? Đ�p viết:

Nơi Bồ-t�t, ch�ng sinh

C�c ph�p kh�ng tự t�nh

Nếu hiểu, tuy kh�ng Th�nh

Gọi Th�nh tuệ, n�n biết.

Đấy l� l�m r� về nghĩa g�?

N�i ph�p kh�ng t�nh, ph�p kh�ng t�nh: Đ�y l� căn cứ v�o ph�p hiện c� của ch�ng sinh c�ng Bồ-t�t, đối với ch�ng nếu c� thể tin hiểu, hoặc thế gian, xuất thế gian, tức l� ph�m phu c�ng Th�nh, đều gọi l� Bồ-t�t. Do đấy liền th�nh quyết định, chấp thuận c� hai loại Bồ-t�t Ph� tục v� Thắng nghĩa. Đ�y tức l�m r� về chỗ t�y thuận ấy, n�n n�i hai lần Bồ-t�t, Bồ-t�t.

Văn của kinh ở trước n�i: Như Lai l� chỗ hiển b�y của v� đắc, nghĩa trở th�nh s�ng r�. Nếu như thế, th� đ�u c� Th�nh nh�n kia ho�n to�n kh�ng được thấy? V� đ�p lại vấn nạn đ�, n�n cho l� c� năm thứ mắt. Để l�m r� nghĩa ấy, tụng n�u:

Tuy kh�ng thấy c�c ph�p

Đ�y chẳng phải kh�ng mắt

Phật gồm đủ năm thứ

Do nơi cảnh hư vọng.

Đấy v� sao kh�ng l� hư vọng? V� đ�p vấn nạn ấy, n�n trước l� n�u dụ xong. C�c ch�ng sinh kia, với v� số t�nh, t�mđ� lưu chuyển, Như Lai đều nhận biết, n�i rộng như thế. Ở đ�y l� n�u r� về g�? N�i ph�p kia kh�ng phải l� vọng thấy, chỉ do cảnh hư vọng. Thế n�o l� cảnh hư vọng? Nghĩa l� v� số thức vọng. Tụng n�u:

C�c thứ t�m lưu chuyển

L�a nơi c�c niệm xứ

T�m kh�ng giữ, lu�n chuyển

N�n n�i l� hư vọng.

Tức l� c�c thứ thức, c� s�u thức kh�c nhau, lại l� hư vọng. Do đ�u gọi thức l� t�m lưu chuyển? Kinh n�u: Như Lai n�i l� kh�ng Đ�-la: Đ�y l� l�m r� chỗ đ� l�a t�nh của niệm xứ. Do niệm xứ ấy l� nơi chốn nắm giữ ch�ng. Ph�p kia nếu kh�ng, tức l� kh�ng nắm giữ. Đ�-la, Nam-a-la, Ả-đa-la, ba t�n gọi ấy c�ng n�u b�y hai nghĩa, đều được gọi l� Nắm giữ, cũng c� nghĩa l� Lưu ch� (Chảy tr�n). Do kh�ng nắm giữ, n�n t�m tức lưu t�n.

+ N�i kh�ng nắm giữ: L� hiển b�y về duy�n của thường chuyển. Đ� kh�ng nắm giữ n�n hiện r� sự lu�n chuyển biến ấy, l� t�nh hư vọng.

+ V� sao: V� do c� t�m qu� khứ v.v�, kh�ng thể n�i được. Gọi l� t�m qu� khứ, vị lai, v� l� t�nh của qu� khứ, vị lai, l� kh�ng thể thủ đắc. Về hiện tại: Tức l� �Biến kế sở chấp�, tự t�nh kh�ng phải l� c�. Đ� l� l�m r� về t�m lưu chuyển, l� đối tượng duy�n của t�nh thức hư vọng, kh�ng c� t�nh của ba đời. Lại c� � g� khi n�i dụ về nh�m phước? Đ�p viết:

N�n biết tr� ấy giữ

Phước mới kh�ng hư vọng

Hiển b�y nh�n của phước

Lại n�u dụ lần nữa.

