LƯỢC LUẬN VỀ NGHĨA AN LẠC TỊNH ĐỘ

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

�T1957

LƯỢC LUẬN VỀ NGHĨA AN LẠC TỊNH ĐỘ

Nguy�n t�c: Đại sư Th�ch Đ�m Loan.

Việt dịch: T�-kheo Th�ch Bửu H�.

�� Hỏi: Nước An Lạc thuộc c�i n�o trong ba c�i?

�� Đ�p: Th�ch luận ghi: �Tịnh độ chẳng thuộc ba c�i. V� sao? V� kh�ng c�n dục n�n chẳng thuộc c�i Dục, v� sống tr�n đất n�n chẳng thuộc c�i Sắc, v� c� h�nh sắc n�n chẳng thuộc c�i V� sắc�.

Kinh ghi: �Đức Phật A-di-đ� khi c�n tu đạo bồ-t�t, l�m một vị t�-kheo t�n l� Ph�p Tạng.Ng�i đ� thỉnh hỏi Phật Thế Tự Tại Vương về hạnh Tịnh độ của chư Phật. L�c đ�, Đức Phật Thế Tự Tại Vương giảng cho t�-kheo Ph�p Tạng nghe về hai trăm mười ức c�i Phật, những việc thiện �c của trời người, c�ng sự đẹp xấu của c�c quốc độ, tất cả đều giảng thuyết r� r�ng. Ngay l�c đ�, t�-kheo Ph�p Tạng đến trước Đức Phật, ph�t nguyện rộng lớn giữ lấy c�c c�i Phật. V� thế, trong v� lượng a-tăng-k� kiếp, t�-kheo Ph�p Tạng thực h�nh c�c ba-la-mật như đ� ph�t nguyện, vi�n m�n mu�n điều thiện, th�nh đạo V� thượng. Do biệt nghiệp m� được, n�n chẳng thuộc ba c�i�.

�� Hỏi: Nước An Lạc c� mấy loại trang nghi�m m� được gọi l� Tịnh độ?

�� Đ�p: Nếu y cứ nghĩa kinh th� bốn mươi t�m nguyện của t�-kheo Ph�p Tạng l� những loại trang nghi�m, t�m đọc sẽ biết, kh�ng cần phải n�i lại. Nếu căn cứ luận V� Lượng Thọ th� d�ng hai loại thanh tịnh t�m th�u hai mươi ch�n loại trang nghi�m th�nh tựu. Hai loại thanh tịnh l� kh� thế gian thanh tịnh v� ch�ng sinh thế gian thanh tịnh.

-�� Kh� thế gian thanh tịnh: Kh� thế gian thanh tịnh c� mười bảy loại trang nghi�m th�nh tựu: Một, tướng quốc độ th� thắng, vượt tr�n ba c�i. Hai, quốc độ ấy rộng lớn như hư kh�ng, kh�ng c� giới hạn. Ba, quốc độ do căn l�nh xuất thế ch�nh đạo đại từ bi của bồ-t�t h�nh th�nh. Bốn, thanh tịnh, trong s�ng, tr�n đầy v� trang nghi�m. Năm, đầy đủ đặc t�nh của ch�u b�u bậc nhất, sản sinh c�c vật b�u k� diệu. S�u, �nh s�ng thanh khiết thường chiếu thế gian. Bảy, c�c vật b�u trong nước ấy rất mềm mại, chạm v�o t�m liền vui th�ch, sinh niềm an lạc th� thắng. T�m, mu�n ngh�n hoa b�u trang nghi�m ao hồ, điện b�u v� lầu g�c b�u đều l�m bằng c�c loại gỗ qu�, �nh s�ng nhiều m�u sắc ảnh hiện c�c thế giới, v� lượng lưới b�u giăng khắp hư kh�ng, chung quanh đều treo chu�ng, thường ph�t ra �m thanh diệu ph�p. Ch�n, trong hư kh�ng tự nhi�n tu�n hoa trời, �o trời trang nghi�m, hương trời x�ng khắp. Mười, �nh s�ng tr� tuệ Phật chiếu soi diệt trừ si �m. Mười một, Phạm thanh [1] khai ngộ vang khắp, mười phương đều nghe r�. Mười hai, Đức A-di-đ� V� Thượng Ph�p Vương d�ng sức tu thiện để giữ g�n. Mười ba, từ hoa thanh tịnh của Như Lai h�a sinh. Mười bốn, ưa th�ch hương vị Phật ph�p, d�ng thiền tam-muội [2] l�m thức ăn, Mười lăm, l�a hẳn c�c khổ của th�n t�m, hưởng niềm vui kh�ng gi�n đoạn. Mười s�u, kh�ng bao giờ nghe đến danh từ Nhị thừa, người nữ, người thiếu căn. Mười bảy, những điều ch�ng sinh mong muốn đều c� được đầy đủ v� như �. Mười bảy loại trang nghi�m n�y gọi l� kh� thế gian thanh tịnh.

