* Buddha Mountain * Phật Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文ENGLISH]

[ TRANG CHỦ | KINH ĐIỂN | ĐẠI TẠNG KINH | THẦN CHÚ | HÌNH ẢNH | LIÊN LẠC ]

Số 0153

PHẬT THUYẾT KINH BỒ TÁT BẢN DUYÊN

Tăng-già-tư-na soạn

Hán dịch: Đời Đông Ngô, Ưu-bà-tc Chi Khiêm, người nước Nguyệt chỉ

Việt dịch: Linh-Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh

QUYỂN THƯỢNG

 

Trang Chủ

Kinh Điển

Đại Tạng Kinh

Thần Chú

Hình Ảnh

Liên Lạc

 

Số 0153

PHẬT THUYẾT KINH BỒ TÁT BẢN DUYÊN 3 Quyển

Quyển Thượng

Quyển Trung

Quyển Hạ

 

1/ Phẩm Tỳ-la-ma:

Người tâm niệm hẹp ḥi

Tuy thường làm bố thí

Người nhận không thanh tịnh

Khiến đạt quả báo nhỏ.

Nếu khi hành bố thí

Phước điền tuy bất tịnh

Nhưng sinh tâm rộng lớn

Quả báo không thể lường.

        Tôi đă từng nghe, thời quá khứ có vị vua tên Địa Tự Tại, bản “tánh bạo ác, hiếu chiến.

Bấy giờ, có tám vạn vị vua nước nhỏ, đầu đội măo báu quan, thường đến triều kiến, phục vụ.

         Nhà vua thường nói những lời hung dữ, làm việc bất thiện, xâm lăng nước khác một cách phi pháp. Vua có một vị Bà-la-môn làm phụ tướng, tu hạnh thanh tịnh, trí tuệ vang xa, nói lời nhu ḥa, không thô ác, làm việc ǵ cũng mau hoàn tất, diện mạo nghiêm trang, ai cũng kính trọng, t́m hiểu am tường hết bốn bộ Vi-đà, thông tỏ tất cả các kinh luận của Bà-la-môn.

        Khi ấy, phụ tướng tuổi đă già, bị bệnh chưa lâu, đột ngột qua đời. Vua và dân chúng nghe tin này đều buồn bă, thương tiếc không nguôi. Nhà vua lúc nào cũng nhớ nghĩ, nói kệ với thần dân:

Làm sao cơi lớn này

Một ngày không người trị

Như thuyền không người lái

Theo gió trôi đó đây

Bậc mà ta tôn kính

Xuất gia đă thành tựu

Miệng nói lời ôn ḥa

Thường làm lợi ích đời

V́ sao lại qua đời

Làm tâm ta sầu muộn

Cũng như không đèn sáng

đi vào pḥng tối.

        Lúc ấy, các quan thưa với vua:

        -Xin đại vương chớ quá sầu năo, đừng cho rằng trong nước không c̣n người làm được phụ tướng. Vị Bà-la-môn đó tuy đă qua đời, con ông ta tuy nhỏ nhưng là hạng thông minh sáng suốt, diện mạo tươi đẹp vô song, lời nói nhu ḥa vừa ḷng mọi người, tu hạnh nhẫn nhục, tâm thường tịch tĩnh, không hề kiêu mạn tự đại, nghe nhiều học rộng, sách nào cũng thông suốt, luôn đem lại lợi ích cho mọi người cũng như Phạm thiên, tên là Tỳ-la-ma. Mong đại vương ra lệnh cho người ấy giữ chức phụ tướng.

        Vua đáp:

        -Nếu ông ta có con theo như các ngươi nói, vậy sao lâu nay ta chưa nghe bao giờ ?

        Các quan tâu:

        -Đại vương, người con trai của vị Bà-la-môn ấy thường cầu chánh pháp, xa ĺa tà pháp, mến giữ pháp của ḿnh, chưa thi thố cho ai biết cả.

        Vua nói:

        -Nếu người ấy có tài, làm sao dám nghịch lại gia pháp của tiền nhân. Ai không nói theo nghiệp cũ th́ không được gọi là người cầu chánh pháp. Tiên phụ người này trước đây thường đem chánh pháp giúp ta trị nước, làm cho chúng ta xa ĺa các việc ác. Tuy xử lư việc trị nước như vậy, nhưng không vi phạm pháp Bà-la-môn. Nếu người ấy đúng như các ngươi nói hăy mau triệu đến đây.

        Quần thần tuân lệnh sai sứ giả triệu Tỳ-la-ma đến gặp nhà vua.

        Đến nơi, Tỳ-la-ma khép nép quỳ tâu:

        -Đại vương, hôm nay v́ sao thần được bệ kiến?

        Vua đáp:

        -Ngươi không biết sao? Ta bạc phước, quan phụ tướng là cha ngươi chẳng may qua đời, cả nước nghiêng ngửa, muôn dân xao động. Ta v́ việc này nên ưu tư sầu muộn.

        Tỳ-la-ma tâu vua:

        -Yêu thương th́ phải xa ĺa, không phải chỉ riêng vua mới bị như vậy, đều là tướng trạng của pháp hữu vi. Đại vương chưa từng nghe hay sao? Trời, Rồng, Quỷ, Thần, A-tu-la, Càn-thát-bà, Ca-lâu- l la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già, Sa-môn, Bà-la-môn, từ già đến trẻ, không ai thoát chết cả. Đại vương, tất cả chúng sinh chắc chắn bị như vậy. Thưa đại vương, như tánh của lửa là thiêu đốt tất cả vật chất. Pháp vô thường cũng như thế, luôn tiêu diệt tất cả chúng sinh. Ngài biết không, già bệnh chết giết hại chúng sinh, như cây hoa trái ở ngả tư đường, thường bị mọi người hái phá. Đại vương như sông mạnh thường chảy không ngừng, mạng sống của chúng sinh cũng như vậy. Đại vương, như Kim sí điểu bay xuống Long cung bắt rồng ăn thịt, như sư tử tung hoành giữa bầy nai, tất cả chúng sinh lưu chuyển trong ba cơi, đối với sự chết cũng như vậy. Đại vương, như thế th́ đối với sự chết không thể dùng sự thân cận, tài vật, cầu xin , biếu tặng, lời dịu dàng dụ dỗ mà thoát khỏi, cũng không thể dùng thế lực của bốn loại binh để áp bức, chế ngự làm cho thoái lui tan ră. Như vậy sự chết luôn hiện hữu, là pháp thường của chúng sinh. V́ thế mà, đại vương đối với việc này không nên buồn rầu.

        Khi nghe như vậy, vua vui vẻ, nói với quần thần:

        -Thật hiếm có! Đồng tử này tuy tuổi c̣n nhỏ, mà nói những lời của các bậc tiền bối kỳ cựu.

        Vua nói với Tỳ-la-ma:

        -Người biết không, cha người luôn yêu mến, ủng hộ ta, xem như con đỏ. Thế nên, ta nhớ tới ân sâu ấy mà ưu sầu không nguôi. Nay ta nhu nhược, vô tŕ, theo như người nói, ta thật không biết ǵ. Nếu ngươi thấy như vậy, xin thương xót xem xét, mong ngươi thừa kế sự nghiệp của cha, ta xin thành tâm trọn đời quy y.

        Tỳ-la-ma suy nghĩ: ‘Hôm nay tại sao ta gặp phải việc khó khăn quá, nghe thế này không biết phải làm những ǵ! Cũng như người yếu phải đi bộ qua núi cao... Nay nếu ta kế tục sự nghiệp của cha làm việc nước, tuy có nhiều lợi ích cho muôn dân, nhưng những pháp thuần thiện của ta tu tập tất bị tổn giảm. Vua trị nước phải hợp với tâm ư của dân chúng, lại có vô số những việc lỗi lầm, đó là h́nh phạt, cướp đoạt tài sản của người, xâm lăng thiên hạ, hoặc đuổi hoặc rượt ta, sẽ tuân lệnh vua làm những việc như vậy. Nếu làm theo pháp đúng, th́ ta bị tổn hại. Nay, nếu ta muốn tu tập pháp thiện, th́ không đáp ứng được ḷng hoài vọng của vua. Nếu theo đúng pháp của vua, th́ pháp thiện ngày càng suy giảm.”

        Trong khi Tỳ-la-ma suy nghĩ như thế th́ nhà vua hỏi:

        -Đại sư đang suy nghĩ về điều ǵ?

        Tỳ-la-ma tâu:

        -Thần đang nghĩ nên dùng phương pháp ǵ để làm cho đại vương và đất nước đều được lợi ích, không bị suy tàn và cũng suy nghĩ về phước đức cùng lỗi lầm của vua và dân chúng trong nước. Ai trước làm thiện sau lại làm ác, không gọi là người. Đại vương, thà nói thật mà bị oán ghét, không nên dua nịnh để làm thân thiết. Thà nói chánh pháp mà bị đọa địa ngục, không nói dua nịnh để sinh lên trời. Đại vương, thần đang tư duy trù tính việc này, người nào nghĩ được ư nghĩa này, phải biết người ấy có thể đem lại lợi ích cho tất cả chúng sinh.

        Vua nghe nói, vui mừng lên tiếng:

        -Đại sư, nếu chúng ta có thể thi hành pháp ấy, th́ sự tu tập theo pháp thiện tu tập không bị suy giảm.

        Bấy giờ, Tỳ-la-ma phụng mệnh vua kế thừa sự nghiệp của tiên phụ làm phụ tướng, sau đó dần dần khuyến hóa nhà vua cùng tám vạn bốn ngàn tiểu vương đều tu tŕ theo chánh pháp và làm cho dân chúng trong nước tránh xa việc ác, không tham chuộng năm dục.

        Khi ấy, nhà vua tu tập vô lượng pháp thiện cũng như Tỳ-la-ma không khác.

        Tỳ-la-ma thấy nhà vua tiến bộ như vậy, rất vui mừng, nghĩ: “Ta đă tham gia việc trị nước, nhưng pháp thiện của ta không bị suy giảm... Ta cần phải dùng những cách ǵ để khuyến khích chúng sinh, làm cho họ sinh chánh tín đối với đạo Phật. Nhưng chúng sinh căn tánh không đồng, hoặc thích nghe pháp, hoặc tham tài sản, hoặc đắm năm đục, hoặc ưa lời tŕu mến, hoặc hiếu động thân cận nhiều người, hoặc muốn làm theo hạnh người thiện, hoặc ham hưởng thụ ư không biết chán. Ta may mắn có trí tuệ, với những phương tiện nhiếp phục tất cả chúng sinh, đưa họ đến an trú nơi đạo Vô thượng Chánh giác. Ta cũng phải có các phương tiện khác. Ví như mặt trời mọc chiếu sáng khắp nơi, nhưng không thể làm cho người mà mắt thấy được. Ta cũng vậy, có thể thuyết về đạo Vô thượng cho tất cả chúng sinh, nhưng không thể đem lại lợi ích cho người không có mắt trí tuệ. Ta cần phải cung cấp đầy đủ y phục thức ăn theo nhu cầu của họ. Sau khi tâm họ hoan hỷ, ta sẽ thuyết pháp làm cho họ tin nhận.’’

        Sau khi suy nghĩ việc này, Tỳ-la-ma đến gặp vua, tâu:

        -Thần đă làm vô số pháp thiện cho chúng sinh rồi. Gồm có ba pháp: tu tập chánh pháp, thu nhập tiền tài theo ư nguyện, làm cho cả nước an lạc không có oán thù, chánh pháp phát triển như ánh trăng hiện ra tỏa sáng, tiếng tốt vang khắp mười phương, cầu xin đại vương cho phép hạ thần tu hành theo chánh pháp vô thượng.

        Khi nhà vua nghe nói, sợ mừng lẫn lộn, dựng tóc gáy, thưa:

        -Đại sư, ngài muốn làm ǵ, xin dạy bảo.

        Tỳ-la-ma nói:

        -Nay, thần muốn tổ chức các lễ bố thí lớn, xin ngài cung cấp vật cần dùng trong cuộc lễ và chọn một nơi rộng ngoài thành dựng hội trường bố thí. Cầu xin đại vương khéo nói lời khuyên dụ khiến những người phục vụ không được sân hận với thần.

        Nhà vua và những người phục vụ đều hoan hỷ cung kính chuẩn bị đầy đủ những thức ăn uổng cần dùng, đánh trông tuyên lệnh khắp bốn phương, người nào cần y phục, thức ăn, vật để nằm, dược phẩm, voi ngựa, xe cộ, hương hoa, chuỗi ngọc, hương bột, J hương xoa, nhà cửa, đèn sáng, th́ tập hợp đến đây, sẽ được cung cấp. Có bài kệ:

Ta v́ lợi ích

Thế gian cho nên

Tùy theo chúng sinh

Cần dùng vật ǵ

Cho đến thân thể

Tay chân thịt máu

Khi xả bỏ ra

Xem như cỏ rác

Các ngươi nếu nhận

Trong lúc cúng dường

Th́ phải tất cả

Tư duy pháp thiện

Nhận cúng dường xong

Không nên tham lam

Nên dùng pháp thiện

Làm lợi tất cả

Nếu theo sức ta

Mau đến Niết-bàn

Nhưng v́ chúng sinh

Lưu chuyển sinh tử

Thế nên ở măi

Không nhập Niết-bàn

Vô lượng chúng sinh

Trong ngục già chết

Ta muốn cứu họ

Vĩnh viễn thoát ly.

        Khi ấy, Đại Bồ-tát Tỳ-la-ma tổ chức lễ cung cấp b thí làm cho vô lượng trăm ngàn muôn ức chúng sinh tùy ư thụ hưởng đầy đủ theo nhu cầu, nhân đó nói pháp:

        -Các đại đức, nay tôi quên thân ḿnh để phục vụ quư vị. Các vị nay đă thọ nhận mọi sự cúng dường, muốn tự đạt được lợi ích, nên quán sát chánh pháp. Nếu khi sắp qua đời, tuy có cha mẹ vợ con thân tộc, vô số tài sản, nhưng không thể làm cho sống thêm được một giây phút nào.  Khi mạng chung, một ḿnh đơn độc qua thế giới khác. Cha mẹ vợ con thân quyến tài sản không thể đi theo ḿnh. Chỉ có hạnh nghiệp là không hề rời ḿnh.

        Tỳ-la-ma nói kệ cho đại chúng:

V́ cha mẹ thân tộc

Làm những việc xấu ác

Khi chết đọa ba đường

Không có ai theo cả

Trong đời sống hiện tại

Nếu khi bị khổ năo

Tuy có cha mẹ anh

Không giúp được chút nào

Huống chỉ đời vị lai

Làm sao thay thế được

Thế nên phải nhất tâm

Không v́ người, làm ác.

        Các Đại đức, hiện nay các vị an ổn không bệnh. Đó là chưa bị các bệnh già suy, bệnh phổi, hen suyễn, đau đầu, phải nên tinh tấn tu tập các pháp thiện.

        Đấy là Đại Bồ-tát Tỳ-la-ma dùng hai nhiếp pháp để hướng dẫn chúng sinh, là tài và pháp. Đủ chín mươi ngày, qua hết mùa hạ bốthí theo ư nguyện là tám vạn mâm vàng đựng lúa bạc, tám vạn ḅ nhỏ, tám vạn ḅ sữa kèm con bê, mỗi con ḅ này mỗi ngày cho một đấu sữa, dùng toàn vải trắng che trên thân, trang sức với sừng bọc vàng, móng bọc bạc. Tám vạn đồng nữ xinh đẹp, trang sức với vàng, vật báu, chuỗi ngọc. Mỗi cô kèm theo một cô hầu để sai khiến làm cho thêm phần trang trọng. Mỗi cô gái có một cái giường hoặc bằng vàng, bạc, lưu ly, pha lê, ngà voi, gỗ thơm; ở trên trải các loại nệm mềm mại. Tám vạn chiếc xe ḅ, tám vạn voi ngựa và các kho lúa thóc, tiền tài châu báu, không thể kể xiết. Sau khi bố trí với tất cả những vật như vậy rồi, Tỳ-la-ma suy nghĩ: “Những vật bố thí này c̣n thiếu ǵ không?”

        Bồ-tát nói với các Bà-la-môn:

        -Quư vị biết cho, tôi tập trung các loại vàng bạc, nữ nhân, xe cộ, voi ngựa, kho lúa thóc, châu báu, chính v́ quư vị. Mong quư vị im lặng, không nói chuyện trong vài phút để nghe ư nguyện của tôi, sau đó tùy ư cùng nhận phần rồi về.

        Khi tất cả các Bà-la-môn đều im lặng, Bồ-tát v́ các chúng sinh tự răn tâm ḿnh: “Này tâm! Hành động của ngươi thường mong cầu quả báo, như khỉ vào rừng rậm”. Bồ-tát nói kệ.

Nay, bố thí của tôi

Khắp v́ các chúng sinh

Tôi bố thí thế này

Thật không mong quả báo

Thí, chỉ mong chúng sinh

Đều thọ nhận an lạc.

V́ ngươi ham điều thiện

Th́ ở măi trên trời

Ngươi tham làm việc ác

Bị đọa măi địa ngục,

Lại cũng v́ tham đắm

Làm đại thí chủ này

Hoặc làm người bần cùng

Mà b thí rộng lớn.

Có khi nhiều tiền của

Nhưng tham lam keo kiệt

Chánh v́ giàu có ấy

Tự đọa vào bần khổ.

Lại kẻ sống phóng túng

măi trong sinh tử

Bị luân hồi vô cùng

Như xe lăn trên đất.

Ta từ lâu đến nay

Kính thuận phục vụ ngươi

Tuy làm việc như vậy

Không phải để ngươi vui.

Nay, ngươi phải an trú

Trong bất động tịch tĩnh

Việc bố thí của ta

V́ tất cả chúng sinh.

        Bồ-tát Tỳ-la-ma với tay phải cầm bồn nước rửa, với tâm Đại từ bi thương tưởng đến tất cả các loài chúng sinh, sụt sùi rơi lệ tự nghĩ: “Ta bthí không v́ cầu làm Phạm vương, Ma-hê-thủ-la, Thích Đề-hoàn Nhân. Giả sử có bậc nào hơn ba vị ấy, ta cũng không mong cầu. Chỉ cầu thành Phật, v́ đem lại lợi ích cho chúng sinh, đoạn trừ các phiền năo. Nay ta nên xả bỏ thân ḿnh, vợ con, nô tỳ, người hầu, châu báu, nhà cửa, chỉ cầu giải thoát, không cầu sinh tử. Ta bố thí nữ nhân dịu dàng v́ nguyện cho chúng sinh trong đời vị lai đoạn trừ hết tham dục. Ta bố thí năm loại thức ăn làm từ sữa ḅ, nguyện cho chúng sinh trong đời vị lai thường ban cho người khác các pháp vị. Ta bố thí vật dụng để nằm như vậy, nguyện cho tất cả chúng sinh trong đời vị lai chắc chấn được ngồi nơi ṭa Kim cang của Như Lai. Ta bố thí các loại châu báu, nguyện cho tất cả chúng sinh trong đời vị lai chắc chắn được bảy phần Bồ-đề quư báu của Như Lai.”

        Sau khi nghĩ như vậy, từ chỗ ngồi cao nhất Bồ-tát tuần tự rót nước rửa nhưng nước không chảy, cũng như người tiếc của không chịu b thí.

        Bồ-tát suy nghĩ: “V́ sao nước rửa này không chảy xuống? Phải chăng nguyện của ta trong đời vị lai sẽ không thành tựu? Cái ǵ đă ngăn lại làm cho nước không chảy, chẳng lẽ trong hội này không có bậc Đại đức? Chẳng có ai xứng thọ cúng dường của ta chăng? Hay là sự bố thí của ta không khắp hết? Hay là người phục vụ của ta không hoan hỷ? Chả lẽ trong hội này có sự sát sinh? Ta biết chắc là không có ǵ hại tới chúng sinh. Sự bố thí của ta hiện nay là đúng lúc, cũng không xét chọn người đáng nhận hay không đáng nhận, vậy tại sao rót nước không chảy xuổng?”.

        Khi ấy, Bồ-tát thấy các Bà-la-môn v́ những người nữ nên sinh tâm tham lam, ganh ghét, phát sinh giận dữ, tranh nhau nói: “Cô gái xinh đẹp kia hăy để cho ta, ngươi không được lấy.” Con ḅ kia mập mạnh hăy để cho ta, ngươi không được lấy. Vàng bạc, mâm lúa, cho đến các thứ châu báu cũng đều như vậy cả.

        Thấy các Bà-la-môn tham lam tranh giành các vật, sân hận với nhau, Bồ-tát thầm nghĩ: “Những người thọ nhận này do tham lam, sân hận, ngu si nên tâm cuồng loạn, thật không nên nhận. Cúng dường như thế này khác nào xe bị gẫy trục, căm vành bị hư không thể chuyên chở được. Ta cũng như vậy, hạt giống thật tốt mà ruộng th́ cằn xấu. V́ những người thọ nhận này tâm bất thiện, nên khiến cho nước rót xuống không chịu chảy. Nay, tuy ta tổ chức bố thí thế này, cũng không có người dạy ta phát tâm cầu Chánh giác, mà ta tự phát tâm v́ tất cả chúng sinh. Nay, nên thí nghiệm, nếu ta thật ḷng thương đối với tất cả chứng sinh th́ nước chảy xuống.” Nghĩ xong, Bồ-tát dùng tay trái cầm bồn rưới xuống th́ nước liền chảy xuống tay phải Bồ-tát.