Đ�y l� n�i về nghĩa g�? T�m đ� lưu chuyển, l� t�nh của vọng dối, n�n nh�m (số lượng) phước hiện c�, cũng đều th�nh hư giả. Đấy đ� l� vọng, th� sao th�nh nơi thi�n? Đ� c� nghi s�u, th� l� cần l�m s�ng tỏ. Đ�p: T�m lưu chuyển c� thể l� vọng. Gọi l� nh�m phước, thể kh�ng l� hư giả, do c� tr� ch�nh gi�c đ� nắm giữ. V� sao hiển b�y đ� l� t�nh nắm giữ. Như kinh n�i: Nầy Diệu Sinh! Nếu nh�m phước ấy, Như Lai tức kh�ng n�i l� nh�m phước. Đ�y c� nghĩa s�u xa g�? Do năm thủ uẩn, thể l� hư vọng. Nếu nh�m phước ấy l� thủ uẩn, Như Lai tức kh�ng n�i nh�m phước ấy l� t�nh của nh�m phước.

Kh�ng n�i đ� l� nghĩa nơi xứ nắm giữ của tr�. Nếu n�i Như Lai l� chỗ hiển b�y của kh�ng phải t�ch tập, tạo t�c, v� sao Như Lai n�i c� c�c tướng c�ng c�c vẻ đẹp k�m theo? V� trừ bỏ vấn nạn đ�, n�n n�i: Kh�ng n�n d�ng sắc th�n vi�n m�n c�ng tướng đầy đủ để qu�n Như Lai.

+ N�i sắc th�n: L� nghĩa gắn liền với tướng tốt.

HẾT - QUYỂN 2

LUẬN TH�CH KINH NĂNG ĐOẠN KIM CƯƠNG B�T NH� BA LA MẬT ĐA

Bồ t�t V� Trước viết tụng

Bồ t�t Thế Th�n giải th�ch

H�n dịch: Đời Đường, Tam Tạng Ph�p sư Nghĩa Tịnh

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o

QUYỂN 3

+ Như Lai n�i đấy l� tướng đầy đủ, đ� kh�ng phải l� tướng đầy đủ, do đấy n�i l� tướng đầy đủ. Đ�y l� c� � g�? Tụng n�u:

Tức nơi Ch�n Ph�p th�n

Kh�ng tướng tốt vi�n m�n

Cũng kh�ng l� tướng đủ

T�nh kh�ng th�n, n�n biết.

Nơi Ph�p th�n kh�ng ri�ng

Kh�ng Như Lai, kh�ng hai

Lại n�i tướng đủ kia

Do hai thể đều kh�ng.

N�i Ph�p th�n thật kh�ng l� sắc th�n của tướng hảo vi�n m�n, n�n biết cũng kh�ng l� c�c tướng đầy đủ, v� ch�ng kh�ng c� t�nh của th�n. Đ� gọi l� nghĩa của Ph�p th�n kh�ng c� tướng đầy đủ. Cũng kh�ng phải l� Như Lai kh�ng c� hai thứ ấy, tức sắc th�n vi�n m�n c�ng tướng đầy đủ. Do hai thứ đ� kh�ng l�a nơi Ph�p th�n, thế n�n Như Lai c� tướng tốt kia. V� đấy, n�n n�i lần nữa: Sắc th�n vi�n m�n c�ng tướng đầy đủ. Do cả hai đều kh�ng, thế n�n hai thứ ấy cũng n�i l� kh�ng.

N�i đ�y kh�ng phải l� vi�n m�n, th� đ�y cũng kh�ng phải l� tướng đầy đủ, cũng n�i l� c�, do n�i sắc th�n vi�n m�n c�ng n�i tướng đầy đủ. Đ�y l� c� � g�? Do Ph�p th�n kia kh�ng c� tướng hảo ấy, v� thế gọi đấy l� Như Lai.

Sắc th�n vi�n m�n c�ng với tướng đầy đủ, do so với th�n kia l� kh�ng c�ng l�a, n�n t�nh của Ph�p th�n tức kh�ng như thế. Nhưng Ph�p th�n kh�ng phải l� tự t�nh ấy.

Nếu n�i kh�ng n�n d�ng sắc th�n vi�n m�n c�ng th�n của tướng đầy đủ để qu�n Như Lai, th� v� sao Như Lai c� chỗ thuyết ph�p. V� đ�p lại vấn nạn ấy, ở đ�y tức do sự chấp giữ sai lạc m� hủy b�ng Như Lai, v� kh�ng thể hiểu được � nghĩa do Như Lai đ� giảng n�i. Tụng n�u:

Như Lai n�i cũng kh�ng

N�i hai l� chỗ chấp.

Do � g� n�i hai lần: Thuyết ph�p. Thuyết ph�p? Tụng n�u: N�i hai l� chỗ chấp. Thế n�o l� 2?

1. L� văn.

2. L� nghĩa.

Sở dĩ như thế, v� văn n�u: Kh�ng ph�pc� thể thuyết giảng. Đ� gọi l� thuyết ph�p chăng? Đ�p:

Do kh�ng l�a ph�p giới

N�i cũng kh�ng tự t�nh.