-�� Ch�ng sinh thế gian thanh tịnh: Ch�ng sinh thế gian thanh tịnh c� mười hai loại trang nghi�m th�nh tựu: Một, đ�i hoa diệu k� với v� lượng ch�u b�u qu� hiếm d�ng l�m t�a ngồi cho Phật. Hai, v� lượng tướng tốt v� vẻ đẹp, v� lượng �nh s�ng trang nghi�m th�n Phật. Ba, Đức Phật d�ng v� lượng biện t�i t�y căn cơ n�i ph�p, r� r�ng đầy đủ, khiến người th�ch nghe; người nghe rồi nhất định sẽ lĩnh ngộ, kh�ng n�i lời hư dối. Bốn, tr� tuệ ch�n như của Phật giống như hư kh�ng, soi s�ng tổng tướng v� biệt tướng của c�c ph�p, t�m kh�ng ph�n biệt. Năm, ch�ng trời người bất động, rộng lớn trang nghi�m, giống như n�i Tu-di �nh hiện bốn biển lớn, đầy đủ tướng ph�p vương. S�u, th�nh tựu quả V� thượng, kh�ng ai c� thể s�nh bằng, huống g� l� vượt hơn. Bảy, l� bậc Trượng phu của trời người, Điều ngự sư c� đại ch�ng cung k�nh v�y quanh, như c�c sư tử v�y quanh sư tử ch�a. T�m, sức bản nguyện của Phật trang nghi�m, giữ vững c�c c�ng đức; những ai gặp được sẽ kh�ng uổng ph�, c� thể gi�p họ ch�ng đầy đủ biển tất cả c�ng đức; nhưng bồ-t�t chưa được tịnh t�m th� cuối c�ng được chứng B�nh đẳng ph�p th�n [3]; bồ-t�t tịnh t�m v� bồ-t�t thượng địa cuối c�ng đồng tịch diệt b�nh đẳng. Ch�n, c�c ch�ng bồ-t�t trong nước An Lạc kh�ng động th�n m� đi khắp mười phương, ứng h�a c�c loại th�n h�nh, như thật tu h�nh, thường l�m việc Phật. Mười, ứng h�a th�n của bồ-t�t như vậy, đối với tất cả thời kh�ng trước, kh�ng sau; nhất t�m, nhất niệm ph�ng �nh s�ng lớn, đến khắp mười phương thế giới gi�o h�a ch�ng sinh, d�ng tất cả phương tiện do tu h�nh th�nh tựu để diệt trừ tất cả khổ n�o của ch�ng sinh. Mười một, c�c bồ-t�t ấy ở khắp trong tất cả thế giới kh�ng s�t, chiếu soi to�n bộ c�c hội lớn của chư Phật; lại c�ng dường, cung k�nh, ca ngợi v� lượng c�ng đức của chư Phật Như Lai. Mười hai, ở những nơi kh�ng c� Tam bảo trong tất cả thế giới, th� bồ-t�t trụ tr�, trang nghi�m biển lớn c�ng đức Phật-ph�p-tăng, chỉ dạy cho tất cả ch�ng sinh hiểu r�, như thật tu h�nh. T�m loại trang nghi�m c�ng đức th�nh tựu của Ph�p vương v� bốn loại trang nghi�m c�ng đức th�nh tựu của bồ-t�t, gọi l� ch�ng sinh thế gian thanh tịnh.

�� C�i nước An Lạc đầy đủ hai mươi ch�n loại trang nghi�m c�ng đức th�nh tựu như vậy cho n�n gọi l� Tịnh độ.

�� Hỏi: Người sinh v�o c�i An Lạc th� c� mấy phẩm bậc v� mấy nh�n duy�n?

�� Đ�p: Trong kinh V� Lượng Thọ chỉ n�u ba phẩm thượng, trung v� hạ. Trong kinh Qu�n V� Lượng Thọ th� mỗi phẩm lại ph�n ra ba bậc thượng, trung v� hạ, th�nh ch�n phẩm. Nay y cứ v�o kinh V� Lượng Thọ m� b�n, lại căn cứ v�o ba phẩm m� kinh n�y lập để luận.

�� Người sinh phẩm thượng c� năm nh�n duy�n: Một, xuất gia, l�a dục l�m sa-m�n; hai, ph�t t�m v� thượng bồ-đề; ba, một mực chuy�n niệm Đức Phật V� Lượng Thọ; bốn, hu�n tu c�c c�ng đức; năm, nguyện sinh v�o nước An Lạc. Nếu người n�o đầy đủ năm nh�n duy�n n�y, th� khi l�m chung, Đức Phật V� Lượng Thọ v� đại th�nh ch�ng hiện ra trước mắt, người đ� liền theo Phật sinh đến nước An Lạc, tự nhi�n h�a sinh từ trong hoa sen bảy b�u, trụ ng�i Bất tho�i chuyển, c� tr� tuệ dũng m�nh, thần th�ng tự tại.