        Các Bà-la-môn thấy vậy, đều sinh hổ thẹn, bỏ vật được bố thí, tu hành phạm hạnh. Họ cùng nhau đảnh lễ, cầu thỉnh Bồ-tát làm Ḥa thượng. Bồ-tát thương xót họ nên nhận lời, dạy họ tu học bốn tâm vô lượng, nhờ nhân duyên ấy nên sau khi qua đời đều được sinh cơi trời Phạm thiên, khiến cho vô lượng chúng sinh phát tâm cầu đạo quả Chánh giác vô thượng.

        Khi Đại Bồ-tát hành Bố thí ba-la-mật, không thấy đây là phước điền, đây là phi phước điền, cũng không phân biệt thân sơ. Thế nên Bồ-tát khi bố thí, dù nhiều ít tốt xấu, nên với một tâm thanh tịnh dâng lên, không được có tâm xem thường người nhận.

2/ Phẩm Nhất Thiết Thí:

Tất cả các Bồ-tát

V́ lợi ích chúng sinh

Nên xả bỏ mạng ḿnh

Xem như cỏ, phân uế.

        Tôi từng nghe:

        -Thời quá khứ có một vị vua tên Nhất Thiết Thí. Khi vua mới sinh, hướng đến cha mẹ nói lời thế này: “Con đối với tất cả vô lượng chúng sinh, c̣n có thể xả bỏ cả thân mạng quư trọng, huống chi là các vật châu báu khác của con”.

        V́ vậy, cha mẹ rất quư trọng người con, đặt tên là Nhất Thiết Thí. Từ khi sinh ra, thân thể lớn dần theo hạnh bố thí, như mặt trăng đầu tháng lớn dần đến ngày mười lăm. Sau đó không bao lâu, phụ vương băng hà, hoàng tử nối nghiệp lớn của cha, trị nước đúng theo pháp, giáo hóa, không ức hiếp muôn dân, giữ ǵn tự thân không can dự việc người, không xâm lăng nước khác. Nếu họ đến quấy nhiễu th́ trị phạt nhưng không bắt giữ. Cứu giúp dân nghèo, trợ cấp tài sản. Cung kính các hàng Sa-môn, Bà-la-môn... Thường bố thí thức ăn cho chúng sinh với tự tay thanh tịnh, chính miệng thường tuyên bố: “Cho người này thức ăn, cho người này quần áo, cho người này tài sản vật báu, thương yêu người này, săn sóc người này.”

        Bấy giờ, Bồ-tát thường làm việc bố thí hoàn toàn như vậy, khiến dân chúng nước láng giềng nghe công đức của vua như thế nên thường quy phục, do đó đất nước vua càng thêm đông đúc hầu như không c̣n chỗ trống. Như nước lũ trên đỉnh núi chảy xuống làm đầy tràn khắp các chốn khe suối, hang hố vực sâu. Cũng như cứ nửa tháng, nước thủy triều dâng, dân chúng nước khác đến quy phục trong nước ấy đông đảo cũng như vậy. Nước khác bị giảm thiểu dần dân số, nên sinh phẫn nộ, cùng nhau bàn luận việc chinh phạt. Sau khi thương nghị, họ tập họp bốn loại binh cùng kéo đến nước của Bồ-tát. Khi ấy, quan trấn thủ biên giới, từ xa về tâu vua:

        -Nước oán tặc bên cạnh đă xâm lăng giống như cuồng phong, gió đen, mưa dữ.

        Nhà vua bảo:

        -Các khanh không nên làm loạn tâm ta.

        Vua nói kệ:

Nước bên sở dĩ

Đến đánh nước ta

Chính v́ muốn dân

Kho tàng châu báu

Vui thay! Rất hay

Nên thí cho họ

Ta nên xả bỏ

Xuất gia học đạo

Có nhiều quốc vương

V́ năm dục nên

Xâm chiếm của dân

Chứa cất không chán

Nên biết vua ấy

Sau khi qua đời

Bị đọa địa ngục

Súc sinh, ngạ quỷ.

        V́ thế, nay ta không nên v́ thân ḿnh mà làm hại chúng sinh, đoạt tài sản của họ, vậy ta sẽ tự bỏ đi.

        Các quan lớn cùng dân chúng cùng tâu:

        -Cầu xin đại vương đừng bỏ đi, tự chúng tôi có thể chống cự kẻ địch này. Ngài hăy xem, hôm nay chúng tôi sẽ dùng năm loại binh, trang bị gươm giáo đầy đủ tất sẽ dẹp tan sạch hết lũ giặc, như gió băo thổi bay hết mây mưa.

        Vua đáp:

        -Than ôi! Này các khanh, từ lâu ta đă biết các khanh có ḷng yêu mến, tôn trọng, hộ vệ ta, cũng biết các khanh hùng dũng hơn người, vũ lược mưu kế bậc nhất, nhưng vua bên địch gây ra việc này, đều không phải v́ các khanh mà chính là v́ ta. Giả sử họ đến không làm hại các khanh, thế sao lại sinh tâm ác như vậy. Ta từ lâu đă biết việc này, thân năm ấm là đích của các mũi tên. Các khanh biết không, ta từ lâu đă nói cho các khanh biết chư Bồ-tát đối với chúng sinh luôn thương tưởng như đối với con một. Các khanh không nên có tâm sân hại đối với chúng sinh khác v́ biết chắc sân hại sẽ làm cho ḿnh bị đọa địa ngục. Vậy nên các khanh phải nhất tâm tu thiện.

        Trong khi Bồ-tát giảng dạy như vậy, th́ quân giặc từ xa kéo đến, reo ḥ vang dậy. Nhà vua nghe tiếng reo, hỏi quần thần:

        -Đây là tiếng ǵ?

        Quần thần đều buồn khổ, khóc than tức tưởi, tâu vua:

        -Giặc ác không bị ngăn, đă giết hại nhiều người, cũng như mưa đá dữ làm hại năm thứ lúa thóc, như lửa dữ thiêu rụi cỏ khô, như băo dữ xô ngă cây lớn, như sư tử sát hại các loài cầm thú, bọn oán tặc sát hại dân chúng cũng như vậy.

        Bấy giờ, quần thần không nghe theo lời dạy của vua, tự phân tán trang bị cho bốn loại binh để chiến đấu chống lại quân địch. Nhưng quân binh không có chủ tướng nên bị đánh lui, tan ră. Binh lính bị chết nhiều không kể xiết.

        Khi ấy, vua lên lầu nói:

        -Nhân v́ ác dục làm cho con người hành động ác. Như thế th́ các dục cũng như thây chết, nhà xí, phân uế, tại sao chỉ v́ dục mà làm ác? Người ngu v́ tham đắm nơi quốc gia nên sinh tâm cạnh tranh, cũng như bầy chim tranh giành nhau miếng thịt. Những chúng sinh ấy luôn có kẻ oán ghét là già bệnh chết. Tại sao không tự ḿnh quán sát kỹ về kẻ oán này, ngược lại chỉ đi cạnh tranh với kẻ khác.

        Lúc vua Nhất Thiết Thí suy nghĩ về việc này, th́ vua nước địch đă vào trong cung. Nhà vua bèn đi theo ống nước chạy vào rừng sâu, đến khu rừng rậm th́ thoát được giặc. Nơi ấy thanh tịnh, cây cối với các loại hoa quả nhiều vô số. Nước trong mát dịu ngọt, đủ tám mùi vị. Các loại chim phù, chim nhạn, cùng các loài cầm thú cũng rất nhiều. Nhà vua thấy vậy nên rất vui mừng, nói:

        -Nay, ta đă thật thoát khỏi ngôi nhà lỗi lầm, khổ năo. Vô số chúng sinh thường bị bao mối già, bệnh, chết khống chế làm cho khổ năo. Nay ta đă tới được nơi chốn thanh tịnh, an lạc này thật khoan khoái không thể tả hết. Rừng này là trú xứ của Bồ-tát tu tập từ bi, cũng là thành tŕ vững chắc cho người phá trừ bốn loại ma. Ta đă được thân tâm thanh tịnh, tẩy sạch các cáu bẩn, cùng làm bạn với những con nai, thân tâm càng thêm an lạc, thọ nhận mọi khoan khoái cùng cực.

        Khi vua oán địch chiếm được nước kia rồi, liền rao lệnh t́m kiếm vua cũ. Người nào t́m được vua Nhất Thiết Thí, hoặc giết hoặc trói đem về đây, th́ sẽ trọng thưởng cung cấp tất cả mọi thứ vật dụng tùy theo yêu cầu. Bởi v́ trước đây vua ấy thường tự xưng tụng ḿnh tu tập chánh pháp, chê bai chúng là bạo ngược làm ác. Thế nên, nay vua mới này muốn gặp ông ta để chỉ cho thấy kết quả của việc tu thiện kia.

        Tại địa phương xa khác, có một Bà-la-môn nghèo cùng, tiều tụy, xin ăn để sống, qua ngày gặp phải việc quan không nơi nhờ cậy, nghe tên họ vua thích làm việc bố thí, liền từ nước ḿnh đi về nước của vua để cầu xin, giữa đường đói khát, mệt nhọc, tạm nghỉ trong rừng, tự than thở:

        -Nơi này tịch tĩnh là trú xứ của Thánh nhân, hoặc là nơi ở của bậc Thần tiên ly dục, của các hạng người cầu giải thoát, đoạn tuyệt ăn uống, không giữ nô tỳ, không đi xe ngựa, ít muốn biết đủ, ăn trái khô, củ rễ, dược thảo. Chỗ ở của người có tâm Đại bi cũng là nơi tất cả các loài chim bay thú chạy không hề sợ hăi. Tự tại Thiên vương, v́ muôn khiến cho chúng sinh thấy rơ gia đ́nh là chốn lỗi lầm, khổ hoạn nên hóa ra nơi này.

        Vua Nhất Thiết Thí nghe nói vậy, rất vui mừng, liền đi đến gặp vị kia, chào hỏi, mời ghé chỗ ḿnh.

        Sau khi ông Bà-la-môn an tọa, vua Nhất Thiết Thí bèn đem các loại trái cây ngon ngọt mời ông ta. Ăn xong, nhà vua hỏi:

        -Đại Bà-la-môn, nơi này đáng sợ, không có dân chúng, ở đây chỉ có người tu đạo nhàn tịnh sống riêng lẻ, v́ sao ông lại t́m tới?

        Bà-la-môn nói:

        -Người không nên hỏi tôi về việc này. Người là bậc phước đức thanh tịnh, xa ĺa sự trói buộc của lao ngục gia đ́nh, v́ sao hỏi tôi về sự việc ấy. Người không nên nghe lời nói ác trược: Nếu ai xâm phạm ta, ta sẽ xâm phạm lại. Nếu ai đoạt của ta, ta sẽ đoạt lại của họ, làm cho tài sản tiêu tán, thân tộc chia ĺa, v́ sống tại gia nên phải chấp nhận như vậy. Đại đức, nay ngài đă đoạn trừ tất cả mọi thứ ràng buộc, an trú trong núi rừng, như loài voi mạnh quư giá, luôn tự tại vô ngại.

        Bồ-tát Nhất Thiết Thí nói:

        -Người nói ra những lời thanh tịnh, dịu dàng, v́ sao không cùng ta trú ở nơi này?

        Bà-la-môn đáp:

        -Nếu muốn nghe, tôi sẽ tŕnh bày rơ cho ngài. Quê hương của tôi cách đây rất xa, bạc phước nên gặp phải vua bạo ngược, cũng như sư tử ở giữa bầy nai, không bao giờ có một chút tâm niệm từ thiện. Vua nước tôi bạo ngược cũng giống như loài thú dữ ấy, không có tâm từ mẫn với muôn dân, có tội, không tội chỉ tiền bạc là xong. Tôi từ khi sinh ra đến nay luôn đề pḥng cẩn thận, chưa từng phạm một chút nhỏ luật lệ của vua. Vô cớ vua bắt cả gia đ́nh tôi giam giữ, bắt tôi phải nộp năm mươi tiền vàng, nộp đủ th́ sẽ tha tội gia đ́nh tôi, nếu không th́ không thả ra, phải bị nhốt măi nơi chốn tối tăm và c̣n bị đánh đập. sắp đến kỳ hạn phải nộp tiền vàng, nhưng gia cảnh nghèo cùng không sao có đủ. Tôi nghe nước này có vua Nhất Thiết Thí, Ưa làm việc bố thí, giúp đỡ người nghèo. Sự bố thí bất tuyệt, như cây trong mùa xuân hạ, hoa quả liên tục, như nước trong mát nơi đồng rộng ruộng vắng, người khát qua đó tùy ư uống, như hội lớn thực hiện việc bố thí không ai ngăn chận. Nay tôi lược nói, giả sử có người có ngàn cái đầu, mỗi đầu có ngàn miệng, miệng có ngàn lưỡi, mỗi lưỡi giải ngàn nghĩa, muôn tán thán đủ công đức của vị vua này cũng không thể hết được. Vua ấy đă thành tựu danh đức như vậy. Nay gia đ́nh tôi gặp phải vua bạo ác, vô cớ mắc phải tội, lại không biết dựa vào đâu, thế nên tôi muốn đến chỗ nhà vua kia tŕnh bày cầu xin theo chỗ ḿnh cần. Nhưng trong tâm tôi thường suy nghĩ: “Bao giờ th́ mới đến được nơi tùy ư cầu xin! Nếu vị đại vương kia biết được hoàn cảnh của tôi, thương xót, cung cấp ít nhiều, th́ gia đ́nh tôi có thể nhà đấy mà bảo toàn sinh mạng. Nếu xin không đủ số, tôi sẽ không sống nổi.”

        Khi Bồ-tát nghe việc này, tâm bị xúc động mạnh nên ngất xỉu, ngă lăn ra đất, cũng như gió băo dữ làm ngă cây đại thọ.

        Bà-la-môn liền lấy nước rưới lên ḿnh nhà vua, khiến cho tỉnh lại và hỏi:

        -Đại tiên, ngài nghe gia đ́nh tôi bị khổ năo như thế nên tâm ư ngài sầu muộn phải không? Ở đây thanh tịnh làm ngài yêu thích, thường sinh tâm Bi. Nay tôi gặp phải hoàn cảnh như vậy c̣n không sầu khổ, ngài v́ sao mà quá khổ năo đến thế?

        Vua đáp:

        -Ông có ư muốn gặp được vua kia. Ông thật không may v́ người chánh trực đă không c̣n. Ông có đến nơi chắc chắn cũng không gặp, nên tôi buồn khổ.

        Bà-la-môn hỏi:

        -Nhà vua ấy bỏ đi đâu?

        Vua Nhất Thiết Thí đáp:

        -Có vua nước thù địch đến chiếm đoạt vương vị của vua ấy. Hiện nay vua ấy chạy trốn trong rừng vắng, chỉ làm bạn với cầm thú.

        Bà-la-môn nghe nói vậy liền ngất xỉu. Vua Nhất Thiết Thí bèn rưới nước lạnh, làm cho ông ta tỉnh lại, rồi an ủi:

        -Ông hăy ngồi dậy, đừng sầu khổ nữa.

        Bà-la-môn nói:

        -Hôm nay chắc tôi phải chết! V́ sao? Là v́ điều mong muốn của tôi đă tan nát, tôi làm sao gượng dậy nổi, chắc chắn là không sao sống được.

        Bấy giờ, vua Nhất Thiết Thí phát sinh tâm Từ bi, suy nghĩ: ‘Thật thương cho bậc đạo sĩ này, v́ ư nguyện không được kết quả. Như hàng ngạ quỷ từ xa mong có nước trong, đến nơi th́ lại không uống được, tâm quá sầu khổ nên ngă lăn ra đất. Bà-la-môn này cũng như vậy!”

        Nhà vua bèn gọi:

        -Bà-la-môn ơi! Ông hăy ngồi dậy! Ông hăy ngồi dậy! Vua Nhất Thiết Thí chính là ta. Trước đây ông muốn thấy, nay đă được gặp, v́ sao c̣n sầu khổ?

        Bà-la-môn hỏi vua:

        -Dùng lời thiện để an ủi tôi, vậy ngài có tiền của không?

        Vua đáp:

        -Ta không có tiền của nhưng có cách làm cho ông được nhiều châu báu.

        Bà-la-môn nói:

        -Cách ấy là ǵ?

        Vua đáp:

        -Trước đây ta nghe vua oan gia của ông đang ở nước ta và tuyên bố giữa mọi người: “Ai bắt được vua Nhất Thiết Thí, giết chết hoặc giải về đây, th́ sẽ được ta trọng thưởng theo yêu cầu”. Ta từ xưa đến nay chưa bao giờ dạy người khác làm việc ác, thế nên không bảo ông phải lấy đầu ta, chỉ nên trói ta giải đến vua kia. V́ sao? V́ ta ngoài thân này ra, th́ chẳng có tiền của ǵ cả. Nhưng thân này của ta đă được tự tại, may mắn đem đổi lấy tài sản vật dụng để cứu giúp ông. Lành thay! Lành thay! Này Bà-la-môn, nay ta có được lợi ích là dùng thân vô thường này đổi lấy thân kiên cố. Đạo sĩ hăy xem, giả sử thân ta bị chết ở đây, th́ bỏ thây nơi hoang vắng th́ khác nào cây cỏ. Tuy có cầm thú đến ăn, nhưng nào có lợi ǵ! Nay dùng thân tro đất này đổi lấy vàng ṛng vật báu, ta v́ ư ǵ mà c̣n luyến tiếc nó.

        Khi Ông Bà-la-môn nghe vua nói thế th́ buồn khóc, thưa:

        -Sao có thể có lư như thế được. V́ sao? Ngài hiện nay là bậc Vô thượng Điều ngự, cha mẹ của chúng sinh, giỏi làm việc hộ tŕ, là nơi chốn quy ngưỡng lớn lao, diệt trừ tất cả sự sợ hăi của vô lượng chúng sinh, hành động quảng đại, không mong báo đáp, thường thương xót muôn loài, là ánh lửa sáng lớn soi đường đối với bao cảnh đời tối tăm. Tôi làm sao lại phá diệt chánh pháp, trói ngài đem đến giao cho vua thù oán được? Giả sử đem ngài đến giao vua thù oán mà được vàng bạc châu báu vô kể th́ tôi với tâm địa nào để đưa tay ra nhận? Giả như nhận lấy, th́ tay ắt sẽ bị găy xuống đất. Ví như người con trai v́ để nuôi sống lấy thân ḿnh mà phải ăn thịt cha mẹ, người này tuy được bảo tồn tánh mạng, nhưng khác nào kẻ đă chết rồi. Tôi cũng như vậy, nếu trói vua đem đến cho kẻ ác kia, tuy được nhiều tiền để chuộc gia đ́nh, nhưng là việc tôi không thể ham chuộng.

        Nhà vua đáp:

        -Lời nói như vậy, sao gọi là tính toán chu đáo? Nếu ông thương xót ta, th́ ta sẽ tự trói ḿnh đi theo sau ông đến chỗ kẻ oán thù kia. Ông không bị tội lỗi ǵ, c̣n ta th́ lại được phúc.

        Bà-la-môn nói:

        -Kính vâng lệnh vua, xin làm theo ư ngài.

        Nói xong những lời ấy, nhà vua bèn tự trói cùng với ông Bà- la-môn đưa nhau đến thành.

        Cựu thần của nhà vua cùng dân chúng khi trông thấy vua, đều tỏ ra kinh ngạc hết sức:

        -Than ôi! Bà-la-môn! Ngươi chính là loài La-sát chứ chẳng phải Bà-la-môn! Ngươi đích thực là La-sát, chẳng phải Bà-la-môn! Ngươi vốn là quỷ thần bạo ác, trá ngụy h́nh tướng Bà-la-môn, không có tâm từ bi, chính là tử quỷ thường mong giết hại người. Nay ngươi làm cho thân vua bị tiêu diệt, cũng như nguyệt thực, bảy mặt trời cùng chiếu làm cho biển lớn khô cạn. Đèn sáng của pháp vô thượng hôm nay bị tất hết. Này kẻ Chiên-đà-la, tại sao tay ngươi không bị rụng xuống đất. V́ sao thân ngươi không bị chôn sâu vào ḷng đất. Như vua sư tử, sau khi chết rồi, ai không hại được! Vua Nhất Thiết Thí này từ lâu đă rời bỏ ngôi vị, đất nước,

Vợ con, kho tàng châu báu cùng tất cả mọi sự tranh giành, lui vào rừng sâu, tu hạnh tịch tĩnh, đối với ngươi có thù oán ǵ mà nỡ đưa ngài lại đây.

        Dân cả thành đồng thanh nguyện:

        -Chư đại Tiên thánh, Tứ đại Thiên vương hộ thế! Xin dùng uy thần hộ tŕ nhà vua được bảo toàn mạng sống.