Do kh�ng l�a ph�p giới, v� ngo�i ph�p giới ấy kh�ng c� tự t�nh của việc thuyết ph�p c� thể đạt được.

Nếu n�i kh�ng c� Đức Thế T�n l� chủ thể thuyết giảng, th� ph�p của đối tượng được thuyết giảng cũng lại kh�ng l�a nơi Ph�p th�n, n�n th�nh kh�ng c�. Như vậy, ph�p th�m diệu l�m sao c� người k�nh tin? Nhằm dứt trừ vấn nạn ấy, n�n đ�p:

Năng thuyết, sở thuyết tuy th�m diệu

Nhưng cũng chẳng phải kh�ng k�nh tin.

* Kinh viết: Diệu Sinh! Phi ch�ng sinh kia, l� phi phi ch�ng sinh: Đ�y c� � g�? Tụng n�u:

Do phi ch�ng sinh, phi phi sinh

Phi Th�nh n�n t�nh Th�nh tương ưng.

+ C�c hữu t�nh c� thể sinh k�nh tin: V� họ l� phi ch�ng sinh. Do c�c ch�ng sinh kh�c kh�ng c�ng với t�nh Th�nh tương ưng, tức c�ng với t�nh ph�m phu tương ưng.

+ Phi phi ch�ng sinh: L� do c�ng với t�nh Th�nh tương ưng. Nghĩa ở đ�y, tức do ch�ng đối chiếu với t�nh ph�m phu, kh�ng l� ch�ng sinh. Do so với t�nh Th�nh nh�n, n�n l� phi phi ch�ng sinh. V� sao? V� ch�ng sinh, ch�ng sinh, Như Lai n�i l� phi ch�ng sinh. Đ�y l� căn cứ nơi t�nh của h�ng ph�m phu ngu, nhỏ.

+ Do đấy, n�i l� ch�ng sinh: Đ�y l� căn cứ nơi t�nh của Th�nh nh�n. Nếu n�i Như Lai từng kh�ng c� ph�p l� đối tượng được nhận biết r�, v� sao l�a ch�ng, c�ng về sau, ch�nh tri theo thứ lớp, gọi l� Ch�nh đẳng gi�c v� thượng? Để đ�p lại vấn nạn ấy, tức chẳng phải l� c� ph�p để c� thể gi�c ngộ, mới gọi l� Ch�nh gi�c V� thượng. Tụng n�u:

�t ph�p n�n kh�ng c�

V� thượng gi�c, n�n biết

Do ph�pgiới kh�ng tăng

T�nh thanh tịnh, b�nh đẳng

C�ng phương tiện v� thượng.

Ở đ�y, cho đến kh�ng c� một ch�t ph�p n�o c� thể vượt hơn, n�n gọi l� v� thượng. Lại nữa, ph�p giới kh�ng c� tăng, v� ph�p ấy b�nh đẳng, n�n gọi l�v� thượng thượng, v� t�nh tr�n l� kh�ng. Lại nữa, Ph�p th�n của Như Lai thanh tịnh, b�nh đẳng, n�n ph�p ấy l� lu�n như nhau, kh�ng c� một t� tăng, n�n gọi l� v� thượng. Lại nữa, ph�p ấy, tự tướng l� v� ng�. Đ�y tức l� cao. T�nh cao l� kh�ng, n�n gọi l� v� thượng.

Lại nữa, đối với c�c phương tiện cũng l� v� thượng. C�c ph�p thiện hiện c� đều vi�n m�n, n�n gọi l� v� thượng. Ngo�i Bồ-đề ấy ra, nơi c�c ph�p thiện kh�ng vi�n m�n, tức phương tiện đ� thật sự l� hữu thượng. Đ�y ch�nh l� chỗ Như Lai n�i l� phi ph�p.

+ Do đấy gọi l� ph�p thiện: Ở đ�y c� � g�? Tụng n�u:

Do t�nh lậu, phi ph�p

V� thế chẳng ph�p thiện

Do đấy gọi l� thiện.

Do t�nh hữu lậu, n�n ch�ng kh�ng thể nắm giữ tướng hữu lậu, tức kh�ng thể duy tr�. Do đấy gọi l� ph�pthiện, tức v� t�nh v� lậu quyết định c� thể nắm giữ l� t�nh thiện.