�� Người sinh phẩm trung c� bảy nh�n duy�n: Một, ph�t t�m v� thượng bồ-đề; hai, một mực chuy�n niệm Phật V� Lượng Thọ; ba, tu tập c�c điều thiện, v�ng giữ trai giới; bốn, đ�c tượng v� x�y th�p; năm, c�ng dường thức ăn nước uống cho sa-m�n; s�u, treo lụa, thắp đ�n, d�ng hoa, đốt hương c�ng dường; bảy, đem những c�ng đức n�y hồi hướng nguyện sinh về nước An Lạc. Người n�o đầy đủ bảy nh�n duy�n n�y, th� l�c l�m chung Đức Phật V� Lượng Thọ h�a hiện th�n m�nh, đầy đủ �nh s�ng v� tướng hảo như Phật thật c�ng với đại ch�ng hiện ra trước mắt, người đ� lập tức theo h�a th�n Phật sinh đến nước An Lạc, trụ ng�i Bất thối chuyển, nhưng c�ng đức tr� tuệ k�m hơn phẩm thượng.

�� Người sinh phẩm hạ c� ba nh�n duy�n: Một, giả sử kh�ng c� thể tạo c�ng đức th� phải ph�t t�m v� thượng bồ-đề; hai, một mực chuy�n t�m d� chỉ mười niệm niệm Đức Phật V� Lượng Thọ; ba, d�ng t�m ch� th�nh nguyện sinh nước An Lạc. Đầy đủ ba nh�n duy�n n�y, th� l�c l�m chung mộng thấy Đức Phật V� Lượng Thọ, cũng được v�ng sinh, nhưng c�ng đức tr� tuệ k�m hơn phẩm trung.

�� Lại c� một hạng v�ng sinh nước An Lạc m� kh�ng thuộc ba phẩm tr�n. Đ� l� hạng người d�ng t�m nghi ngờ m� tu tập c�c c�ng đức nguyện sinh nước An Lạc. Họ nghi ngờ, kh�ng hiểu Phật tr�, Bất tư nghị tr�, Bất khả xưng tr�, Đại thừa quảng tr�, V� đẳng v� lu�n tối thượng thắng tr�, nhưng vẫn c�n tin tội ph�c, tu tập căn l�nh, n�n được sinh v�o nước An Lạc. Lại khi được sinh v�o cung điện bảy b�u của nước An Lạc, hoặc một trăm do-tuần, hoặc năm trăm do-tuần, ở trong đ� hưởng thụ c�c kho�i lạc tự nhi�n như c�i trời Đao-lợi. Nhưng trong năm trăm năm, họ kh�ng gặp Phật, kh�ng nghe kinh ph�p, kh�ng thấy bồ-t�t v� th�nh ch�ng thanh văn. Đ�y l� bi�n địa của c�i An Lạc, cũng gọi l� thai sinh. N�i bi�n địa, v� năm trăm năm kh�ng thấy nghe Tam bảo, theo nghĩa th� đồng với nạn bi�n địa, hoặc cũng ở bi�n giới nước An Lạc. N�i thai sinh, l� giống như khi người vừa sinh ra từ thai, nh�n ph�p chưa th�nh. Bi�n địa l� n�i về nạn, thai sinh l� n�i về tối tăm. Hai t�n gọi n�y đều l� mượn điều n�y để n�i kia th�i, chứ chẳng phải l� bi�n địa trong t�m nạn, cũng chẳng phải l� thai sinh từ b�o thai. V� sao biết được? V� nước An Lạc chỉ to�n l� h�a sinh, cho n�n biết chẳng phải thai sinh; v� năm trăm năm sau lại được thấy nghe Tam bảo, cho n�n biết chẳng phải bi�n địa trong t�m nạn.

�� Hỏi: Lo�i thai sinh ở trong cung điện bảy b�u c� được vui th�ch kh�ng? Nhớ nghĩ điều g�?

�� Đ�p: Trong kinh v� dụ: �Giống như con của Chuyển lu�n th�nh vương đắc tội với vua cha, bị giam v�o hậu cung, d�ng g�ng v�ng kh�a lại, cung cấp đầy đủ c�c thứ đồ d�ng như vua, kh�ng thiếu g�. L�c n�y, vương tử tuy c� đầy đủ c�c m�n đồ chơi tốt đẹp, nhưng t�m vẫn kh�ng được vui, chỉ nghĩ t�m phương c�ch để tho�t khỏi nơi buồn khổ n�y�. Lo�i thai sinh kia cũng như vậy, tuy ở trong cung điện bảy b�u, c� c�c thứ sắc đẹp, �m thanh hay, hương thơm, vị ngon, cảm x�c th�ch th� nhưng kh�ng cho đ� l� vui; chỉ v� kh�ng thấy Tam bảo, kh�ng được c�ng dường, tu c�c căn l�nh, n�n cho đ� l� khổ. V� biết tội lỗi ng�y trước của m�nh, n�n l�ng rất hối hận tự tr�ch, muốn l�a nơi ấy, liền được như �. Trường hợp n�y đồng với ba bậc v�ng sinh, v� năm trăm năm sau mới biết s�m hối tội lỗi.