        Lúc ấy, vị Bà-la-môn nghe như vậy, rất kinh sợ, vội vàng dẫn vua Nhất Thiết Thí vào gặp vua kia, tâu lên:

        -Đại vương biết cho, thần đă bắt được vua Nhất Thiết Thí. Vua thù oán thấy vậy liền suy nghĩ: “Vị vua này đang độ tráng niên, thân tướng đẹp đẽ, h́nh dung tuấn tú, sức lực khó khuất phục. C̣n ông Bà-la-mốn này th́ tuổi già sức yếu, h́nh dung khô héo, diện mạo xấu xí, không sức lực mưu kế, vậy th́ làm sao bắt được vua ấy đem đến đây? Hay ông ta là Phạm vương, Tự tại thiên vương, Na-la-diên vương, Thích Đề-hoàn Nhân, Tứ đại Thiên vương?”

        Vua thù oán hỏi:

        -Ai trói cho ngươi?

        Bà-la-môn tâu:

        -Chính thần trói ông ta.

        Vua thù oán liền mắng:

        -Hăy đi xa đi, kẻ ngu si!

        Vua lại hỏi:

        -Hay là ngươi đă dùng sức của chú thuật để trói lại phải không? V́ thân ngươi ốm yếu, c̣n thân vua kia th́ đoan nghiêm, cũng như Đế Thích, làm sao ngươi trói được? Giả sử có người nói là có thể thổi núi Tu-di tan ra như bột, th́ có thể tin không?

        Oán vương bảo các đại thần:

        -Các ngươi nên biết, đây là việc lạ, là trong mộng hay là huyễn hóa? Chẳng lẽ tâm ta mê muội nên nh́n thấy sai lầm hay sao? Con khỉ già ốm này làm sao trói được thân Đế Thích? Các quan nên biết, làm sao dùng tơ trong ngó sen để treo núi Tu-di? Làm sao với thân con thỏ mà vượt qua biển lớn? Làm sao với ṿi con muỗi lại châm tới tận đáy biển?

        Khi Bà-la-môn nghe Oán vương nói vậy, liền nói kệ:

Nay đại vương nên biết

Tôi thật không thể trói

Chính vua này từ bi

V́ tôi nên tự đến.

Như dùng lưới trói gió

Việc này thật là khó

Chính như Thiên đế Thích

Cũng không thể làm được.

        Khi ấy, Oán vương hướng về vua Nhất Thiết Thí nói:

        -Ngươi v́ sợ ta nên trốn vào chốn núi sâu, khe suối, rừng rậm đồng vắng, chỉ biết vui với cỏ cây, cầm thú, ít muốn, biết đủ, uống nước suối, ăn trái cây, lấy cỏ làm nệm, không tranh với ta. Nhưng tâm thù oán của ta th́ chưa thể tiêu trừ được. Ta lại có quyền sát hại ngươi, v́ sao ngươi lại t́m đến đây?

        Vua Nhất Thiết Thí thản nhiên mỉm cười, không lộ chút sợ hăi, thân tâm ung dung như Sư tử vương, lên tiếng:

        -Ngươi không biết hay sao, ta tên là vua Nhất Thiết Thí. Ta muốn thành tựu thệ nguyện của ḿnh, nay đến đây là v́ ba việc:      

        Một, v́ ông Bà-la-môn này dốc cầu xin tiền tài. Hai, trước đây ngươi đă công bố ai bắt được ta đem tới cung vua th́ sẽ trọng thưởng cho họ. Ba, trước đây ta có thệ nguyện là sẽ bố thí tất cả, thế nên ta t́m đến là muôn xả bỏ thân mạng. Nay người hăy ư thức rằng, nếu thân ta bị chết, chôn vào đất, nào có ích ǵ! Sở dĩ trước đây ta chạy vào rừng núi, không phải v́ sợ hăi, mà chỉ v́ yêu thương muốn hộ tŕ tánh mạng cho các chúng sinh. Nay ngươi có quyền lực mà chưa diệt được tâm thù oán, nên ta đến đây tùy ư ngươi chém giết để hết tâm oán hận, được an ổn. Vậy nay người hăy mau thực hiện đi.

        Vua Nhất Thiết Thí nói kệ:

Với oán śnh sân hận

Tự khô héo tâm ḿnh

Như đóm lửa dưới tro

Có thể đốt vạn vật.

Nhân v́ tâm phẫn nộ

Khi chết đọa địa ngục

Như bị mũi tên độc

Trúng thân chắc phải chết.

Ai sân hận kẻ thù

Th́ tâm không yên tĩnh

Như người bị đau mắt

Không thấy đúng sắc màu

Thân này bằng máu thịt

Xương, tủy, mỡ và năo

Phẩn uế và đờm dăi

Da mỏng bọc bên ngoài,

Thân này như nhà xí

Không chủ, không có ngă

Có oán thù ǵ vua

Mà phát sinh phẫn nộ.

Giặc sinh lăo bệnh tử

Thường xâm chiếm thân vua

Tại sao đối với chúng

Ngược lại tưởng bạn thân?

Thân ta là bốn đại

Thân vua cũng như vậy

Ai thấy mà nổi sân

Là tự sân với ḿnh.

        Thế nên đại vương không nên nổi sân hận! Nếu ngươi vẫn c̣n sân hận th́ với quyền lực hiện nay, hăy tùy ư chém giết ta cho mau, hăy thưởng cho người đầu tiên t́m kiếm ta. Ta nhất quyết bỏ thân mạng không chút luyến tiếc. Với nhân duyên này, ta nguyện cho tất cả chúng sinh có thể thực hiện sự bố thí tất cả và cũng đạt được việc xả bỏ mọi thứ tiếng tăm.

        Khi Oán vương nghe nói như vậy, từ ngự tọa đứng dậy, chắp tay cung kính lạy vua Nhất Thiết Thí và thưa:

        -Cầu xin đại vương ngồi trở lại ṭa của ḿnh. Ngài chính là bậc Pháp vương, là bậc chúa giáo hóa chân chánh. Tôi chỉ là kẻ La- sát bạo ác. Ngài là ngọn đèn sáng trong đời, là cha mẹ của thế gian. Tôi chỉ là kẻ giặc lớn bạo ác ở đời, chuyên làm pháp ác, cướp đoạt tài sản người khác. Ngài thật xứng hợp với pháp, là gương sáng của chánh pháp. Tôi không xứng với pháp v́ thường dối trá người khác. Cũng như người mù không thấy vết nhơ của ḿnh, chúng tôi tội lỗi sâu nặng cũng giống như thế. Thân này từ lâu đáng bị vùi vào đất, sở dĩ c̣n sống đến ngày hôm nay, thật ra là nhờ Tôn giả đă hộ tŕ cho. Nay, tôi xin bỏ đất nước này và dâng thân tôi lên cho ngài.

        Vua Nhất Thiết Thí nhân đấy bèn giảng giải giáo pháp cho Oán vương nghe, khiến cho nhà vua an trú trong giáo pháp, đem nhiều của báu ban cho người Bà-la-môn giúp ông ấy trở về quê cũ.

        Khi Đại Bồ-tát tu tập hạnh Bốthí ba-la-mật, c̣n xả bỏ cả thân mạng quư trọng như vậy, huống chi đối với tài sản bên ngoài.

3/ Phẩm vương Tử Nhất Thiết Tŕ:

Bồ-tát Ma-ha-tát

V́ các chúng sinh nên

Đem tất cả vật quư

Bố thí cho tất cả.

        Trước đây, tôi từng nghe:

        Thời quá khứ có một vị vua, con của nhà vua là thái tử Nhất Thiết Tŕ, tuổi c̣n nhỏ, dung mạo tuấn tú, cũng như mặt trăng tṛn sáng giữa muôn sao, mọi người ngắm nh́n không hề chán, uy nghi đĩnh đạc như núi Tu-di, trí tuệ sâu xa như biển lớn, thành tựu nhẫn nhục cũng như mặt đất, tâm không thay đổi như vàng ṛng, thường được tất cả trời người yêu mến, như nước trong sạch gồm đủ tám vị, tâm luôn b́nh đẳng đối với thế gian, như mặt trăng mặt trời chiếu khắp vạn vật luôn làm măn nguyện chúng sinh, như người cầu xin gặp ngọc Như ư, tâm sinh hoan hỷ, cũng như mẹ hiền trông thấy con yêu.

        Vào lúc ấy, vương tử nói kệ:

Ta tự do sử dụng

Với vô lượng tài sản

Cho chúng sinh cùng hưởng

Như mặt trời chiếu khắp

Thấy người đến cầu xin

Không lúc nào nói không

Với người không mong cầu

Cũng bố thí cho họ.

        Bồ-tát vương tử các căn luôn tịch tĩnh cũng như Phạm thiên. Tài sản đầy đủ như Tỳ-sa-môn. Vua cung cấp các phương tiện để phục vụ cho mọi người, như đệ tử phục vụ Ḥa thượng. Tâm thường yêu mến tất cả chúng sinh như cha mẹ nhớ đến con ruột, giáo hóa chúng sinh theo phép tắc lễ nghi như bậc Đại hiền. Bồ-tát vương tử thành tựu được các công đức lớn lao như vậy. Tâm luôn vui vẻ bố thí cho tất cả chúng sinh. Vật như thế này bố thí cho người này. Vật như thế nọ, bố thí cho người kia. Người này sợ hăi, ta sẽ an ủi họ giúp tu tập chánh pháp, không có bỏ phế. Vật bố thí là vàng, bạc, lưu ly, pha lê, trân châu, xa cừ, mă năo, san hô, bích ngọc, cùng các loại dụng cụ, y phục, giường nằm, chăn nệm, xe cộ, nhà cửa, đất đai ruộng lúa, lương thực, nô tỳ, người phục vụ, voi ngựa, ḅ dê. Bố thí đầy đủ tùy theo nhu cầu, cũng như trời mưa làm cho trăm loại cây lương thực phát triển. Bồ-tát bố thí tài vật cho người với năm ngón tay của ḿnh, như năm con rồng phun trận mưa lớn Bồ-tát vương tử cũng luôn bố thí không ngừng như thế. Nếu hôm nào không có người đến xin, th́ dung nhan Bồ-tát tiều tụy, trong ḷng buồn rầu, cũng như mặt trăng vừa mới xuất hiện đă bị mây mù che phủ, không c̣n phát ra ánh sáng. Bấy giờ quần thần đều sinh ư hiềm hận đố́ với vương tử.

Than ôi Vua ta ngu si vô trí

Có tiền không ăn, vị lai ra sao

Hiện tại không dùng, cũng không trách con

Phân tán kho tàng cho kẻ ở không

Kho tàng cạn rồi dân chúng ly tán

Dân chúng ly tán, giặc đến ai chống?

Giả như không giữ mạng sẽ chẳng toàn

Mạng đă chẳng c̣n, nước c̣n ai sống?

        Các đại thần và dân chúng đều suy nghĩ về việc này.

        Khi ấy vua cha có một con voi trắng có thể đi lại trên hoa sen, sức lực có thể hàng phục các nước thù địch. V́ có voi quư ấy nên các nước khác không dám xâm lăng.

        Vua oán địch ở nước bên cạnh thường nghĩ: “Ta phải bày mưu chước ǵ để có được voi trắng quư giá kia”.

        Vua liền sai người giả dạng một vị Bà-la-môn khổ hạnh, đi đến chỗ vương tử cầu xin voi trắng nọ.

        V́ vương tử thấy các đại thần sinh tâm phẫn nộ, nên cỡi voi trắng ra ngoài thành du ngoạn, muốn đến một khu rừng, th́ ngay trên đường đi đă thấy người Bà-la-môn. Sau khi gặp vương tử, Bà- la-môn rất vui mừng, chú nguyện: “Nguyện cho vương tử kế tục ngôi vị cao cả của đại vương, sống lâu vô cùng, các nước khác đều quy phục, thiên hạ được thái b́nh”. Rồi nói:

        -Thưa vương tử, chúng tôi đều là Bà-la--môn sống ở phương xa, thường nghe vương tử thích làm việc bố thí, nên từ nơi ấy đến đây, trên đường bị đói khát, chịu nhiều thống khổ. Thưa vương tử, nên biết chúng tôi thọ tŕ giới cấm thanh tịnh, đọc tụng rất nhiều, thông suốt tất cả. Công đức của vương tử trải khắp mười phương, nghe xứ nọ tán về đức độ của ngài, ai cũng yêu mến. Ngài luôn cho chứng sinh thỏa măn ư nguyện, chẳng một ai đến xin mà trở về tay không. Xin ngài bố thí cho chúng tôi con voi trắng đang cỡi.

        Nghe vậy, vương tử suy nghĩ: “Nay nếu không cho th́ trái với lời nguyện, c̣n nếu như đem cho th́ voi chẳng phải là của ta, mà là vật vua cha rất yêu quư.” Suy nghĩ như thế nên bảo người Bà-la-môn:

        -Các vị nếu cần vàng, bạc, lưu ly, châu báu, các loại xe cộ, nô tỳ của ta, th́ ta sẽ cho hết. C̣n voi trắng này vốn không phải là của ta nên ta không có quyền cho. Vả lại, đây là voi của vua cha ta cỡi, làm sao ta tự tiện đem cho được. Tính ra xem voi trắng này giá trị bao nhiêu, ta sẽ cho bằng với giá ấy, không khiến cho các vị nghèo cùng, cần ǵ chỉ muốn có được voi ấy. Bà-la-môn quư vị luôn thương xót chúng sinh nên xuất gia thọ giới, đă xa ĺa tất cả vật chất th́ dùng voi này làm ǵ? Nếu các vị được nó, có khi lại thêm khổ sở là khác.

        Các Bà-la-môn nói:

        -Chúng tôi không dùng tiền tài châu báu, chỉ cần voi này để cỡi vào núi t́m kiếm hoa đẹp cúng dường chư Thiên, sẽ làm cho chúng sinh được sinh lên cơi trời hoặc nhập Niết-bàn. Bản nguyện của vương tử là muốn đem lại lợi ích cho người khác, tôi cũng vậy, chỉ v́ mun đem lại lợi ích cho mọi người.

        Vương tử nghe nói vậy, bèn phát sinh tâm Bi, liền từ lưng voi nhảy xuống, lại nghĩ: “Voi này là sở hữu của vua cha, nay ta đem b thí, tất quần thần và dân chung thấy sẽ tức giận, nghi ngờ. Ta muốn đem lại lợi ích cho mọi người tại sao lại phải tính toán như vậy, v́ sự bố thí của ta là không cầu danh tiếng hay cầu sinh lên cơi trời, chỉ nhờ vào việc này giúp cho chúng sinh đoạn trừ các khổ năo.”

        Sau khi phát nguyện, Bồ-tát liền bố thí voi trắng quư cho Bà- la-môn, rồi tự ḿnh cỡi một con ngựa trở về thành.

        Được voi quư xong, các Bà-la-môn cùng nhau cỡi voi trở về, trong thời gian rất ngắn, họ đă trở về nước cũ.

        Các đại thần cùng nhau tập họp, vội vàng đến gặp nhà vua tâu lên:

        -Đại vương, hôm nay xin quyết đoán cho khéo v́ vương tử đă đem voi trắng quư cho các Bà-la-môn và họ đă cỡi đi, lúc này chắc đă về tới nước thù địch. V́ trước đây đại vương thấy vương tử bố thí vàng bạc châu báu lại không khiển trách, đến nỗi ngày nay đem cả voi trắng quư giá cho kẻ oán thù. Đại vương, người con xấu trong thế gian có nhiều tội lỗi v́ uống rượu, cờ bạc, tham sắc, hoang phí. Chúng thần mạo muội tâu bày, xin đại vương đừng bắt tội, từ đây về sau nếu vương tử không c̣n đem tài vật bố thí cho người th́ cho phép ở lại triều đ́nh, c̣n nếu không ngưng bố thí nên th́ đuổi vào rừng sâu.

        Nhà vua ra lệnh triệu vương tử đến và suy nghĩ: “Lạ thay! Tại sao tự dưng ta lại v́ các đại thần mà không cho phép con ta bố thí tùy ư. Ta thật xấu hổ, khác nào nàng dâu sợ cha mẹ chồng.” Nhài vua bèn nói với con ḿnh:

        -Từ nay, con không được tham lam thực hành tất cả các công đức nữa, hăy từ bỏ tâm xả đi. Người hành theo chánh pháp nên mặc y phục bằng cỏ, uống nước lạnh, ăn trái cây, ở xa trong núi sâu. Con không thể móc mắt trái để trị mắt phải. Hôm nay v́ sao bỗng dưng con làm phiền muộn tâm ta cùng đám quần thần. Người sống theo pháp phải làm cho hàng thân thuộc được an vui trước, sau đó mới đem lại an vui cho người khác. Nay, v́ sao con lại đem voi trắng quư giá cho kẻ oan gia?             

QUYỂN THƯỢNG

PHẬT THUYẾT KINH BỒ TÁT BẢN DUYÊN

Tăng-già-tư-na soạn

Hán dịch: Đời Đông Ngô, Ưu-bà-tắc Chi Khiêm, người nước Nguyệt chỉ

Việt dịch: Linh-Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh

QUYỂN TRUNG

    3/ Phẩm Vương Tử Nhất Thiết Tŕ (tiếp theo):

        Bấy giờ, vương tử chắp tay quỳ xuống tâu:

        -Thưa phụ vương, sự b thí của con không v́ tham dục sân hận ngu si, không mong danh tiếng, không cầu sinh thiên, hay sinh vào các nhà giàu sang, không hành động do tâm điên cuồng thác loạn, chỉ v́ dốc cầu chánh pháp nên bố thí như vậy. Đại vương! Xin biết cho con nay luôn ủng hộ cha mẹ, anh em, vợ con nhưng đến khi chết, thân tộc ai có thể đi theo, chỉ có chánh pháp là luôn theo con không rời. Nếu con không có tâm hành pháp thiện, c̣n mong đại vương la rầy dạy bảo. V́ sao bỗng nhiên đại vương tin dùng lời tà, ngăn con làm việc thiện. Ngài vừa ra lệnh cho con phải ĺa bỏ tâm xả. Tâm xả là bản tánh của con làm sao bỏ được! Cũng như đất không thể ĺa bỏ tánh cứng của nó. Như lửa không thể xả bỏ tánh nóng. Như cá vứt lên bờ th́ không thể nào sống được. Như tôi tớ của vua, nếu đủ cả sáu t́nh, thân thể toàn vẹn, không khác ǵ chư Thiên, th́ người ấy làm sao để vua sai khiến. Tài sản của nhà vua như xe cộ, thể nữ, vàng bạc châu báu, từ đâu mà được. Nên biết đều do hành động bố thí ở quá khứ, nay mới được phước báo ấy. Đại vương, nên biết rằng tất cả loài ngạ quỷ bị lửa đói thiêu đốt, thân tâm khô héo như vậy đều là do tham lam keo kiệt. Nơi cơi trời với cung điện làm bằng bảy báu, mạng sống lâu dài, nên biết đều do nhân bố thí mà có. Đại vương, sự bố thí của con hiện nay, lửa không thể đốt, nựớc không làm trôi, nhà vua, trộm cướp, oan gia, chủ nợ không thể xâm phạm. Vật bố thí, trong các cảnh giới thường làm bạn thân, cơi thiên là xe cỡi. Vật bố thí, trong sinh tử, nó thường theo thân con như ḅ nghé theo mẹ. Như vua ra lệnh con ngăn bỏ tâm bố thí, nếu không bỏ được phải đi vào núi sâu. Tuy đến núi sâu mà chẳng bỏ tâm bố thí, th́ người bần cùng cũng sẽ t́m tới. Bản nguyện của con thật thích hợp chốn núi rừng, sở dĩ chưa xin phép v́ lo vua không cho đi. Vua đă cho phép th́ thật đúng với sở nguyện của con. Chính là đúng lúc nên vâng lệnh chia tay lên đường đi tới. V́ sao? Trong núi rừng là nơi yên tịnh, Tiên thánh vui thích, xa ĺa tham dục, sân hận, ngu si. Nếu con đến chốn đó th́ tất tự lợi.

        Vương tử cung kính lạy sát chân phụ vương, đi nhiễu theo phía bên phải ba ṿng, rồi từ giă ra đi. Sau đó vương tử đến gặp mẹ, quỳ lạy như trước, nhiễu bên phải ba ṿng rồi lạy từ giă. Rồi đến gặp vợ, nói:

        -Nàng nên ở đây phụng dưỡng cha mẹ, nuôi nấng con cái, vậy là nàng đă tu tập chánh pháp. Nay ta muốn đi sâu vào rừng núi. V́ sao? Trước đây ta thường nguyện, muốn vào núi sâu tu hành theo chí ḿnh. Nay phụ vương đă cho phép, vậy nên ta phải mau đi vào nơi kia để giúp tâm ta t́m sự ứng hợp, cùng các loài cầm thú làm bạn, uống nước lạnh, ăn trái cây cũng đủ nuôi sống. Nàng là vương nữ, thân thể mềm yếu, xinh đẹp, nhă nhặn, làm sao chịu đựng được những việc khổ như thế. Vậy phải ở đây, không nên theo ta.