+ Nếu cần d�ng ph�p thiện đạt được Đại Bồ-đề, th� mọi ph�p thuyết giảng hiện c� cũng kh�ng thể đạt được Bồ-đề, v� l� t�nh v� k�. V� ngăn dứt vấn nạn ấy, n�n lại n�i về phước c� sai biệt để đ�p. Ph�p được n�u giảng, giả như khiến l� v� k�, th� chung cuộc vẫn c� chỗ đạt được. Tụng n�u:

N�i ph�p tuy v� k�

Kh�ng chẳng được, n�n biết.

Do kh�ng phải l�a ph�p ấy mới c� thể đạt Bồ-đề, n�n biết dựa v�o đấy Bồ-đề mới khế hợp. Tụng n�u:

Do một ph�p bảo nầy

Hơn v� lượng b�u kia.

N�n ở đ�y tuy�n thuyết ph�p bảo, so với v� bi�n c�c b�u như v� số n�i Diệu Cao ở trước, l� hiển b�y về phước c� sai biệt. Giả như chia ra h�ng trăm phần, th� cũng kh�ng thể bằng một, cho đến n�i rộng. Tụng n�u:

Nơi c�c loại to�n, thế

Nh�n cũng c� sai kh�c

Tầm tư nơi thế gian

Dụ chỗ kh�ng s�nh kịp.

Đ�y l� n�i về nghĩa g�? Tức đem phước ấy so với nh�m phước ở trước. L� n�i về c�c loại to�n số, thế phần, nh�n nơi bốn thứ sai biệt. T�m x�t khắp thế gian rồi, cũng kh�ng một dụ n�o c� thể so s�nh.

+ N�i do to�n số sai biệt: L� khởi đầu từ giả ph�n l�m trăm phần, cho đến hoặc l� to�n phần, cũng kh�ng l�m r� chỗ sai kh�c.

+ Chỉ n�i về t�nh to�n: Đ�y tức n�n biết l� th�u gồm chung. Ngo�i ra, c�n kể đến c�c thứ to�n số hiện c�.

+ Hoặc l� thế phần: Do thế lực ấy c� sai biệt. Như người mạnh yếu, sự việc kh�ng như nhau.

+ Hoặc l� tỷ số: Do phẩm loại sai kh�c. N�i loại phước nầy vốn kh�ng so đối về số lượng với loại phước ở trước. Như kẻ sang � h�n kh�ng c�ng số đối chiếu.

+ Nh�n: L� n�u r� về nh�n ấy. Quả cũng kh�ng can dự, n�n n�i kia cũng kh�ng thể c�ng với đ�y l�m nh�n. Nơi thế gian nầy ho�n to�n kh�ng c� dụ để c� thể so đối với phước. Do phước ở trước ấy so với phước nầy thật l� giảm thiểu, đều kh�ng đủ n�i, n�n viết l�: Cho đến th� dụ cũng kh�ng thể đạt được.

+ Nếu n�i ph�p kia, t�nh tướng b�nh đẳng, n�n kh�ng b�nh đẳng, tức kh�ng c� chủ thể h�a độ, đối tượng được h�a độ. V� sao Đức Như Lai n�i l� giải tho�t hữu t�nh? V� nhằm loại trừ vấn nạn ấy n�n khởi phần văn sau. L� để hiển b�y về nghĩa g�? Tụng n�u:

Ph�p giới l� b�nh đẳng

Phật kh�ng độ ch�ng sinh

Nơi c�c t�n c�ng nh�m

Kh�ng ở ngo�i ph�p giới.

Ph�m gọi l� hữu t�nh, tức nơi uẩn xứ kia, do danh c�ng uẩn, kh�ng ở ngo�i ph�p giới. Tức t�nh của ph�p giới ấy l� b�nh đẳng. V� thế, kh�ng từng c� một ch�ng sinh n�o c� thể l� đối tượng độ tho�t của Như Lai. Đ�y tức v� sao n�n c� ng� chấp? Đ� l� c� � g�? Nếu n�i chỉ giải tho�t mỗi năm uẩn ấy m� th�i, th� đấy tức l� c� sự thừa nhận ch�ng sinh. Do như thế n�n tụng n�u:

Nếu khởi nơi ph�p chấp

C�ng ng� chấp hơn, đồng

Định chấp tho�t hữu t�nh

L� kh�ng chấp, vọng chấp.