�� Hỏi: Với t�m nghi hoặc v�ng sinh c�i An Lạc th� gọi l� thai sinh, nhưng v� sao sinh nghi?

�� Đ�p:� Trong kinh chỉ ghi �Nghi hoặc, kh�ng tin� chứ kh�ng n�u ra nguy�n nh�n khiến t�m nghi. X�t năm c�u �Kh�ng th�ng đạt�� d�ng để đối trị m� luận về điều đ�. �Kh�ng th�ng Phật tr� tức l� kh�ng tin c� thể th�ng đạt nhất thiết chủng tr�[4] của Phật, v� kh�ng th�ng đạt n�n sinh nghi. C�u đầu ti�n n�y tr�nh b�y tổng qu�t chỗ nghi, bốn c�u sau mỗi mỗi đối trị chỗ nghi. Nghi c� bốn �:

Một, nghi rằng chỉ nhớ niệm Đức Phật A-di-đ� kh�ng chắc chắn được v�ng sinh nước An Lạc. V� sao? Kinh ghi: �Nghiệp đạo như c�i c�n, b�n n�o nặng th� k�o xuống trước�, nhưng tại sao sống một đời hoặc trăm năm, hoặc mười năm, hoặc một th�ng, kh�ng việc �c n�o kh�ng l�m m� chỉ với mười niệm tương tục liền được v�ng sinh, v�o ch�nh định tụ [5], kh�ng bao giờ tho�i lui, l�a hẳn c�c khổ trong ba đường! Vậy th� nghĩa b�n n�o nặng liền k�o xuống trước l�m sao tin được? Lại từ nhiều kiếp l�u xa đến nay, đ� g�y tạo biết bao ph�p phiền n�o tr�i buộc trong ba c�i, v� sao kh�ng đoạn kết hoặc trong ba c�i m� chỉ d�ng �t thời niệm Phật A-di-đ� th� liền ra khỏi ba c�i? � nghĩa nghiệp tr�i buộc sẽ như thế n�o đ�y? V� đối trị t�m nghi n�y cho n�n n�i Bất tư nghị tr�.

Bất tư nghị tr� l� tr� Phật c� năng lực biến �t trở th�nh nhiều, nhiều th�nh �t; gần th�nh xa, xa th�nh gần; nhẹ th�nh nặng, nặng th�nh nhẹ, d�i th�nh ngắn, ngắn th�nh d�i. Tr� Phật như vậy, v� lượng v� bi�n, chẳng thể nghĩ b�n. Giống như trăm tiều phu đốn củi trong trăm năm , chất cao ngh�n nhận [6], nếu d�ng đ�m lửa bằng hạt đậu đốt th� nửa ng�y l� ch�y hết. Như vậy đ�u thể n�i củi chứa trăm năm, trong nữa ng�y ch�y kh�ng hết!

Lại như người t�n tật đi nhờ thuyền, v� buồn thuận gi� n�n một ng�y đi cả ngh�n dặm. Như vậy đ�u thể n�i người t�n tật kh�ng thể một ng�y đi được ngh�n dặm! Như người ngh�o kh�, nhặt được vật qu�, đem d�ng cho vua. Vua được vật qu� rất mừng, n�n trọng thưởng cho người ngh�o ấy. Trong ph�t chốc người ngh�o ấy bỗng nhi�n gi�u c� sung t�c. Như vậy h� c� thể n�i: �Ta mấy mươi năm l�m quan, si�ng năng gian khổ, c�n kh�ng được g� m� quay trở về, người kia bỗng nhi�n được gi�u sang th� thật l� v� l�!�, được sao?

Lại như người yếu, d�ng hết sức m�nh vọt l�n lưng con lừa kh�ng nổi, nhưng nếu đi theo Chuyển lu�n vương th� nương hư kh�ng bay đi tự nhi�n. Như vậy đ�u thể n�i kẻ yếu sức nhảy l�n lưng con lừa kh�ng nổi nhất định kh�ng thể bay tr�n hư kh�ng!

Lại như mười d�y thừng rất lớn, ngh�n người c� sức mạnh kh�ng thể bứt đứt, nhưng đứa trẻ vung kiếm th� trong khoảng khắc đứt l�m đ�i. Như vậy đ�u thể n�i sức trẻ con kh�ng thể l�m đứt nổi d�y thừng! Lại như khi lo�i chim trấm [7] xuống nước th� c� cua� liền chết, nếu đem sừng t� gi�c khuấy v�o b�n th� những con vật đ� chết kia đều sống lại. Như vậy đ�u được n�i t�nh mạng một khi đ� chấm dứt th� kh�ng thể sống lại! Như chim ho�ng hộc [8] gọi Tử An [9], Tử An liền sống lại. Như vậy đ�u được n�i ngh�n năm dưới mồ nhất định kh�ng thể sống lại!