        Người vợ nghe nói, tâm buồn bă, áo năo, thân thể run rẩy như tàu lá chuối, kêu gào khóc lóc, nói:

        -Làm sao được! Vương tử có tội ǵ khiến cho phụ vương phải đuổi vào rừng sâu! Đại vương rộng răi, nhân từ, trị nước bằng chánh pháp, yêu dân như con, v́ sao bỗng nhiên lại đuổi chàng như vậy? Thân h́nh đáng yêu của chàng với dung quang uyển chuyển như hoa Chiêm-ba, tại sao bỗng nhiên phải nằm trên gai gốc, đất đá. Hiện nay, chàng đang sống an vui với năm âm nhạc trong cung, nếu vào núi chỉ c̣n nghe âm thanh độc dữ của loài hổ, lang, sư tử ác thú. Lạ thay! Nay tâm từ ái của đại vương ở đâu! V́ sao cha thân yêu lại biến thành bạc bẽo, v́ chuyện nhỏ, bỗng dưng thành oán sâu?

        Vương tử đáp lời vợ:

        -Lành thay vương nữ! Nàng có sự hiểu biết sâu xa, tinh tấn dũng mănh, luôn là người bạn tốt của ta. Nếu như ta không đúng, cần phải khiển trách đi nữa, nàng cũng không nên nói ra các lời thô bạo như vậy. Những ông vua v́ nước quá lo chuyên trị nên gây chiến tranh với nhau, đều bị khổ năo v́ tham lam, sân hận, si mê.

        Chính ta có phước duyên nên mới khiến phụ vương cho phép vào núi tu tập chánh pháp. Nàng không nên sinh ư buồn phiền. Theo pháp thường trong thế gian, nếu vua già cả th́ lập thái tử để biết việc nước. Quốc sự đa đoan, nhiều việc lầm lỗi. Gây lỗi th́ chôn thân ở đây không có chỗ tránh. Nay phụ vương chưa suy yếu, lại có thể rộng lượng, cho phép ta vào núi tu tập theo ư ḿnh. Lầm lỗi trong thế gian không sao thấy hết, vậy v́ sao nàng lại không hoan hỷ? Nàng hăy vui ở lại, ta sắp lên đường.

        Vương nữ nói:

        -Cha mẹ thiếp khi gả thiếp cho chàng, có cả nhật nguyệt, trái đất và Tứ thiên vương đều làm chứng. Ngày tân hôn, chàng tự nói ra lời thề không hề chia ĺa, v́ sao hôm nay chàng lại muốn ra đi một ḿnh. Như mặt trời, mặt trăng, hay lửa rực cháy, ánh sáng và vật phát sinh không thể rời nhau. Vậy sao chàng lại muốn thấy sự chia ĺa như thế?

        Bấy giờ, vương tử đem gia tài bố thí hết cho người nghèo, rồi vác hai con trên vai, tay dắt vợ đi vào Tuyết sơn. Đến nơi, vương tử ăn trái cây, uống nước lạnh để sống, ngày đêm tu tập tâm từ bi. Vương tử lại nghĩ: “Khi ta c̣n ở nhà, hưởng thụ năm đục sung sướng không bằng ngày nay sống trong núi. Sự an lạc này c̣n hơn cả dục lạc mà Thích Đề-hoàn Nhân thọ hưởng. Chúng sinh thật không biết vị ngọt vi diệu của chánh pháp, như con quạ không biết mùi vị thượng diệu của hoa sen”.

        Vương tử thường v́ chúng sinh tư duy về ư nghĩa này. Người vợ thường hay vào rừng hái trái khô để nuôi sống cho cả nhà.

        Bấy giờ, có một người Bà-la-môn già cả, thân h́nh xấu xí chẳng ai ưa nh́n, từ phương xa đến. Vương tử trông thấy, liền mời ông ta ngồi, đưa nước và trái cây, sau đó th́ thăm hỏi:

        -V́ sao ông đến đây? Phải chăng v́ nhàm chán sự khổ năo của gia đ́nh? Tráng niên th́ nên ở nhà thọ hưởng năm dục, nay già lăo sắp chết, hăy bỏ tất cả để tu đạo, thật là việc an lạc. Trong chốn này yên tĩnh, không có lỗi lầm của gia đ́nh. Nếu ông ưa thích nơi đây, th́ nước mát trái ngọt của tôi sẽ cung cấp cho ông, không để thiếu thốn.

        Bà-la-môn nói:

        -Người không dục tưởng th́ nên sống ở chốn nơi này. Hiện nay, tôi chưa diệt được dục tưởng, thế nên không thể sống ở nơi đây. Đại tiên, ông hăy xem này, thân tôi tuy già đầu bạc răng rụng, bước đi run rẩy, mát nh́n không tỏ, miệng lưỡi khô khan không thể nói năng, đầu nặng khó chịu cũng như đội lấy núi Thái, tai nghe không rơ, thân thể suy tàn, nhưng vẫn c̣n dục tưởng như thời tráng niên, Đại tiên nên biết, tuổi tác của tôi già cả, thân thể suy yếu, nhà nghèo thiếu thốn, không có người sai khiến, nếu ngài muốn làm thỏa măn ư nguyện của tôi, làm ân cho tôi xin hai người phục vụ.

        Bồ-tát nghe nói, liền suy nghĩ: Khó thật! Hôm nay nếu ta nói không có th́ trái với lời thệ trước đây. C̣n nếu ta nói có th́ lúc này quả thật là khổng có ǵ”.

        Bà-la-môn nói:

        -Nay ngài dùng dằng ngờ vực, có suy nghĩ ǵ, hay là nghĩ tôi chẳng phải là hàng Bà-la-môn thọ tŕ giới cấm, học rộng phải không? Ngài đừng nghĩ như vậy, tôi đúng thật là hạng người ấy.

        Bồ-tát đáp:

        -Khi ta c̣n ở nhà, có nhiều tôi tớ, vàng bạc châu báu kho tàng đầy đủ. Ngày ấy, thấy người đến xin, không bao giờ ta nói là không có. Nay ở núi này, không đem theo ǵ cả, thế th́ t́m đâu để giúp đỡ cho xứng, v́ vậy nên ta mới dùng dằng suy nghĩ.

        Bà-la-môn nói:

        -Nay tôi già yếu không c̣n sức lực, từ phương xa đến để cầu xin theo ư muôn. Từ xưa đến nay, ngài thấy người xin, chưa từng nói là ta không có ǵ. Hôm nay v́ sao lại nói như vậy? Đại Tiên! Nếu ngài thương xót cấp cho hai người ở, tôi sẽ về nước. Nếu không được thế chắc tôi sẽ chắc chết ở đây.

        Vương tử suy nghĩ:

        -Ta phải làm cách ǵ để giúp đỡ người này?

        Bấy giờ, hai đứa con của vương tử đang chơi đùa trong núi cách đó không xa.

        Bồ-tát lại suy nghĩ: “Nay ta sẽ v́ tất cả chúng sinh tạo mọi nhân duyên đầy đủ”.

        Bèn gọi hai con, sau khi chúng đến, Bồ-tát liền ôm chúng, suy nghĩ: “Hai con của ta sinh trưởng trong vương cung, thân thể mềm yếu, chưa trải qua khổ lạnh. Làm sao bỗng dưng phải xa ĺa cha mẹ, làm tôi tớ cho người!”.

        Lại nghĩ: “V́ sao ta lại tính toán việc này? Nếu không tu hành khổ hạnh khó làm, th́ nhờ vào đâu để thành tựu quả vị Chánh giác! Với nhân duyên này, ta nên thi hành, nguyện với hạnh này sẽ mau thành Chánh giác. Ta chẳng phải bố thí hai con yêu mến của ta để cầu sinh thiên hay phước báo trong loài người, hoặc mong làm bậc Chuyển luân thánh vương, Đế Thích, Phạm vương, Tứ thiên vương. Nguyện đem công đức này hồi hướng khắp chúng sinh đều thành tựu đạo quả Vô thượng.”

        Nghĩ xong, Bồ-tát liền tay dắt hai con, giao cho người Bà-la- môn, nói:

        -Này Bà-la-môn, hai con tôi cũng như mạng sống của tôi, chúng c̣n non dại chưa đủ trí, chưa hiểu lời nói của người. Tuy như người, nhưng chưa có hiểu biết, nay giao cho ông để làm kẻ phục vụ, sợ mẹ chúng trở về ngăn cản, hăy mau dẫn đi đi.

        Lúc đó, hai đứa con bèn quay lại nắm lấy áo cha, thưa:

        -Cha ơi! V́ sao lại đem anh em con cho kẻ Bà-la-môn ác này. Từ nay, chúng con vĩnh viễn xa ĺa cha mẹ. Con c̣n thơ ấu chưa có hiểu biết, chẳng ai che chở, đùm bọc, làm sao sống được. V́ sao chúng con phải chịu khổ năo này, rồi nay c̣n bị rơi vào tay người khác, tánh mạng chắc không bảo toàn. Như phạm pháp của vua, tất phải chịu h́nh phạt, chúng con thơ ngây nhỏ dại, chưa vi phạm ǵ, v́ sao hôm nay gặp phải khổ này. Giả như thật có vi phạm c̣n vẫn được tha thứ, huống chi không vi phạm mà bị oan uổng. Giả sử cha đối với con không c̣n tâm yêu thương, nhưng đạo lư làm người không nên như thế, già bé đáng thương, ngu trí cũng vậy. Nay cha v́ sao riêng chịu khổ độc? Giả sử cha v́ pháp mà chịu chia ĺa, bỏ mất tâm từ ái thương yêu như thế, có đúng là pháp không? Con tuy nhỏ bé, nhưng từng nghe pháp Bà-la-môn dạy rằng, nếu dốc ḷng ủng hộ vợ con người th́ được sinh lên cơi Phạm thiên.

        Bồ-tát nghe nói vậy, thân tâm run rẩy, liền tự chê trách ḿnh v́ sao đến nỗi như vậy: “Này tâm! Ngươi không biết sao? Từ xưa đến nay, chúng sinh lưu chuyển trong sinh tử, ai chẳng phải là oán, ai chẳng phải là thân thuộc, ngươi mù tối không thấy chăng? Tại sao không chánh niệm, tư duy phân biệt? Nay ngươi chính v́ họ mà đưa hai con đi, nên rung động như vậy phải không, nếu cái chết đến nơi th́ phải làm sao?”

        Sau khi Bồ-tát khiển trách tâm ḿnh xong th́ b́nh tĩnh lại, bảo người Bà-la-môn:

        -Ông hăy đi mau lên!

        Hai trẻ liền thưa với cha:

        -Xin cho con ở lại chút nữa, chờ mẹ con về để quỳ lạy, thăm hỏi, từ giă rồi đi cũng không muộn.

        Bồ-tát đáp:

        -Các con hăy đi đi, ta cùng mẹ con sẽ theo sau con.

        Bà-la-môn vội vàng dẫn hai đứa trẻ lên đường. Hai trẻ vừa đi, vừa nh́n lại, trông thấy mặt cha, chúng buồn khổ kêu khóc.

        Bồ-tát lại trách tâm ḿnh:

        -Ngươi không nên rung động nữa, hăy quán sát thân này luôn bị già chết đốt cháy.

        Khi con đi chưa xa, Bồ-tát lập thệ nguyện:

        -Nay tôi xả thí cả hai con thật là hạnh khó làm, nguyện nhờ nhân duyên này sẽ thành tựu đạo quả Chánh giác, dứt trừ hết thảy mọi trói buộc cho tất cả chúng sinh.

        Người Bà-la-môn lên đường chưa xa, tự nghĩ: “Vương tử thật đặc biệt, hiếm có trong thế gian, luôn làm đúng lời nói, bố thí cả hai con cho ta, sự tu tập pháp thiện tất được thành tựu đầy đủ. Nay, hai trẻ này nên đem bán ở đâu, chỉ có trở lại nơi nước của vua tổ phụ chúng.”

        Bà-la-môn bèn đưa hai đứa trẻ đi đến vương cung. Nhà vua nh́n thấy hai cháu ḿnh, buồn vui lẫn lộn, hỏi Bà-la-môn:

        -Nhà ngươi được hai trẻ này ở đâu?

        Bà-la-môn tâu:

        -Xin hăy nghe, trong núi Tuyết kia có con của đại vương tên Nhất Thiết Tŕ đă đem cho thần hai đứa trẻ này để làm người sai khiến.

        Vua nghe nói thế, liền nắm chặt tay lại, nói:

        -Lạ thay! Con ta mến pháp quá đáng, đến nỗi không c̣n thương tiếc cả con cái yêu dấu nữa. Ngươi hăy trở về, ta sẽ cho ngươi của cải.

        Sau khi nói lời kính tuân lệnh vua, Bà-la-môn bèn nhận lấy châu báu rồi trở vể nhà ḿnh.

        Bấy giờ, vợ của vương tử ở trong rừng vắng, mắt trái lay động, tâm hồi hộp không vui. Hoa đă hái liền bị khô héo. Hai trái cây trong giỏ cùng lăn ra đất. Hai vú kinh động khiến sữa chảy ra ngoài. Có con chim ở trước, kêu vang liên tục. Bà liền suy nghĩ: “Nay ứng các điềm này, thật không lành! Chẳng lẽ chồng ta bị chết? Hay là hổ lang, sư tử thú dữ đă ăn thịt con ta? Hoặc là chúng chạy chơi, rơi xuống núi bị chết?”

        Nghĩ như vậy rồi, bà ta liền trở về chỗ ở, thấy Bồ-tát đang ngồi nghiêng trên ṭa cỏ bên cạnh bờ đá, liền nghĩ: “Chồng ta đang ở đây chắc không có ǵ đáng lo cả!” Nên đến trước hỏi:

        -Hai con có an ổn chăng?

        Bồ-tát đáp:

        -Hai con an ổn.

        Vợ nói:

        -Tai thiếp có nghe nói là an ổn, nhưng chưa thấy chúng nên ḷng cứ lo lắng!

        Bồ-tát đáp:

        -Nàng hăy ngồi chóc lát tất sẽ thấy chúng.

        Khi vợ đă ngồi yên, Bồ-tát lại bảo:

        -Nàng không biết rơ về bản nguyện của ta hay sao, tất cả mọi sở hữu đều đem b thí cho người. Sáng này, sau khi nàng đi khỏi, có một vị Bà-la-môn theo ta xin hai con và ta đă đem chúng cho ông ấy.

        Người vợ nghe xong, tâm ư mê muội, toàn thân ngất xỉu, ngă lăn ra đất.

        Bồ-tát lấy nước rưới lên, làm cho người vợ tỉnh lại.

        Người mẹ bị kinh động toàn thân, ngồi nói kệ:

 

Lạ thay v́ chánh pháp

Mà thực hành khổ hạnh

Khi đem con bố thí

Tại sao tâm không loạn?

Tâm chàng nào phải sắt

Mà không c̣n t́nh cảm

Tại sao có thể đem

Con bố thí cho người?

Con tôi c̣n thơ ấu

Xinh đẹp chẳng ai bằng

Mặt như hoa sen nở

Mắt như cánh sen hồng

Tự ăn trái, nước lạnh

Cũng chẳng buồn phiền ǵ

Sao không c̣n t́nh người

Bỗng dưng đem con cho?

Đường này nhiều đá cút

Gai gốc và gai độc

Họ không có từ, tuệ

Đem con đến nơi nào

Chàngơi, có thấy không

Những con chương lộc kia

C̣n chạy đi t́m kiểm

Huống chi chàng là cha

Chẳng thấy trong núi này

Tất cả các cây rừng

V́ mất con thiếp nên

Cùng xào xạc kêu khóc

Tất cả những cây rừng

Đều không có tâm thức

C̣n có t́nh như vậy

Huống chi người có tâm?

        Lúc ấy, tại chỗ có cây chuối đang lay động toàn thân. Người vợ nói:

        -Chồng ngươi cũng không có tâm từ mẫn, đem con cho người khác phải không? Có phải v́ vậy mà toàn thân ngươi rung động chăng?

        Người vợ nhớ đến con, nên buồn khóc, chạy qua lại khấp nơi, không ở yên một chỗ.

        Bồ-tát nói:

        -Rất hay! Rất hay! Đă được vào núi tu tập pháp thiện, tại sao c̣n làm cho tâm chịu khổ như vậy? uổng công ở chỗ vắng tu tập diệu lư. Lạ thay vương nữ! Tuy có trí sâu, tinh tấn dũng mănh, mà lại không hiểu rơ về bao lỗi lầm nguy hiểm của sinh tử. Ai biết rơ được nguồn gốc của cha mẹ, anh em, vợ con, kẻ oán. Con trong hiện tại, thời quá khứ có thể là kẻ oán của nàng. Nếu nó gặp khổ nạn th́ nàng vui mừng. Bị chia ĺa con, nên nàng sinh áo năo, giả như nó bị chết hay giặc bắt đi, nàng có phẫn nộ ta không? Nàng chẳng từng nghe các bậc Tiên thánh nói:

Trẻ, già, tráng niên đều về cái chết

Cũng như trái chín, tự rơi xuống đất

Người há chẳng biết tất cả sinh tử

Như là giấc mộng, thấy các việc sai

Vô thường sinh tử dẫn các chúng sinh

Tuy có cha mẹ, ai cứu được ḿnh

Ví như sư tử bắt lấy bầy nai

Tuy có nai mẹ làm sao cứu được

Sinh già bệnh chết thường hại chúng sinh

Cũng như trái cây, bị nhiều người hái

Như đồ gốm chưa nung gặp trời mưa

Tất bị tan ră không c̣n cái nào

Chúng sinh trong ba cơi cũng như vậy

Gặp mưa vô thường không ai thoát khỏi

Nay tạo nghiệp này, mai gây chuyện khác

Đam mê không biết quán cái chết đến.

        Như vậy, hai con ta chắc chắn sẽ ĺa xa. Nay ta v́ pháp đem bố thí cho người khác, nàng phải hoan hỷ không nên sầu khổ. Ta tuy xa con, nhưng con an lạc. Thế th́ không nên quá khổ năo.

        Nghe Bồ-tát vương tử nói như vậy, người vợ chỉ c̣n im lặng.

        “Lạ thay! Bồ-tát không hề luyến tiếc ǵ cả”, sau khi nghĩ như vậy, Thích Đề-hoàn Nhân bèn hóa thành một người Bà-la-môn đi đến chỗ Bồ-tát nói kê:

Này Đại tiên nên biết

Tiếng khen tận Phạm thiên

Ngài thường bố thí lớn

Yêu thích với chánh pháp

Nay yêu cầu của tôi

Khó nói cho hết được

Cầu mong Đại chánh pháp

Thỏa măn nguyện của tôi.

        Bồ-tát đáp:

        -Thân mạng của tôi đều v́ tất cả chúng sinh, không tiếc ǵ cả, huống chi tiền tài châu báu hay các ngoại vật khác, giả sử có tôi cũng không hề yêu tiếc. Khi tôi c̣n ở nhà, có nhiều kho tàng, voi ngựa, xe cộ nô tỳ, người phục vụ, thảy đều đem bố thí cho các Bà- la-môn, không chút luyến tiếc, nhưng v́ hiện tại không c̣n ǵ, chỉ c̣n có thân cùng vợ. Nếu ai cần dùng tôi thật cũng không tiếc.

        Bà-la-môn nói:

        -Nếu tâm ngài đă như vậy, xin cho tôi người vợ của ngài.

        Bồ-tát đáp:

        -Từ lâu tôi đă xa ĺa tâm ganh ghét tham tiếc. Ông hăy cho phép tôi bày tỏ với nàng trong chốc lát.

        Bồ-tát nói với vợ:

        -Bà-la-môn này theo ta xin nàng. Ư nàng thế nào?

Người vợ đáp:

        -Tùy ư chàng, thiếp đă thuộc về chàng, nào được theo ư ḿnh,

        Bồ-tát cầm tay vợ giao cho Bà-la-môn.

        Bà-la-môn nói với Bồ-tát:

        -Người phụ nữ này xinh đẹp, dung nhan đặc biệt, h́nh dáng hơn hết. Đường đi hiểm nạn, có nhiều giặc cướp, tôi đơn độc, đi chắc không tới nhà, xin tạm gửi lại cho ngài, xin đừng cho người khác.

        Bồ-tát lại nói:

        -Nay tôi nhờ bạn mà phá trừ lao ngục, không c̣n mọi sự trói buộc. Nay bạn c̣n muốn trả lại tôi lao ngục để trói buộc tôi phải không?

        Bà-la-môn đáp:                                                                                                                                                         

        Nếu được ngài thương xót, chắc đồng ư, xin trở lại nhận nàng trong thời gian ngắn.

        BỒ-tát lấy tâm Từ suy nghĩ:

        Nhân lại chỉ trong thời gian ngắn, có ǵ là khổ.

        Bà-la-môn nói:

        -Nếu tôi trễ hẹn không trở lại kịp, xin ngài chớ đem bố thí cho người khác, v́ như vậy là tôi không vừa ư. Nói xong, Bà-la-môn liền bỏ đi. Đi chưa xa, ông ta bèn hóa ra một Bà-la-môn khác, trở lại gặp Bồ-tát, nói:

        -Ngài thường làm lợi ích cho tất cả chúng sinh, như cây ăn quả thường cho trái ngọt. Tôi ở phương xa, từ lâu đă nghe tiếng thơm của ngài, nên lặn lội t́m đến đây cầu xin, hy vọng được thỏa măn ư nguyện.