Như viết: Nầy Diệu Sinh! Ng� chấp, Như Lai n�i l� phi chấp. Vọng chấp, Như Lai n�i l� phi sinh. L� nghĩa kh�ng thể sinh khởi ph�p Th�nh. Nếu n�i kh�ng n�n d�ng tướngđầy đủ để qu�n Như Lai, v� kh�ng phải l� tự t�nh kia. Do l� tự t�nh của Ph�p th�n. Nhưng Ph�p th�n, tự t�nh của Như Lai ấy, c� thể d�ng tướng đầy đủ để so s�nh, nhận biết. C� người tạo n�n vấn nạn như thế. V� dứt trừ � nghi, n�n dấy khởi phần văn tiếp sau. L� nhằm l�m r� về nghĩa g�? Tụng n�u:

Chẳng n�n d�ng thể sắc

Chỉ Ph�p th�n Như Lai

Chớ khiến Chuyển lu�n vương

C�ng Như Lai ngang nhau.

Đ�y tức chỉ cho phước của tướng b�o, cũng gọi l� tướng đầy đủ. Do kia th�nh tựu đ�y, tức nhờ v�o diệu lực của phước n�n đạt được Bồ-đề. C� người n�i như vầy: Đ�y tức Đức Như Lai d�ng tướng đầy đủ kia để hiện chứng Ch�nh gi�c V� thượng. V� dứt bỏ � ấy, n�n n�i: Kh�ng n�n d�ng tướng đầy đủ v.v� L� nhằm l�m r� về g�? Tụng n�u:

Tức quả b�o tướng đủ

Phước vi�n m�n kh�ng nhận

C� thể tạo Ph�p th�n

Do phương tiện, t�nh kh�c.

Do ch�n Ph�p th�n l� tự t�nh của tr�, so với thể t�nh của phước kia l� kh�ng đồng. Hai tụng nầy, ch�nh l� hiển b�y về nghĩa thế n�o? Tụng n�u:

Nếu d�ng sắc thấy Ta

D�ng �m thanh t�m Ta

Người kia khởi cần t�

Kh�ng thể được thấy Ta.

N�n qu�n ph�p t�nh Phật

Tức Ph�p th�n Đạo sư

Ph�p t�nh, tức kh� biết

Kẻ kia kh�ng thể tỏ.

Trong hai tụng ấy, về nghĩa như đ� n�i. Tụng n�u:

Chỉ thấy sắc, nghe tiếng

Người ấy chẳng biết Phật

Ph�p th�n, ch�n như ấy

Chẳng phải cảnh giới thức.

� của văn nầy l� n�u r�, kh�ng n�n d�ng hai thứ sắc, thanh để qu�n Như Lai. Do đ� ph�m phu kh�ng thể thấy. Đ�y l� thế n�o? Tức người kia khởi tinh tấn sai lạc (Cần t�). L� n�i ph�m phu đ� vọng khởi tinh tấn sai lạc, kh�ng dựa nơi ch�nh đạo, để cầu thấy Như Lai.

Đ�y gọi l� ph�p t�nh, tức l� ch�n như.

Nếu n�i phước kh�ng chứng đắc Bồ-đề, th� đấy tức nghiệp phước của Bồ-t�t, quả đ� n�n đoạn. V� giải th�ch nghi vấn ấy, n�n c� phần văn tiếp sau.

N�i t�nh của phước ấy, tuy kh�ng thể tự m�nh tạo n�n xứ gi�c ngộ, như tụng n�u:

Phước kia kh�ng hề mất

Quả b�o kh�ng đoạn dứt

Được nhẫn cũng kh�ng đoạn

Do đạt kh�ng cấu nhiễm.

Lại luận về nh�n phước

V� đấy n�u dụ kia

Phước ấy kh�ng c� b�o

Ch�nh nhận, kh�ng nhận vượt.

Do đấy l� t�nh tư lương của tr� kia. Lại c�n l� thế n�o? Tức lại ở nơi phước đ� đ� n�u b�y về dụ chăng? N�n n�i:

Được nhẫn cũng kh�ng đoạn

Do đạt kh�ng cấu nhiễm

Lại luận về nh�n phước

V� đấy n�u dụ kia.

Lại c� nghi vấn: Đ� đắc ph�p Nhẫn v� sinh, n�n tr� chẳng sinh. C�c phước của Bồ-t�t đều n�n đoạn dứt. V� hiển b�y phước kh�ng đoạn dứt, lại thanh tịnh tột c�ng, tức phước đạt được đ� nhiều, quả b�o cũng hơn hẳn. Ở nơi ph�p kh�ng sinh, chứng đắc v� t�nh. C� hai thứ v� t�nh. Do thể t�nh của hai thứ ấy kh�ng sinh.

* Kinh n�i: Nầy Diệu Sinh! N�n nhận lấy đ�ng, kh�ng n�n nhận lấy vượt qu�.