�� Tất cả vạn ph�p đều c� tự lực v� tha lực, tự nhiếp v� tha nhiếp, ngh�n mở vạn đ�ng, v� lượng v� bi�n, đ�u thể đem sự hiểu biết c� ngăn ngại để nghi ngờ ph�p v� ngại kia.

�� Hai, nghi tr� Phật kh�ng cao si�u hơn người. V� sao? V� tất cả danh tự đều từ đối đ�i sinh, hiểu biết từ kh�ng hiểu biết sinh, lạc phương hướng từ chỗ ghi nhớ phương hướng m� sinh. Nếu m� ho�n to�n chẳng m�, th� m� rốt cuộc chẳng phải ngộ; nếu m� c� thể ngộ, th� chắn chắn m� l� ngộ, cũng c� thể n�i ngộ l� m�. M�-ngộ, ngộ-m� giống như lật b�n tay. Vậy đ�u c� thể cho s�ng-tối kh�c nhau, cũng đ�u c� g� cao si�u? Do khởi nghi n�y n�n sinh t�m nghi ngờ tr� tuệ Phật. Để đối trị t�m nghi n�y, cho n�n Phật n�i Bất khả xưng tr�.

�� Bất khả xưng tr� l� tr� Phật bặt dứt t�n gọi, chẳng thuộc h�nh tướng đối đ�i. V� sao n�i như thế? Nếu ph�p đ� c�, th� nhất định phải c� tr� biết c�; nếu ph�p đ� kh�ng, th� cũng phải c� tr� biết kh�ng. C�c ph�p l�a c�-kh�ng, m� Phật th�ng đạt c�c ph�p, n�n tr� dứt bặt đối đ�i. �ng dẫn ngộ-m� l�m v� dụ th� vẫn chỉ l� m�, chưa phải l� m�-ngộ. Cũng như trong mộng giải mộng với người kh�c, tuy n�i l� giải mộng nhưng kh�ng phải l� kh�ng c� mộng. V� n�i biết Phật, tức kh�ng biết Phật; v� n�i kh�ng biết Phật, th� cũng chẳng biết Phật; v� n�i chẳng biết, chẳng phải kh�ng biết Phật, th� cũng chẳng biết Phật; v� n�i chẳng phải chẳng biết, chẳng phải chẳng phải kh�ng biết th� cũng chẳng biết Phật�. Tr� Phật l�a bốn c�u n�y, duy�n theo n� th� t�m h�nh diệt, chỉ cho biết th� ng�n ngữ đoạn. V� nghĩa n�y cho n�n Th�ch luận ghi: �Nếu người thấy b�t-nh�, đ� ch�nh l� bị tr�i buộc; nếu kh�ng thấy b�t-nh�, đ� cũng l� bị tr�i buộc. Nếu người thấy b�t-nh�, đ� ch�nh l� giải tho�t; nếu kh�ng thấy b�t-nh�, đ� cũng l� giải tho�t�. B�i kệ n�y n�i kh�ng l�a bốn c�u th� bị tr�i buộc, l�a bốn c�u th� được giải tho�t. �ng nghi tr� Phật kh�ng cao si�u hơn người th� kh�ng đ�ng t� n�o!

�� Ba, nghi Phật thật kh�ng thể độ tất cả ch�ng sinh. V� sao? V� đời qu� khứ c� v� lượng a-tăng-k� hằng-sa chư Phật; hiện tại cũng c� v� lượng v� bi�n a-tăng-k� hằng-sa chư Phật trong thế giới khắp mười phương. Nếu Phật thật c� thể độ tất cả ch�ng sinh, th� ba c�i đ� phải kh�ng c�n từ l�u. Phật thứ hai kh�ng cần v� ch�ng sinh, ph�t t�m bồ-đề, tu tập Tịnh độ, nhiếp thụ ch�ng sinh. Nhưng thật c� Phật thứ hai nhiếp thụ ch�ng sinh, cho đến thật c� v� lượng chư Phật trong mười phương ba đời nhiếp thụ ch�ng sinh. V� thế n�n biết Phật thật kh�ng thể độ tất cả ch�ng sinh. V� khởi nghi n�y n�n khởi � niệm Đức Phật A-di-đ� c� hạn lượng. Để đối trị nghi n�y n�n n�i Đại thừa quảng tr�.