        Bồ-tát đáp:

        -Tôi chỉ có một vợ, trước đây đă cho người khác rồi. Hiện nay chỉ có thân tôi là c̣n tự do cho người khác nếu họ cần.

        Bà-la-môn nói:

        -Tôi không cần cả thân ngài, chỉ cần hai mắt, nếu được cho sẽ ghi nhớ ân măi.

        Bồ-tát tự nghĩ: “Bà-la-môn này theo ta xin hai mắt để làmǵ?... Nhưng ta cũng chẳng tính toán, v́ thân này cũng như thây chết giữa mộ địa, đem sự không vững chắc để đổi lấy sự vững chắc, th́ nên vui mừng có chứ ǵ phải suy nghĩ.”

        Bấy giờ, Bồ-tát cầm cây Khư-đà-la phát thệ nguyện:

         -Nay, tôi v́ tất cả chúng sinh mà bỏ hai mắt, không tham tiếc. ITrước đây tôi đă xả bỏ hai con, rồi bố thí cả vợ cho người, nguyện “ đem công đức này hồi hướng cho tất cả chúng sinh vĩnh viễn đoạn trừ tham dục. Với nhân duyên bố thí hai con và vợ, khiến cho chúng sinh xa ĺa mọi nguồn gốc của tham ái. Nay tôi xin thí cả hai mắt, mong cho chúng sinh đều đạt được pháp nhăn thanh tịnh.

        Đại Bồ-tát phát nguyện như vậy xong, liền dùng cây nhọn muốn móc mắt ra.

        Bà-la-môn vội bước tới trước giữ tay Bồ-tát lại không cho móc mắt, nói.

        -Nay mắt đă thuộc về tôi, ngài không được cho ai nữa.

        Bồ-tát nói:

        -Tôi có một thân, v́ sao trong một ngày liên tiếp nhận gửi hai việc. Bà-la-môn trước đă gửi vợ tôi, nay ông th́ gửi mắt. Tôi làm sao giữ ǵn được.

        Bà-la-môn liền hiện trở lại thân Đế Thích, nói với Bồ-tát:

        -Vợ và mắt đều thuộc của ta, nay đều giao cho ngài chớ nên cho nữa.

        Đế Thích liền bay đi, trên không trung tuôn mưa với bốn loại hoa. Hư không phát ra tiếng lớn nói rơ với chư Thiên:

         -Các vị nên biết, người này đă làm lớn mạnh cây đạo giác ngộ, không bao lâu sẽ chứng đắc Bậc Chánh Đẳng Giác.

        Khi Bồ-tát thực hành Bố thí ba-la-mật, sự việc đă diễn ra như vậy, Bồ-tát luôn bố thí tất cả. Tất cả chúng sinh nếu nghe việc này, nên đối với Bồ-tát đều sinh tâm hoan hỷ.

4/ Phẩm Vua Thiện Kiết:

Khi Bồ-tát bố thí

Tâm định, làm tận cùng

Cho đến ma Ba-tuần

Cũng không ngăn cản được.

        Trước đây, tôi từng nghe:

        Thời quá khứ, có vị vua tên Thiện Kiết, v́ muốn thành tựu đạo Bồ-đề nên thường làm việc lợi ích, tu tập chánh pháp, không có ư tưởng đánh đập làm hại chúng sinh, mặt mắt xinh đẹp ít người sánh bằng, thường giữ nụ cười không nói lời thô bạo, cúng dường cha mẹ, tôn trọng thầy dạy, cung kính hàng Sa-môn tu sĩ xuất gia, tự hành; thập thiện, khuyến khích mọi người làm theo, thường bố thí không ngừng. Nếu có người nghèo cùng khốn khổ, thân thể gầy ốm, không đủ áo quần, Bồ-tát trông thấy họ liền sinh tâm thương xót, toàn thân rung động như bị tên độc, suy nghĩ: “Những chúng sinh này do keo, kiệt, kẻ ngu không biết rơ, tuy được làm người thân h́nh đầy đủ, nhưng v́ vô phước nên thường phải xin người khác, đều do đời trước: không bố thí. V́ keo kiệt ganh ghét nên tự cất giấu, đưa đến quả báo đời này phải chịu khổ như vậy. Giống như kẻ nông phu ngu si vô trí, từ xa đi đến nhà bên vợ, trên đường đi bị đói khát, sau khi vào nhà, gặp lúc vắng người, bèn lén trộm gạo, ăn đầy miệng bị nghẹn, lúc chưa kịp nuốt, th́ người nhà về đến, người ấy xấu hổ nhưng không nuốt được, lại tiếc nên không nhả ra.

        Người nhà thấy vậy hỏi:

        -Anh bị bệnh ǵ mà như thế?

        Người này nghe hỏi, im lặng không nói. Khi ấy thân quyến lớn nhỏ của nhà vợ liền đưa anh ta đến thầy thuốc để chữa trị. Thầy thuốc thấy má anh ta cứng như gỗ đá, không c̣n cách ǵ nên dùng dao mổ hai má anh ta. Sau khi mổ ra, không có mủ, chỉ thấy gạo sống đầy trong miệng. Người này v́ che giấu tội trộm của ḿnh nên bị quả báo hiện tại như vậy. Như người phụ nữ che giấu cái thai của ḿnh, nhưng tới ngày sinh, quá đau đớn nên phải kêu la, làm cho tất cả mọi người đều biết. Con người cũng như vậy, che giấu tội lỗi, khi quả báo thuần thục, bị khổ năo bức bách nên biểu hiện ra đời sống, hoặc bị trói vào tâm keo kiệt ganh ghét mà chịu khổ ấy. Ta phải ngăn chận tất cả các nẻo đường, không cho keo kiệt, ganh ghét xâm nhập vào tâm. Nay ta phải tập họp các vật dùng bố thí lại, để bố thí cho tất cả chúng sinh.”

        Vua Thiện Kiết suy nghĩ như vậy xong, thường bố thí không ngừng nghỉ. Những khi thực hành bố thí, tâm vua hoan hỷ vô cùng. Bấy giờ, Ma vương Ba-tuần ưu sầu không vui, nói:

        -Lạ thay, Thiện Kiết! Tại sao bỗng nhiên tạo oán đối với ta, muốn làm cho cảnh giới của ta trống rỗng? Ta có sức mạnh lớn có thể hàng phục các vị Tiên chuyên uống nước ăn trái, tu hành khổ hạnh, đă thành tựu hoàn toàn các chú thuật. Ta chỉ cần bắn một mũi tên hoa là phá tan sự tŕ giới của họ, như gió băo thổi ngă cây to. Nay, ta là Ba-tuần tuy bắn đến ba phát, sợ không làm lay động được thân tâm của Bồ-tát Thiện Kiết. V́ sao? Là v́ chư Tiên ngoại đạo không có tâm từ bi trí tuệ, không muốn lợi tha, chỉ v́ tự lợi nên khi bị tên liền thua tan. Bồ-tát Thiện Kiết th́ có đại trí tuệ, tâm từ bi rộng lớn, không cầu tự lợi chỉ v́ tất cả. Tuy ta bắn đến ba phát mà vẫn sợ không làm cho ông ta thua tan. V́ sao? Người này quyết định v́ các chúng sinh cầu đạo quả Vô thượng, không bao lâu sẽ chứng đắc quả Vô thượng Chánh đẳng giác. Trong khi người này chưa thành đạo, ta có thể gây nạn khiến cho đạo quả bị phá hoại. Ví như có người vừa bị bệnh khổ, gặp được lương y cho uống ít thuốc khiến liền hết bệnh. Như mầm cây mới mọc, có thể dùng móng tay ngắt đứt, nhưng khi chúng đă to lớn, tuy dùng trăm búa cũng khó chặt nhỏ. Bồ-tát này chưa thành đạo Vô thượng Chánh chân, hăy mau diệt đi.

        Khi ấy, vua Thiện Kiết làm việc bố thí nhiều nên mệt mỏi ngồi nghỉ nơi yên tịnh. Ma Ba-tuần ở trên không trung, thân chiếu ra ánh sáng che át cả nhật nguyệt, nói lớn:

        -Lành thay! Lành thay! Đại vương Thiện Kiết, ngài thật sự mong cầu chánh pháp, yêu mến chúng sinh, như mẹ hiền thương yêu con ḿnh. Này thiện nam tử, người muốn tăng trưởng tất cả các pháp thiện, mà trái lại nhằm làm cho tất cả các pháp ác thêm rạng rỡ, khác nào có người muốn thưởng thức cam lộ mà lại uống độc dược, muốn cầu an lạc mà vào trong giặc, muốn thân an ổn mà uống sai thuốc, muốn hết khát lại uống nước muối, muốn đoạn trừ dâm dục lại thích nữ nhân. Này thiện nam tử, người nên biết, có những đàn việt do bố thí nên đều bị đọa địa ngục. Thế nên, nay ta v́ thương xót người mà giảng giải rơ, người nên ghi nhận, thực hiện. Từ nay về sau, ngươi nên từ bỏ ư tưởng bố thí, phải sinh tâm tham tiếc.

        Ba-tuần liền hóa ra cảnh địa ngục đầy cả tội nhân, chỉ cho Thiện Kiết thấy và nói:

        -Những người như thế đều do đời trước thích bố thí, tham cầu chánh pháp. Vậy nên ngày nay bị đọa vào trong đó chịu nhiều khổ năo. Đại vương nên biết, tội nhân trong này, chỉ dùng dao búa chém chặt nhau, từng phần thân thể rơi văi trên đất, nhưng vẫn c̣n sống không hề chết; dùng lá đồng nóng quấn khắp người, toàn thân bốc khói mà tánh mạng vẫn c̣n; tuy dùng ngàn cây đinh đóng quanh trên thân như căng da trâu nhưng vẫn không chết. Họ chạy khắp nơi thường gặp lửa đốt, gió lạnh nóng hành hạ thân thể. Hoặc có gió độc thổi tan thân; hoặc bị đánh đập nát như bụi trần; đói ăn sắt cục, khát uống đồng sôi; hoặc vào rừng đao leo lên cây kiếm; hoặc bị bỏ trong chảo lớn sôi lên ch́m xuống nhừ nát như đậu chín. Những chúng sinh này tuy thọ các loại khổ năo như vậy, nhưng mạng sông của họ vẫn c̣n. Đại vương nên biết, tôi không cầu mong ǵ ở đại vương, cũng không cần vật cúng dường. Chỉ v́ vua tu hành theo đạo tà ngụy, nên tôi giảng thuyết về đạo chánh.

        Vua Thiện Kiết thấy những chúng sinh như thế trong địa ngục, liền sinh tâm Từ, suy nghĩ: “Chúng sinh như vậy lưu chuyển trong sinh tử không có lúc thoát khỏi, đă chịu vô số khổ năo, nay lại c̣n chịu khổ trong địa ngục này thật là đáng thương xót. Bao giờ họ được thoát hết tất cả khổ năo! Chúng sinh như vậy là do trước đây làm theo pháp ác nay chịu quả báo khổ. Tự làm phải chịu, không phải lỗi của ta. Ta biết chắc rằng các chúng sinh đang chịu vô lượng khổ, đều do đời trước thân miệng ư làm nhiều việc bất thiện, nên ngày nay phải bị đọa trong tội này, nhất định không phải do bố thí mà bị khổ!”.

        Với tâm Từ bi, vua Thiện Kiết nói với Ba-tuần:

        -Lành thay, Đại sĩ! Ông thật từ bi, có tâm thương xót, nói rơ về tướng trạng của chánh đạo và tà đạo. Nếu người bố thí phải chịu khổ như vậy, c̣n những người được thí th́ lại ở nơi nào?

        Ba-tuần đáp:

        -Lành thay, Bồ-tát! Ngài có trí sâu nên mới có thể hỏi về ư nghĩa này. Hăy lắng nghe, lắng nghe, ta sẽ nói cho ngài rơ.

        Bấy giờ, Ba-tuần dùng quái lực của ḿnh, tức th́ hóa ra các vị Thiên trang sức chuỗi ngọc, ṿng báu, hoa hương trên thân, vui chơi với vô số kỹ nhạc, có các Thiên nữ xinh đẹp hầu hạ hai bên. Nhiều loại cây cối luôn có trái ngọt, cây trỗ hoa, chuỗi báu, y phục, thức ăn bày la liệt ở trước. Vô số chim hợp nhau ca hót, âm thanh ḥa nhă rất đáng ưa thích. Khắp nơi có nhiều ḍng suối, ao hồ, hoa sen màu vàng ṛng nở đầy trên mặt nước. Không có các âm thanh về già, bệnh, chết, đau khổ. Thân ở trong cung điện bảy báu vi diệu.

        Sau khi biến hóa như vậy, Ma vương nói với Bồ-tát:

-        Này thiện nam tử, những người thọ bố thí đều được như vậy, được hưởng vô số vui thích tối thượng. Thế nên, ngài hăy từ bỏ tâm bố thí đi, nhờ vậy sau này được thọ hưởng các quả báo vi diệu như thế.

        Bồ-tát tự nghĩ:

        -Lời nói như vậy thật là điên đảo hư vọng không có nghĩa lư.

        V́ sao? Là v́ ta chưa từng thấy cây Ha-lê-lặc sinh ra mía ngọt, trong hầm phân lại có mọc hoa sen sạch, vàng thuần chất mà biến thành đồng sắt. Đàn việt có tín tâm lại chịu khổ ở địa ngục. Lời nói như thế có nhiều tai hại. Những lời điên đảo này chắc chắn là lời của ma...

        Bồ-tát liền nói:

        -Lành thay! Lành thay! Ông đă khéo phân biệt công đức như vậy. Như thế là ông đă cho rằng ḿnh thư phục được tôi... Ông nên biết, như ruồi quạt cánh th́ sức gió không thể lay động núi chúa Tu- di. Với sức gió của ông mà muốn lay động tôi th́ cũng như vậy. Như trước, ông nói những thí chủ v́ bố thí nên bị đọa địa ngục, c̣n những người thọ thí th́ được sinh lên trời, thật hợp với ư nguyện của tôi. Nguyện cho tôi từ đây một ḿnh làm thí chủ thường bị đọa vào địa ngục, khiến cho tất cả chúng sinh đều làm người thọ thí để được sinh thiên. Một thân chịu khổ để nhiều người hưởng vui, há chẳng phải là bản nguyện của Bồ-tát hay sao? Tôi biết chắc ông là ma Ba- tuần. Ông cũng không thể chiến đấu với tôi. Tôi từ xưa đến nay thường tu tập tâm bố thí. Nay ông làm sao khiến tôi xả bỏ được!

        Đại Bồ-tát tu hành Bố thí ba-la-mật như vậy, cho đến Ma vương Ba-tuần cũng không thể cản trở nổi.

5/ Phẩm Vua Nguyệt Quang:

 

Bồ-tát Ma-ha-tát

Khi hành đạo cao cả

V́ tất cả chúng sinh

B thí cả đầu mắt.

        Tôi từng nghe:

        Tại nước Ca-thi, ngày xưa có vị vua tên là Nguyệt Quang, tu đạo Bồ-đề, v́ cầu lợi ích theo pháp, thường chê trách các dục. Nhà vua có thân h́nh nghiêm trang xinh đẹp đặc biệt, tài trí hơn người, thế gian không ai b́ kịp, tánh chất thật ngay thẳng không dối trá, lời nói dịu dàng, chí thành không hề dấy sân hận, tâm ư vui vẻ, cung kính các hàng Sa-môn, Bà-la-môn, nhân từ hiếu thuận phụng dưỡng cha mẹ, vua các nước chung quanh phục tùng đức độ nên kính trọng xin kết bạn, danh đức vang khắp mười phương, thường làm lợi ích cho vô lượng chúng sinh, giúp đỡ muôn dân trong nước như mẹ hiền yêu thương con nhỏ.

        Một hôm, sau khi suy nghĩ: “Ta phải làm sao để các chúng sinh được hoan hỷ”, nhà vua liền gọi đại thần, ra lệnh:

        -Các khanh hăy trang hoàng thành này, treo các lọng hoa, dựng những cờ báu, quét dọn đốt hương, rải hoa trên đất, không được làm cho muôn dân buồn khổ, đều dùng các thứ chuỗi báu trang nghiêm thân thể, mặc y phục, trang sức sang trọng.

Quần thần vâng lệnh vua, bố cáo với dân chúng trong thành: “Các vị hăy trang hoàng thành phố, kể cả đường sá trong xóm cũng làm cho sạch sẽ như cung điện cơi trời Ba mươi ba.

        Bấy giờ, vua Nguyệt Quang cỡi voi lớn ra khỏi cung điện và sai một vị quan đem lệnh vua ra báo cho mọi người biết:

        -Ta trang hoàng thành phố như vậy chẳng phải v́ tham dục tự cao, kiêu mạn hay sợ hăi kẻ oán, pḥng ngự kẻ địch, cũng không cầu làm bậc Chuyển luân thánh vương. Sở dĩ ta trang hoàng thành này chỉ v́ muốn cho tất cả chúng sinh được thọ hưởng vô lượng an lạc, không bị đọa vào các nẻo ác như địa ngục, súc sinh, ngạ quỷ. Hôm nay, các khanh đối với ta xem như cha mẹ, anh em, thiện tri thức, đi vào cung ta như vào nhà ḿnh, tùy ư lấy vật cần dùng theo ư muốn. Hôm nay, ta mở hội bố thí lớn, không nên nghi ngờ ǵ. Sau khi lấy vật, nên thực hành pháp thiện, sử dụng c̣n dư th́ chuyên bố thí cho người khác. Ai cần đến thân mạng ta cũng không tiếc, cầu nguyện tất cả đều thọ hưởng an lạc.

        Nêu rơ như thế rồi, vua Nguyệt Quang liền sai người mang các bảo vật quư giá trong cung ra, tùy ư bố thí, xem dân chúng như cha mẹ, anh em ruột thịt, sắc mặt vui vẻ như trăng thu. Tất cả nhân dân chiêm ngưỡng vua như cha mẹ, anh em, dùng tâm thiện nh́n vua mắt như sen xanh. Bấy giờ, dân chúng trong cả nước không ai cầm dao gậy đánh nhau cả, đều tùy thuận theo vua thực hành mười điều thiện, cũng như bầy trâu tùy tùng theo trâu chúa, cũng như muôn sao vây quanh mặt trăng, như những khách buôn theo sau trưởng đoàn, như binh lính tuân theo chủ tướng, như hạt bồ đào ngọt nên sinh trái cũng ngọt, như cây chiên-đàn cả rễ hoa đều thơm, vua Nguyệt Quang ra lệnh cho nhân dân thực hành mười điều thiện cũng như vậy. Lúc ây, trong nước không có một người nào sân hận, ganh ghét, kiêu mạn, cao ngạo, ngang ngược, trộm cắp vật người khác, tư thông với vợ người, nói hai lưỡi, ác khẩu, tham lam, sân hận, tà kiến, vua Nguyệt Quang không phải lá bậc Thánh đế mà dân chúng của vua đều hành theo mười điều thiện. Muôn dân bấy giờ tuy không mặc áo cỏ, ăn trái khô, nhưng thân thể, h́nh dáng không khác người Tiên, đều thích núi sâu chỗ vắng, nhưng v́ yêu mến vua nên không thể bỏ đi. Khi vua hành pháp thiện như vậy rồi, có các Sa-môn, Bà- la-môn truyền tụng đức độ vang khắp các phương. Có một Bà-la- môn già bỏ nhà ái dục, tu ở núi Tuyết, để râu tóc dài với h́nh tướng Phạm chí, mặc áo cỏ, uống nước suôi, ăn trái cây, nghe người nói có vua Nguyệt Quang thích bô" thí không tiếc. Sau khi nghe như vậy, do tập khí từ trước nên Bà-la-môn này bèn khởi ư nghĩ ác, như lửa dữ được tưới thêm dầu mỡ, càng cháy mănh liệt, như thuốc độc tiêm vào mạch máu, sức công phá càng mạnh, như người đang khát lại uống nước muối, như mùa thu lại tăng thêm nóng bức, mùa xuân lại gây ra nhiều bệnh ho. Bà-la-môn này sống trong núi sâu, nghe công đức của vua nên phẫn nộ dữ dội, cũng giống như vậy. Như sư tử tức giận v́ nghe tiếng nai, Bà-la-môn này giận dữ cũng thế.