Thế n�o l� nhận lấy đ�ng, kh�ng n�n thọ nhận vượt qu�?

Đ�p: Do phước kia kh�ng b�o, n�n thọ nhận đ�ng, kh�ng vượt qu�. Ph�m c�c phước hiện c�, chi�u cảm quả b�o, khiến đ�ng ch�n bỏ, n�n biết sự thọ nhận ấy l� nhận lấy vượt qu�, như vượt qu� đường ch�nh m� đi v�o đường hiểm. Nhưng phước kia kh�ng chi�u cảm quả b�o, do đ�, chỗ thọ nhận như vậy l� nhận lấy đ�ng đắn, kh�ng phải l� vượt qu�.

Hỏi: Nh�m phước của Bồ-t�t đ� kh�ng chi�u cảm b�o, th� quả đạt được, l�m sao c� thể nhận biết?

�p:

Phước kia tạo quả h�a

Tạo lợi �ch hữu t�nh

Sự ấy do tự nhi�n

Th�nh Phật, hiện c�c phương.

Đến, đi cũng l� h�a

Ch�nh gi�c lu�n chẳng động

Nơi xứ ph�p giới kia

Chẳng một, kh�c n�n biết.

Chư Phật, Thế T�n hiện c�c thứbiến h�a, kh�ng phải Như Lai kia hoặc đến hoặc đi v.v�, n�n n�i:

Sự ấy do tự nhi�n

Th�nh Phật, hiện c�c phương

Đến, đi cũng l� h�a

Ch�nh gi�c lu�n chẳng động.

V� hiển b�y về nghĩa đ�, n�n sinh khởi phần văn sau.

Từng kh�ng c� đi, cũng kh�ng c� đến, do đấy n�n gọi l� Như Lai. Đ�y c� � thế n�o? Nếu Như Lai c� những dị biệt như đi, đến v.v�, tức l� kh�ng đ�ng. Như t�nh thường kia l� kh�ng c� biến đổi.

+ N�u dụ về vi trần l�m mực: L� dụ về g�, hiển b�y về sự g�? Đ�p:

Nơi xứ ph�p giới kia

Chẳng một, kh�c n�n biết.

N�i Như Lai ấy nơi xứ của ph�p giới, t�nh kh�ng phải một, kh�ng phải kh�c. � hiển b�y về sự ấy, n�n l�m s�ng r� với dụ kia. Tụng n�u:

Vi trần d�ng l�m mực

Dụ hiển b�y ph�p giới.

Lại, thế giới l�m mực, dụ l�m r� về nghĩa g�? Tụng n�u:

Luận ấy tạo sự �Mực�

L�m r� phiền n�o tận

T�nh kh�ng tụ, kh�ng hợp

Hiển thị phi một t�nh

Nơi t�nh hợp chung kia

R� t�nh chẳng phải kh�c.

V� như tạo th�nh mực, số lượng bụi bặm hiện c� l� rất nhiều, cực nhỏ, t�nh kh�ng phải l� một xứ, vật được tụ tập ấy kh�ng phải l� mộtxứ, cũng kh�ng phải l� t�nh kh�c, l� do tập hợp chung. Đấy l� do kh�ng c� l� đoạn cắt mỗi mỗi ri�ng biệt, n�n biết như thế. Chư Phật, Thế T�n, ở trong ph�p giới, đ� dứt trừ hết phiền n�o chướng, t�nh kh�ng phải l� một xứ, cũng kh�ng phải l� t�nh kh�c. Đ� tức l� gồm n�u Tam thi�n đại thi�n thế giới, kh�ng l� t�nh tụ, c�ng l� t�nh tụ, dị ấy cũng đồng.

+ Như Lai n�i chẳng phải l� t�nh tụ, thế n�n n�i l� cực vi tụ: Đ�y l� l�m r� về nghĩa g�? Nếu vật được t�ch tụ ấy l� một, th� kh�ng n�n gọi đấy l� tụ cực vi. Lại, nếu l� một giới, cũng kh�ng n�n n�i Tam thi�n đại thi�n thế giới. Do vậy n�n n�i: Đấy tức l� chấp c� tụ. Đ�y tức Như Lai n�i l� phi chấp, chẳng l� chấp tụ. V� vọng chấp ấy, n�n n�i l� chấp tụ. Nhằm n�u r� kh�c với đ�y, ngo�i ra đều n�n kh�ng ch�nh tr� v� thượng (?). Lại c� nh�n g�? C�c kẻ ph�m phu, ở nơi thật kh�ng c� tụ m� chấp chăng? (?) V� dứt trừ vấn nạn ấy n�n n�i, kẻ chấp kia, chỉ l� theo tục luận m� n�i c� như thế. Đ�y l� l�m r� về nghĩa g�? Tụng n�u:

Chẳng r�, chỉ lời tục

C�c ph�m ngu vọng chấp.