�� Đại thừa quảng tr� l� tr� Phật biết tất cả ph�p, đoạn sạch phiền n�o, đầy đủ mu�n thiện, độ tất cả ch�ng sinh. Sở dĩ c� ba đời, mười phương l� c� năm nghĩa: Một, nếu kh�ng c� Phật thứ hai, cho đến kh�ng c� a-tăng-k� hằng-sa chư Phật th� Phật kh�ng thể độ tất cả ch�ng sinh. V� thật c� thể độ tất cả ch�ng sinh, n�n c� v� lượng chư Phật trong mười phương, v� lượng chư Phật tức l� v� lượng ch�ng sinh đ� được Phật trước cứu độ. Hai, nếu một Phật độ hết ch�ng sinh th� đ� kh�ng cần c� c�c Phật sau. V� sao? V� kh�ng c� nghĩa gi�c tha, th� căn cứ nghĩa g� để n�i c� ba đời chư Phật? V� căn cứ nghĩa gi�c tha, n�n n�i chư Phật đều độ tất cả ch�ng sinh. Ba, năng lực độ sinh của c�c Phật sau vẫn l� năng lực của Phật trước. V� sao? V� Phật trước n�n mới c� Phật sau. Giống như d�ng d�i đế vương, nối tiếp kế thừa, năng lực vua sau tức l� năng lực của vua trước. Bốn, năng lực của Phật tuy c� thể độ tất cả ch�ng sinh, nhưng cần phải c� nh�n duy�n, nếu ch�ng sinh kh�ng c� nh�n duy�n với Phật trước th� phải đợi Phật sau. Như vậy, ch�ng sinh kh�ng c� duy�n, d� trải qua trăm ngh�n vạn Phật vẫn kh�ng nghe, kh�ng thấy, chứ chẳng phải do năng lực của Phật yếu k�m. Giống như mặt trời, mặt trăng chiếu soi khắp thi�n hạ, ph� tan những tối tắm, nhưng người m� th� kh�ng thấy, chứ chẳng phải mặt trời, mặt trăng kh�ng s�ng; tiếng sấm rền tai, nhưng người điếc th� kh�ng nghe, chứ chẳng phải �m thanh kh�ng chấn động. Th�ng đạt l� của c�c duy�n th� gọi Phật. Nếu t�m cưỡng tr�i với l� duy�n th� chẳng phải ch�nh gi�c. Thế n�n, ch�ng sinh v� lượng, Phật cũng v� lượng. Đ� tr�i với Phật th� chớ hỏi c� duy�n, kh�ng duy�n, v� sao kh�ng độ hết ch�ng sinh, th� lời n�y thật v� l�. Năm, ch�ng sinh nếu tận th� thế gian liền rơi v�o hữu bi�n. V� nghĩa n�y, cho n�n c� v� lượng Phật độ tất cả ch�ng sinh.

�� Hỏi: Nếu ch�ng sinh kh�ng tận th� thế gian lại phải rơi v�o v� bi�n. V� v� bi�n, n�n Phật thật kh�ng thể độ tất cả ch�ng sinh sao?

�� Đ�p: Thế gian chẳng phải hữu bi�n cũng chẳng phải v� bi�n�, l�a bốn ph�m tr� như vậy. Phật dạy ch�ng sinh l�a bốn c�u n�y, đ� ch�nh l� độ. Nhưng k� thật chẳng phải độ cũng chẳng phải kh�ng độ, chẳng phải tận cũng chẳng phải kh�ng tận. Giống như người nằm mộng thấy m�nh đang vượt biển lớn, gặp s�ng to v� c�c chướng nạn, người ấy sợ h�i k�u lớn, vang ra ngo�i. Người b�n ngo�i nghe tiếng gọi giật m�nh thức dậy, nhưng biết người kia nằm mộng, n�n b�nh thản kh�ng lo lắng, chỉ l� vượt mộng chứ kh�ng phải vượt biển.

�� Hỏi: N�i độ v� kh�ng độ đều rơi v�o bi�n kiến, vậy th� v� sao chỉ n�i tr� độ tất cả ch�ng sinh l� Đại thừa quảng tr� m� kh�ng n�i l� kh�ng độ ch�ng sinh l� Đại thừa quảng tr�?

�� Đ�p: V� ch�ng sinh đều ch�n khổ cầu vui, sợ tr�i buộc cầu giải tho�t. Cho n�n khi nghe độ th� nương về, nghe kh�ng độ th� kh�ng biết v� sao kh�ng độ, liền cho Phật kh�ng từ bi, n�n kh�ng nương về. V� kh�ng nương về, cho n�n ngủ m�i trong mộng d�i, kh�ng biết l�m sao tỉnh thức. Phật v� những hạng người n�y m� thường n�i nhiều về độ m� kh�ng n�i đến kh�ng độ. Lại nữa, kinh Chư Ph�p V� H�nh cũng c� ghi: �Phật kh�ng chứng Phật đạo, cũng kh�ng độ ch�ng sinh; chỉ v� h�ng ph�m phu vọng ph�n biệt n�i c� th�nh Phật v� độ ch�ng sinh�. N�i độ ch�ng sinh l� đối trị tất-đ�n [10]; kh�ng độ ch�ng sinh l� đệ nhất nghĩa tất-đ�n [11]. Hai lời n�i n�y đều c� nguy�n do, kh�ng tr�i ngược nhau.