        Lại suy nghĩ: “Tất cả mọi người trong thế gian đều ngu si, không có trí tuệ, nên đều bị nhà vua gạt cho si mê. Ta nên đến đó cầu xin một vật, để xem xét rơ nhà vua thật có tâm rời bỏ hay không?. V́ không có người đến xin thân mạng, nếu có người xin, tất nhà vua sẽ rất lui sự bố thí.” Sau khi nghĩ như vậy, Bà-la-môn bèn ra khỏi núi sâu, vứt bỏ pháp thanh tịnh, phẫn nộ càng tăng thêm, miệng như đồng đỏ, bặm môi, nghiến răng, mặt nhăn nhó thành góc, như rồng ác phun ra mưa đá làm hại ngũ cốc, như chùy kim cương đập phá núi lớn, như vua A-tu-la che giữ nhật nguyệt, như mưa lớn khiến nước tràn ngập làng xóm, như lửa cháy mạnh đốt rụi cả cỏ khô. Bà-la-môn này cũng như vậy, mang tâm ác ấy đến thành Ca-thi gặp vua Nguyệt Quang, biểu hiện tướng xấu theo tập quán như thân thể rung động, lời nói khó khăn, đi nghiêng ngă, tay nắm khiêu khích, tóc rũ xuống lông mày, đầu tóc dựng ngược, năm ngón tay bấu lại như năm đầu rồng, trong tâm ác dữ như rắn độc, hơi thở sân hận phun ra mịt mù như khói lửa, nói lời dối trá:

        -Đại vương, tôi ở núi Tuyết, nghe danh đại vương nên vui mừng vô cùng. Tôi thấy các vua khác không như ngài, công đức của đất nước này khó lường nên mới được gặp vị pháp vương như vậy. Đại vương, nay v́ lợi tha nên xả bỏ thân mạng ḿnh. Người tu tập chánh pháp thức ngủ thường an. Tôi muốn xin đại vương một việc.

        Nhà vua đáp:

        -Đại Bà-la-môn, không cần nói nhiều, chỉ xin ra lệnh tôi làm ǵ, tùy theo yêu cầu của ông, tôi sẽ dâng hiến, như là voi ngựa, xe trâu, vàng bạc, lưu ly, y phục, châu báu, nô tỳ, người sai khiến, thảy đều cung cấp hết. Này Bà-la-môn, ông nên biết, chúng sinh luôn bị ba độc quấy nhiễu nên măi lưu chuyển trong sinh tử, không có lúc nào thoát ra. Già bệnh chết thường hại chúng sinh, riêng một ḿnh tôi có thể thoát ly, nhưng v́ chúng sinh nên c̣n ở lại trong thế gian. Tùy theo sự ưa thích của ông, tôi đều cung cấp hết.

        Bà-la-môn nói:

        -Nếu vua làm được như vậy, trước phải định tâm, không nên xao động.

        Vua đáp:

        -Tôi xưa nay thường lập thệ nguyện, tâm khó lay động. Tôi v́ chúng sinh mà phát tâm Bồ-đề, thân mạng c̣n bỏ huống chi là các ngoại vật. Ông nên biết, người có tiền tài mà không bố thí, nên biết chính người ấy là nô tỳ giữ của. Như cây độc tuy có sinh hoa trái nhưng không ai dùng cả. Giếng sâu dây ngắn không sao lấy nước được. Có tiền tài mà không bố thí cũng như vậy. Thấy người đến xin mà mặt mày nhăn nhó, nên biết là kẻ ấy đang mở cửa vào nẻo ngạ quỷ.

        Bà-la-môn nói:

        -Lành thay đại vương! Nêu bày lời trống rỗng th́ có ích lợi ǵ, nếu có thể làm được, xin bố thí đầu ngài cho tôi.

        Các đại thần nghe nói vậy, bèn bảo Bà-la-mồn:

        -Lạ thay gian tặc! Từ đâu đến đây, dùng miệng người nói lời vô nghĩa.

        Họ cùng nhau dùng đất, đá ném, đồng thanh nói:

        -Người thê này không phải là Bà-la-môn! Ở đâu mà có áo cỏ, da nai, tóc dài, ít ăn nhưng lại nói lời như gai nhọn. Thân thể, y phục như Tiên nhân, miệng nói ra lời quá hơn Chiên-đà-la. Lời nói và thân không phù hợp nhau, vậy nên biết chắc chắn không phải là Bà- la-môn, mà chính là quỷ thần La-sát xấu ác. Than ôi kẻ ác! Ngươi đến đây muốn làm khô cạn sông chánh pháp hay sao? Như chim cánh vàng muôn ăn rồng pháp để chấm dứt mưa pháp hay sao? Ngươi như gió ác thổi tắt ngọn đuốc pháp. Như voi hung ác muốn nhổ cây pháp. Kẻ ác đáng chết không có đạo lư. Khi miệng nói ra, tại sao lưỡi không thụt lại. Tại sao mặt đất lại nâng ngươi được? Sức nóng mặt trời sao không đốt khô thân ngươi. Tại sao sông lớn không cuốn ngươi trôi đi?

        Bà-la-môn nói với các vị đại thần:

        -Các ngươi ngu si, v́ sao mắng nhiếc thậm tệ khác nào chó dữ sủa người đến xin? Các ngươi nghi ta không phải là Bà-la-môn từ xa đến cầu xin phải không? Chẳng phải là người xuất gia học rộng phải không? Các ngươi ngu ác nên không thể biết các uy lực của những bậc Bà-la-môn. Ngươi biết không, nhật nguyệt đầy vơi, biển lớn mặn đắng. Thần dân A-nậu uống nước sông Hằng làm ngừng chảy trong mười hai năm. Tự tại Thiên vương mặt có ba mắt. Tiên nhân Cù-đàm hóa ra ngàn nữ căn trên thân họ Thích. Tiên Bà-tư-thát biến thân Đế Thích thành con dê đen. Đại tiên Tỳ-cứu ăn núi Tu-di như ăn cháo sữa. Những việc như vậy đều là năng lực của hàng Bà-la- môn chúng ta. Ta đến đây cũng v́ ngài nói lời trống rỗng, thêu dệt. Ai không biết là nhà vua đă tự nói có thể bố thí tất cả. Vậy nay ta theo xin th́ có ǵ đáng trách!

        Vua Nguyệt Quang bảo quần thần:

        -Các khanh không nên ngăn cản. Ta sẽ làm thỏa măn ư nguyện của vị Bà-la-môn này. Ngươi hăy quán sát, ta trị nước không có tham dâm, sân hận, ngu si, quả báo đạt được nay đă thành tựu. Đến lúc xả thân như rắn lột vỏ. Các ngươi phải biết, ta dùng thân không bền, đổi lấy thân bền vững, dùng tài sản không chắc chắn đổi lấy tài sản chắc chắn, dùng mạng sống vô thường đổi lấy mạng sống kiên cố. Trước đây, ta thường nói với các ngươi về pháp của bậc Đại nhân, nay là đúng lúc. Ta cũng thường khuyên các ngươi hướng đến chánh pháp, lấp kín nẻo ác, mở các cửa thiện, trồng các giống thiện trong vườn giác ngộ, làm mỏng các phiền năo, dần dần cởi mở hết các dây gia đ́nh trói buộc. Những công đức mà ta đă được, các ngươi cũng sẽ có được. Thế nên, ngày nay ta xả bỏ thân mạng, các ngươi nên hoan hỷ chớ nên buồn khổ. Nếu ta tham thân không làm được việc này, các ngươi c̣n phải trách cứ khuyên bảo ta làm. Huống chi hôm nay ta tự cắt ra mà các người c̣n ngăn cản không cho. Ví như có người dùng cỏ đổi len, uống độc trừ bệnh, ta cũng như vậy, bỏ thân không kiên cố để được thân bền chắc.

        Các đại thần lại tâu:

        -Đại vương không nên tính việc ấy để được thân bền vững. Ngài không nên tính như vậy. V́ sao? Ngài là nơi chúng thần nương tựa. Thân này của ngài quan hệ với tất cả các việc, quan hệ với pháp, làm sao riêng v́ một Bà-la-môn mà muốn xả bỏ. Ngài xả bỏ thân này rồi th́ việc bố thí tài sản làm sao bày biện nổi. Nếu không tổ chức được, nhiều người sẽ bị khổ. Tuy một thân vua nhưng gồm cả thiên hạ. V́ sao hôm nay ngài muốn tự do cho riêng ḿnh? Như nhiều người cùng có chung một món quư, một người muốn dùng riêng làm sao được tự ư? Nay thân của vua cũng như vậy.

        Sắc mặt ḥa nhă, nhà vua bảo các đại thần:

        -Trước hết các khanh nên sinh tâm từ mẫn, quan sát vị Bà-la- môn này, sau đó ta mới cắt đầu bố thí cho ông ta.

        Nhà vua lại bảo Bà-la-môn:

        -Ông hăy đi nơi khác một lúc để ta khuyên nhủ các thần dân, sẽ khiến họ tuân lệnh.

        Bà-la-môn liền tránh đi nơi khác.

        Nhà vua bảo các quan:

        -Các khanh có biết trước đây ta nguyện thường muốn đem lại lợi ích cho chúng sinh không? Ta đă làm xong việc cho các người, lại muốn làm măn nguyện cho vị Bà-la-môn này. Vào thời quá khứ, Bà-la-môn này với ta có thù oán, dư báo chưa hết nên thường ràng buộc tâm ta, không c̣n có cách nào để trả lại, nên phải giao cái đầu để không c̣n nợ. Từ khi ta làm người thường thi hành chánh pháp, nay v́ người này th́ cũng là thi hành chánh pháp, các khanh hăy mau đi gọi Bà-la-môn trở lại đây.

        Nhà vua nói:

        -Bà-la-môn, ông không lanh trí, không biết chọn lúc thích hợp nên xin đầu ta giữa mọi người. Tại sao không xin ta ở nơi vắng vẻ. Nay ta v́ ông nên khuyên can các quan để ông được an ổn bảo toàn tánh mạng. Nếu không can gián th́ thân mạng của ông làm sao an toàn! Ông hăy đi không xa, đến nơi vắng kia, chờ ta giải tán các đại thần rồi, ta sẽ đến gặp và giao đầu cho.

        Bà-la-môn nghe vua nói xong liền đi tới nơi khác.

        Sau khi giải tán các đại thần, vua đến gặp ông Bà-la-raôn, nói:

        -Nếu ông v́ kẻ oán đối với ta mà xin đầu, ta cũng không thù hiềm ǵ cả. Nếu ông tự xin v́ lư do ǵ đi nữa, này Bà-la-môn cũng nên niệm tâm Từ, nếu niệm tâm Từ sẽ sinh vào Thiên giới. Tâm oán thù như lửa hăy mau dập tắt đi. Trong tâm sân hận th́ không thấy ư nghĩa của pháp. Người tu tập nhẫn nhục dốc trừ diệt sân hận. Sân hận làm ô nhiễm tâm, thân h́nh không ngay thẳng, như mây mù che khuât trăng trong. Người xuất gia không nên sinh khỏi sân hận. Người sân hận không xinh đẹp, như kẻ uống rượu, hơi thở hôi hám.

        Bà-la-môn nói:

        -Lời ngài nói tuy thật hay, nhưng ta thô lậu làm sao tin nhận. Hăy cho ta đầu, đừng nên nói nữa. Ta nghe ngài nói tuy thiện, nhưng nghe xong càng thêm sân hận, như lửa cháy bùng được đổ dầu mỡ vào.

        Vua đáp:

        -Ta từ khi sinh ra đến nay chưa bao giờ khuyên bảo người làm điều ác. Nay thân ta tùy ư ngươi chặt, thân này thật xấu như hố phân, thật không đáng yêu, chỉ v́ thương ông sẽ bị đọa địa ngục.

        Bà-la-môn nói:

        -Địa ngục ở nơi nào?

        Nhà vua liền niệm tâm Bi, nói:

        -Lạ thay chúng sinh, than ôi thế gian! Cho đến không có một người tu hành pháp thiện v́ lợi cho ḿnh! Ta tuy khuyên can người này bằng nhiều cách, nhưng bản tâm họ vẫn thích làm ác. Như con ruồi xanh ở trong lọ mật, có người vớt ra nhưng tâm nó vẫn đắm, v́ tham đắm trước nên đến nỗi bị bỏ mạng. Bà-la-môn này cũng như vậy.

        Bấy giờ, Bà-la-môn cầm một đao bén rút ra từ lớp da nai, nắm tóc vua cột trên cây, với tâm sân hận muốn chặt đầu vua. Lưỡi dao bị lệch không trúng vua, chỉ chặt đứt nhánh cây. Bà-la-môn cho rằng đă chặt xong nên sinh vui mừng. Nhờ uy lực của Bồ-tát và các Thiên thần nên Bà-la-môn không hề thấy đầu và thân vua.

        Lúc ấy Thần cây nói với Bà-la-môn:

        -Ở đâu lại có người Bà-la-môn chứa đao bén sát hại mạng người. Tay ngươi tại sao không rụng xuống đất. Tại sao đất không nứt ra vùi lấp thân ngươi? Tại sao ngươi sinh tâm ác với người thanh tịnh như vậy. Ngươi không đọa địa ngục v́ nhờ Bồ-tát ấy hộ tŕ đó.

        Khi ấy, Bà-la-môn tưởng rằng đă chặt được đầu Bồ-tát, tâm oán thù không c̣n, nên bỏ ra đi.

        Nhà vua trở về cung, thân an ổn, không bị tổn hại.

        Khi Đại Bồ-tát thực hành Bố thí ba-la-mật, đă luôn xả bỏ tất cả như vậy.

QUYỂN TRUNG

PHẬT THUYẾT KINH BỒ TÁT BẢN DUYÊN

Tăng-già-tư-na soạn

Hán dịch: Đời Đông Ngô, Ưu-bà-tắc Chi Khiêm, người nước Nguyệt chỉ

Việt dịch: Linh-Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh

QUYỂN HẠ

         6. Phẩm Thỏ:

Bồ-tát Ma-ha-tát

Nếu thọ thân súc sinh

Những pháp thiện đă làm

Ngoại đạo không b́ kịp.

        Tôi từng nghe:

        Thời quá khứ, Bồ-tát từng làm thân thỏ, v́ nhân duyên của dư nghiệp đời trước. Tuy thân thỏ nhưng nói được tiếng người, lời nói thường chí thành, không dối trá, thành tựu trí tuệ, xa ĺa sân hận, đứng đầu trong trời người, tâm đầy từ bi, ḥa nhă dịu dàng, có khả năng tiêu trừ các ma chướng, nói và làm hợp nhau, chân thật không tà vạy, hoàn toàn không c̣n tâm sát hại, an trú không lay động như núi Tu-di, làm đầu đàn cho vô lượng con thỏ, thường chỉ dạy đám thỏ kia:

        -Các ngươi có biết việc bị đọa vào đường ác không? Thân này thật đau khổ, bệnh hoạn, đường ác là địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, A-tu-la. Các người hăy chú ư lắng nghe nguyên do bị đọa vào đường ác. Đó là mười điều ác. Trước đây, ta từng nghe chư tiên phân tích giảng dạy, tâm c̣n nhớ nghĩ. Nay sẽ lược giảng cho các ngươi nghe. Bốn pháp căn bản có nhiều lỗi lầm là tham dục, sân hận, ngu si, kiêu mạn. Nhân v́ tâm tham dục làm mười điều ác bị đọa làm ngạ quỷ. Nhân v́ tâm sân hận làm mười điều ác nên bị đọa vào loài súc sinh. Nhân v́ tâm ngu si làm mười điều ác nên bị đọa vào địa ngục. Nhân v́ tâm kiêu mạn làm mười điều ác nên bị đọa vào A-tu-la. Nhân v́ bốn pháp ấy nên dẫn đến cảnh giới thường chịu khổ năo. Các ngươi hăy quan sát trong địa ngục luôn có lửa cháy rực rỡ, dao bén lột cất, thường bị chó dữ ăn thịt, chim mỏ sắt mổ mắt, sông tro làm nát thân như bụi bặm, lại bị các dùi đánh đập, búa đao, kiếm bén chặt đứt tay chân, gió dữ lạnh buốt thổi rách cả thân, hai núi ép lại thân thể ở giữa. Các ngươi nên biết, giả như ta có sống đến trăm ngàn đời, giải nói về chúng sinh chịu khổ trong địa ngục như vậy cũng không thể hết được. Địa ngục như vậy có nhiều cách khổ. Các ngươi hăy nghe tiếp về các khổ trong hàng ngạ quỷ. Đó là bị đói khát giày ṿ làm thân thể luôn khô héo, trong vô lượng năm chưa bao giờ được nghe về danh từ nước, đến nỗi mong được phẩn uế cũng không có, tóc dài quấn khắp thân h́nh nên làm cho các chi phần trên thân luôn cháy rực, từ xa thấy nước đến gần th́ thành ra hầm lửa, bị đói khát hành hạ nên chạy theo phẩn uế, lại bị các quỷ thần hung ác cầm dao gậy ngăn chận. Nay nói về việc này, càng làm cho tâm ta kinh hoàng Sợ hăi. A-tu-la tuy hưởng năm dục không khác chư Thiên, nhưng kiêu mạn tự cao, không có tâm khiêm nhường, xa thiện tri thức, không tin Tam bảo, cũng không được bạn thiện hỗ trợ, có ư tưởng điên đảo với thế gian, tuy gặp chư Phật nhưng tâm không kính tín, thường sinh tâm ác với chư Thiên ở trên, ư luôn t́m ṭi lỗi của chư Thiên. Các ngươi nên biết, phiền năo kiêu mạn có nhiều lỗi lầm không có lợi ích, vậy nên chúng sinh không thành tựu đạo quả đều do kiêu mạn bùng lên, khen ḿnh chê người hiềm khích trách mắng. Chúng sinh trong thế gian v́ kiêu mạn nên tăng trưởng tà kiến, do tà kiến nên phỉ báng Tam bảo. Do phỉ báng Tam bảo nên sinh vào hàng A-tu-la. Các khổ phải chịu trong A-tu-la, nếu muốn nói hết cũng không thể hết được. V́ nhân duyên ngu si nên bị đọa vào thân súc sinh chịu nhiều thống khổ, mang nhiều h́nh dáng, ăn uống với nhiều loại khác nhau, tiếng nói cũng không giống, đi đứng chẳng đồng... không chân, hai chân, bốn chân, nhiều chân, đi dưới nước, trên bộ, trên không trung. Ḅ, dê, lạc đà, lừa, heo, gà, chó, chim bay thú chạy... những loài này luôn bị ngu si che phủ, sống trong tối tăm không có trí tuệ, đối với nhau luôn có ư tưởng sát hại, sợ hăi nhau như kẻ thù, thường bị thợ săn đồ tể sát hại, lại bị sư tử hổ lang, chó sói, vô số thú dữ khác bắt ăn, thường bị rơi xuống hầm bay treo giữ trong lưới, sống th́ vác chở nặng, chết bị lột xẻ, cày ruộng kéo xe, bị móc sắt quản thúc, yên cương bó buộc, luôn bị đói khát, miệng lưỡi khô héo, có cần việc ǵ cũng không nói được, c̣n nhỏ đă lẻ loi ĺa xa cha mẹ, cỏ nước vô lượng nhưng ăn không được no. Quả báo ác của súc sinh thấy rơ trong đời, thế nên ta chỉ nói qua cho các ngươi. Như ta do nhân duyên của nghiệp ác đời trước nên thọ thân thỏ này, tuy ăn nước cỏ nhưng luôn sợ hăi. Vậy nên các ngươi nên thường tu pháp thiện, nhờ đó sinh vào cơi trời, người. Tuy sinh cơi người có nhiều khổ năo hơn cơi trời, nhưng nên phát nguyện sinh cơi người. Như phép quan v́ có người gây tội nên làm hầm đất có ba tầng. Người tội nặng nhất bị nhốt tầng thấp nhất. Ngươi tội trung b́nh nhốt ở tầng giữa. Người tội nhẹ th́ nhốt nơi tầng trên cùng. Người gây nghiệp ác cũng vậy. Người cực ác bị đọa địa ngục. Người ác trung b́nh bị thân súc sinh. Người ác nhẹ sinh vào ngạ quỷ. Ai xa ĺa ba loại ác này th́ sinh vào loài người. Được làm người có làm thiện và bất thiện. Người hành thiện tối thượng, nhập vào Niết-bàn như nhà của ḿnh.

        Bấy giờ, vua thỏ thường dạy những diệu pháp như vậy cho các thỏ khác.

        Có một Bà-la-môn chán đời, xuất gia tu học theo phép tiên, không hại chúng sinh, ly dục đoạn ái, lời nói ḥa nhă, thân không thô bạo, uống nước ăn trái và các rễ thuốc, ít muốn biết đủ, tu hạnh tịch tĩnh, để tóc và móng tay dài, biểu hiện h́nh tướng phạm hạnh.

        Một hôm, bỗng nhiên Tiên nhân nghe tiếng thỏ chúa thuyết pháp cho các thỏ khác. Sau khi nghe như vậy, Tiên nhân tự trách - ḿnh: “Ta tuy được sinh làm người, nhưng ngu si vô trí không bằng thỏ chúa là súc sinh mà hiểu rơ pháp thiện. Như ánh sáng mặt trời che lấp ánh sáng mặt trăng, ta cũng như vậy, tuy là người mà bị súc sinh che lấp. Thỏ tuy súc sinh mà hoặc là vị tướng chánh pháp, hay là Phạm vương, Đại Tự tại thiên. Ta nghe lời pháp của vị ấy thuyết nên tâm ư điều ḥa. Như người đang nóng bức đi vào chỗ nước mát.