+ Nầy Diệu Sinh! C�c hữu t�nh n�i Như Lai đ� tuy�n thuyết ng� kiến v.v�: Đấy l� hiển b�y về nghĩa g�? Tụng n�u:

Đoạn hai thứ ng�, ph�p

Đ� gọi l� chứng gi�c.

N�i hai thứ ng�, ph�p, thể l� kh�ng, n�n hai thứ ấy tuy n�i được đoạn, nhưng cũng kh�ng chứng đắcBồ-đề. Vậy đoạn c�i g� m� c� thể đạt được? Đ�p: Do đoạn trừ hai kiến. Hai kiến ấy l� đối tượng được đoạn trừ. Tụng n�u:

V� thế, kiến, kh�ng kiến

Kh�ng cảnh, chấp hư vọng.

Do đấy n�n biết, thể của ng� l� kh�ng. C�c hữu t�nh, ng� kiến, Như Lai n�i l� phi kiến, do kh�ng c� cảnh. � n�i cảnh của ng� hiện c�, nguy�n lai l� kh�ng. Văn viết: N�n gọi l� ng� kiến: L� n�u r�, do ph�n biệt hư vọng n�n c�. Như thế, nơi l� v� ng�, hiển b�y t�nh của kiến, kh�ng kiến xong, cũng l� hiển b�y t�nh của kiến, kh�ng kiến đối với ph�p. Do đấy văn viết: Nơi tất cả ph�p, n�n nhận biết như thế. Nhưng tưởng ph�p ấy, t�nh cũng l� phi tướng, n�n cũng như ng� kiến. Lại c� � g�? Hai kiến ng�, ph�p đ� n�i l� t�nh phi kiến chăng? Đ�p n�u:

Do đấy l� chướng tế

Biết như vậy n�n đoạn.

Nghĩa được hiển b�y nầy, hai thứ ng�, ph�p ấy, l� kiến thủ. Đ�y nghĩa l� chướng vi tế. Do nơi hai sự, nhận biết đ�ng về t�nh phi kiến như vậy, mới c� thể đoạn trừ. Kinh viết: N�n biết như vậy! N�n thấy như vậy! N�n hiểu như vậy! Văn ấy n�i, như tụng n�u:

Do đắc hai thứ tr�

C�ng định, mới dứt trừ.

Nghĩa l�, do tr� ph� tục, thắng nghĩa, cũng do định l� chỗ dựa của hai tr� ấy, mới dứt trừ chướng kia.

Lại luận về phước c� sai biệt l� hiển b�y về nghĩa g�? Tụng n�u:

N�u phước r� h�a th�n

Phước v� tận, chẳng kh�ng.

Đức Như Lai tuy l� tự nhi�n rộng tạo mọi sự h�a dụng, nhưng h�a th�n kia tuy�n thuyết ch�nh ph�p, tức l� phước v� lậu, n�n th�nh giới hạn kh�ng c� tận.

Thế n�o l� ch�nh thuyết v.v�? � nầy l� hiển b�y Như Lai kh�ng tự n�i Ta l� h�a th�n. Tụng n�u:

L�c chư Phật thuyết ph�p

Kh�ng n�i th�n l� h�a

Ch�nh do kh�ng tự n�i

N�n l� n�i ch�n thật.

Đ�y l� n�i về những g�? Tức nhằm biện minh Như Lai tuy v� ch�ng sinh tuy�n dương Ph�p, H�a, nhưng kh�ng tự n�i: Ta l� h�a th�n. Do tạo kh�ng ch�nh thuyết như thế, n�n việc ấy được gọi l� ch�nh thuyết. � n�u r�, nếu kh�c với đấy, th� nơi c�c ch�ng sinh được h�a độ kia khiến họ kh�ng sinh cung k�nh. Đ�y ch�nh l� sự việc tạo lợi �ch cho nhiều ch�ng sinh, lại l� kh�ng ph�p c� thể thuyết giảng. Nếu n�i Như Lai l� h�a th�n nhiều, thuyết ph�p v� tận, v� sao Đức Phật lại n�i c� Niết-b�n? V� giải th�ch nghi vấn ấy, n�n tụng n�u:

Như Lai chứng Niết-b�n

Kh�ng tạo cũng chẳng kh�c.