�� Hỏi: Nếu mộng dứt th� lẽ n�o kh�ng phải l� độ? Nếu tất cả ch�ng sinh đều dứt mộng th� thế gian lẽ n�o kh�ng tận?

�� Đ�p: N�i mộng l� thế gian, nếu mộng dứt th� kh�ng c�n mộng, kh�ng c�n mộng th� cũng kh�ng n�i đến độ. Như thế n�n biết, thế gian tức l� xuất thế gian, tuy độ v� lượng ch�ng sinh nhưng kh�ng rơi v�o đi�n đảo.

�� Bốn, nghi Phật kh�ng được Nhất thiết chủng tr�. V� sao? V� nếu c� thể biết hết thảy c�c ph�p th� c�c ph�p rơi v�o hữu bi�n; nếu kh�ng biết hết thảy c�c ph�p th� chẳng phải Nhất thiết chủng tr�. Để đối trị nghi n�y n�n Phật n�i V� đẳng v� lu�n tối thượng thắng tr�.

�� V� đẳng v� lu�n tối thượng thắng tr�: Tr� của ph�m phu hư vọng, tr� của Phật như thật, hư vọng v� như thật kh�c nhau rất xa, theo lẽ kh�ng thể s�nh ngang, cho n�n n�i l� v� đẳng. H�ng thanh văn, b�ch-chi-phật muốn biết c�c ph�p, phải v�o định mới biết, rời khỏi định th� kh�ng biết, nhưng cũng chỉ biết giới hạn. Phật được tam-muội Như thật, thường ở trong thiền định s�u xa, n�n biết r� vạn ph�p kh�ng hai, ph�p ấy s�u xa vi diệu kh�ng g� s�nh bằng, cho n�n n�i l� v� lu�n. Bồ-t�t B�t địa trở l�n, tuy được dụng của tam-muội [12] B�o sinh, kh�ng c�n ra v�o, nhưng tập kh� nhẹ hu�n v�o tam-muội, n�n kh�ng được ho�n to�n thanh tịnh s�ng suốt, nếu so s�nh th� tr� Phật vẫn ở tr�n. Phật đầy đủ tr�-đoạn [13], như ph�p chiếu soi, ph�p v� lượng n�n chiếu cũng v� lượng. Giống như c�i hộp lớn th� sức chứa cũng lớn, cho n�n n�i l� tối thượng.

�� Ba c�u n�y cũng c� thể xoay vần bổ xung nhau, v� tr� Phật kh�ng ai bằng cho n�n v� lu�n, v� v� lu�n cho n�n tối thượng th� thắng; cũng c� thể n�i v� tr� Phật tối thượng thắng cho n�n v� đẳng, v� v� đẳng cho n�n v� lu�n. Vậy th� chỉ n�i v� đẳng l� đủ, đ�u cần n�i hai c�u sau? Giống như tr� của tu-đ�-ho�n, tuy kh�ng bằng tr� của a-la-h�n, những c�ng một tr�. Bồ-t�t Sơ địa đến Thập địa cũng như vậy, tr� tuy kh�ng ngang nhau, nhưng c�ng một tr�. V� sao? V� chẳng tối thượng. �ng d�ng hữu bi�n-v� bi�n để gạn hỏi, để nghi Phật chẳng phải bậc Nhất thiết tr�, thật l� điều kh�ng đ�ng.

�� Hỏi: Trong phần sinh phẩm hạ c� n�i �Mười niệm tương tục liền được v�ng sinh�. Thế n�o l� mười niệm tương tục?

�� Đ�p: Giống như c� người tr�n đường về nh�, đến đoạn đường hoang vắng th� gặp giặc cướp. Ch�ng vung đao dũng m�nh, x�ng tới muốn giết. Người ấy chạy nhanh, khi gặp con s�ng, th� liền muốn vượt qua, nếu qua s�ng được th� t�nh mạng mới bảo to�n. Bấy giờ, người ấy chỉ nghĩ c�ch qua s�ng: �Nếu ta qua s�ng, th� n�n mặc �o hay kh�ng mặc �o? Nếu vẫn mặc �o th� e rằng kh�ng qua được, nếu cởi �o ra th� sợ kh�ng kịp!�. Người ấy chỉ suy nghĩ như vậy, chứ kh�ng nghĩ g� kh�c. Chỉ một � niệm l�m sao qua s�ng, ch�nh l� một niệm. Như thế cho đến mười niệm, t�m kh�ng tạp loạn, th� gọi l� mười niệm tương tục. H�nh giả cũng vậy, niệm Đức Phật A-di-đ�, như người kia nghĩ c�ch qua s�ng, cho đến mười niệm: Như niệm danh hiệu của Phật, hoặc niệm tướng tốt v� vẻ đẹp của Phật, hoặc niệm �nh s�ng của Phật, hoặc niệm thần lực của Phật, hoặc niệm c�ng đức của Phật, hoặc niệm tr� tuệ của Phật, hoặc niệm bản nguyện của Phật. Như vậy kh�ng để cho niệm n�o kh�c xen v�o, t�m t�m nối tiếp nhau cho đến mười niệm, gọi l� mười niệm tương tục.