Lạ thay! Sư tử gây nhiều nghiệp ác nên thọ thân thú ấy, tại sao lại giết những thỏ như vậy? Thỏ như thế là bậc thuần thiện, tuy mang h́nh thỏ nhưng tu tập được pháp của Tiên thánh, tuy sinh trong loài súc sinh nhưng có thể nói lên được tướng trạng của thiện ác. Từ trước đến nay, ta chưa có nơi để học hỏi, tôn kính. Nay gặp vị này thật hay vô cùng!”.                                                        *

        Tiên nhân đứng dậy chắp tay đi đến chỗ thỏ. Đến nơi, Tiên nhân ngồi qua một bên, chắp tay hướng về thỏ, thưa:

-Ngài thật là thân chánh pháp, vị lai không c̣n thọ thân thỏ v́ có pháp chắc chắn thuần thiện. Xin ngài giảng dạy pháp cho tôi. Tôi đă tu học về việc để tóc râu dài, mặc áo cỏ, ăn trái cây, nay thật chán việc ấy. Như nấu nước t́m bơ thật là khó được. Tôi cũng như thế, trọn đời để tóc dài mặc áo cỏ, ăn trái cây, tuy tu khổ hạnh nhưng khó được chánh pháp. Tôi tuy được sinh làm người nhưng xa thiện tri thức, tu hành pháp ác. Như hoa thất diệp, nên nh́n từ xa chứ không được lại gần, tôi cũng như vậy, tu hành pháp ác nên người có trí thấy vậy tránh xa chứ không thân cận. Ngài là bậc Phạm vương, giả thọ thân thỏ.

        Thỏ đáp:

        -Đại Bà-la-môn, nếu lời tôi nói làm vui ḷng người, thật không nên yêu thích. V́ sao? Từ lâu, tôi đă xa ĺa sự trói buộc của tham tiếc. Ngày xưa tôi phát tâm chứng đắc Niết-bàn, nhưng v́ chúng sinh nên cố trú sinh tử.

        Bà-la-môn nghe lời thỏ nói xong liền sinh hoan hỷ:

        -Ngài là bậc Đại sĩ, nên v́ chúng sinh ở măi chỗ này.

        Như vậy, Tiên nhân liền theo thỏ, trải qua nhiều năm; uống nước ăn trái như thỏ.

        Khi ấy, người đời làm nhiều pháp ác. V́ vậy khiến cho trời hạn hán, cây cỏ khô héo không mọc hoa trái, ở biển hồ, giếng suối các nguồn nước đều bị khô cạn, mặt đất chỉ có rừng cây lau sậy cỏ hoang. Dân chúng các địa phương thu thập của cải bỏ đi hết.

        Vị Bà-la-môn bị đói khát khốn khổ, ḥa nhă thưa với thỏ:

        -Nay tôi muốn đi, xin ngài đừng trách.

        Thỏ nghe nói, suy nghĩ: “Vị Đại tiên này không thích ở đây nên muốn bỏ đi, nên hỏi: Nơi này có lỗi ǵ, có ǵ xúc phạm ngài không? Đại tiên nên xem, thân mặc áo cỏ khô như vậy mà để tâm sầu năo thật không thích hợp. Như Bà-la-môn đi vào nhà dâm nữ, thật là trái pháp”.

        Bà-la-môn nói:

        -Lời ngài nói thật hợp với tâm tôi, nơi này thanh tịnh thật không lỗi lầm ǵ. Các thỏ khác tự tu cũng không xâm phạm tôi, chỉ v́ tôi bạc phước, thiếu thốn thức ăn uồng, vậy nên miễn cưỡng rời bỏ đi. Xin ngài hăy xem tất cá chúng sinh đều nhờ ăn mà sống. Lời ngài dạy là pháp yếu hoàn toàn lốt đẹp, tuy tôi đi xa nhưng trọn đời ghi nhớ trong ḷng, không bao giờ quên. Xin ngài biết cho, tâm tôi không nhân từ, chỉ v́ thức ăn thiếu kém mà phải chia tay nhau.

        Thỏ đáp:

        -Việc của ngài chỉ là việc nhỏ, tại sao lại muốn bỏ nhau ra đi?

        Bà-la-môn nói:

        -Đă nhiều ngày, tôi chỉ uống nước, sợ không toàn mạng, cho nên muốn bỏ đi.

        Thỏ nghe nói suy nghĩ: “Lành thay Bà-la-môn! Có thể v́ pháp mà nhiều ngày chỉ uống nước”, nên nói:

        -Nếu ngài bỏ đi, tôi không c̣n phước điền nào như vậy. Xin nhân giả nhận lời thỉnh của tôi vào ngày mai. Tuy biết Bồ-tát đối với phước điền tâm không phân biệt, nhưng bố thí cho chúng sinh cực khổ đói khát th́ phước ấy rất lớn. Tuy biết hai mắt là nơi phải luôn giữ ǵn, nhưng phải ưu tiên cứu chỗ thống khổ. Nay, ngài là thiện tri thức gần gũi của tôi, là bậc tôi tôn kính, có uy đức lớn. Thế nên, tôi muốn dâng vật mọn. Ngài nên biết, người có bốn hạng, thí cũng có bốn, đó là: Bậc thấp, bậc thấp trong thấp, bậc trí, bậc trí trong trí. Thế nào là bậc thấp? Là khi bố thí, sinh tâm cầu giàu có. Bậc thấp trong thấp là v́ sợ hăi nên bố thí. Bậc trí là khi bố thí với tâm cung kính. Trí trong trí là bố thí với tâm đại bi. Tôi trong bốn loại thí trên chỉ dốc hành một loại thí, xin ngài vào sáng mai nhận lời thỉnh của tôi.

        Sau khi suy nghĩ: “Hôm nay, thỏ này thấy ǵ, hay là thấy xác nai, hay xác thỏ chết?”, Bà-la-môn hoan hỷ đốt lửa tụng chú.

        Đêm ấy, thỏ gom góp nhiều thứ củi khô, bảo với các con thỏ:

        -Quư vị nên biết, Bà-la-môn này đang mun bỏ ta đi xa đến khác. Ta rất sầu năo, thân thể run rẩy. Thế pháp là vô thường, biệt ly như vậy, hư dối không thật, như huyễn hóa, hội hợp th́ có biệt ly như mưa mùa thu. Pháp hữu vi có vô lượng sự lỗi lầm như thế. Vô thường như mộng, như hơi lửa khi nóng, mạng sống đi qua hết không thể trở lại. Quư vị biết thế pháp đă như vậy th́ sao không từ bỏ. Vậy nên, quư vị cần phải tinh tấn phá trừ sinh tử trong ba cơi.

        Đêm ấy, vua thỏ không ngủ, nói pháp như vậy cho các con thỏ khác. Đêm đă qua, vào sáng sớm mai, thỏ chúa đến bên đông củi thổi lửa. Sau khi lửa cháy rực, vua thỏ nói với Bà-la-môn:

        -Hôm qua, tôi thỉnh ngài nhận sự cúng dường mọn, nay đă chuẩn bị xong, xin ngài nhận cho. V́ sao? Người trí gom tài sản muốn đem bố thí, người nhận nên xót thương nhận lấy mà sử dụng. Có phàm nhân nào chứa nhiều tài sản quư, đem bố thí cho người, việc này không khó. Tôi sống bần cùng, bố thí thật khó. Xin ngài thương xót quyết định nhận cho. Nay, thâm tâm tôi thanh tịnh cầu thỉnh, xin nhân giả quyết định nhận cho, chớ hoang mang.

        Nói xong, vua thỏ lại an ủi:

        -Tôi v́ người khác được hưởng sự an lạc, tự xả bỏ thân ḿnh không luyến tiếc chút nào cả. Với phước báo như vậy, cầu cho chúng sinh chứng đắc trí tuệ cao tột.

        Sau khi an ủi, vua thỏ bèn nhảy vào đống lửa.

        Bà-la-môn thấy sự việc như vậy, tâm kinh hoàng lông tóc dựng ngược, vội kéo thỏ ra khỏi ngọn lửa. Nhưng sinh mạng vô thường của thỏ đă không c̣n. Ông ta bồng thỏ để trên đùi nh́n măi, tâm buồn bă, than thở:

        -Bậc Đại sĩ mến pháp, Đại tiên từ mẫn, bậc Thầy lái thuyền giỏi v́ lợi ích cho chúng sinh nên xả bỏ thân mạng! Nay ngài đă đến đâu! Tôi xin đảnh lễ, quy y ngài. Tôi ở núi này gánh nặng tóc dài, tuy trải qua nhiều năm chẳng có lợi ǵ. Từ nay, tôi nguyện luôn kính trọng ngài. Nguyện công đức của ngài thành tựu đầy đủ, xin cho tôi trong đời vị lai thường được làm đệ tử ngài.

        Nói như vậy xong, Bà-la-môn đặt thỏ xuống đất, cung kính lạy, rồi lại ôm thỏ như bồng con, cùng với thây thỏ nhảy vào trong lửa.

        Khi ấy, trời Đế Thích biết việc này rồi, bèn tổ chức cúng dường lớn, thu nhặt xá-lợi và xây tháp.

        Đại Bồ-tát tu tập Tŕ giới ba-la-mật như vậy, không lừa dối thế.

7/ Phẩm Nai:

Bồ-tát Ma-ha-tất

Hành sáu Ba-la-mật

Giữa kẻ rất oán thù

Ngài vẫn không ác ư.

        Tôi từng nghe:

        Đời trước, Bồ-tát từng sinh vào loài súc sinh mang thân nai, hai bên hông màu vàng kim, xương sống bằng lưu ly, trên thân xen lẫn các loại khác khó nêu tên, móng như xa cừ, sừng như kim tinh, toàn thân trang sức như kho bảy báu, thường làm lợi ích cho tất cả chúng sinh, thành tựu đầy đủ các pháp thiện. Thân sáng rực như mặt trời mới mọc. Chư Thiên kính trọng nên gọi tên ngài là nai sắc Vàng. Ngài luôn chỉ dạy, hướng dẫn cho vô lượng con nai. Nai chúa này tu tập hạnh từ bi rộng lớn, tinh tấn, trí tuệ đầy đủ không thiếu, có sức dũng mănh vượt bậc, hiểu biết tiếng người, v́ nhằm điều phục chúng sinh nên thị hiện thân nai.

        Bấy giờ, nai chúa đi lại ở Tuyết sơn. Trong núi có nhiều rừng cây hoa quả, suối chảy, ao tắm. Nếu những cầm thú nào có tâm thù ghét làm hại nhau, liền bị sức mạnh từ uy đức của Bồ-tát tiêu diệt hết. Nai chúa ở nơi yên lặng, thường dạy các nai khác xa ĺa pháp ác, tu tập pháp thiện: “Các ngươi nên biết, trong các hành động, nên quan sát điều ác nhỏ như thức ăn độc. Như vậy ác nhỏ cũng không nên chấp nhận. Nên xem điều thiện nhỏ như là bạn thân, thường nên gần gũi siêng năng thọ tŕ. Này các nai, v́ thân miệng ư các ngươi làm việc ác nên bị đọa vào súc sinh, không thể tu tập pháp thiện. V́ ngu si nên bị mang thân súc vật, trải qua vô số kiếp khó giải thoát được nẻo sinh tử, muốn hưởng an lạc cần phải lấy chánh pháp làm căn bản. Chánh pháp có thể hộ tŕ chúng sinh không bị đọa vào cảnh giới ác, là cầu đ̣ cho người vượt qua biển khổ phiền năo. Như người đi qua chỗ khó phải cần gậy, như cầm đuốc soi thấy các nẻo tăm tối, người làm theo chánh pháp cũng như vậy. Chánh pháp là nơi cần phải thân cận, không thể phá hoại, chỉ dẫn chúng sinh con đường cao cả, có khả năng làm cho muôn loài thọ hưởng an lạc. Được nghe chánh pháp thường làm cho tâm hoan hỷ, tâm niệm luôn luôn hành pháp này th́ không c̣n sợ hăi. Chánh pháp này có thể trừ diệt tất cả các ác, như là thuốc hay có thể trừ được nhiều bệnh. Do đó, cần phải luôn luôn nhớ nghĩ về chánh pháp không được quên đi. Nếu ai quên chánh pháp th́ đời này trôi qua trống rỗng. Tất cả thế gian đều hư dối, chỉ có pháp bố thí, nhẫn nhục, trí tuệ biết hổ thẹn mới là chân thật. Nếu ai tu tập những pháp như vậy được gọi là thực hiện đầy đủ về chánh pháp.

        Nai chúa thường thuyết pháp này cho các cầm thú, khiến cho người nghe ngay khi ấy xa ĺa tâm dâm dục, cũng như Hiền thánh, xa ĺa các ác không c̣n gây hại  Sau đó, nai chúa cùng bầy nai dừng chân nơi một con sông rộng lớn, sâu thẳm không bờ đáy, nước dâng cao chảy cuồn cuộn, nhiều chỗ nổi ch́m, phá vỡ bờ núi, bứng cả cây to, tất cả chim thú đều không dám đến gần. Lúc ấy, có một người bị trôi theo ḍng nước, kinh hoàng sợ hăi không biết đến nơi nào, sức lực trở nên yếu ớt, sắp chết đến nơi, nên lớn tiếng kêu cứu: ‘Thiên thần đất trời, ai có từ bi xin cứu mạng tôi, khổ thay! Hôm nay, tôi cách biệt gia đ́nh, bị tai nạn, biết dựa vào ai! Trước đây tôi từng được nghe thế gian có một vị nai tu học phép Tiên, có tâm đại Từ bi, chỉ mong vị ấy cứu mạng cho tôi!”.

        Ở trước bầy nai, nai chúa nghe tiếng kêu kia, liền vội xem ai bị tai nạn và lên tiếng: “Ta nghe như vậy, tâm rất khổ năo không khác ǵ chính người đang bị nạn kia... Các ngươi hăy tùy ư giải tán, ta muốn t́m nơi bằng phẳng để tùy ư uống nước cho đỡ khát”.

        Bầy nai nghe bảo, bỏ đi tứ tán. Vua nai theo tiếng kêu cứu đi t́m, thấy có một người bị trôi trong nước, lại bị cây đá xô xát rất là khổ năo. Thấy như vậy, nai chúa suy nghĩ: “Ḍng nước chảy mạnh, giả sử cá lớn cũng không vượt được. Ta thân h́nh nhỏ, sức yếu, chẳng biết có thể cứu người này được không, hay là cả ta và họ đều bị chết chứ không nỡ thấy riêng họ chịu khổ... Giả sử người này ở trến đất bị voi gây hại, th́ ta có thể t́m cách cứu họ, nay đang bị trôi trong ḍng nước mạnh, ta làm sao cứu nổi! Nếu ta vào nước mà không cứu được, th́ tất cả người nghe biết sẽ cười ta v́ đă tự biết không có khả năng, sao lại xuống nước! Ta tuy có tâm từ bi nhưng sức lực kém, sợ không thể làm được. Ta cần phải tinh tấn gấp bội không chậm trễ để đến cứu họ.’'

        Suy nghĩ như thế rồi, nai-chúa lên tiếng:

        -Người không nên sợ hăi nữa! Ta vào nước cũng như cây cỏ, nếu thân bị chết cũng cần phải cứu người.

        Bấy giờ, nai chúa nhảy xuống ḍng sông, bơi đến bên người kia và bảo kẻ bị trôi ngồi trên lưng nai. Kẻ bị nạn ngồi an ổn, không c̣n sợ nữa, như người ngồi yên trên ghế. Trên sông có nhiều cây đá, va chạm vào thân đau đớn vô cùng. Nai chúa liều chết không thả, cơng người bị nạn, cố gắng hết sức bơi qua đến bờ bên kia.

        Sau khi được cứu mạng an ổn, người thoát nạn nói với nai chúa:

        -Thân do cha mẹ sinh ra và nuôi lớn lên của tôi đă bị chết ch́m. Thân mạng hiện nay thật do ngài mà có. Ngài tuy là nai chúa nhưng tôi xin giao thân mạng cho ngài, nếu cần ǵ xin ngài cứ sai bảo.

        Nai chúa nói với người kia:

        -Ngươi hăy nghe rơ, ta không cầu công quả với người cũng không sinh ư tưởng cao ngạo. Ta không tiếc thân mạng này, chỉ muốn làm lợi ích cho người khác. Người nên biết, ta mang thân thú thường ở rừng hoang, tự do tùy ư kiếm cỏ nước. Tuy ta không xâm phạm làng xóm dân cư, nhưng tội của ta là nhiều kẻ ganh ghét, lại c̣n sợ sư tử, hổ lang, các thú dữ, đám thợ săn, không chỗ ẩn náu, không ai bảo vệ. Ta tuy là thân nai nhưng có nhiều màu sắc xinh đẹp. Trong thế gian chưa ai được thấy. Chỉ v́ nhằm cứu giúp nên ngươi mới thấy được. Xưa, ta có lập thệ: “Nếu thấy khổ nạn phải làm cho thoát khỏi. Người có sức lực mà thấy khổ không cứu, nên biết kẻ ấy sẽ không có phước báo. Như không trồng cây th́ chẳng được trái. Nếu người nhớ đến ta th́ nên giữ kỹ miệng. Biết ân nhớ ân là điều Hiền thánh khen. Người không biết ân, ngay đời này tiếng xấu lan truyền khấp nơi, bị người trí chê trách, đời vị lai sẽ chịu quả báo xấu ác. Người biết ân, an vui cả trong hai đời, không do bố thí mà được tự tại, chẳng tu tập đa văn mà đầy đủ trí tuệ, tuy không tắm nước mà thanh tịnh không dơ bẩn, tuy không xông hương mà được thơm tho cao thượng, không mang chuỗi ngọc mà thật xinh đẹp, không cần y phục mà được kín đáo, tuy không dao gậy nhưng không ai xâm phạm. Người nên biết: Công đức của người biết ân nói không thể hết. Người không biết ân bị các khổ nạn cũng vô lượng”. Vậy người nên giữ kín miệng.

        Nghe nói như vậy, người bị trôi kia vui buồn lẫn lộn, nước mắt đầm đ́a, liền lạy sát chân nai, thưa:

        -Ngài thường thuyết pháp chỉ dạy cho chúng sinh về chánh đạo Niết-bàn. Ngài như lương y, trừ diệt tâm nóng, bệnh khổ cho chúng sinh. Ngài là người cha lành đứng đầu trong thế gian, là bậc tôn quư, bậc hướng dẫn, thật tôi muốn theo hầu để sớm chiều học tập không muôn rời xa dù chỉ trong một niệm, tất sẽ không c̣n làm ác nữa. Nay nếu tôi ra đi, thân h́nh tuy xa ĺa, nhưng tâm không dám có ư tưởng rời xa.

        Sau khi nói xong, người kia từ giă ra đi. Nai chúa nh́n theo người ấy đến khi khuất bóng mới trở lại chỗ bầy của ḿnh.

        Về tới nhà, người bị nước trôi kia vong ân bội nghĩa, phá tắt cây đuốc pháp, tự đốt tâm ḿnh, chặt ngă cây đại thọ pháp, đến nỗi trồng rừng cây độc, tâm thành bồn ác chứa đầy oán độc, v́ tham lợi trong hiện tại nên đến tâu lên nhà vua:

        -Đại vương biết không, vừa rồi thần vào rừng thấy một con nai, thân thể màu sắc vi diệu, như kết bằng bảy báu, là chúa giữa bầy nai, như mặt trăng tṛn ở giữa muôn sao. Tấm da nhiều màu sắc của nó có thể phủ trên xe vua. Thần biết rơ nơi sinh sống của nai này.

        Nghe tâu như vậy, nhà vui mừng quá, hỏi:

        -Khanh hăy chỉ chỗ cho ta, chính ta sẽ đi bắt nó.

        Người bị trôi tâu vua:

        -Kính tuân lệnh vua.

        Vua liền lên xe và ra lệnh người kia dẫn đường, ngàn xe vạn ngựa nối nhau ra đi.

        Khi ấy, nai chúa đang mệt nhọc nằm nghỉ giữa bầy nai. Trên hư không có nhiều loại chim thấy quân mă của vua, nên bảo nhau: “Vua này đến đây chắc v́ nai sắc Vàng”.

        Có một con quạ bay xuống, mổ vào tai nai chúa. Nai chúa giật ḿnh thức giấc, suy nghĩ: “Quạ này v́ sao đến đây đánh thức ta? Từ xưa tới nay, các loại quạ chỉ bay quanh ta chứ không dám lại gần. Hôm nay v́ sao dám xúc phạm thân ta?”

        Nai liền đứng dựng lên trông về xe vua. Bốn phương ồ ạt kéo tới đă gần kề. Nai chúa suy nghĩ: “Như thế là các con chim thật không có lỗi! Như có người ngồi xuống bị té, ta lấy tay kéo lên, có ǵ là lỗi!”. Nai lại suy nghĩ: “Những chúng sinh này không có tâm từ bi. Sư tử, hổ lang, trên thế gian thường là kẻ oán của ta, nhưng khi nghe ta thuyết pháp liền hết tâm oán. Người này thật vô lư, được sinh làm người lại vong ân bội nghĩa, đối với ta lại sinh tâm độc ác, khác nào đặt hoa thơm đẹp nơi tử thi, bị ghê tởm ngay không ai ưa nh́n. Người này cũng như vậy, v́ được một phần nhỏ sung sướng trong đời này, lại vứt bỏ vô lượng quả báo an lạc trong vị lai”.