Kh�ng phải c�c Như Lai chứng vi�n tịch l� sự tạo t�c. Tự t�nh của hữu vi so với sự tạo t�c ấy lại l� kh�ng kh�c. Tuy hiện Niết-b�n m� l� h�a hiện, chỉ r� đồng nơi sinh tử để tạo lợi �ch cho ch�ng sinh. Nhằm l�m r� Như Lai kh�ng trụ nơi Niết-b�n. Sinh tử, Niết-b�n, cả hai đều kh�ng trụ. Lại c� nh�n g�? Tức chỉ r� đồng với sinh tử, nhưng kh�ng trụ nơi sự nh�n duy�n của sinh tử chăng? Đ�p n�u:

Hết thảy ph�p hữu vi

Như sao, m�ng, đ�n, huyễn

Sương, bọt, mộng, chớp, m�y

N�n qu�n x�t như thế

Hợp tạo ấy c� ch�n

D�ng ch�nh tr� để qu�n.

Do d�ng ch�n sự như sao v.v� l� đồng ph�p � dụ, dụ cho ch�n thứ ch�nh tr� qu�n nơi cảnh. Những g� l� ch�n qu�n? N�n biết tức l� ch�n thứ sự của đối tượng được qu�n. Sao gọi l� đối tượng được qu�n? Tụng n�u:

Tướng kiến c�ng với thức

Xứ ở, th�n thọ dụng

Qu� khứ c�ng hiện c�n

Chưa đến quan s�t r�.

Ở đ�y, n�n qu�n kiến như tinh t�. Nghĩa l� t�m ph�p, ch�nh tr�, �nh s�ng như mặt trời đ� xuất hiện th� �nh s�ng của tinh t� kia ho�n to�n ẩn mất. N�n qu�n cảnh tướng của đối tượng duy�n như người c� mắt bị nhặm, nh�n thấy những v�ng tr�n li ti, l� vọng hiện. N�n qu�n thức kia cũng như ngọn đ�n. Ở đ�y, chủ thể nương dựa nhận thấy, do sức của �i cấu nhiễm m� được sinh. N�n qu�n nơi chốn cư tr� cũng như huyễn ảo, tức kh� thế gian c� nhiều chất lạ, t�nh kh�ng thật. N�n qu�n về th�n v� như giọt sương, chỉ trụ trong chốt l�t. Qu�n sự thọ dụng cũng như đ�m bọt nước. T�nh thọ dụng ấy l� do ba sự kết hợp m� sinh. N�n qu�n mọi sự hợp tạo đ� c� của qu� khứ đồng nơi cảnh mộng, t�nh chỉ l� nhớ nghĩ. N�n qu�n sự việc hiện tại giống như �nh chớp, t�nh mau ch�ng diệt mất. N�n qu�n vị lai, thể như lớp m�y, thức A-lại-da ở nơi phần vị chủng tử, thể c� thể th�u giữ c�c chủng tử.

L�c tạo ch�n thứ qu�n x�t ấy, c� được lợi �ch g�, đạt được thắng tr� g�? Tụng n�u:

Do qu�n x�t c�c tướng

Thọ dụng c�ng đổi dời

Ở trong sự hữu vi

Đạt tự tại v� cấu.

Nghĩa nầy l� thế n�o? Qu�n ph�p hữu vi c� 3 thứ:

1. Do qu�n thấy cảnh, nhận biết: Tức l� qu�n x�t tướng hữu vi hợp tạo.

2. Do qu�n kh� thế gian, th�n c�ng đối tượng thọ dụng. Tức l� qu�n về sự thọ dụng. Ở đ�y l� do chỗ thọ dụng kia.

3. Do qu�n về ba đời lu�n chuyển biến sai biệt. Tức l� qu�n về sự đổi dời, kh�ng dừng trụ.

Do qu�n ấy, n�n c� thể ở trong c�c ph�p hữu vi đạt được tự tại t�y � kh�ng chướng ngại. V� đấy, khiến ở nơi sinh tử nhưng kh�ng nhiễm phiền n�o. Tr� kia nếu chứng vi�n tịch �Kh�i th�n�, th� đ�u c� vị của t�m bi. Tụng n�u:

Do ph�p hy hữu chư Phật ấy

Đ�-la-ni c�u nghĩa th�m diệu

Từ T�n quyết rồi nghĩa mở rộng

Đạt phước, khiến sinh ch�ng thanh tịnh.

�

HẾT - QUYỂN 3

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]