�� Khi n�i mười niệm tương tục th� dường như kh�ng kh�. Nhưng t�m kẻ ph�m phu như con ngựa hoang, thức như vượn khỉ lu�n rong ruổi theo s�u trần, kh�ng một gi�y dừng nghỉ. Phải c� l�ng tin thật bền chắc, hiện tại chuy�n niệm, l�u ng�y t�ch tập th�nh t�nh, khiến cho căn l�nh vững chắc mới được. Như Đức Phật dạy vua Tần-b�-sa-la: �Người gom chứa hạnh l�nh th� khi chết kh�ng c� niệm xấu. Như c�y nghi�ng về hướng t�y, nhất định phải ng� theo hướng ấy�. Chứ một khi l�m chung, trăm khổ dồn v�o th�n, nếu t�m kh�ng hu�n tập trước th� l�m sao m� niệm cho được.

�� Lại n�n lập ước nguyện với năm hoặc ba người đồng t�m ch�, để đến khi l�m chung th� lu�n phi�n khai thị, xưng niệm danh hiệu Đức Phật A-di-đ�, nguyện sinh nước An Lạc. Từng tiếng từng tiếng nối tiếp nhau sao cho th�nh mười niệm. Giống như con dấu bằng s�p ong in tr�n đất s�t, con dấu s�p tuy hư hoại, nhưng tr�n đất đ� in dấu; tức khi th�n mạng n�y chấm dứt cũng ch�nh l� l�c sinh v�o nước An Lạc. Một khi đ� v�o ch�nh định tụ th� c�n g� phải lo nữa!

�

[1] Phạm thanh 梵聲: �m thanh của Phật.

[2] Thiền tam-muội 禪三昧: Chỉ thiền-na v� tam-muội. Thiền-na, Phạm: Dhy�na, H�n dịch: Tư duy, tu tập. Tam-muội, Phạm: Sam�dhi, H�n dịch: Định. Thiền-na v� tam-muội l� c�ng một thể m� kh�c t�n.

[3]B�nh đẳng ph�p th�n 平等法身: Chỉ cho Tự t�nh ph�p th�n. Tức c�c Bồ t�t từ địa vị thứ t�m trở l�n đ� chứng được ch�n như b�nh đẳng tịch diệt, nhậm vận tự nhi�n, tuy kh�ng cần gia c�ng dụng hạnh, nhưng cũng c� thể đồng thời thị hiện c�c loại gi�o h�a, l�m c�c Phật sự trong khắp mười phương thế giới, m� kh�ng c� � tưởng đi lại, cũng kh�ng c� � tưởng tạo t�c, cho n�n gọi l� B�nh đẳng ph�p th�n.

[4] Nhất thiết chủng tr� 一切種智: Tr� tuệ n�y chỉ c� đức Phật chứng được. Tức l� d�ng 1 loại tr� tuệ m� biết được nh�n chủng của tất cả c�c ph�p v� tất cả ch�ng sinh, đồng thời cũng l� tr� r� suốt tướng vắng lặng v� h�nh loại của c�c ph�p.

[5] Ch�nh định tụ正定聚: Chỉ người chắc chắn được chứng ngộ trong số ch�ng sinh.

[6]Nhận 仞: Đơn vị đo chiều d�i, đời Chu 8 thước l� một nhận, khoảng 6, 48m b�y giờ.

[7] Chim trậm 鴆鳥: Một lo�i chim rất độc. Ng�y xưa bảo lấy c�nh n� khuấy v�o rượu uống th� chết ngay.

[8] Ho�ng hộc 黃鵠: T�n một lo�i chim bay rất cao, cổ d�i; c�n gọi l� thi�n nga.

[9] Tử An 子安: ti�n nh�n trong truyền thuyết của Trung Hoa.

[10] Đối trị tất-đ�n對治悉檀: Phương ph�p t�y bệnh cho thuốc m� Đức Phật d�ng để đối trị phiền n�o �c nghiệp của mỗi ch�ng sinh.

[11] Đệ nhất nghĩa tất-đ�n第一義悉檀: Phương ph�p d�ng để ph� trừ tất cả sự biện luận, vượt ra ngo�i lời n�i.

[12] B�o sinh tam-muội 報生三昧: Tam-muội m� ph�p th�n Bồ t�t từ địa thứ t�m trở l�n c� được. Sau khi v�o tam-muội n�y, t�m tự nhi�n trở th�nh v� c�ng dụng, c� khả năng nhậm vận v� t�c m� thị hiện c�c loại th�n để tế độ ch�ng sinh hoặc c�ng dường Phật.

[13] tr� đoạn智、斷: Tr� đức v� đoạn đức l�m s�ng tỏ ch�n l� v� đoạn diệt phiền n�o.