        Nai chúa nói với bầy nai:

        -Các ngươi chớ buồn! Nay nhà vua đến đây chính v́ thân ta chứ không phải nhằm hại các ngươi. Ta cũng có thể chạy xa, cũng có thể phá trừ quân lính của họ, vậy cần phải liều mạng chạy đến chỗ vua. Nếu ta làm như thế, các ngươi phải chạy tán loạn cho đến mất mạng. Thế nên ta v́ các ngươi sẽ đến gặp vua, hăy đi theo sau ta, chớ nên sợ hăi. Ta sẽ làm cho các ngươi an ổn không bị nạn. Các ngươi nên biết, nếu ta phát tâm muốn nhập Niết-bàn, tức có thể làm được. Lư do không nhập là v́ các ngươi. Ta đến gặp vua, giả sử bị chết nhưng làm cho các ngươi toàn mạng là ta không ân hận rồi.

        Thế rồi nai chúa đến gặp nhà vua. Người bị nước trôi thấy nai, chỉ cho nhà vua:

        -Nai chúa chính là đây!

        Tên này vừa nói xong, hai tay liền bị rụng xuống đất.

        Nhà vua thấy vậy, liền xuống ngựa, tâm kinh hoàng, lông tóc dựng ngược, hỏi:

        -Tay ngươi v́ sao bị đứt rơi xuống như vậy?

        Vua liền bỏ dao gậy, một ḿnh đi đến gặp nai.

        Khi nai chúa thấy vua, ḷng rất buồn rầu.

        Nhà vua suy nghĩ:

        -Vị ấy tuy mang thân thú nhưng không thật là nai, chính là vị vua của chánh pháp dũng mănh.

        Nai chúa thưa với vua:

        -V́ sao đại vương vứt bỏ đao gậy, thân thể ra mồ hôi ging như sợ hăi, hay là ngài sợ tôi. Tôi tu tâm Từ, không bao giờ hại ai cả, như mặt trăng sinh ra lửa, là điều không bao giờ có.

        Nhà vua nghe như vậy, tâm được an ổn, hướng đến nai chúa nói:

        -Người này v́ sao hai tay bị rơi xuống đất? Nhưng như ngài vừa nói hay bố thí sự an ổn cho chúng tôi, vậy tại sao người này vừa chỉ vào thân ngài liền bị quả báo như thế? Vừa rồi ngài nói hay bố thí cho chúng sinh sự không sợ hăi, v́ sao làm cho người này như vậy? Nếu nói không bố thí sự an ổn, th́ tất cả thế gian sẽ bị lửa cháy thiêu đốt.

        Nai chúa liền thưa với vua:

        -Như có người phạm tội nặng với quan trên, xúc phạm với vị Tỳ-kheo thanh tịnh không tranh căi. Người như vậy tất bị tội nặng. Người không biết ân cũng như thế, bị tội rất nặng. Vua nên biết, người này tự làm tự nhận quả báo, chẳng phải do tôi.

        Nhà vua hỏi:

        -Xin ngài nói rơ, tôi muốn được nghe.

        Nai chúa nói:

        -Xin vua hỏi anh ấy, không cần tôi nói!

        Vua hỏi người kia:

        -Nay v́ sao hai tay khanh bị rụng xuống đất?

        Người kia liền kể lại cho vua nghe hết chuyện cũ.

        Vua nghe xong, nói:

        -Khanh đă gây ra việc như vậy, lẽ nào lại không bị quả báo! Khi bị nguy khốn, nhờ vào người khác, cho đến trong một niệm cũng phải báo ân, huống chi đă trải qua thời gian dài thọ ân như vậy, lại không báo đáp mà c̣n gây hại, sao không bị quả báo như thế được? Như người bị trời nóng, ẩn núp tại bóng cây mát, người này không được gây hại cho cây dù chỉ một cái lá. Thọ ân không quên cũng giống như thế.

        Quốc vương hướng đến nai chúa, quỳ xuống chắp tay thưa:

        -Từ nay, tôi thường quy y với ngài.

        Nai chúa đáp:

        -Đại vương đă rơ được như vậy, xin kính nhận ư ấy của đứcvua.

        Vua li nói:

        -Ngài đă nhận lời tôi, vậy ngài cầu điều ǵ?

        Nai chúa đáp:

        -Nếu đại vương có ư tôn trọng tôi, xin hăy lắng nghe. Tôi là thân thú chỉ dùng cỏ nước để sống, ngoài ra không cầu ǵ cả.

        Đại vương nên biết, người này trước đây bị trôi trong nước, không ai cứu hộ, mạng sống sắp hết. Khi ấy, tôi c̣n cứu sống được. Nay, nếu nhà vua có tâm từ bi, hăy xem người kia như con đỏ của ḿnh. Nếu chăm sóc người kia tức là chăm sóc tôi. Người kia ngu si vô trí thật đáng thương, sau khi chết chắc bị đọa địa ngục, trải qua vô lượng năm, bị thọ các khổ. Thế nên phải sinh tâm từ bi thương xót đối với người ấy. Đại vương, như người có nhiều con cháu thương yêu như nhau, nhưng với người bệnh th́ phải chú trọng hơn. Bồ-tát cũng như vậy, đối với các chúng sinh xấu ác, phải thương yêu nhiều hơn, bởi v́ chúng sinh tâm có pháp ác, nên Bồ-tát mới v́ các chúng sinh ấy mà phát tâm Bồ đề. 

        Bấy giờ, nhà vua ôn ḥa trở lại và nói:

        -Ngài thật là bậc Điều ngự đại sư, hộ tŕ chánh pháp cứu độ ách nạn, là chỗ quy y, hay trừ diệt mọi sự sợ hăi cho tất cả chúng sinh. Các chúng sinh làm nhiều pháp ác nên đáng đọa địa ngục, nhưng không bị đọa là do Đại sĩ hộ tŕ vậy. Từ nay về sau, cho phép bầy nai vui vẻ không sợ hăi. Trọn đời con xin làm đệ tử. Đời sau, nếu ngài chứng đạo cao cả, xin độ con trước.

        Sau khi nói xong, quốc vương bảo quần thần:

        -Dân chúng cả nước bắt đầu từ đây không được đi săn, gây nghiệp sát hại.

        Khi Đại Bồ-tát thực hành Tŕ giới ba-la-mật, tuy thọ thân thú, nhưng đối với kẻ thù oán vẫn không có một chút tâm niệm ác. 

8/ Phẩm Rồng

Bồ-tát Ma-ha-tát

Chốn giận vẫn tŕ giới

Huống chi sinh loài người

Sao lại không kiên tŕ?

        Tôi từng nghe:

        Thuở xưa, v́ nhân duyên sân hận nên Bồ-tát bị đọa vào loài rồng, thọ ba thân độc. Đó là khí độc, thấy độc và tiếp xúc độc. Thân Bồ-tát có nhiều màu sắc, như đống bảy báu, tự sáng rực rỡ, không nhờ ánh sáng của nhật nguyệt, dung mạo, tài trí đă trưởng thành, hơi thở như tiếng bễ ḷ rèn. Hai mắt chiếu sáng như hai mặt trời, thường có vô số rồng khác vây quanh, có thể biến hóa thành người, sống vui thú cùng các long nữ, nơi thâm u thuộc núi Tỳ-đà. Có nhiều rừng cây hoa trái sum suê rất đáng ưa thích. Có nhiều hồ nước đầy đủ nước tám vị. Bồ-tát thường sống trong đó, hưởng vui thú, trải qua vô lượng trăm ngàn vạn năm.

        Bấy giờ, có Chim cánh vàng v́ t́m mồi, từ hư không bay xuống muốn bắt rồng. Trong lúc chim đang bay, các núi tan nát, suối ao cạn nước. Các rồng và rồng nữ thấy nghe việc này, tâm rất kinh sợ, vứt bỏ hết những trang phục chuỗi ngọc, hoa hương trên đất. Các rồng phu nhân kinh sợ khóc lóc nói:

        -Kẻ thù oán lớn đang đến đây hại chúng ta, mỏ nó bằng kim cương, có thể phá hoại rất nhiều, nay phải làm sao đây!

        Bồ-tát rồng nói:

        -Các khanh hăy theo sau ta.

        Các Long nữ vội cùng nhau theo sau rồng. Rồng tự nghĩ: “Các Long nữ này đều sợ hăi. Nếu ta không thể giúp đỡ họ th́ thân h́nh to lớn đặc biệt này dùng làm ǵ! Nay ta là rồng chúa, nếu không bảo vệ họ được th́ làm vua để làm ǵ? Người hành chánh pháp phải bỏ thân mạng để giúp đỡ người khác. Vua Kim sí điểu này có uy đức lớn. Sức lực ấy khó đối địch, trừ ta ra không ai có thể chế ngự được. Nay ta cần phải hy sinh thân ḿnh để cứu các rồng.”

        Long vương bảo chim cánh vàng:

        -Này chim cánh vàng, hăy tạm ngưng uy thần trong một chút, nghe ta nói. Ngươi thường oán hại ta, nhưng ta hoàn toàn không có tâm ác đối với ngươi. Ta v́ túc nghiệp nên thọ thân to lớn này có sẵn ba độc. Tuy có sức lực như vậy nhưng chưa bao giờ có tâm ác với người khác. Ta tự biết rơ với khí lực của ḿnh đủ có thể hàng phục ngươi và có thể từ xa phóng hỏa thiêu rụi cây cỏ khô, như ngũ cốc sắp chín bị phải mưa đá, hoặc biến thân h́nh to lớn che cả nhật nguyệt, hoặc biến thân nhỏ chui vào lỗ ngó sen, cũng có thể phá hủy đất đai làm thành sông biển, hoặc có thể làm cho núi non chấn động, cũng có thể bỏ chạy thật xa làm cho ngươi không t́m ra ta. Nay, sở dĩ ta không chạy xa v́ có nhiều rồng đến nhờ ta giúp đỡ. Sở dĩ ta không chiến đấu với ngươi v́ ta không có tâm ác với ngươi.

        Chim cánh vàng nói:

        -Ta gây thù oán với ngươi, v́ sao ngươi không oán ta?

        Long vương đáp:

        -Ta tuy thân thú nhưng hiểu rơ nghiệp báo, biết rơ việc ác nhỏ nhưng quả báo không xa, như bóng theo h́nh không rời nhau. Ta với ngươi sở dĩ cùng sinh vào gia đ́nh ác như vậy là đều do nghiệp ác đă làm ở đời trước. Ta thường có tâm Từ đối với ngươi. Ngươi hăy suy nghĩ kỹ lời Như Lai dạy:

Tâm thù oán không thể

Diệt hết sự oán thù

Chỉ với ḷng nhẫn nhục

 Mới diệt được oán thù.

        Như lửa lớn ném vào củi khô, lửa ấy càng cháy mạnh hơn trước. Dùng sân hận đáp lại sân hận th́ cũng như vậy.

        Chim cánh vàng nghe nói xong, không c̣n tâm oán thù, hướng đến Long vương nói:

        -Ta thường có tâm thù oán người, nhưng người lại có tâm Từ với ta.

        Long vương đáp:

        -Trước đây, ta cùng ngươi thọ tŕ lời Phật dạy. Ta thường ghi nhớ măi trong tâm, nhưng ngươi th́ quên hết không c̣n nhớ.

        Chim cánh vàng nói:

        -Cầu xin nhân giả làm bậc Ḥa thượng cho tôi, giảng nói cho nghe pháp cao quư. Từ đây, tôi xin bố thí tất cả không c̣n làm cho các rồng sợ nữa.

        Chim cánh vàng nói xong liền bay ra khỏi Long cung, trở về chỗ ở của ḿnh.

        Sau khi vua rồng làm cho chim cánh vàng trở về chỗ cũ rồi, bèn an ủi các rồng và các rồng nữ:

        -Thấy chim cánh vàng, các ngươi có sợ không? Các chúng sinh khác khi thấy các ngươi th́ cũng sợ hăi như vậy. Cũng như rồng các ngươi luôn yêu mến thân mạng, tất cả các chúng sinh cũng như thế. Hay quan sát thân ḿnh để so sánh với thân khác, vậy nên sinh tâm đại từ bi. Ta nhờ tu tập tâm từ bi nên làm cho kẻ oán ghét phải trở về chỗ cũ. Lưu chuyển trong sinh tử, pháp đáng nương nhờ không ǵ bằng tâm Từ. Ngươi có tâm Từ trừ được phiền năo nặng nề, đưa đến an lạc vi diệu. Từ chính là thức ăn thơm ngon cho đói khát trong vô lượng sinh tử. Ngày trước, ta v́ mất tâm Từ nên nay bị đọa vào loài súc sinh. Ai tu tập lấy Từ tâm làm cửa th́ tất cả phiền năo không thể vào được, được sinh lên cơi trời, người cho đến đạt được đạo quả chánh giải thoát. Từ là môn thuốc hay không ǵ bằng được.

        Sau khi nghe nói, các rồng nữ xa ĺa sân độc, tu tập tâm Từ.

        Long vương thấy đồng loại của ḿnh đều tu tập tâm Từ, nên rất vui mừng, khen ngợi:

        -Lành thay! Nay việc làm của ta đă xong. Ta tuy do nghiệp nhân bị đọa vào loài thú, nhưng được tu tập theo hạnh nghiệp của hàng đại sĩ.

        Khi ấy, Long vương nói với các rồng:

        -Ta đă làm việc thiện cho các ngươi xong, đă chỉ dạy cho các ngươi đạo chánh chân, lại v́ các ngươi đốt ngọn đuốc chánh pháp, đóng các đường ác, mở nẻo trời người. Các ngươi đă từ bỏ vô lượng ác độc, đem cam lộ thượng diệu thay vào. Ta muốn yêu cầu một việc, các ngươi nên biết, vào mười lăm ngày đầu trong mười hai tháng, người Diêm-phù-đề dùng nước tám giới để tắm rửa thân tâm, làm việc thanh tịnh để tạo nên tư lương cho con đường của cơi trời người. Họ xa ĺa kiêu mạn, cao ngạo, tham dục, sân hận, ngu si. Ta cũng như thế, muốn bắt chước họ thọ tám trai giới. Các ngươi nên biết, ai có thể thọ tŕ tám giới như vậy, tuy không mặc y phục đẹp nhưng vẫn sạch sẽ, tuy không tường vách nhưng ngăn được oán tặc, tuy không cha mẹ mà được ḍng họ tôn quư, không mang chuỗi báu anh lạc nhưng tự xinh đẹp, tuy không có châu ngọc nhưng giàu có vô cùng, tuy không có xe ngựa nhưng được gọi là xe lớn, không nhờ cầu bến nhưng vượt qua được đường ác. Người thọ tám giới có công đức như vậy. Các ngươi nên biết, ta ở nơi nào cũng thường thọ tŕ giới ấy.

        Các rồng đều nói:

        -Tám trai giới là ǵ?

        Long vương nói:

        -Tám trai giới là: Một, không sát hại; hai, không trộm; ba, không dâm; bốn, không nói dô\ối; năm, không uống rượu; sáu, không nằm ngồi trên.giường cao rộng; bảy, không mang hương hoa chuỗi ngọc, xoa chất thơm vào người; tám, không ca hát múa và không đi xem nghe. Tám việc này trang nghiêm bằng pháp không ăn quá ngọ. Đây gọi là tám trai giới.

        Các rồng hỏi:

        -Nếu chúng tôi rời vua một chút là mất mạng ngay, nay muốn tăng trưởng chánh pháp cao cả, thắp sáng đèn pháp, xin phụng hành lệnh của ngài, ích lợi của Phật pháp nơi nào cũng được, v́ sao không thọ tŕ ở đây? Chúng tôi từng nghe có người tại gia tu tập được pháp thiện. Nếu sống tại gia mà hành pháp thiện cũng được tăng trưởng, cần ǵ phải cầu nơi an tịnh?

        Long vương đáp:

        -Muốn sống nơi dục th́ tâm không lúc nào yên tịnh, thấy các sắc đẹp th́ tâm ái dục ở quá khứ lại phát sinh. Như đất ướt, mưa dễ làm thành bùn, thấy các sắc đẹp th́ dục tâm ở quá khứ lại phát sinh cũng giống như vậy. Nếu ở núi sâu th́ không thấy sắc. Nếu không thấy sắc th́ không sinh tâm dục.

        Các rồng nói:

        -Nếu ở núi sâu được tăng trưởng chánh pháp th́ xin thi hành theo ư ngài.

        Khi ấy, Long vương đem các rồng đến nơi yên tịnh, xa ĺa tâm dâm dục, sân hận, đối với chúng sinh tu tâm đại từ, đầy đủ nhẫn, nhục để tự trang nghiêm, mở cửa giác ngộ, tự thọ tám giới, giữ trai pháp thanh tịnh, trải qua nhiều ngày, bỏ cả ăn uống thân gầy ốm rất đói khát mệt nhọc ngủ yên. Long vương tu hành tám giới như vậy đầy đủ nhẫn nhục, không có ư hại các loại chúng sinh.

        Bấy giờ có kẻ ác đến chỗ ở của Long vương.

        Trong khi ngủ, Long vương nghe tiếng bước chân đi nên thức dậy. Những kẻ ác trông thây Long vương, mừng sợ bảo nhau:

        -Đây là khối châu báu ǵ từ dưới đất vọt lên?

        Rồng thấy những người này, liền suy nghĩ: “Ta v́ tu đức nên đến đây, mà giữa núi này lại có kẻ ác nghịch phá người tu đức. Nếu để những kẻ ấy thấy h́nh thật của ta th́ sẽ chết v́ sợ. Họ v́ sợ mà chết, th́ sự tu tập theo chánh pháp của ta bị hủy hoại. Trước đây ta v́ sân hận mà bị đọa vào loài rồng thân có đủ ba độc, tiếp xúc với hơi thở đều cũng độc như vậy. Những người này đang đến đây tất v́ tham thân ta mà phải bỏ mạng.”

        Những kẻ ác nói với nhau:

        -Chúng ta vào núi đă nhiều năm để cầu tài lợi, chưa từng thấy thân rồng có trang điểm nhiều màu sắc rực rỡ như thế, thật vừa mắt người xem. Nếu lột da rồng này đem dâng lên vua chúng ta chắc được trọng thưởng.

        Những kẻ ác vội cầm dao bén muốn lột lấy da rồng. Lúc ấy, tâm Long vương thường v́ lợi lạc cho tất cả thế gian nên đối với kẻ ác ấy vẫn sinh tâm từ bi thương xót, v́ hành từ tâm nên ba độc liền tiêu diệt. Long vương tự khuyên nhủ tâm ḿnh: “Ngươi không nên luyến tiếc thân này. Tuy ngươi đă muốn giữ ǵn nó nhiều năm nữa, nhưng đến lúc phải chết th́ cũng không thoát được. Những người này nay v́ thân ta mà tham tiền thưởng, sẽ bị đọa địa ngục. Ta thà chịu chết chứ không bao giờ trong hiện tại để họ bị khổ”.

        Long vương lại suy nghĩ: “Nếu có người vô tội, bị người khác đến cắt xẻ, im lặng chịu, không chống lại, không sinh thù oán, nên biết người nay là bậc Đại sĩ chân chánh. Nếu đối với cha mẹ, anh em, vợ con mà im lặng nhẫn nhục th́ đó chưa thật quư. Nếu đối với kẻ thù oán mà vẫn im lặng nhẫn nhục th́ đó mới thật quư. Thế nên nay ta v́ chúng sinh, cần phải im lặng nhẫn nhục chấp nhận. Nếu ta đối với họ mà chịu nhẫn nhục được, th́ họ chính là người bạn tri thức chân thật của ta. Do đấy, ta đối với những người này phải tưởng như cha mẹ. Từ vô lượng kiếp trước, ta đă bỏ nhiều thân mạng rồi nhưng chưa lần nào v́ một chúng sinh. Nếu những người kia v́ suy nghĩ cho rằng lột da này rồi, sẽ được thưởng vô lượng châu báu, tài sản, th́ ta xin nguyện trong đời vị lai thường cho những người này vô lượng pháp tài”.

        Khi Long vương bị lột da rồi, thân thể chảy máu, đau đớn, vẫn chịu. Toàn thân rung động không thể giữ yên. Có vô lượng các loại trùng nhỏ nghe mùi máu liền tụ tập lại, rúc rỉa ăn thịt.

        Long vương lại suy nghĩ: ‘‘Nay các loại trùng nhỏ này ăn thân ta, nguyện trong vị lai, ta sẽ cho chúng được thọ hương pháp thực” .Khi Đại Bồ-tát tu hành Tŕ giới ba-la-mật, cho đến nỗi bị lột da, ăn thịt, đều cũng không sinh tâm oán hận, huống chi là đối với các chỗ khác.

QUYỂN HẠ

 

 

 

back_to_top.png

[ TRANG CHỦ | KINH ĐIỂN | ĐẠI TẠNG KINH | THẦN CHÚ | HÌNH ẢNH | LIÊN LẠC ]

google-site-verification=Iz-GZ95MYH-GJvh3OcJbtL1jFXP5nYmuItnb9Q24Bk0